TOTALE HEUPPROTHESE FAST TRACK FRANCISCUS GASTHUIS
Inhoudsopgave ALGEMEEN... 4 Inleiding... 4 Heup... 4 Meest voorkomende klachten... 4 Doel van de operatie... 4 VOORBEREIDING... 5 Opnameplein... 5 DE OPERATIE... 6 Mogelijke complicaties... 8 Thuissituatie/Nazorg... 9 Nacontrole... 9 Leefregels en adviezen... 9 Infectie... 11 DE OPNAME... 11 Inleiding... 11 Dag van opname... 11 Dag van de operatie... 12 Bezoektijden... 14 Dag 1 na de operatie... 14 ONTSLAGPROCEDURE... 15 FYSIOTHERAPIE... 16 Inleiding... 16 Fase 1... 16 Fase 2... 17 Fase 3... 17 Zes weken na de operatie... 18 Lopen met krukken... 18 Traplopen... 19 OVERIGE INFORMATIE... 21 Seksualiteit na totale heupprothese... 21 Vervoer... 22 Vragen... 22 3
ALGEMEEN Inleiding Binnenkort wordt u opgenomen in Franciscus Gasthuis in verband met een heupoperatie. Tijdens de ingreep vervangt de orthopedisch chirurg het beschadigde gewricht door een kunstgewricht. Let op: Als u voor de tweede keer een nieuw heup krijgt of als uw heup gebroken was, dan wijkt deze folder op sommige punten af van uw situatie. Heup Gewrichtsslijtage is een aandoening van de gewrichten die bij veel mensen voorkomt. In medische termen wordt dit artrose genoemd. Artrose zit vaak in het heupgewricht. Slijtage tast de gladde kraakbeenlaag van het gewricht aan, waardoor de kraakbeenlaag helemaal kan verdwijnen. De gewrichtsvlakken glijden niet meer soepel langs elkaar. Hierdoor wordt bewegen moeilijker en pijnlijker. Meest voorkomende klachten De meest voorkomende klachten zijn: continue pijn in de lies uitstralend naar de bilstreek, het bovenbeen, de knie en soms het onderbeen; stijfheid van het gewricht; moeite met opstaan, ook wel startpijn genoemd; moeilijk kunnen lopen, bukken en traplopen. beperkte loopafstand nachtpijn. Doel van de operatie Als de slijtage verder gaat, nemen de klachten toe. Medicijnen en fysiotherapie helpen dan meestal niet meer. Een operatie is vaak nog het enige alternatief. Vervanging van het heupgewricht door een kunstheup, totale heupprothese, is een 4
veelvoorkomende operatie. Heel veel mensen met een zogenaamde 'versleten heup' hebben voordeel bij deze operatie. Een voordeel van de operatie is dat de pijn die u vóór de ingreep had, verdwijnt. Natuurlijk is het geopereerde gebied nog enige tijd gevoelig, maar dat is vooral spier- en wondpijn. VOORBEREIDING Opnameplein In de dagen of weken voor uw opname meldt u zich bij het Opnameplein. Hier wordt u gezien door de intakeverpleegkundige, de apothekersassistent, en de anesthesioloog. Intakeverpleegkundige De intakeverpleegkundige neemt een vragenlijst, een zogenaamd verpleegkundige anamnese met u door. U beantwoordt vragen over onder andere uw gezondheidstoestand en thuissituatie. Als u zeventig jaar of ouder bent, dan worden uw voedingstoestand, risico op een delier (tijdelijke verwardheid met een lichamelijke oorzaak), fysieke beperkingen en valrisico in kaart gebracht. Medicijnen De apothekersassistent neemt het medicijngebruik met u door. Belangrijk is dat u bij bezoek aan Franciscus Gasthuis altijd een recente medicatielijst of uw medicatie in de originele verpakking bij u heeft. U haalt deze medicatielijst op bij de apotheek waar u bent aangesloten. Na het bezoek aan de anesthesioloog krijgt u een brief mee. Hierin leest u met welke medicatie u moet stoppen en met welke medicatie u mag doorgaan in de periode rond de operatie. Preoperatieve Screening Op de polikliniek Preoperatieve Screening (POS) krijgt u alle informatie die van belang is voor uw operatie. Er is aandacht voor de voorbereiding, de soort narcose of verdoving en pijnbestrijding. Daarnaast bekijkt de anesthesioloog of u gezond genoeg bent om een operatie te ondergaan. U wordt 5
lichamelijk onderzocht, soms is urine- of bloedonderzoek nodig en een ECG (hartfilm) of een hart-longfoto. De anesthesioloog bepaalt samen met u welke medicatie u voor de operatie inneemt en waarmee u moet stoppen. Wat neemt u mee naar het Opnameplein? Uw afsprakenkaart; Een actuele medicijnlijst van uw eigen apotheek; Ingevulde vragenlijst. Het Opnameplein is van maandag tot en met vrijdag bereikbaar tussen 8.00 en 16.30 uur, via telefoonnummer 010-461 6410 of e-mail opnameplein@franciscus.nl. Fysiotherapie Kort voor de operatie krijgt u een uitnodiging om op de afdeling Fysiotherapie een bijeenkomst bij te wonen. U leert dan meer over: leefregels, oefeningen en fysiotherapie tijdens en na de opname; uw functioneren na de operatie. U kunt al uw vragen stellen. Daarnaast oefent u lopen en traplopen met behulp van krukken, of zo nodig een ander hulpmiddel. Het is praktisch als u uw krukken en/of rollator meebrengt, zodat deze afgesteld kunnen worden op de juiste hoogte. De bijeenkomst duurt een uur en uw partner of familielid is van harte welkom. DE OPERATIE Bij de operatie aan uw heupgewricht vervangt de orthopedisch chirurg het aangetaste gewricht door een prothese. Er worden een nieuwe kom, steel en kop geplaatst. De kop en de kom passen precies in elkaar. De prothese wordt, net als het eigen gewricht, op zijn plaats gehouden door het gewrichtskapsel en de spieren. Om het heupgewricht te kunnen bereiken, maakt de orthopedisch chirurg een snede aan de zijkant. Vervolgens moet hij het gewrichtskapsel openen om de kop uit de kom te 6
kunnen halen. In het heupgedeelte van het bovenbeen plaatst de orthopedisch chirurg een steel met een kop. In het bekken wordt een kom geplaatst. Als de gewrichtskop in de kom is gezet, kunnen de spieren en de operatiewond weer gehecht worden. Fast Track project Het Fast Track project is een herstelprogramma dat in principe twee dagen duurt. Het programma is een van de belangrijkste nieuwe ontwikkelingen binnen het vakgebied orthopedie met betrekking tot revalidatie. Het is gebleken dat een sneller herstelprogramma zorgt voor een beter resultaat; u bent spoedig weer op de been en kunt sneller naar huis en uw normale leven oppakken. Bij het Fast Track project heeft u een heel actieve rol in uw eigen herstel. U start bijvoorbeeld direct na de operatie met bewegen. Deze extra inspanning zorgt voor een sneller herstel, immers rust roest. We benaderen u niet als ziek, maar gaan juist uit van wat u allemaal wel kan. Het herstel vraagt van u een actieve houding, inzet en doorzettingsvermogen. U bent zo min mogelijk in bed en heeft overdag uw eigen kleding aan. De dag van de operatie begint u met fysiotherapie en aan het eind van de eerste dag na de operatie kunt u naar huis. Om dit snelle herstel mogelijk te maken is de anesthesie (verdovingstechnieken en pijnmedicijnen) verbeterd en start de fysiotherapie eerder. Het Fast Track project in het kort U wordt zo mogelijk in de ochtend geopereerd; U krijgt goede verdoving en pijnstilling; Als u vóór 13.00 uur op de afdeling terug bent, dan komt de fysiotherapeut in de middag na de operatie bij u langs. U gaat voor het eerst uit bed in de stoel en oefent al met lopen. Als u ná 13.00 uur geopereerd bent, dan gaat u in ieder geval alvast op de rand van het bed zitten. Dit doet u met behulp van de verpleegkundige. Vanaf de operatiedag draagt u na de operatie uw eigen kleding en bent u veel uit bed; 7
De dag na de operatie kunt u aan het einde van de middag naar huis, mits u voldoet aan de ontslagcriteria. Dat wil zeggen, indien u zelfstandig kunt lopen, u de oefeningen kunt doen, de pijn onder controle is, de wond rustig is en er geen andere complicaties zijn opgetreden. Als u eventueel nazorg nodig heeft, dan moet dit geregeld zijn; Voor uw verdere revalidatie neemt u contact op met een fysiotherapeut bij u in de buurt. Mogelijke complicaties Ondanks de zorgvuldigheid waarmee de operatie wordt uitgevoerd, kunnen klachten (complicaties) optreden, zoals: Een infectie van de heupprothese of het gebied eromheen; Luxatie: de kop van de kunstheup schiet uit de kom. Wanneer dit gebeurt, is dit meestal in de eerste drie maanden. U dient zich daarom streng aan de bewegingsinstructies, adviezen en regels te houden die u verderop in deze folder naleest; Een nabloeding; Zenuwletsel, waardoor een klapvoet of zwakte van de bilspieren kan ontstaan; Met uiterste zorgvuldigheid wordt getracht de juiste lengte van uw been te herstellen of te behouden. In uitzonderlijke gevallen moet het been langer gemaakt worden om een stabiele heup te bereiken. Soms moet dit gecorrigeerd worden met een zooltje; Trombose en/of longembolie. U krijgt in de vijf weken na de operatie bloedverdunnende middelen (meestal spuitjes) om dit te voorkomen. In het ziekenhuis leert u hoe u zichzelf moet injecteren. Sommigen van u zijn al bekend bij de trombosedienst vanwege een andere aandoening; in dit geval zijn de extra injecties niet langdurig nodig. Normale verschijnselen in de weken na de operatie Een dik been, van heup tot voet (oedeem) Bloeduitstorting, deze kan heel uitgebreid zijn Verlies van wondvocht 8
Het is noodzakelijk om direct te bellen met de polikliniek Orthopedie als: De wond ernstig gaat lekken; Er viezigheid (pus) uit de wond komt; De wond dik, rood en warm is en meer pijn gaat doen; Uw temperatuur boven de 38,5 graden stijgt; U vindt het telefoonnummer van de polikliniek Orthopedie op de laatste pagina s van deze folder. Thuissituatie/Nazorg Na uw operatie bent u geruime tijd beperkt in uw mogelijkheden. U moet gedurende zes weken met één/twee krukken of een rollator lopen en u mag zes weken niet bukken. Het is van belang dat u van tevoren nadenkt over uw omstandigheden thuis, eventuele aanpassingen aanbrengt en zorgt dat u voldoende hulp krijgt van familie en/of bekenden. In de thuissituatie is het meestal handig om naast krukken ook de beschikking te hebben over een looprekje of een rollator. Thuiszorg is aan steeds strengere voorwaarden gebonden en kan dus niet altijd worden ingezet. Nacontrole De hechtingen worden na ongeveer veertien dagen verwijderd op de polikliniek Orthopedie. De verpleegkundige of, indien nodig, de arts controleert dan ook uw wond. U heeft diezelfde dag ook een afspraak bij de fysiotherapeut. Hier wordt gekeken of u voldoende vooruit gaat. Ongeveer zes weken na de operatie komt u terug bij uw behandelend arts op de polikliniek Orthopedie. Daar aan voorafgaand worden röntgenfoto s van de heup gemaakt. Leefregels en adviezen Zoals eerder in de mogelijke complicaties genoemd, kan er een luxatie optreden. Om dit te voorkomen, moet u rekening houden met het volgende: Niet meer dan negentig graden buigen, zie voorbeeld afbeelding op pagina 19. Dit betekent ook dat u de eerste zes weken uw eigen voeten niet mag wassen en geen kousen 9
kunt aantrekken, zie voorbeeld afbeelding op pagina 19. U mag niet met de handen onder uw knieën komen; U mag niet bukken, dus geen spullen van de grond oprapen; Houd uw benen iets gespreid. Dit betekent niet met de benen over elkaar zitten, en niet te dicht naast elkaar houden, een klein beetje met wijde benen gaan zitten, zie voorbeeld afbeelding op pagina 19; In principe slaapt u de eerste twaalf weken op de rug. Als u op uw zij wilt liggen, dan mag dat. Leg dan wel een kussen tussen uw onderbeen en bovenbeen. Wanneer u in of uit de stoel wilt stappen, zet dan het geopereerde been naar voren. Dit geldt ook voor het toilet en bed, zie voorbeeld afbeelding op pagina. Zo nodig leert de fysiotherapeut u traplopen. U kunt dit nog eens nakijken op de afbeeldingen op pagina 19. Wilt u zich wassen, maar loopt u met krukken? Hang dan een plastic tasje aan uw arm waar uw benodigdheden in kunnen. Zo kunt u zich toch zonder hulp verplaatsen; Als het mogelijk is, kunt u binnenshuis een rollator gebruiken. Als u een looprekje thuis heeft, dan is het handig om uw spullen te vervoeren in een fietsmandje of tasje dat u aan het rekje hangt; De eerste twee weken zo min mogelijk lopen om de wond rust te geven. Daarna mag u het lopen rustig uitbreiden, zoals de fysiotherapeut u heeft verteld. Wanneer u onder de douche gaat, is het aan te raden om dit staand te doen of zittend in een hoge stoel (tuinstoel). Een antislipmat in de douche is veilig; Douchen mag één keer per dag, kort. Laat de wond/hechting drogen aan de lucht; Breng hierna een schone pleister aan op de wond; Als de hechtingen verwijderd zijn, kunt u weer gewoon douchen zoals u gewend bent; Doe geen zware huishoudelijke taken, zoals stofzuigen en ramen zemen; Het toilet, het bed en uw stoel moeten vanaf de grond ongeveer vijftig centimeter hoog zijn. In de meeste gevallen is voor op het toilet een verhoging nodig, die kunt u lenen bij de thuiszorg. Bij het intakegesprek krijgt u hiervoor een briefje mee. 10
Infectie Bij een heupprothese blijft de kans op infectie altijd bestaan. Als u in de toekomst een ingreep moet ondergaan, dan moet u altijd overleggen met uw behandelaar. Zo voorkomt u infecties. U moet uw huisarts, tandarts of specialist van tevoren inlichten als: tanden en/of kiezen getrokken moeten worden; u een wortelkanaalbehandeling moet ondergaan; u een operatie of een andere ingreep moet ondergaan. DE OPNAME Inleiding U wordt opgenomen op de afdeling Orthopedie, omdat u een heupprothese krijgt. Dit deel van de folder geeft u duidelijkheid over wat u kunt verwachten tijdens de opname. Dit is een algemene richtlijn. In overleg met uw arts is het mogelijk dat er van deze richtlijn wordt afgeweken. Dag van opname Als u de dag vóór de operatie wordt opgenomen: U meldt zich om 19.00 uur op de afdeling Orthopedie, daar volgt bloedafname en wordt gevraagd naar eventuele veranderingen sinds het opnamegesprek; Na het opnamegesprek volgt bloedafname; 's Avonds na het bezoekuur krijgt u een microlax (klysma), deze wordt rectaal toegediend en maakt het onderste deel van uw darmen leeg. Als u op de dag van de operatie wordt opgenomen: U wordt de dag vóór de operatie tussen 14.00 en 15.00 uur gebeld door de afdelingssecretaresse. Zij laat u weten hoe laat u op de dag van operatie op de afdeling aanwezig moet zijn; Op de afdeling volgt bloedafname en wordt gevraagd naar eventuele veranderingen sinds het opnamegesprek; U wordt verzocht de afdeling niet te verlaten. 11
U heeft een recept voor een microlax (klysma) meegekregen. Deze dient u de avond vóór de operatie te gebruiken, om het onderste deel van de darmen leeg te maken; Wat neemt u mee op de dag van de operatie en waar moet u aan denken? Gemakkelijk zittende kleding, nachtkleding, ondergoed en een ochtendjas Goed zittende (makkelijke) instapschoenen. Houdt er rekening mee dat uw voeten dikker zijn na de operatie; Toiletspullen Lange schoenlepel Helping hand, een soort lange knijper die als verlengstuk van uw arm gezien kan worden. Lege tas voor het vuile wasgoed U laat uw kostbare sieraden en geld thuis U neemt uw identiteitsbewijs mee U neemt uw dagelijkse medicijnen mee in originele verpakking U neemt uw actuele medicatielijst mee van uw apotheek U neemt uw krukken mee voor na de operatie, of een ander hulpmiddel als dit met u is afgesproken door de fysiotherapeut U meldt zich nuchter op de afgesproken tijd op de afdeling Orthopedie. Zie het kopje nuchterbeleid hieronder. Dag van de operatie Nuchterbeleid Op de dag van uw operatie gelden de volgende regels: Operatie voor 12.00 uur s morgens? Dan mag u niet meer eten na 24.00 uur s nachts; Operatie na 12.00 uur s morgens? Dan mag u om 06.00 uur s morgens twee beschuitjes met jam, zonder boter, en een kopje thee. Geen melkproducten; Tot twee uur voor de operatie mag u nog wat water of thee drinken. U mag niet roken tijdens de zes uur voor de operatie. Het niet opvolgen van het nuchterbeleid kan betekenen dat uw operatie niet doorgaat! 12
Voorbereidingen vóór de operatie Het te opereren been wordt, samen met u, door de verpleegkundige met een stift gemarkeerd; Een eventueel kunstgebit of plaatje, bril, contactlenzen, piercings, oorbellen en sieraden moet u voor de operatie verwijderen. We raden u aan kostbare spullen thuis te laten; neemt u deze toch mee, dan is dit voor uw eigen risico. Kunst- of gelnagels en nagellak, ook blanke nagellak op vingers en tenen moeten worden verwijderd; U zorgt dat u gedoucht bent en geen bodylotion, crème, parfums, make-up en dergelijke gebruikt; Ruim voor u opgeroepen wordt voor de operatie, moet u zich ontkleden en krijgt u een operatiejasje aan, zodat u op tijd klaar bent; Twee uur voor de ingreep krijgt u medicijnen ter pijnbestrijding. Vervolgens wordt u naar de voorbereidingskamer gebracht, waar een infuus ingebracht wordt en waar u een ruggenprik (verdoving) krijgt. Na de operatie Na de operatie gaat u naar de uitslaapkamer. Daar worden uw bloeddruk en andere functies regelmatig gecontroleerd; U heeft een infuus. Er wordt in principe meteen een röntgenfoto van uw heup gemaakt; Als u terug bent op de afdeling, dan worden regelmatig diverse controles uitgevoerd om uw lichamelijke toestand in de gaten te houden; De verpleegkundige belt de eerste contactpersoon die door u is opgegeven om door te geven dat u op de afdeling terug bent. De verpleegkundige geeft geen medische gegevens door. Bezoek mag pas tijdens de bezoekuren langskomen; Het is belangrijk dat u tijdig en regelmatig aangeeft hoe u zich voelt en of u pijn heeft. Standaard krijgt u vier keer per dag medicatie tegen de pijn. Als u ondanks deze pijnmedicatie nog steeds veel pijn houdt krijgt u extra pijnmedicatie toegediend. Geef pijnklachten op tijd aan, zodat deze dan beter te bestrijden zijn. Het doel is om u zo 13
pijnvrij mogelijk te houden. Als u te lang wacht met vragen, duurt het langer voordat de medicijnen werken; Er wordt een pijnscore bijgehouden, er wordt aan u gevraagd de mate van pijn aan te geven met een getal tussen de 0 en 10. 0 is helemaal geen pijn, 10 is de allerergste pijn die er bestaat. Op deze manier krijgt u de juiste pijnstillers met de minste kans op bijwerkingen. Op de afdeling krijgt u via het infuus nog 2 giften antibiotica, om te voorkomen dat u een infectie krijgt. Eten en drinken na de operatie gaat in overleg met de verpleegkundige; In de avond krijgt u de Fragmin injectie of dient u deze zichzelf toe. Een verpleegkundige helpt u, zodat u het in ieder geval de volgende dag zelfstandig kunt doen. U gaat al even rechtop zitten in de stoel of op de bedrand. Indien uw lichamelijke conditie dit toestaat, kan de fysiotherapeut al beginnen met sta- en loopoefeningen. Als de fysiotherapeut toestemming geeft, mag u met een loophulpmiddel naar het toilet lopen. Bezoektijden Uw bezoek is iedere dag welkom van 15.30 tot 16.30 uur en van 18.30 tot 20.00 uur. In het weekend is er een extra bezoekuur van 11.00 tot 12.00 uur. Wel moeten werkzaamheden, zoals fysiotherapie, ongehinderd kunnen doorgaan. Dag 1 na de operatie U verzorgt zich op bed met behulp van de verpleging; Het verband op de heup wordt gecontroleerd en zo nodig wordt de wond opnieuw verbonden. Als u een druk/rekverband (spica) om de heup heeft, dan mag deze worden verwijderd; Er wordt bloed afgenomen; U krijgt op vaste tijden uw (pijn)medicatie; Uw infuus wordt verwijderd als u voldoende eet en drinkt en als uw bloeduitslagen goed zijn; Er wordt een röntgenfoto van uw heup gemaakt als dit niet al direct na de operatie gebeurd is; 14
U gaat weer uit bed en er wordt een vervolg gemaakt met loopoefeningen, met een looprekje, krukken of rollator, onder begeleiding van de fysiotherapeut; Drie keer per dag wordt uw pijnscore bijgehouden, maar ook nu geldt: geef pijnklachten op tijd aan; U krijgt of dient zichzelf in de avond de Fragmin-injectie toe die trombose voorkomt. Bij patiënten met eigen bloedverdunners geldt een aangepast beleid. Pleisters worden in principe besteld door de verpleegkundige, maar zo nodig kunt u ze kopen bij de Poli-Apotheek van Franciscus Gasthuis of bij uw eigen apotheek. Deze pleisters worden niet vergoed door de verzekering; Als u voorspoedig herstelt, bereiden wij uw ontslag voor en mag u al de eerste dag na de operatie naar huis. U gaat het begin van de avond met ontslag. ONTSLAGPROCEDURE U mag met ontslag las u: o Zelfstandig en veilig in/uit bed komen, lopen, naar toilet gaan en indien nodig traplopen; o Geen of minimale wondlekkage heeft; o Geen andere complicaties heeft. De verpleegkundige overhandigt u de ontslagpapieren, neemt ze met u door en geeft indien mogelijk antwoord op uw vragen; Vóór ontslag controleren wij uw wond en verbinden deze opnieuw als dat nodig is; De fysiotherapeut komt voor de laatste keer met u oefenen met lopen en eventueel traplopen; Als u deze nog niet in huis heeft, dan kunt u pleisters kopen bij de Poli-Apotheek van Franciscus Gasthuis of bij uw eigen apotheek. Deze pleisters worden niet vergoed door de verzekering; Medicatie krijgt u via de Poli-Apotheek van Franciscus Gasthuis mee naar huis of u krijgt een recept mee. Hieraan kunnen kosten verbonden zijn. Als uw familie u ophaalt, dan kunnen zij vanuit de Centrale Hal op de begane grond een rolstoel meenemen om u 15
hiermee naar beneden te vervoeren. Het is niet toegestaan om hiervoor een rolstoel van de afdeling te gebruiken; Als vervoer voor u is besteld, dan brengt de verpleegkundige u naar de Centrale Hal van het ziekenhuis. Hier wordt u opgehaald door een rolstoelbus, die u naar huis brengt. De orthopedisch chirurg informeert uw huisarts over uw operatie. Hij stuurt een overdracht naar uw huisarts met relevante opnamegegevens. FYSIOTHERAPIE Inleiding U moet er rekening mee houden dat het spreiden van de benen nooit meer gaat zoals vroeger, dit is nu beperkt. Spreiden tot zestig graden is geen probleem. U mag uw heup nooit naar binnen draaien. Meestal begint u met fysiotherapie direct in de middag na de operatie. De verdoving moet goed uitgewerkt zijn om te kunnen staan en lopen. Soms werkt de verdoving tot de volgende ochtend, maar dan gaat u op de dag van de operatie wel vast rechtop zitten. Onder begeleiding van de fysiotherapeut start u met oefeningen op bed. Het doel van deze oefeningen is het stimuleren van de doorbloeding van uw benen, het verbeteren van het gevoel in uw spieren en de beweeglijkheid van uw heup. U moet altijd wel goed opletten dat uw heup niet verder buigt dan negentig graden. In deze folder leest u over de verschillende fasen en de daarbij behorende oefeningen. Nabehandeling door de fysiotherapeut is gewenst, u kunt dit op de afdeling bespreken met de fysiotherapeut. Fase 1 Oefeningen vanaf de eerste dag na een totale heupoperatie: Oefening 1 Uw voet optrekken en wegduwen. Zo vaak mogelijk. 16
Oefening 2 Uw bovenbeenspieren aanspannen en uw knieholte in het bed duwen. Zo vaak mogelijk. Oefening 3 Uw bilspieren aanspannen en deze net iets optillen. Zo vaak mogelijk. Oefening 4 Uw been buigen in uw heup en knie vanuit platte rugligging, waarbij de voet over het bed richting uw bil schuift. Maak de onderlaag zo glad mogelijk. Drie keer per dag, tien keer. Oefening 5 Vanuit rugligging uw been met gestrekte knie zijwaarts over het bed schuiven en weer terug. Drie keer per dag, tien keer. Daarnaast moet u twee keer per dag 30 tot 45 minuten plat op uw rug liggen. Fase 2 Als u zich goed voelt en er zijn geen complicaties, dan wordt gestart met het oefenen van het lopen met een loophulpmiddel. Afhankelijk van de situatie wordt bekeken met welk hulpmiddel. Meestal mag u hierbij gewoon op uw been staan. Als u opstaat vanuit de stoel en bij het gaan zitten in de stoel, moet u de armleuningen gebruiken en het geopereerde been vooruit steken, zie voorbeeld afbeelding op pagina 19. Fase 3 In deze fase volgt het ontslag uit Franciscus Gasthuis. Wij streven ernaar om dit te laten plaatsvinden op de eerste dag na 17
de operatie. Vanuit fysiotherapeutisch gezichtspunt gelden de volgende criteria voor ontslag: U kunt veilig en alleen lopen met een goed loophulpmiddel. Indien nodig en toegestaan, kunt u ook veilig traplopen; U kunt zelfstandig de beschreven oefeningen uitvoeren; U voldoet aan de medische en verpleegkundige criteria. Het is verstandig om voorafgaand aan de ingreep een afspraak te maken met een fysiotherapeut voor enkele malen fysiotherapie thuis. U krijgt tijdens de opname van uw fysiotherapeut een verwijzing en overdracht voor fysiotherapie thuis mee. Zes weken na de operatie In overleg met de fysiotherapeut breidt u de oefeningen uit. Hierbij zijn de volgende oefeningen mogelijk: Oefening 4 en 5 U voert deze ook de eerste zes weken na de operatie op dezelfde manier uit. Vier keer per dag twaalf keer. Vanaf twee weken na de operatie: Oefening 6 U staat rechtop met steun van de armen op aanrecht, tafel of hoge stoelleuning. Dan spreidt u om de beurt de linker- en de rechtervoet ongeveer 25 centimeter zijwaarts uit. Let er hierbij op dat de tenen recht naar voren blijven wijzen. Twee keer per dag tien keer per been. Oefening 7 U staat rechtop en steunt met de arm aan de niet geopereerde zijde op het aanrecht, tafel of hoge stoelleuning. U trekt nu om de beurt de linker- en rechterknie op tot het bovenbeen horizontaal is. Twee keer per dag tien keer per been. Lopen met krukken U dient met krukken, rollator of een looprekje te lopen, zoals u dat geleerd heeft van uw fysiotherapeut. De eerste zes weken loopt u meestal met twee krukken of rollator. Bij de controle, na zes weken, hoort u van de arts wanneer en hoe u mag 18
afbouwen. Als u met één kruk mag lopen, dan gebruikt u deze kruk aan de niet geopereerde zijde. Buiten lopen U begint met kleine stukjes van vijf minuten en dit mag u, op geleide van pijn en zwelling, met een paar minuten per dag uitbreiden. Boodschappen doen mag pas na zes weken. U mag alleen traplopen als u daarvoor toestemming heeft gekregen van uw arts en/of fysiotherapeut in het ziekenhuis. Anders mag u de eerste zes weken geen traplopen. Traplopen Trap op Eerst stapt u met het niet geopereerde been op de hoger gelegen traptrede, vervolgens trekt u het geopereerde been en de stok bij. Dit herhaalt u tot u boven bent. Trap af Eerst plaatst u de stok een trede omlaag, vervolgens zet u het geopereerde been naast de stok, hierna zet u het niet geopereerde been erbij. Zitten Tijdens het gaan staan of gaan zitten steunt u hooguit licht op het geopereerde been. Hierbij schuift u het geopereerde been recht naar voren en strekt u de knie. U mag uw benen niet over elkaar plaatsen. Gaat u niet zitten op een stoel, toilet of bed dat lager is dan uw kniehoogte. Dit voorkomt dat u verder buigt in de heup dan negentig graden. 19
Opstaan en gaan zitten Steek eerst uw geopereerde been recht vooruit, gebruik dan uw armen om rechtovereind - te komen. Iets oprapen Ondersteun uw lichaam met één arm. Kniel dan neer op de knie van het van het van het geopereerde been. Wat niet te doen Niet verder dan negentig graden voorover buigen. Niet met uw benen over elkaar zitten. Wij adviseren u op een stoel met armleuningen te gaan zitten. Niet voorover buigen bij het zitten. 20
Niet naar uw voeten reiken door extreem uw heup te buigen en uw onderbeen naar buiten te draaien. Niet naar uw voet reiken door uw benen te kruisen OVERIGE INFORMATIE Seksualiteit na totale heupprothese De meeste heupaandoeningen geven een pijnlijke beperking van de functie van het heupgewricht. Het uitstrekken, draaien en spreiden van de heup is soms pijnlijk. Deze bewegingsbeperkingen van de heup zijn ook van invloed bij het vrijen. De eerste drie maanden na de operatie heeft u nog de volgende beperkingen: U mag uw benen niet over elkaar slaan; U mag uw heupen maximaal negentig graden buigen; U mag uw benen zeker niet naar binnen draaien; Het spreiden van uw benen is in de eerste weken nog licht beperkt; U moet voorzichtig zijn, omdat het nieuwe gewrichtskapsel nog niet gevormd is en uw heup uit de kom kan gaan bij geforceerde bewegingen en zeker bij het naar binnen draaien van uw been. Na verloop van tijd wordt de beweging in uw heup steeds soepeler, het gewrichtskapsel steviger en u voelt uw heup bijna niet meer. 21
Vervoer Als u meerijdt in de auto zet stoel en rugleuning dan naar achteren. Voor het instappen kunt u een vuilniszak o.i.d. op de zitting leggen om de draai zo gemakkelijk mogelijk te maken. U mag pas zelf autorijden als u dit weer veilig kan, na ongeveer drie maanden of eerder als u de krukken niet meer nodig heeft. Vragen Als u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, dan kunt u op werkdagen tussen 8.00 en 16.00 uur telefonisch contact opnemen met de polikliniek Orthopedie, via telefoonnummer 010-461 6270. Voor dringende zaken buiten kantooruren kunt u telefonisch contact opnemen met de verpleegafdeling Orthopedie, via telefoonnummer 010-461 6317. De volgende telefoonnummers zijn voor u van belang: Afdeling Fysiotherapie, via telefoonnummer 010-461 6027 Opnameplein, via telefoonnummer 010-461 6410 of e-mail opnameplein@franciscus.nl. December 2016 1012 22