Het verwijderen van de lymfeklieren van de oksel Okselklierdissectie Chirurgie I Oncologie Inleiding Onderzoek (een echogeleide punctie of weefselonderzoek van de schildwachtklier) heeft uitgewezen dat de kanker bij u is uitgezaaid naar uw lymfeklieren. De chirurg-oncoloog heeft daarom met u besproken om alle klieren uit uw oksel te verwijderen. Voor deze operatie (ook wel okselklierdissectie genoemd) wordt u één à twee dagen opgenomen. Voorbereiding Als u bloedverdunnende medicijnen gebruikt moet u daar voor de operatie mee stoppen. De chirurg-oncoloog of verpleegkundig specialist bespreekt met u op welk moment u met de medicijnen moet stoppen. In de uitnodigingsbrief voor de operatie worden deze instructies nogmaals herhaald. Adviezen Stop met roken Wij adviseren u vier weken voor uw operatie te stoppen met roken. Roken vergroot namelijk de kans op stoornissen in de wondgenezing en infecties. Ga sporten/bewegen Daarnaast adviseren wij u minimaal drie maal per week 30 minuten te sporten of op een andere manier te bewegen. De dag van opname Op de dag van opname kunt u thuis gewoon eten en drinken. In het ziekenhuis kunt u zich melden bij de opnamebalie in de ontvangsthal. Een gastvrouw brengt u daarna naar de verpleegafdeling. De verpleegkundige maakt u wegwijs op de afdeling en informeert u over de gang van zaken op de afdeling. Tijdens het opnamegesprek neemt de verpleegkundige de vragenlijst met u door die op de polikliniek bij u is afgenomen. Eventueel kunnen hierin nog wijzigingen worden aangebracht. Daarna informeert de verpleegkundige u over de operatie en over de leefregels na de operatie. Als er nog onderzoeken nodig zijn, hoort u wanneer deze zijn gepland. Op de opnamedag spreekt u met een verpleegkundig specialist en/of coassistent, die u vervolgens zal onderzoeken. De ervaring leert dat de opnamedag vooral een dag van wachten is. Op de dag van opname komt een fysiotherapeut bij u langs om voorlichting te geven over het gebruik van uw arm na de operatie. Ook worden een aantal oefeningen met u doorgenomen. Als u deze oefeningen na de operatie uitvoert, verkleint u de kans op blijvende bewegingsbeperking na de okselklierdissectie. Voor de operatie moet uw oksel onthaard worden. Als u dit altijd zelf doet, is het verstandig dit 1
Operatiedag vanaf een week voor uw opname niet meer met een scheermesje te doen. Onthaart u uw oksel bij voorkeur met een ladyshave. Zorgt u er wel voor dat er geen wondjes ontstaan. De aanwezigheid van scheerwondjes vergroot namelijk de kans op wondinfecties na de operatie. Op de opnamedag kan de verpleegkundige u zo nodig helpen met het ontharen van uw oksel. Op de verpleegafdeling is een ontharingsapparaat aanwezig. Aan het eind van de middag hoort u hoe laat u ongeveer geopereerd wordt. U heeft dan ook nog een gesprek met de chirurg-oncoloog. Als er bij uw bezoek aan de Preoperatieve Polikliniek Anesthesiologie (POPA) bijzonderheden waren, dan komt de anesthesioloog nog bij u langs op de afdeling. U krijgt een injectie ter voorkoming van trombose. Trombose is een bloedstolsel dat in uw bloedvat kan ontstaan als u te weinig beweegt. Op de dag van de operatie mag u zes uur voorafgaand aan de operatie niet meer eten en twee uur voorafgaand de operatie niet meer drinken (tenzij de anesthesioloog anders met u heeft afgesproken). Als u suikerziekte (diabetes mellitus) heeft en uzelf insuline toedient, krijgt u in overleg met de diabetes consulent een infuus om uw bloedsuikerspiegel op een goed niveau te houden. Het infuus wordt vaak al op de avond voor de operatie ingebracht, maar pas op de operatiedag krijgt u via het infuus vocht toegediend. Als u aan de beurt bent om geopereerd te worden, krijgt u operatiekleren aan en is het verstandig dat u nog een keer naar het toilet gaat. Als met de anesthesioloog is afgesproken dat u voor de operatie medicijnen krijgt, dan geeft de verpleegkundige die aan u. Draagt u sieraden, piercings en/of een (gebits)prothese, dan moet u deze voor de operatie verwijderen. Ook mag u geen makeup en/of nagellak dragen. De verpleegkundige brengt u vervolgens naar de operatieafdeling. Operatie De anesthesioloog brengt een infuus bij u in, waardoor u de narcose krijgt toegediend. Daarna voert de chirurg-oncoloog de operatie uit. De chirurg-oncoloog verwijdert via een snee in uw oksel zoveel mogelijk lymfeklieren uit de oksel. De operatie duurt ongeveer 60 minuten. Na de operatie wordt in het laboratorium onderzocht hoeveel van deze verwijderde lymfeklieren uitzaaiingen van de borstkanker bevatten. De uitslag hiervan is na ongeveer tien werkdagen bekend. Bij de operatie ontstaat in de oksel een vrij grote wond van ± 8 cm, die veel vocht produceert. Daarom blijven na de operatie één of twee slangetjes (drains) in uw oksel achter om bloed of wondvocht af te zuigen. Na de operatie Na de operatie wordt u wakker op de uitslaapkamer (recovery). De tijd die u hier verblijft, is afhankelijk van meerdere factoren. Meestal is dit ongeveer anderhalf uur. Als u last heeft van misselijkheid of pijn krijgt u van de verpleegkundige medicijnen om de klachten te verminderen. Als u goed wakker bent en de pijn voor u acceptabel is, gaat u terug naar de verpleegafdeling. De eerste dagen na de operatie is het prettig uw arm te onder- steunen met één of twee kussens. Dit vermindert ook de kans op stuwing. U zult waarschijnlijk merken dat u de eerste weken na de operatie niet in de houding kunt slapen die u gewend bent. Dit is tijdelijk, maar wel lastig. Tintelingen en doof gevoel Het is vaak niet te voorkomen dat tijdens de operatie een aantal gevoelszenuwen beschadigd 2
worden. Dit kan een doof of branderig gevoel aan de binnenkant van uw bovenarm en/of de zijkant van uw borstkas geven. De chirurg-oncoloog bespreekt dit probleem met u en controleert de beschadigde zenuwen de dag na de operatie. Het pijnlijke gevoel kan na verloop van tijd minder worden. Als de klachten aanhouden is het belangrijk dat u dit aan uw behandelend arts doorgeeft. Het gebruik van deodorant Wij raden u af de eerste vier weken na een okselklierdissectie deodorant te gebruiken. Als u toch deodorant wilt gebruiken, kunt u het beste een roller gebruiken en zorgen dat u de wond niet raakt. Na een okseloperatie kunnen ook uw zweetklieren verwijderd zijn. U merkt dat u aan de geopereerde kant minder transpireert. Adviezen voor na de operatie Wondvocht Naar huis In de meeste gevallen mag u één of twee dagen na de operatie naar huis. U kunt niet zelf naar huis rijden. Als u geen vervoer heeft, belt de medewerker Medische Administratie van de verpleegafdeling voor u een taxi. De taxikosten zijn voor eigen rekening. Drain-instructie Waarschijnlijk heeft u nog één of meerdere slangetjes (drains) in het operatiegebied als u naar huis gaat. De verpleegkundige legt u voor uw vertrek uit hoe de drain werkt en hoe u deze thuis moet verzorgen. Ook krijgt u een extra opvangfles mee naar huis. De drain blijft maximaal zeven tot acht dagen zitten. U krijgt een afspraak mee voor het verwijderen van de drain op de polikliniek van de afdeling Chirurgische Oncologie. Meer informatie over het verzorgen van de drain kunt u lezen in de brochure Met een drain naar huis. U ontvangt de brochure van de verpleegkundige. Recepten Als het nodig is, ontvangt u een recept waarmee u bij de apotheek medicijnen en verbandmaterialen kunt ophalen. In de ontvangsthal van het UMCG is apotheek De Sprong gevestigd waar u de medicijnen gelijk kunt ophalen. U kunt de recepten natuurlijk ook inleveren bij uw eigen apotheek. Wondverzorging De wond is gehecht met oplosbare hechtingen. Na één dag is de wond waterdicht. Het verband is nodig om eventueel wondvocht op te nemen. Een nat geworden verband moet altijd verwijderd worden. Is de wond droog, dan moet deze niet meer verbonden worden. Douchen Eén dag na de operatie mag u weer douchen. Voor het douchen verwijdert u het verband. Na het douchen dept u de wond droog met een schone handdoek. Zorgt u ervoor dat er geen zeepresten in de wond achterblijven. Als bij het controlebezoek op de Mammapoli (meestal na twee weken) blijkt dat de wond goed genezen is, mag u weer in bad en zwemmen. Werk en sport In overleg met uw behandelend arts bepaalt u wanneer u weer kunt gaan werken en sporten. Na het verwijderen van de okselklieren komt het regelmatig voor, dat zich, na het verwijderen van de slangetjes (drains) uit het operatiegebied, wondvocht ophoopt in uw oksel. Dit wondvocht wordt ook seroom genoemd. De vochtophoping kan een zwelling veroorzaken. Deze zwelling is niet 3
gevaarlijk, maar kan wel hinderlijk zijn. Heeft u hier last van, dan kan de arts of verpleegkundig specialist het vocht afzuigen door met een naald in de zwelling te prikken (seroompunctie). Dit is niet pijnlijk. Omdat de aanmaak van vocht een aantal weken kan duren, kan het nodig zijn dat u meerdere keren voor een seroompunctie moet terugkomen. Het wegzuigen van wondvocht gebeurt op de polikliniek Chirurgische Oncologie, waar de Mammapoli onderdeel van is. Voor het maken van een afspraak kunt u contact opnemen met het verpleegkundig telefonisch spreekuur. Het telefoon- nummer vindt u in de inleiding van deze informatiemap. s Avonds en in het weekend kunt u hiervoor bellen met de spoedeisende hulp (zie ook in de inleiding van deze informatiemap). Wondvocht (seroom) is niet hetzelfde als lymfoedeem. Het is een ander soort vocht. Ook geeft de aanwezigheid van wondvocht geen verhoogde kans op lymfoedeem. Bewegingsoefeningen Complicatie Door de operatie aan uw oksel kunt u uw schouder (tijdelijk) minder goed bewegen. Om de kans op blijvende bewegingsbeperking te verkleinen is het belangrijk dat u na de operatie regelmatig armen schouderoefeningen doet. Tijdens uw opname komt een fysiotherapeut bij u langs op de verpleegafdeling om voorlichting te geven over het gebruik van uw arm. Ook neemt de fysiotherapeut dan een aantal oefeningen met u door. De eerste dagen na de operatie mag u alle bewegingen met uw arm maken die zonder pijn mogelijk zijn. U mag uw arm normaal gebruiken bij de dagelijkse activiteiten, zoals aankleden, tanden poetsen en haren kammen. U hoeft niet bang te zijn dat de wond opengaat of de hechtingen loslaten. Vijf dagen na de operatie kunt u beginnen met de oefeningen die achterin deze brochure staan. Probeer de oefeningen dagelijks te doen. Het beste is dat u iedere beweging vijf tot tien keer uitvoert. Voorkom dat een oefening te pijnlijk wordt, het hebben van een rekgevoel is geen probleem. Heeft u pijn na het oefenen, beweeg dan de volgende keer minder intensief. Als u nog vragen heeft over de oefeningen, kunt u deze het beste stellen aan de fysiotherapeut op de verpleegafdeling. Als u niet meer bent opgenomen, kunt u met uw vragen terecht bij de verpleegkundige of verpleegkundig specialist tijdens uw bezoek aan de Mammapoli. Een vervelende complicatie is lymfoedeem. Lymfoedeem ontstaat, omdat door de operatie aan uw oksel het lymfevocht moeilijker vanuit de arm en/of de hand kan worden afgevoerd. Hierdoor wordt uw hand of arm aan de geopereerde kant in meer of mindere mate dik, omdat er zich vocht in ophoopt. Vaak voelt de arm strak, zwaar, gespannen en moe aan. Ook kunt u tintelingen in uw arm en hand voelen. Meer informatie over lymfoedeem in de arm kunt u lezen in de gelijknamige brochure die u van de verpleegkundige krijgt. Lymfoedeem kan meteen na de operatie optreden, maar ook pas na jaren. Het is belangrijk om contact met uw huisarts of een oedeemtherapeut op te nemen als u lymfoedeem bemerkt. Hoe eerder het ontdekt wordt, hoe beter het te behandelen is. Meer informatie over oedeemtherapie bij u in de regio kunt u vinden op www.nvfl.nl of www.defysiotherapeut.com 4
Verder kunt u bij de Borstkankervereniging Nederland ook terecht voor informatie over lymfoedeem, namelijk via www.borstkanker.nl/okselkliertoilet Poliklinische controle Vragen Als u naar huis gaat, krijgt u een afspraak mee voor controle op de Mammapoli van de afdeling Chirurgische Oncologie. Deze afspraak is ongeveer twee weken na uw operatie. De chirurgoncoloog bespreekt dan het resultaat van de operatie en de uitslag van de weggenomen lymfeklieren met u. Afhankelijk van deze uitslagen bespreekt de chirurg-oncoloog met u of u nog aanvullende behandelingen nodig heeft. Follow up Na de operatie en eventuele aanvullende behandelingen blijft u nog een aantal jaren onder controle in het UMCG. Uw chirurg- oncoloog (of verpleegkundig specialist) vertelt u hier meer over. Als u vragen heeft, moet u daar niet te lang mee blijven rondlopen. Persoonlijke vragen kunt u het beste bespreken met uw huisarts of met één van de verpleegkundig specialisten van de afdeling Chirurgische Oncologie. De verpleegkundig specialisten zijn bereikbaar van maandag t/m donderdag van 8.30-16.00 uur en op vrijdag van 8.30-12.00 uur. Hoe u de verpleegkundig specialisten kunt bereiken leest u in de inleiding van deze informatiemap. Bewegingsoefeningen Vanaf de eerste dag na de operatie: Laat uw armen langs uw lichaam hangen. Trek dan een aantal keren uw schouders op en ontspan weer. Ook het rollen met de schouders is een goede oefening. 5
Na vijf dagen: Beweeg uw arm gestrekt naar voren. Hebt u nog een wonddrain, ga dan niet verder naar boven dan de tekening aangeeft. Vouw uw handen in elkaar. Daardoor wordt uw arm aan de geopereerde kant gesteund. Breng uw armen zo ver mogelijk gestrekt omhoog. 6
Ga een stukje (15 cm) van de muur staan en krabbel met beide handen tegelijk langs de muur naar boven. Leg uw handen achter uw oren tegen uw achterhoofd. Strengel dan uw vingers in elkaar. Houd uw ellebogen eerst ontspannen naar voren. Breng ze daarna zo ver mogelijk naar achteren. 7
Ga tegen de muur staan en breng allebei uw armen zijwaarts omhoog, zo hoog u kunt. Uw handen blijven contact houden met de muur. Houd uw handen achter uw rug in elkaar. Houd daarna uw armen gestrekt omhoog. Patiënteninformatie VLC727, juli 2015 8