4
Mijn koeien moeten zo vroeg mogelijk in het voorjaar de wei in Het land mag niet te droog of te nat zijn Het hoogheemraadschap van Rijnland zorgt voor het juiste waterpeil 5
De taak Het hoogheemraadschap van Rijnland is een waterschap. Een waterschap is een overheid, met één duidelijke taak: de zorg voor het water. Rijnland doet dat al sinds 1255 en is daarmee de oudste nog bestaande overheidinstantie van het land. Op 1 januari 2005 zijn de waterschappen Groot-Haarlemmermeer, De Oude Rijnstromen en Wilck & Wiericke en het hoogheemraadschap van Rijnland gefuseerd. Daarmee is een nieuw zogenaamd all-in waterschap ontstaan. Het gebied van Rijnland ligt grofweg in de vierhoek IJmuiden Amsterdam-West Gouda Wassenaar IJmuiden. Het is 1175 km 2 groot en er wonen ruim 1,3 miljoen mensen. Het grootste deel van het Rijnlandse gebied ligt onder zeeniveau. Dat wil zeggen dat bijna heel Rijnland onder water zou verdwijnen als er geen waterkeringen zouden zijn; Amersfoort zou een mooie badplaats zijn. Een van de taken van Rijnland is er voor te zorgen dat dat niet gebeurt. Daarom houden we de dijken op orde en zorgen we voor het onderhoud van de duinen. 6
1 ~ De oudste taak die Rijnland uitoefent is het peilbeheer. Van elke watergang (sloot, vaart, plas of meer) ligt vast hoe hoog het water moet staan. Dat is het peil, dat je vaak kunt aflezen op de blauwe peilschalen. Rijnland is verantwoordelijk voor al die peilen. In totaal zijn dat zo n vijfhonderd peilvakken in 170 polders. Voor elk peilvak neemt Rijnland een peilbesluit. 2 ~ Een tweede taak is de strijd tegen de zee. Rijnland heeft de veertig kilometer lange en ongeveer 250 meter brede duinenrij tussen Wassenaar en IJmuiden in beheer. De duinen moeten de zee buiten de deur houden. Ook heeft Rijnland de zorg voor twee primaire waterkeringen in het binnenland. Dat zijn de dijk langs de Hollandsche IJssel bij Gouda, ook wel bekend als de Goejanverwelledijk en de Spaarndammerdijk tussen Velsen en Amsterdam-West. Deze waterkeringen zijn bij elkaar ook ongeveer veertig kilometer lang. 3 ~ De derde taak van Rijnland betreft de zorg voor de kwaliteit van het oppervlaktewater. De waterschappen zien toe op de naleving van de Wet verontreiniging oppervlaktewater, de Wvo. In de Wvo staat dat het verboden is stoffen in het oppervlaktewater te lozen, tenzij daarvoor een vergunning is verleend. Ook Rijnland verleent deze vergunningen. Bedrijven die afvalwater op het riool lozen moeten een vergunning hebben. 4 ~ De vierde taak is het zuiveren van het afvalwater. Vrijwel al het afval- water dat de huishoudens en bedrijven in het gebied produceren komt bij een van de 32 afvalwaterzuiveringsinstallaties van Rijnland terecht. Deze installaties verwerken per jaar ruim 130 miljoen m 3 afvalwater. Het gezuiverde water lozen we in het oppervlaktewater. 7
8
Ik wil vissen in een schone sloot Rijnland zorgt voor schoon water, om te zwemmen en te recreëren 9
Bestuur Het hoogheemraadschap van Rijnland is een overheid met een democratisch gekozen bestuur, de Algemene Vergadering. Dit bestuur bestaat uit vertegenwoordigers van vier categorieën. Dat zijn de categorie ongebouwd (zes zetels), de categorie gebouwd (acht zetels), de categorie bedrijven (vier zetels) en de categorie ingezetenen (achttien zetels). In totaal zijn dat zesendertig zetels. Verder zijn de zetels verdeeld over de drie districten Noord, Midden en Zuid, met elk twaalf zetels. Dit bestuur kiest uit zijn midden de vijf hoogheemraden. Samen met de dijkgraaf vormen zij het college van dijkgraaf en hoogheemraden, het dagelijks bestuur. 10
Belastingen Rijnland betaalt de werkzaamheden uit de opbrengst van belastingen. Het waterschap kent twee soorten belastingen. Ten eerste de omslag. Dat is de bijdrage die de inwoners van het gebied betalen voor de droge voeten, het op orde houden van de kades en de dijken en het beheer van het waterpeil. Iedereen in het gebied heeft er immers baat bij dat we precies genoeg water in de sloten, vaarten en kanalen hebben staan. Niet te veel, maar ook niet te weinig. Daarom betaalt iedereen daar aan mee. De tweede soort belasting is de zuiveringsheffing. Daaraan betaalt ook iedereen mee. Met het bedrag dat Rijnland via deze heffing binnenkrijgt, betaalt het de zuiveringsinstallaties. Het schone water dus. Met die belastingen is nóg iets aan de hand. U hoeft nooit teveel belasting te betalen. Want als het waterschap minder uitgeeft dan begroot, dan wordt het jaar daarop minder belasting geheven. Er was immers nog geld over. Aan de andere kant is het natuurlijk ook zo dat, wanneer Rijnland meer heeft moeten uitgeven dan begroot, het jaar daarop de belastingen omhoog gaan. 11
12
Met overzichtelijke regels is het makkelijker werken Rijnland zorgt voor heldere regels 13
Het peil Het regelen van het waterpeil in de vijfhonderd verschillende peil- vakken is een nauwkeurig werk. Als het water te laag staat verdorren de gewassen op het land, maar als het te hoog staat, verrotten de wortels en lopen de kelders onder. Vaak is de speling niet meer dan enkele centimeters. Het beheer van het peil gebeurt met gemalen. Naast de poldergemalen, die er voor zorgen dat het water in de polders op het juiste peil staat, heeft Rijnland nog vier boezemgemalen. Deze voeren het water dat de poldergemalen op de boezem uitslaan af naar zee. De capaciteit van deze vier boezemgemalen is bij elkaar 156.000 liter per seconde (dat komt overeen met een rij emmers van Haarlem tot Utrecht). Zo n capaciteit is ook wel nodig, want als in het gehele Rijnlandse gebied één millimeter regen valt, is dat in totaal ruim een miljard liter. 14
Het westen van Nederland ligt lager dan zeeniveau. Als gevolg van klimaatveranderingen, een stijgende zeespiegel en een dalende bodem is de kans steeds groter dat we in dit laaggelegen stuk Nederland meer te maken krijgen met grote hoeveelheden water. Dat dwingt ons er toe dat we andere middelen moeten gaan gebruiken om wateroverlast te voorkomen, naast de traditionele dijken, kades en gemalen. Je kunt immers niet onbeperkt blijven doorgaan met dijken verhogen en gemalen uitbreiden. Want een gemaal uitbreiden is één ding, maar het water dat je kwijt wilt moet er nog wel naar toe. Dat zou inhouden dat je alle toevoerkanalen moet vergroten en flink uitdiepen. Om mogelijke wateroverlast het hoofd te bieden pakt Rijnland het anders aan. Rijnland wil op een aantal plekken in het gebied waterbergingslocaties inrichten. Daar kan, als het zo hard regent dat het water niet op de gewone manier weg kan, water ingelaten worden. Op het moment dat de situatie het toelaat kan het water dan alsnog worden weggepompt. 15
16
Zolang mijn kelder maar niet blank komt te staan Rijnland zorgt voor veilige kades en dijken 17
Ontwikkelingen Steden en dorpen blijven uitbreiden, er komen steeds meer wegen, woonwijken en bedrijventerreinen bij en langzaamaan verandert de Randstad in één grote steenvlakte of kassengebied. Dat heeft als gevolg dat het regenwater niet meer in de bodem zakt, maar op die straten en daken terecht komt en vandaar direct door gaat naar de goot en daarna in de sloot of het riool terecht komt. Sloten zijn daar niet altijd op berekend en stromen over, hetzelfde geldt voor riolen. Rijnland probeert daar op verschillende manieren wat aan te doen. Bijvoorbeeld door het verharde oppervlak, want zo heet die steenvlakte officieel, af te koppelen. Dat wil zeggen dat het regenwater dat op straten en daken valt niet direct in sloot en riool terecht komt, maar dat er voorzieningen komen die het water vasthouden. Daarbij valt te denken aan vijvers in een woonwijk, waar het regenwater in terecht komt, maar ook aan vegetatiedaken, die het water langer vasthouden. Daarnaast biedt de Watertoets aan waterschappen de mogelijkheid voor te schrijven hoeveel open water er in een nieuw te bouwen wijk moet komen. 18
In het Rijnlandse gebied zijn veel watergangen niet op diepte. Reden om het baggeren voortvarend aan te pakken. In de komende jaren gaat Rijnland voor 250 miljoen euro aan baggerwerken uitvoeren. Rond 2020 moet het baggerprogramma zijn afgerond. Baggeren is niet alleen goed voor de doorstroming van het water, het leidt ook tot een verbetering van de waterkwaliteit omdat de vaak vervuilde waterbodem wordt weggehaald. De waterkwaliteit is sinds de invoering van de Wet verontreiniging oppervlaktewater aanzienlijk verbeterd. maar de laatste jaren stagneert dat proces. Daar is een aantal redenen voor aan te wijzen: de vervuiling van de waterbodem, waar soms nog veel voedingsstoffen inzitten (fosfor en stikstof), de meststoffen die uit de landbouw in het water terecht komen, de voedingsstoffen in het afvalwater die de afvalwaterzuiveringsinstallaties er niet voor de volle honderd procent uithalen en de diffuse bronnen. Dat laatste is een groep die moeilijk precies aan te wijzen is, maar die wel bijdragen aan de vervuiling van het oppervlaktewater. Te denken valt aan de recreatievaart, vervuiling die afspoelt van wegen en spoorlijnen en vervuiling die letterlijk uit de lucht komt vallen. Waterschappen staan niet alleen in de wereld en dat geldt ook voor het hoogheemraadschap van Rijnland. Samen met partners op het gebied van waterbeheer werkt Rijnland aan droge voeten, schoon water en veilige dijken, duinen en kades. Samen met het rijk, provincies en gemeenten werkt het waterschap aan water. Maar ook u kunt uw steentje bijdragen. Bijvoorbeeld door niet allerlei afval door het toilet te spoelen, zoals olie en vet, medicijnen, chemicaliën, tampons en condooms. Maar ook door verstandig om te gaan met bestrijdingsmiddelen, tuinversieringen die gemaakt zijn van zware metalen als zink en koper. En tenslotte, maar dat wist u natuurlijk al, sloten, grachten en plassen zijn geen vuilstortplaatsen. 19
20
Genoeg water voor biodiversiteit Rijnland houdt het water op peil 21
Contact Postadres Hoogheemraadschap van Rijnland postbus 156 2300 AD Leiden Bezoekadres Archimedesweg 1 2333 CM Leiden tel 071-306 30 63 fax 071-512 39 16 In geval van calamiteiten / klachten en storingen Tijdens kantooruren: 071-306 30 63 Buiten kantooruren: doorverwijzing door middel van antwoordapparaat Algemene vraag stellen: 071-306 30 63 of post@rijnland.net over waterschapsbelastingen: belasting@rijnland.net vraag aan een bestuurslid: bestuur@rijnland.net Gastles bespreken Weten hoe een zuiveringsinstallatie werkt Documentatie of een lespakket bestellen Rondleiding bespreken 071-306 34 04 of educatie@rijnland.net Het historisch archief bezoeken 071-306 30 52 of archief@rijnland.net Werken bij Rijnland? vacature@rijnland.net 22
colofon ontwerp Corps, Den Haag fotografie Daan Zuijderwijk Getty Images druk Ando, Den Haag Hoogheemraadschap van Rijnland Archimedesweg 1, Leiden Postbus 156, 2300 AD Leiden Tel. (071) 306 30 63 fax (071) 512 39 16 post@rijnland.net Meer weten over het hoogheemraadschap van Rijnland? Kijk op www.rijnland.net