34 i. Jaarverslag Sanquin

Jaarverslag Sanquin Algemeen Jaarverslag Sanquin 2007 1

2 34 i

Tien jaar Sanquin In 1998 besloten het Centraal Laboratorium van de Bloedtransfusiedienst van het Nederlandse Rode Kruis (CLB) en tweeëntwintig zelfstandige bloedbanken de krachten te bundelen. Samen verder te gaan als één bloedvoorzieningsorganisatie. Een goede keus. De afgelopen tien jaar is Sanquin erin geslaagd zichzelf neer te zetten als organisatie midden in de maatschappij. Als zorgbedrijf tussen donor en ontvanger van bloed of bloedproducten. Als toonaangevend instituut op het gebied van onderzoek en ontwikkeling. Met trots presenteren wij u ons jaarverslag over 2007. Met trots omdat de tien testimonials eenzelfde beeld uitstralen. Een beeld van vertrouwen. Vertrouwen in de huidige organisatie. Vertrouwen in de toekomst. Tien jaar Sanquin. We zijn nu al nieuwsgierig naar 2018. Twintig jaar een veilige en betrouwbare bloedvoorziening. Daar zetten wij ons graag voor in. Algemeen Jaarverslag Sanquin 2007 3

Inhoud Samenstelling Raad van Toezicht en Raad van Bestuur 8 Kerncijfers 9 Verslag van de Raad van Toezicht 12 Verslag van de Raad van Bestuur 16 Algemeen 16 Donorzaken 16 Vervaardiging en levering van bloedproducten 19 Het gebruik van bloedproducten 19 Kwaliteit, arbo, milieu en veiligheid 21 Onderzoek en ontwikkeling 25 Personeel en organisatie 29 Bouwkundige en technische voorzieningen/automatisering 29 Externe contacten 30 4 Inhoud

Financieel jaarverslag 33 Financiële positie 34 Bespreking van de resultaten 35 Verslag van de Raad van Bestuur 38 Jaarrekening 2007 44 Geconsolideerde balans per 31 december 2007 44 Geconsolideerde winst- en verliesrekening 2007 46 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 47 Waarderingsgrondslagen geconsolideerd 48 Toelichting op de geconsolideerde balans 50 Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening 55 Balans per 31 december 2007 van Sanquin Nederland 58 Winst- en verliesrekening 2007 van Sanquin Nederland 62 Waarderingsgrondslagen Sanquin Nederland 63 Toelichting op de balans van Sanquin Nederland 64 Overige gegevens 65 Bestemming van het resultaat 65 Accountantsverklaring 66 Bijlagen 67 Summary of Annual Report 68 Organogrammen Sanquin 74 Adviesraden en overleggroepen 80 Nevenfuncties leden Raad van Toezicht en Raad van Bestuur 81 Adresgegevens 86 Colofon 88 Algemeen Jaarverslag Sanquin 2007 5

6 34 i

Tien jaar donor Jan van Leeuwen is langer dan tien jaar donor en voorzitter van de Landelijke Donorraad Als donor heb ik de afgelopen tien jaar ervaren dat Sanquin meer regelmaat heeft gebracht in de oproep van haar donors. Daarnaast zijn de gezondheidseisen die aan donors worden gesteld strenger geworden. Al met al kent het doneren van bloed en plasma een steeds professioneler aanpak. Gebleven is de gemoedelijkheid. Met name de plasmadonor die eens per zes weken wordt opgeroepen heeft vaak met hetzelfde personeel van doen. Ook vanuit de Landelijke Donorraad heb ik zaken positief zien veranderen. Sanquin gaat zeer serieus om met de door de raad uitgebrachte adviezen. Een voorbeeld op het gebied van locatiebeleid is de rijdende afnamelocatie. Die is mede op ons advies ingesteld om het afnemen voor de donors gemakkelijker te maken, tot vlak bij huis. 7

Samenstelling Raad van Toezicht en Raad van Bestuur Raad van Toezicht De Raad van Toezicht bestond op 31 december 2007 uit: mr. J.H. Schraven (voorzitter) mw. prof. dr. L.J. Gunning-Schepers prof. dr. B. Löwenberg drs. J.C.M. Schönfeld vacature In november 2007 trad mw. drs. A.C. van Es, die in 2006 was toegetreden, af in verband met haar benoeming tot directeur-generaal Bestuur en Koninkrijkrelaties bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties. Raad van Bestuur De Raad van Bestuur bestond op 31 december 2007 uit: dr. ir. T.J.F. Buunen (voorzitter) drs. H.J.C. de Wit (vicevoorzitter) prof. dr. E. Briët Secretaris: mw. mr. H.M.H. de Bruijn-van Beek 8 Samenstelling Raad van Toezicht en Raad van Bestuur

Kerncijfers van de Nederlandse bloedvoorziening (situatie eind 2007) Donorbestand 2007 2006 Totaal aantal ingeschreven donors 402.822 439.131 Aantal vol bloeddonors 349.369 385.930 Donatiefrequentie vol bloeddonors per jaar 1,59 1,49 Aantal plasmaferesedonors (inclusief specifiek aferesedonors en quarantaineplasmadonors, excl. cytaferesedonors) 52.213 52.207 Donatiefrequentie plasmaferesedonors per jaar 5,17 5,13 Aantal donors per 1.000 inwoners 24 27 Aantal donaties Totaal aantal donaties 837.652 851.270 Aantal vol bloeddonaties 562.797 578.145 Aantal afereses 274.855 272.909 Gebruik Aantal rode bloedcelconcentraten inclusief vol bloed 554.711 556.509 Aantal bloedplaatjes (in donoreenheden) 268.505 259.345 Aantal eenheden vers bevroren plasma geleverd aan ziekenhuizen (à 100 en 300 ml) 92.568 92.380 Liters plasma totaal (inclusief aferese) geleverd aan divisie Plasmaproducten 294.071 308.122 Personeel Aantal werknemers 2.863 2.921 waarvan mannen 876 900 vrouwen 1.987 2.021 Aantal fte s 2.203 2.246 Onderzoek Aantal proefschriften 12 8 Aantal publicaties (peer reviewed) 141 126 Aantal overige publicaties 18 23 Financiële gegevens (x 1.000) Leveringen kort houdbare bloedproducten in Nederland 149.980 148.780 Leveringen plasmaproducten vanuit Nederland 75.588 78.432 Leveringen plasmaproducten vanuit België 49.930 41.790 Solvabiliteit (in %) 66 64 Balanstotaal 258.325 224.349 Algemeen Jaarverslag Sanquin 2007 9

Donors Noordoost Zuidoost Zuidwest Noordwest Totaal Vol bloed 89.962 82.265 89.814 87.328 349.369 Normaal plasma 7.735 8.497 11.151 9.187 36.570 LD-Q plasma 3.081 2.190 2.963 2.418 10.652 Specifiek plasma 1.695 1.126 1.183 987 4.991 Subtotaal 102.473 94.078 105.111 99.920 401.582 Cytaferesedonors 121 145 756 218 1.240 Totaal 102.594 94.223 105.867 100.138 402.822 Waarvan nieuwe donors 3.327 4.324 8.900 10.650 27.201 Donors (exclusief cytaferesedonors) Man in % Vrouw in % Totaal Noordoost 48.196 51% 45.882 49% 94.078 Zuidoost 47.601 51% 45.351 49% 92.952 Zuidwest 53.268 51% 51.843 49% 105.111 Noordwest 46.847 47% 53.073 53% 99.920 Totaal 195.912 50% 196.149 50% 392.061 Vol bloeddonors per bloedgroep Bloedgroep Noordoost Zuidoost * Zuidwest Noordwest Totaal Totaal in % 0 positief 33.917 30.063 33.475 32.420 129.875 37,24% 0 negatief 10.697 9.152 10.167 10.156 40.172 11,52% A positief 28.176 26.525 27.367 27.176 109.244 31,32% A negatief 7.141 6.229 6.855 7.065 27.290 7,82% B positief 5.810 5.584 6.885 6.119 24.398 7,00% B negatief 1.473 1.371 1.769 1.473 6.086 1,74% AB positief 2.154 2.169 2.587 2.333 9.243 2,65% AB negatief 594 585 709 586 2.474 0,71% Totaal 89.962 81.678 89.814 87.328 348.782 100,00% * Aantal donors bij wie nog geen bloedgroep is vastgesteld: 587 10 Kerncijfers

Donaties Aantal donaties Noordoost Zuidoost Zuidwest Noordwest Totaal Vol bloed 113.931 142.306 158.062 148.385 562.684 Aferese normaal plasma 24.841 38.969 61.079 49.044 173.933 Aferese specifiek plasma 8.085 7.274 7.854 5.951 29.164 Cytaferese (inclusief therapeutische) 847 947 1.836 1.497 5.127 LD-Q plasma 17.310 17.348 16.990 14.983 66.631 Autologe donaties 12 27 50 24 113 Totaal 165.026 206.871 245.871 219.884 837.652 Leveranties aan divisie Plasmaproducten in liters Noordoost Zuidoost Zuidwest Noordwest Totaal Vers bevroren plasma 33.179 41.297 47.249 41.559 163.284 Aferese plasma 21.762 29.372 22.902 37.887 111.923 Specifiek plasma 5.168 4.830 4.969 3.896 18.864 Totaal 60.109 75.499 75.121 83.342 294.071 Leveranties aan ziekenhuizen (in eenheden product) Noordoost Zuidoost Zuidwest Noordwest Totaal Rode bloedcellen inclusief vol bloed 112.333 140.185 150.854 151.339 554.711 Bloedplaatjes 8.675 11.961 17.973 15.092 53.701 LD-Q plasma (à 100 en 300 ml) 16.667 20.171 28.740 26.990 92.568 Algemeen Jaarverslag Sanquin 2007 11

Verslag van de Raad van Toezicht De raad houdt toezicht op het beleid van de Raad van Bestuur en op de algemene gang van zaken bij Sanquin. In dit jaarverslag legt hij verantwoording af over zijn werkzaamheden in 2007. De door de raad gehanteerde Sanquin Corporate Governancecode omvat spelregels en omgangsvormen voor goed bestuur, effectief toezicht en een heldere verantwoording. De raad vergaderde in 2007 vijf keer. Het beleidsplan, de begroting voor 2008 en het Middellange Termijn Plan kwamen aan de orde. Ook werden de financiële rapportages, het jaarverslag, de jaarrekening en het verslag van de accountant besproken. De raad nam kennis van de maatregelen van Sanquin om de veiligheid van de bloedvoorziening te garanderen. De raad liet zich informeren over het verloop van de inspecties door het Staatstoezicht en de kwaliteitscertificeringsprocedures. De raad nam kennis van het besluit van de Raad van Bestuur om de laboratoria waar alle donaties worden getest, te concentreren om de doelmatigheid te verbeteren. Deze laboratoria zullen in 2008 op één plek in het land (Amsterdam) zijn samengevoegd. De raad liet zich voorlichten over het Researchprogramma van Sanquin. De raad nam met waardering kennis van het feit dat VWS akkoord ging met de extra activiteiten van de organisatie op het gebied van product- en procesontwikkeling van cellulaire producten. Een publiek systeem voor de bloedvoorziening kan niet zonder state-of-the-art -technologie. De raad sprak frequent met de Raad van Bestuur over mogelijkheden tot samenwerking met de Franse organisatie voor de bereiding van plasmaproducten, LFB en de Centrale Afdeling voor Fractionering van het Belgische Rode Kruis (CAF) om de noodzakelijke schaalvergroting van de activiteiten en productharmonisatie te verkrijgen. Daardoor kunnen ook in de toekomst patiënten worden voorzien van geneesmiddelen uit bloedplasma. De samenwerking kreeg begin 2008 haar beslag. Behalve bovengenoemd structureel overleg vond regelmatig tussentijds overleg plaats tussen de voorzitters van de Raad van Toezicht en van de Raad van Bestuur. 12 Verslag van de Raad van Toezicht

In de zomer van 2007 lieten donors zich kritisch uit over de reiskostenregeling voor donors, het salaris van de Raad van Bestuur en de wijze waarop donors via donorraden kunnen meepraten over het beleid van Sanquin. De voorzitter van de Raad van Toezicht nam deel aan het in augustus door Sanquin georganiseerde rondetafelgesprek met vertegenwoordigers van donors, klachtencommissie, de consumentenorganisatie PEACE en het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. De voorzitter van de Raad van Toezicht gaf aan dat bezoldiging van de leden van de Raad van Bestuur wordt afgestemd op die van de bestuurders van de academische ziekenhuizen en grote algemene ziekenhuizen. Daarbij is rekening gehouden met de bijzondere positie van Sanquin, die naast haar publieke taken bij de inzameling van bloed en de levering van kort houdbare bloedproducten in Nederland, ook een internationale marktconforme activiteit uitoefent in de farmaceutische bereiding en de levering van geneesmiddelen uit plasma. Deze activiteiten stellen specifieke eisen aan het besturen van de organisatie, die bij zorginstellingen minder voor de hand liggen. De voorzitter gaf aan de politieke discussie over de bestuurderssalarissen in de zorg nauwkeurig te volgen. Er werd een vervolgafspraak gemaakt voor een gesprek tussen de voorzitter van de Raad van Toezicht en de voorzitter van de Landelijke Donorraad. Dit gesprek vond plaats in februari 2008. Er werd gesproken over het honoreringsbeleid en de organisatie van de donorinbreng. Kwaliteit, veiligheid en beschikbaarheid van bloedproducten werden in 2007 mogelijk gemaakt dankzij de grote betrokkenheid en inzet van donors. De Raad van Toezicht is hen en alle medewerkers van Sanquin buitengewoon erkentelijk voor de wijze waarop zij de doelstellingen van Sanquin samen hebben gerealiseerd. Amsterdam, 29 mei 2008 Raad van Toezicht De Raad van Toezicht dient deskundigheid en ervaring te hebben op juridisch, financieel-economisch en geneeskundig gebied. Zoals moge blijken uit de overzichten elders in dit jaarverslag, was de samenstelling van de raad zo, dat aan deze statutaire eisen ruimschoots werd voldaan. De Raad van Toezicht evalueert zowel zijn eigen functioneren als dat van de Raad van Bestuur en constateert dat zijn leden voldoende onafhankelijk zijn. De besluitvormingsprocedure in de Raad van Toezicht is zo vormgegeven dat belangenverstrengeling wordt vermeden. Op 31 mei 2007 sprak de voorzitter van de Raad van Toezicht met de ondernemingsraad over de algemene gang van zaken in de organisatie en de strategie voor de divisies. Algemeen Jaarverslag Sanquin 2007 13

14 34 i

Tien jaar Sanquin Theo Buunen is voorzitter van de Raad van Bestuur Bij de fusie in 1998 bestonden cultuurverschillen tussen het CLB en de bloedbanken. Het CLB was een sterk gecentraliseerde organisatie in Amsterdam die primair geneesmiddelen uit bloed maakte. De tweeëntwintig bloedbanken waren stichtingen die ieder in een deel van Nederland bloed inzamelden en dat weer verstrekten aan ziekenhuizen binnen de eigen regio. Ook onderling kenden de tweeëntwintig bloedbanken cultuurverschillen. Verschillen in de manier van werken, in omgangsvormen en in aanpak van problemen. De afgelopen tien jaar zijn die verschillen steeds kleiner geworden. Maar ze zijn nog niet helemaal verdwenen. Daaraan blijven we de komende jaren doelgericht werken door medewerkers intensiever te laten kennismaken met het werk van hun collega s in andere divisies. Hierin passen initiatieven zoals Gluren bij de buren. Als onze medewerkers zich deel voelen van één Sanquin, kunnen we ons met één gezicht naar buiten presenteren. Algemeen Jaarverslag Sanquin 2007 15

Verslag van de Raad van Bestuur Algemeen De Wet inzake bloedvoorziening beoogt de kwaliteit, veiligheid en beschikbaarheid van bloed en bloedproducten in Nederland zeker te stellen. Deze doelstelling heeft Sanquin overgenomen. Het mission statement van Sanquin luidt: De Stichting verzorgt op non-profitbasis de bloedvoorziening en bevordert transfusiegeneeskunde zodanig dat wordt voldaan aan de hoogste eisen van kwaliteit, veiligheid en doelmatigheid. Zij levert producten en diensten, verricht wetenschappelijk onderzoek en verzorgt onderwijs, opleidingen, bij- en nascholing. Behalve de volgens de wettelijke voorschriften opgestelde jaarrekening van Sanquin zijn in dit verslag ook de financiële resultaten van de CAF-cvba te Brussel en Sanquin Oy te Helsinki geconsolideerd. De CAF is de Belgische plasmafractioneerinrichting waarvan Sanquin sinds 1998 67% van de stemmen bezit. De overige 33% is in handen van het Belgische Rode Kruis. Sanquin Oy is een kleine Finse dochteronderneming die de Finse (en daarvan afgeleide internationale) registratiedossiers beheert en de contacten met de Finse afnemers onderhoudt. Donorzaken In de wet is verankerd dat Nederland zelfvoorzienend dient te zijn voor bloedproducten, op basis van het vrijwillig en om niet afstaan van bloed. Ook in 2007 heeft Sanquin de bloedvoorziening op niveau gehouden. Donoraantallen en donormanagement De donor is de eerste schakel in de keten van de bloedvoorziening. Trouwe donors zijn essentieel voor de continuïteit en veiligheid van de voorziening. Door het administratief opschonen van de bestanden is het aantal geregistreerde donors in 2007 gedaald met ruim 8%. In 2007 is het Donorserviceconcept verder uitgewerkt. Uitgangspunt is donorbehoud en donorwerving waar dit bijvoorbeeld voor specifieke bloedgroepen nodig is. Verbeterpunten uit eerder gehouden donoronderzoek zijn in 2007 opgepakt. Zo werden maatregelen genomen om de wachttijden voor donors te verkorten en de afhandeling van donorklachten te verbeteren. Ook is een onderzoek gestart naar het behoud van 16 Verslag van de Raad van Bestuur

nieuwe donors. Donors hebben behoefte aan het gevoel nodig te zijn. Doordat Sanquin donors oproept op basis van de behoefte van ziekenhuizen kan het zijn dat Sanquin in kleine afnamecentra donors met minder gevraagde bloedgroepen langere tijd niet oproept. Soms stoppen donors met bloed doneren omdat ze het gevoel hadden wel gemist te kunnen worden. De kans dat een donor stopt, neemt af naarmate hij of zij langer donor is. Er is een werkprocedure ontwikkeld om meer individuele aandacht aan de donor te geven. In deze pilot worden nieuwe donors vanaf de aanmelding tot en met de vijfde donatie gevolgd. Om meer inzicht te krijgen in donorprofiel en donormotivatie, is een sociaal- en gedragswetenschappelijk onderzoeksprogramma gestart. Dit programma, waarin Regio Zuidoost een leidende rol speelt, kent twee onderzoekslijnen. De eerste lijn richt zich op psychosociale aspecten van werving, oproepen en behoud van donors en tevens op geefgedrag van de algemene bevolking. De tweede onderzoekslijn, gestart in 2007, is epidemiologisch georiënteerd en richt zich op de lijn van donor tot bloedproduct. Het grootschalige onderzoek Donor InZicht brengt de karakteristieken van de donor in kaart. Meer dan 10.000 donors hebben een vragenlijst ingevuld en data worden momenteel geanalyseerd. Wereld Bloeddonordag Jaarlijks wordt op 14 juni de Wereld Bloeddonordag gehouden. In 2007 was het thema Bloedgroepen. Sanquin greep deze dag aan om het belang van vrijwillig en onbaatzuchtig bloeddonorschap te benadrukken, en om haar donors te bedanken voor hun inzet. Donors die op 14 juni bloed kwamen geven, werden feestelijk onthaald en konden via een webshop een gratis T-shirt met daarop hun bloedgroep bestellen. Voorlichtingscampagne bloedgroepen In 2007 werd de succesvolle voorlichtingscampagne over bloedgroepen Ik ben bloedmooi voortgezet. In deze campagne staat iedere maand een bloedgroep (AB0) centraal. Iedere donor in de afnamelocatie ontvangt een folder met informatie over zijn/ haar doelgroep. Met dit thema wil Sanquin donors bewustmaken van hun bloedgroep en uitleggen dat er aan bloed met bepaalde bloedgroepen meer behoefte is (en dat die donors vaker worden opgeroepen) dan aan bloed met andere bloedgroepen (lagere donatiefrequentie). Donorlogistiek De bloedinzameling werd tot eind 2007 bepaald door de behoefte aan bloed in de eigen regio. Vanaf 2008 wordt dit uitgangspunt verlaten en gewerkt volgens het landelijk inzamelplan. In dit plan is het streven een betere en evenrediger inzet van het donorbestand in de regio s. De wens om donors ten minste tweemaal per jaar op te roepen, wordt ook gerealiseerd door sommige afnamelocaties vaker open te stellen. Met name in het noordoosten van het land zal dit leiden tot meer donaties. In 2007 werd bij Regio Zuidoost een pilot voorbereid om met een mobiele afnamelocatie in een bus bloed te kunnen inzamelen in kleine dorpen en steden onder goede GMP-omstandigheden. Relatie met donors Sanquin hecht aan een goede communicatie met haar donors. Het donorblad Bloedverwant werd aangepast en er verschenen in 2007 drie edities. Verder is de communicatie met de donors via de website verbeterd door het gebruik van aanmeld-, afmeld- en mutatieformulieren. Afgelopen zomer lieten donors zich kritisch uit over de reiskostenregeling, de transparantie van Sanquin en het salaris van de Raad van Bestuur. De opmerkingen vormden voor Sanquin aanleiding om op 16 augustus een rondetafelgesprek te organiseren. Het bestuur en de Raad van Toezicht spraken uitvoerig met vertegenwoordigers van de landelijke en regionale donorraden, de klachtencommissie, de nieuw opgerichte Landelijke Vereniging van Bloed- en plasmadonoren (LVB) en het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Besproken is hoe de LVB een plaats kan krijgen in de bestaande structuur van donorvertegenwoordigingen. De Raad van Toezicht lichtte op de bijeenkomst het beleid op het gebied van de salarissen toe. Ook de vragen rondom de reiskosten kwamen in het rondetafelgesprek aan de orde. Afgesproken is dat de regeling opnieuw wordt bezien en, indien nodig, in overleg met de landelijke donorraad wordt aangepast. Het verbeteren van de transparantie van Sanquin vormde een ander gespreksonderwerp. Om meer donors te peilen over de onderwerpen die tijdens het rondetafelgesprek aan de orde kwamen, is de donorenquête naar de serviceverlening uitgebreid met extra vragen en eind 2007 versneld uitgevoerd. Algemeen Jaarverslag Sanquin 2007 17

Donors in Nederland 0 200.000 400.000 600.000 800.000 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 349.369 47.222 Vol bloeddonors Plasmaferesedonors Vol bloed- en plasmaferesedonaties 0 300.000 600.000 900.000 1.200.000 2007 562.797 274.855 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 Vol bloeddonaties Plasmaferesedonaties (inclusief specifiek aferesedonaties en quaratainedonaties) Inzameling anti-rh(d) plasma (in liters) 0 375 750 1.125 1.500 2007 916 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 Bloedbanken CLB 18 Verslag van de Raad van Bestuur

Vervaardiging en levering van bloedproducten Bloedbanken testen en scheiden donorbloed in rode bloedcelconcentraten, bloedplaatjes en plasma, de zogenaamde kort houdbare bloedproducten. Deze producten worden - met uitzondering van het overgrote deel van het plasma - aan ziekenhuizen geleverd. Een lijst met de namen van de ziekenhuizen is te vinden op www.sanquin.nl. Soms worden bloed- en tussenproducten beschikbaar gesteld aan onderzoeksinstituten voor onderzoeksdoeleinden. Het aan Sanquin Plasmaproducten geleverde plasma wordt verwerkt tot geneesmiddelen, zoals stollingsfactoren voor de behandeling van hemofilie, albumine voor onder andere de behandeling van brandwonden en immunoglobulinen voor bijvoorbeeld patiënten met een tekort aan afweerstoffen. Deze lang houdbare bloedproducten gaan naar apothekers, ziekenhuizen en de farmaceutische groothandel. Kort houdbare bloedproducten In het verslagjaar waren de leveringen van kort houdbare bloedproducten in lijn met de verwachtingen. In 2007 werden in totaal 554.711 eenheden vol bloed en rode bloedcelconcentraten aan de ziekenhuizen geleverd, 0,3% minder dan in 2006. Het aantal eenheden bloedplaatjes steeg met 3,5% naar 268.505. Het gebruik van vers bevroren plasma (quarantaineplasma) is gestabiliseerd. Voorraadbeheer In 2006 werd door Regio Noordwest een proef met een nieuw, efficiënter voorraadbeheersysteem bij drie ziekenhuizen gehouden en succesvol afgesloten. Het heeft bij deze drie ziekenhuizen geresulteerd in een reductie van minimaal 45% van de bestelmomenten. In 2007 is een eindrapportage opgeleverd. De Raad van Bestuur heeft besloten om het systeem aan te bieden bij alle ziekenhuizen in Nederland. Lang houdbare bloedproducten Door veranderende internationale marktomstandigheden is de vraag naar plasmaproducten wereldwijd sterk toegenomen. Als gevolg daarvan is de vraag ook voor Sanquin (in het kader van de behoefte aan zelfvoorziening) toegenomen in zowel Nederland en België als Finland. Immers, de internationaal opererende farmaceutische industrie verkoopt haar producten steeds in die gebieden waar de prijzen het hoogst zijn. Voor met name immunoglobulinen heeft dit tot gevolg gehad dat de concurrenten van Sanquin niet of in mindere mate hun producten aanbieden in de landen waar Sanquin haar thuisbasis heeft. Aangezien de behoefte aan plasma op dit moment wordt bepaald door de groeiende vraag naar immunoglobulinen, is in Nederland besloten de inzameling van afereseplasma te verhogen. Met onze partners in België en Finland wordt onderzocht of ook daar de inzameling van plasma kan toenemen. Vooralsnog kan binnen het samenwerkingsverband aan deze stijgende vraag naar plasmaproducten worden voldaan. Nieuwe bloedproducten/nieuwe toepassingen De inspanningen gericht op de registratie van een nieuwe generatie van het C1-esteraseremmer bevattende product (in Nederland op de markt gebracht onder de naam Cetor ) werden in 2007 voortgezet. In de Verenigde Staten is door een Amerikaanse partner van Sanquin voor dit product een zogenaamde BLA (biological license application) ingediend. In het kader van de beoordeling van dit dossier vond eind 2007 een inspectie plaats van de productiefaciliteiten in Brussel en Amsterdam door de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA). Beoordeling van dit dossier kan in de loop van 2008 leiden tot registratie van dit product in de Verenigde Staten. Het gebruik van bloedproducten Sanquin vindt advisering over het gebruik van bloedproducten belangrijk. Deze dienst wordt ondersteund door de Klinisch Consultatieve Diensten (KCD s) van Sanquin, waar transfusieartsen en medisch specialisten (brugfunctie) werkzaam zijn. De KCD s participeren in transfusiecommissies, hemovigilantieprogramma s en klinisch onderzoek omtrent bloedproducten en bloedtransfusiediagnostiek. Tevens ondersteunen de KCD s de Sanquin-afereseteams, die bijdragen aan de patiëntenbehandeling in de ziekenhuizen. In toenemende mate wordt Sanquin-afereseteams gevraagd om therapeutische aferese te verrichten. In 2006 is daarvoor een (interne) richtlijn opgesteld en zijn standaardcontracten voor de ziekenhuizen opgesteld die in 2007 werden geïmplementeerd. Algemeen Jaarverslag Sanquin 2007 19

Overzicht aantal donors met een positieve uitslag van onderzoek op infecties Elke donatie wordt getest. De infecties komen over het algemeen vaker voor bij de donors die voor de eerste keer geven. Uiteraard worden bloedproducten van de donors bij wie een infectie is aangetoond vernietigd. Hepatitis B-virus nieuw trouw/ bekend totaal LUES nieuw trouw/ bekend totaal HIV-1/2 nieuw trouw/ bekend totaal aantal per 100.000 aantal per 100.000 aantal 2007 15 55 4 1,1 19 2006 21 66 5 1,2 26 2005 26 87 9 2,1 35 2004 23 53 6 1,3 29 2003 22 63 9 1,9 31 2002 27 53 1 0,2 28 2001 23 38 7 1,3 30 2000 26 44 8 1,4 34 1999 37 86 4 0,7 41 1998 33 63 2 0,3 35 aantal per 100.000 aantal per 100.000 aantal 2007 9 33 15 4,0 24 2006 13 41 10 2,5 23 2005 17 57 29 6,6 46 2004 19 44 17 3,7 36 2003 10 29 11 2,3 21 2002 10 20 11 2,3 21 2001 13 21 8 1,4 21 2000 10 17 2 0,4 12 1999 7 16 12 2,0 19 1998 9 17 9 1,5 18 aantal per 100.000 aantal per 100.000 aantal 2007 3 11,0 3 0,8 6 2006 1 3,1 4 1,0 5 2005 1 3,3 2 0,5 3 2004 0 0,0 4 0,9 4 2003 1 2,9 1 0,2 2 2002 0 0,0 8 1,7 8 2001 0 0,0 3 0,5 3 2000 2 3,4 1 0,2 3 1999 1 2,3 3 0,5 4 1998 1 1,9 1 0,2 2 Hepatitis C-virus nieuw trouw/ bekend totaal HTLV-I/II nieuw trouw/ bekend totaal aantal per 100.000 aantal per 100.000 aantal 2007 3 11 1 0,3 4 2006 5 16 5 1,2 10 2005 10 33 1 0,2 11 2004 12 28 3 0,7 15 2003 9 26 0 0,0 9 2002 18 35 3 0,6 21 2001 5 8 1 0,2 6 2000 10 17 0 0,0 10 1999 15 35 3 0,5 18 1998 20 38 1 0,2 21 aantal per 100.000 aantal per 100.000 aantal 2007 0 0,0 1 0,3 1 2006 0 0,0 0 0,0 0 2005 1 3,3 0 0,0 1 2004 2 4,7 1 0,2 3 2003 2 5,7 0 0,0 2 2002 2 3,9 0 0,0 2 2001 3 4,9 1 0,2 4 2000 2 3,4 1 0,2 3 1999 0 0,0 0 0,0 3 1998 0 0,0 0 0,0 0 20 Verslag van de Raad van Bestuur

Hemovigilantie Voor de verbetering van de kwaliteit en de veiligheid van bloedtransfusie is een goede registratie van de (neven)effecten van bloedtransfusies van groot belang. Sanquin werkt samen met professionals van de wetenschappelijke verenigingen in de Stichting Transfusiereacties in Patiënten (TRIP). TRIP is als professionele organisatie verantwoordelijk voor de landelijke wetenschappelijke rapportage over de bloedveiligheid in Nederland. Een dergelijk rapportagesysteem wordt hemovigilantie genoemd. In 2007 werd het hemovigilantieprogramma uitgebreid met vigilantie van weefsels en cellen. De afdelingen KAM en KCD van Sanquin en TRIP werkten in 2007 aan de afstemming van de automatisering voor de registratie en rapportage van (ernstige) bijwerkingen van bloedtransfusies. Het systeem sluit aan bij dat van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). Internationaal werd aandacht gegeven aan de rapportage van ongewenste bijwerkingen bij de donatie. Binnen Sanquin werd daarvoor een nieuw coderingssysteem ontworpen en vastgesteld. De automatisering ervan krijgt in 2008 gestalte. Farmacovigilantie De veiligheid van de plasmaproducten in klinisch gebruik wordt zowel actief in prospectieve studies als passief door het opvolgen van meldingen vervolgd. In een Periodic Safety Update Report (PSUR) wordt per product de European Medicines Evaluation Agency (EMEA), dan wel het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) geïnformeerd. Het aantal meldingen was gering en gaf geen aanleiding om de informatie aan arts en patiënt over het gebruik van de producten te wijzigen. Kwaliteit, arbo, milieu en veiligheid Kwaliteit en veiligheid zijn belangrijk voor de organisatie. Het kwaliteitsbeleid strekt zich uit over alle aspecten van de bedrijfsvoering. Sanquin hanteert een kwaliteits(management)- systeem waarin wordt voldaan aan de eisen van GMP (Good Manufacturing Practices), GLP (Good Laboratory Practices) en ISO 9001:2000. Waar relevant, wordt dit aangevuld met specifieke systemen, zoals JACIE en NedCordFact. In 2007 behaalden Sanquin Concernstaf, de Concerndienst Informatisering en Regio Zuidwest het ISO 9001:2000-certificaat. Voor Regio Noordoost werd het ISO 9001:2000-certificaat met drie jaar verlengd, met inbegrip van de afdeling Onderzoek en Onderwijs. Het IHD-laboratorium van deze bloedbank behaalde het ISO 15189-certificaat (Raad van Accreditatie en CCKL). Het Stamcellaboratorium van Sanquin Diagnostiek behaalde het JACIE-certificaat (CCKL). Het EFI-certificaat werd behaald door HLA-Diagnostiek. Eind 2007 vond een inspectie plaats van de productiefaciliteiten van Sanquin Plasmaproducten in Brussel en Amsterdam. De Amerikaanse Food and Drug Administration beoordeelde een BLA (biological license application) voor het C1- esteraseremmerproduct voor de Amerikaanse markt. In het kader van de Wet Veiligheid en Kwaliteit Lichaamsmateriaal (WVKL) heeft Sanquin voor al haar weefselactiviteiten (botbanken, navelstrengbloedbank en stamcellaboratoria) een vergunning aangevraagd. Naar verwachting vinden de inspecties plaats in 2008. GMP De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) heeft in 2007 37 afnamelocaties geïnspecteerd. De algemene indruk van IGZ is dat Sanquin een mooi en soepel werkend geheel is. Er zijn enkele onvolkomenheden vastgesteld die niet leiden tot risico s voor de patiënt/ontvanger van uit bloed bereide producten. Naar aanleiding van de bevindingen van de inspecties worden verbeteringen aangebracht. Ook werd Sanquin Plasmaproducten, met voldoende resultaat, door IGZ geïnspecteerd in het kader van een routine GMPinspectie. Richtlijnen van de EU Begin 2005 werd de belangrijkste Europese richtlijn op het gebied van kwaliteit en veiligheid van bloed en bloedbestanddelen in Nederland van kracht, te weten de Richtlijn 2002/98/EG ( Richtlijn tot vaststelling van kwaliteits- en veiligheidsnormen voor het inzamelen, testen, bewerken, opslaan en distribueren van bloed en bloedbestanddelen van menselijke oorsprong ). Ter uitvoering werd in 2007 onder andere de Sanquin-richtlijn Archivering vastgesteld. Arbo In 2007 is het beleid bij prikaccidenten geëvalueerd en bijgesteld. Afgesproken is dat de arbodienst van het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam het aanspreekpunt is voor advisering en ondersteuning van de medewerkers van Sanquin. Algemeen Jaarverslag Sanquin 2007 21

Milieubeleid In 2007 legde Sanquin een plan van aanpak wijziging afvalstromen voor aan het Ministerie van V&W en het Ministerie van VROM. De wijziging houdt in dat gebruikte gesloten zaksystemen met een minimale resthoeveelheid bloed niet langer als ziekenhuisafval worden aangemerkt, maar als bedrijfsafval. Beide ministeries stemden in met de voorgestelde wijziging, waardoor kosten worden bespaard. Veiligheid Variant ziekte van Creutzfeldt-Jakob De overdracht van de variant ziekte van Creutzfeldt-Jakob (vcjd) kan plaatsvinden via de voedselketen. Daarnaast zijn vier gevallen in het buitenland bekend van overdracht via bloedtransfusie. In het verslagjaar deden zich in Nederland geen gevallen van vcjd voor. Sanquin neemt deel aan internationale werkgroepen voor onderzoek naar de verwijdering van het ziekmakend prioneiwit uit de bloedproducten en naar een mogelijke bloedtest. Voor een mogelijke test zijn aanvullende maatregelen en voorwaarden met betrekking tot informatie aan en follow-up van de donors aangewezen. In 2007 bracht de Gezondheidsraad een signalement uit met adviezen over de implicaties van een mogelijke bloedtest voor vcjd. Deze adviezen worden de komende tijd uitgewerkt. Naar het zich laat aanzien, zal in 2008 nog geen CE-gecertificeerde test beschikbaar komen. Filters voor de verwijdering van prioneiwit uit het bloed zijn in 2007 CE-gecertificeerd. Klinisch onderzoek naar de veiligheid is elders in gang gezet. Transfusion Related Acute Lung Injury (TRALI) Door de verbeterde registratie van ongewenste bijwerkingen van bloedtransfusies is het klinische syndroom TRALI meer in de belangstelling gekomen. TRALI is een ernstig acuut ziektebeeld, dat soms fataal kan verlopen. De oorzaak is nog niet vastgesteld, maar wordt deels geassocieerd met antistoffen tegen leukocyten in plasmahoudende bloedcomponenten. Door Sanquin zijn twee multicenterstudies gestart om meer inzicht te verkrijgen in het ziektebeeld en eigenschappen van de betrokken donors. Deze TRALI-onderzoeken worden naar verwachting in 2009 afgerond. Sinds juni 2007 wordt door Sanquin uit voorzorg alleen nog quarantaineplasma geleverd van donors die zelf nooit een zwangerschap, bloedtransfusie of transplantatie hebben gehad. Daarmee wordt de kans op de aanwezigheid van leukocytenantistoffen beperkt. In 2007 werd besloten om per 1 juni 2008 ook bij de bereiding van trombocyten uit buffy-coat pools, alleen nog plasma toe te voegen van donors die zelf nooit een zwangerschap, bloedtransfusie of transplantatie hebben gehad. Landelijke registratie antistoffen tegen rode bloedcellen Voor patiënten die een bloedtransfusie gaan ontvangen, is het van groot belang dat ziekenhuizen in een landelijk registratiesysteem informatie kunnen raadplegen over eventueel aanwezige irregulaire antistoffen tegen rode bloedcellen. In 2007 werd het landelijk systeem TRIX (Transfusie Register voor Irregulaire antistoffen en kruisproefproblemen) geïmplementeerd. Naar verwachting sluiten meer ziekenhuizen zich in 2008 aan bij het systeem. Patiënten die van ziekenhuis veranderen, kunnen er dankzij TRIX op rekenen dat voor hen belangrijke informatie niet over het hoofd wordt gezien. Met TRIX is een in de wereld vooralsnog uniek consultatiesysteem in gebruik genomen, waarmee de kans op uitgestelde transfusiereacties wordt verminderd en de bloedveiligheid voor patiënten verder wordt verbeterd. Hepatitis A- en B-virus Sinds 2000 worden de donaties aanvullend getest met Nucleïnezuur Amplificatietests (NAT) voor hepatitis C-virus (HCV) en HIV. Daarmee wordt de kans op besmetting in de zogenoemde windowperiode gereduceerd. Daarnaast worden voor de plasmaproducten sinds 2006 pools van 480 donaties getest met NAT op RNA van het hepatitis A-virus (HAV) en op DNA van het hepatitis B-virus (HBV). In 2007 werd met instemming van VWS besloten om per 1 juli 2008 alle donaties met behulp van NAT op HBV, HIV en HCV te gaan testen in minipools van zes donaties. Daarmee wordt niet alleen het windowrisico voor HCV en HIV verder beperkt, maar ook dat voor HBV. Opduikende infectieziekten Onder opduikende infecties worden infectieziekten verstaan die nog niet bekend waren en nieuw zijn ontstaan (bijvoorbeeld SARS). Hier onder vallen ook infectieziekten die reeds bekend zijn, maar waarvan de verspreiding plotseling toeneemt of verandert. In 2007 werd Sanquin, evenals andere bloedtransfusiediensten in Europa, geconfronteerd met een toename van opduikende infecties. Het betreft vaak infecties die door insecten worden overgedragen en die door de klimaatveranderingen steeds verder naar het noorden migreren. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om het West Nile Virus en Dengue in Amerika en om het Chikungunya- 22 Verslag van de Raad van Bestuur

Levering aan ziekenhuizen Aantal rode bloedcellen 0 200.000 400.000 600.000 800.000 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 554.711 Aantal bloedplaatjes 0 75.000 150.000 225.000 300.000 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 268.505 Bloedplaatjes (DE) + (aferesen x 5)* *vanaf 1998 aferesen x5, daarvoor aferesen x 6 Aantal eenheden plasma 0 50.000 100.000 150.000 200.000 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 92.568 Vers plasma/qp ESDEP Cryoarm plasma Algemeen Jaarverslag Sanquin 2007 23

virus in Italië. Op dit gebied wordt nauw samengewerkt met het Centrum Infectieziektenbestrijding/RIVM. Tot nu toe kon worden volstaan met het instellen van selectiemaatregelen bij donors die in endemische gebieden verbleven. Indien dergelijke epidemieën meer naar het noorden opschuiven, zijn wellicht andere maatregelen nodig. Klacht bij de Commissie Gelijke Behandeling (CGB) De CGB behandelde een klacht van een homoseksuele man tegen het beleid bij de donorkeuring om mannen met homoseksuele contacten van het donorschap uit te sluiten. In de VS en Canada was een lobby gestart onder studenten die dreigen met donatiestaking indien de als discriminatoir ervaren maatregelen niet worden teruggedraaid. In de uitspraak gaf de CGB aan dat Sanquin het beleid ter zake niet hoeft te wijzigen. Dit ter bescherming van de patiënten die afhankelijk zijn van bloedproducten. Klinische evaluatie van plasmaproducten Zowel voor nieuwe als bestaande plasmaproducten en voor cellulaire bloedproducten dienen de effectiviteit en veiligheid door klinisch onderzoek te worden vastgesteld. Hierbij spelen vernieuwingen en verbeteringen in het productieproces een rol, net als mogelijkheden om nieuwe indicaties of verbeteringen in de therapie te onderbouwen. In het verslagjaar werd Nonafact, het Factor IX-concentraat, in een post-authorization safety surveillance study in hemofilie B-patiënten in vijf hemofiliebehandelcentra verder vervolgd. Er zijn geen bijwerkingen waargenomen. Ten aanzien van Nanogam, het intraveneus toe te dienen immunoglobulinepreparaat, werden klinische studies bij diverse patiëntengroepen gestart. Ook met Cetor (een serineprotease-concentraat voor de behandeling van heriditair angio-oedeem) wordt aanvullend klinisch onderzoek uitgevoerd in een vijftal ziekenhuizen: in 2007 werden de farmacokinetiekstudies en het onderzoek betreffende de acute behandeling van aanvallen met het genanofiltreerde vierde generatie product succesvol afgerond. Tenslotte werd in het AMC de fase II-studie met Mannan Binding Lectin (MBL) in door chemotherapie MBL-deficiënte kinderen afgerond. Klinische evaluatie en nieuwe kort houdbare bloedproducten Door ontwikkelingen op het terrein van pathogeenreductie van bloedproducten wordt de kans op mogelijk aanwezige ziekteverwekkers in bloedproducten (windowrisico, opduikende infecties) verder gereduceerd. In samenwerking met de stichting Hemato-Oncologie voor Volwassenen Nederland (HOVON) is door Sanquin een vergelijkend onderzoek gestart naar drie bereidingsmethoden voor trombocytenconcentraten. Naar verwachting is het onderzoek eind 2008 afgerond. Gezien de ontwikkelingen rond opduikende infectieziekten, neemt pathogeenreductie van bloedproducten in betekenis toe. In samenwerking met het LUMC werd een onderzoek geïnitieerd voor experimentele introductie van fibrinelijm voor patiënten met coronary bypass-chirurgie. Gelet op de bacteriologische controle, wordt een bewaarduur van zeven dagen ook aangehouden voor aferesetrombocyten, leukocyten verwijderd in plasma. Evenals bij de introductie van trombocyten samengevoegd, wordt postautorisatiesurveillance toegepast bij bewaren van zes of zeven dagen. Uit validatiestudies is gebleken dat ingevroren erytrocyten machinaal met behulp van een gesloten systeem kunnen worden gewassen en ontdooid. Health Technology Assessment In toenemende mate wordt belang gehecht aan doelmatigheidsonderzoek van nieuwe maatregelen en risicoanalyse van productieprocessen van bloedproducten. Sanquin initieerde daartoe de gezamenlijke afdeling Transfusion Technology Assessment van Sanquin en het Julius Centrum van de Universiteit Utrecht. Risicoanalyses werden opgeleverd omtrent de kans op mogelijke overdracht van verschillende infecties door plasmaproducten en bloedcomponenten. Conform de voorschriften van de EMEA werd gerapporteerd over het windowrisico bij bloeddonaties en werd een standaardmethode ontwikkeld voor statistische controle van mogelijke wijzigingen in de incidentie ervan. Een kosteneffectiviteitsstudie van HBV-NAT werd opgeleverd aan de Raad van Bestuur en aan het Ministerie van VWS. Voor nauwkeuriger kosteneffectiviteitsanalyses is inzicht nodig in de distributie van het donorbloed over de profielen en overleving van patiëntengroepen in Nederland. De in het verslagjaar verder uitgewerkte PROTON-studie, in samenwerking met een twintigtal ziekenhuizen, wordt naar verwachting in 2008 afgerond. 24 Verslag van de Raad van Bestuur

Onderzoek en ontwikkeling Onderzoek Voor de verslaglegging van het wetenschappelijk onderzoek verwijzen wij u naar het Engelstalige wetenschappelijk jaarverslag 2007 van Sanquin. Sanquin Spring Seminar Op 19 en 20 april werd in het Koninklijk Instituut voor de Tropen in Amsterdam voor de tweede maal het Sanquin Spring Seminar gehouden. Het congres stond in het teken van Antibodies in Disease, Diagnosis, and Treatment. Ruim twintig sprekers droegen bij aan een goed ontvangen seminar met deelnemers uit veel verschillende landen. Het derde Spring Seminar (over cellulaire therapieën) vindt plaats in 2009. Samenwerking met universitaire en andere onderzoeksinstellingen Samen met de academische ziekenhuizen is gewerkt aan een samenhangend klinisch-wetenschappelijk onderzoeksprogramma. Sanquin werkt samen met alle academische medische centra en met vele algemene ziekenhuizen in Nederland. Met het Academisch Medisch Centrum (AMC) van de Universiteit van Amsterdam gebeurt dat in het gemeenschappelijke Landsteiner Laboratorium. Eind 2007 is de meerjarige samenwerking opnieuw verlengd. Afgesproken is dat senior onderzoekers van Sanquin vanaf 2008 een deeltijdaanstelling bij het AMC krijgen. De samenwerking met de Universiteit van Nijmegen op het gebied van immuuntherapie werd voortgezet. Het klinischepidemiologisch onderzoek met het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) werd verder versterkt. De wetenschappelijke onderbouwing van het donorbeleid werd versterkt met nieuwe epidemiologische expertise in de Regio Zuidoost. Het donorgebonden onderzoeksprogramma kreeg een belangrijke impuls doordat Regio Zuidoost een grote Europese subsidie ontving voor DOMAINE (DOnor MAnagement In Europe: Creating a safe and sufficient donor population in Europe: comparing and recommending good donor management practice). Dit project richt zich op de manier waarop bloedbanken in Europa de verschillende aspecten van donormanagement vormgeven. Er zal veel aandacht worden geschonken aan de manier van donorwerving, verschillende oproep- en uitstelprocedures en donorbehoud. Het doel van het project is een betrouwbare bloeddonorpopulatie door goed donormanagement. Benoemingen en afscheid Begin 2007 werd mw. dr. C.E. van der Schoot, hoofd afdeling Immunohematologie Experimenteel bij Sanquin Research, benoemd tot strategisch hoogleraar Experimentele Immunohematologie aan de Universiteit van Amsterdam. Prof. dr. D.J. van Rhenen, divisiedirecteur van Regio Zuidwest, werd herbenoemd als bijzonder hoogleraar Bloedtransfusiegeneeskunde aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Eind 2007 stapte mw. prof. dr. H. Schuitemaker met haar onderzoeksgroep Klinische Viro-Immunologie van Sanquin Research over naar het AMC, waar zij binnen het gemeenschappelijke Sanquin-AMC Landsteiner Laboratorium werkzaam zal zijn. Met deze overstap vindt de onderzoeksgroep meer aansluiting en dus meer mogelijkheden voor dwarsverbanden met andere AMC-onderzoeksgroepen. Prof. Schuitemaker blijft als adviseur verbonden aan Sanquin Diagnostiek. Sanquin is voornemens om binnen Sanquin Research een nieuwe onderzoeksgroep op te zetten op het gebied van epidemiologie van bloedoverdraagbare infectieziekten. Researchcode In 2007 heeft Sanquin een researchcode vastgesteld en zich aangesloten bij het Landelijk Orgaan voor Wetenschappelijke Integriteit (LOWI). In dit kader is prof. dr. H. Pannekoek benoemd tot ombudsman wetenschap. Onderzoeksfinanciering De middelen voor wetenschappelijke onderzoek en ontwikkeling zijn in 2007 op peil gebleven. Contractresearch en codevelopment lieten een positieve ontwikkeling zien. In totaal werd voor bijna 6,5 miljoen euro aan extern gefinancierde projectgebonden subsidies verkregen, zijnde 49% van het projectgebonden onderzoeksbudget. Met de middelen die beschikbaar waren voor product- en procesontwikkeling van cellulaire bloedproducten, kon in 2007 ongeveer een derde van de nodig geachte onderzoeksprojecten worden gefinancierd. Ontwikkeling Sanquin Diagnostiek De referentiediagnostiek van Sanquin Diagnostiek en de rol als kenniscentrum functioneren optimaal bij een combinatie van specialistisch bloedonderzoek en screeningsdiagnostiek op hetzelfde vakgebied. Koppeling van transfusiegerelateerd onderzoek aan immunopathologisch onderzoek is eveneens een voorwaarde. Algemeen Jaarverslag Sanquin 2007 25

Tien jaar diagnostiek Dörte Hamann is manager Immunohematologie Diagnostiek bij Sanquin Diagnostiek De markt in Nederland is duidelijk aan het veranderen. Kleinere ziekenhuizen bundelen de krachten. Daardoor ontstaan grotere onderzoekscentra die heel goed in staat zijn de primaire diagnostiek in eigen huis uit te voeren, vaak met behulp van tests en kits van de plank. Onze toegevoegde waarde ligt in het blijvend vooroplopen. Dat doen wij allereerst op het gebied van bloedonderzoek. Daarnaast willen wij blijven groeien als expertisecentrum op het gebied van de immunologie. Een innovatiecommissie houdt zich bezig met nieuwe ontwikkelingen en kijkt wat er speelt aan vraagstellingen in ziekenhuizen. Bijvoorbeeld het opzetten van een nieuwe mutatieanalyse vraagt om bijzondere capaciteit. Dat is wat wij hier heel goed kunnen. 26

27

In 2007 is bij Sanquin Diagnostiek in Amsterdam een start gemaakt met de centralisatie van de donorscreeningsactiviteiten voor de bloedbankdivisies. Daarnaast heeft de invoering van de HBV/HAV-NAT-test voor Sanquin Plasmaproducten en het CAF een duidelijke toename in laboratoriumactiviteiten laten zien. De door de overheid gestimuleerde marktwerking en de snelle ontwikkeling rond aanbod van diagnostische kits binnen de ziekenhuislaboratoria maken de voorsprong die Sanquin Diagnostiek heeft kwetsbaarder. Uit strategisch oogpunt is de ontwikkeling van nieuwe tests extra gestimuleerd om zodoende de voorlopersrol te behouden. De hiertoe ingerichte Diagnostiek Commissie Innovatie (DC-I) heeft in 2007 samen met de diagnostiekafdelingen vele nieuwe tests ontwikkeld. Tests om de serumspiegels van monoklonale therapeutica bij de behandeling van onder andere reumapatiënten te kunnen meten, zijn technisch gereed en beschikbaar, maar de verwachte toename van het aantal aanvragen voor deze tests is uitgebleven. Door het meten van deze serumspiegels neemt niet alleen de kwaliteit van behandeling toe, maar kan ook efficiënt met de dure medicijnen worden omgegaan. Deze potentiële kostenbesparing is door de ziektekostenverzekeraars (nog) niet opgemerkt. In 2008 wordt hieraan extra aandacht besteed. Ter ondersteuning van de stollingsdiagnostiek bij patiënten met trombo-embolische processen (antifosfolipidensyndroom) is het pakket om de aanwezigheid van antifosfolipidenantistoffen aan te tonen, uitgebreid. Het genomen besluit om de opslag en distributie van biologische standaarden van de WHO op één plaats te concentreren, heeft in januari zijn beslag gehad. Medio januari 2007 zijn alle formele WHO-activiteiten overgedragen aan het National Institute for Biological Standards and Control (NIBSC) in het Verenigd Koninkrijk. Na een pilotperiode werd het landelijk registratiesysteem van irregulaire antistoffen tegen rode bloedcellen (Transfusie Register Irregulaire kruisproefproblemen, ofwel TRIX) in mei feestelijk geïntroduceerd. Inmiddels zijn de eerste ziekenhuizen aangesloten. Het Centraal Laboratorium Aanvraag en Uitslag Systeem (CLAUS) werd in 2007 webbased gemaakt. Sanquin Consulting Services Sanquin Consulting Services (SCS) richt zich op de overdracht van kennis en ervaring aan landen met zich ontwikkelende economieën. Doel is de bloedvoorziening zodanig te organiseren dat de veiligheid en de duurzaamheid van bloedtransfusie toenemen. In 2007 zijn de activiteiten in het kader van het PEPfAR-project in Zambia en Uganda voortgezet. In dit derde fiscale jaar van het in totaal vijf jaren durende project worden de resultaten van de missies op een aantal gebieden steeds duidelijker zichtbaar. Hoewel de voortgang veelbelovend is, moesten in overleg met de opdrachtgever op enkele aandachtsgebieden wel de doelen tijdens de missies aan de actuele vraag van de landen worden aangepast. Naast deze doorlopende activiteiten zijn op acquisitie gerichte inspanningen gedaan, met name in Oezbekistan en Pakistan, al dan niet in samenwerking met internationaal werkende bureaus. Een medewerker van SCS begint binnenkort als consultant aan een twee jaar durend project in Oezbekistan, gefinancierd door Asian Development Bank. Business Unit Reagentia Reagentia (BUR) ontwikkelt en produceert testreagentia die worden gebruikt in laboratoria van onder andere ziekenhuizen, bloedbanken en universiteiten. In het verslagjaar werd de Magister, een volautomaat voor het uitvoeren van Cellbindgelkaarttests in de immunohematologie, in een aantal landen met succes geïntroduceerd. Er werd een project gestart om de productie van de gelkaartjes verder te automatiseren en de productiecapaciteit te vergroten. Voor de toekomst investeert de BUR, samen met Sanquin Research en Diagnostiek, in assays waarmee rode bloedcelantigenen op DNA-niveau getypeerd kunnen worden. Hierdoor wordt het mogelijk om bloed van donors beter te matchen met dat van patiënten. Dit gebeurt met DNA-microarraytechnologie ( DNA-chips ), waarvan de toepasbaarheid is aangetoond in het EU-project Bloodgen met de Bloodchip (bloedgroepchip). De samenwerking met het Nederlands Kanker Instituut (NKI) op het gebied van het T-cel afweersysteem werd gecontinueerd. De bruikbaarheid van nieuwe reagentia bij de ontwikkeling van nieuwe vaccins wordt onderzocht in samenwerking met bedrijven in binnen- en buitenland. Business Unit Pharmaceutical Services Pharmaceutical Services ontwikkelt productieprocessen op basis van zoogdiercelkweek en eiwittechnologie met het doel nieuwe biologische geneesmiddelen op de markt te brengen. SPS doet dat in samenwerking met de farmaceutische industrie. Daarnaast worden in opdracht specialistische kwaliteitscontroles uitgevoerd. In 2007 werd door SPS een Master File bij de Food and Drug Administration (FDA) ingediend. Dit betreft een monoclonale 28 Verslag van de Raad van Bestuur