Redactie: Michael Faure Aansprakelij kheid voor het nucleaire risico MAKLU Uitgevers NOMOS Verlag METRO
Inhoud Woord vooraf 5 Inhoud 9 Overzicht van auteurs 16 Gerrit van Maanen De civielrechtelijke aansprakelijkheid voor kernongevallen naar Nederlands recht 19 1. Tsjernobyl en Tomsk 7 19 2. De oude WAKO 20 3. Het gemeenschappelijk commentaar 22 4. Voorstellen tot verbetering 24 5. WAKO in 1991 24 6. Initiatiefvoorstel Zijlstra 26 7. Politieke koehandel 27 8. Territoriale werking 28 9. Bewijsproblemen met betrekking tot het causaal verband 29 10. Limitering 32 11. Conclusie 34 Bibliografie 35
Inhoud 10 Ludo Veuchelen De civielrechtelijke aansprakelijkheid voor kernongevallen naar Belgisch recht. 37 1- Inleiding 37 2. Körte historiek 37 3. De wettelijke aansprakelijkheid van de exploitant van een kerninstallatie. 39 A. DE INTERNATIONALE VERDRAGEN 40 1. Het Verdrag van Parijs van 29juli 1960 40 2. Het Verdrag van Brüssel van 31 januari 1963 40 3. Het Verdrag van Wenen van 21 mei 1963 40 4. Het Gemeenschappelijk Protocol van Wenen van 21 September 1988 41 5. Het Verdrag van Brüssel van 17 december 1971 41 6. Analyse en commentaar 42 B. DE BELGISCHE WETGEVING 44 1. Wet betreffende de burgerlijke aansprakelijkheid van het Studiecentrum voor Kernenergie van 27 juli 1962, aangevuld bij KB van 2 augustus 1962 met betrekking tot buken Belgi'i geleden schade 44 2. Wet tot vaststelling van de aansprakelijkheid van de exploitant van een atoomschip van 9 augustus 1963, aangevuld bij KB van 17 September 1965 44 3. Wet betreffende de wettelijke aansprakelijkheid op het gebied van de kernenergie van 18 juli 1966 en Wet houdende goedkeuring van Internationale Akten van 1 augustus 1966 45 4. KB van 13 mei 1980 houdende bepaling van het maximumbedrag waarvoor een exploitant aansprakelijk is, voor de door een kernongeval veroonaakte schade 46 5. Wet van 3 juli 1985 houdende de goedkeuring van Internationale Akten 46 6. Wet van 22 juli 1985 betreffende de wettelijke aansprakelijkheid op het gebied van de kernenergie 46 a. Algemeen 46 b. Vergoedingsplafonds 47 c. Plaats van het ongeval en van de schade 47 d. Garanties vanwege de Staat 47 e. Procedure 48 f. Vervaltermijnen 49 g. Sociale zekerheid 49 h. Erkenning als nucleaire exploitant 49 i. Het vervoer van radioactieve Stoffen 52 7. Analyse en commentaar 53 4. Knelpunten inzake het nucleaire aansprakelijkheidsrecht 55
A. HET BEGRIP SCHADE IN NUCLEAIRE CONTEXT 55 /. Conventie van Parijs 55 2. Civiele aansprakelijkheidsrecht 55 3. Economisch nadeel 55 4. Milieuschade en preventieve maatregelen 56 B. CAUSALITEIT 59 5. Slotbedenkingen 61 Bibliografie 63 Theo de Roos Strafrechtelijke Problemen in verband met kerncentrales 65 1. Inleiding 65 2. Relevante strafbepalingen 65 A. STRAFBEPALINGEN VAN DE KERNENERGIEWET 66 B. KERNENERGIEDELICTEN urr HET WETBOEK VAN STRAFRECHT... 69 3. Grensoverschrijdende effecten - jurisdictieperikelen 70 A. REIKWIJDTE VAN HET TERRITORIALITErrSBEGINSEL 71 B. UlTBREIDING VAN RECHTSMACHT MET BETREKKING TOT KERNENERGIEDELICTEN 73 4. Strafrechtspraak in nuclearibus 76 A. GRAASVERBOD NA TSJERNOBYL - LEEMTEN IN HET CALAMITEITENSTRAFRECHT 76 B. DE ZAAK-KHAN - DE STAATSVEILIGHEID EN KERNENERGIE 78 5. Strafrechtelijke aansprakelijkheid van de inrichting 80 A. WETTELUKE BASIS - ART. 51 WETBOEK VAN STRAFRECHT 80 B. DE CINDU-CASE 81 6. Gedoogsituaties 83 A. DE URENCO-ZAAK 84 7. Slot 85 Bibliografie 87 Bart Spriet De strafrechtelijke aansprakelijkheid voor het transport van nucleair materiaal naar Belgisch recht 89 1. Inleiding 89 11
Inhoud 2. De strafwetgeving aangaande het wegvervoer van nucleair materiaal... 90 A. BEVOEGDHEID VAN DE NATIONALE WETGEVER EN VAN DE NATI- ONALE UITVOERENDE MACHT 90 B. OVERZICHT VAN WETGEVING EN ALGEMENE BEGINSELEN 91 3. De materiele vervoervoorschriften uit het algemeen reglement van 28 februari 1963 en het A.D.R.-Verdrag van 30 September 1957 97 A. HET ALGEMEEN REGLEMENT VAN 28 FEBRUARI 1963 97 1. Vervoervergunning 98 2. Verklaring van de aard van de stofdoor de verzender 99 3. Maandelijkse inlichting van het verrichte vervoer 99 4. Onmiddellijke inlichting in geval van gevaar 99 5. In- en doorvoer van radioactieve Stoffen 100 6. Ajwijkingen 100 B. HET A.D.R.-VERDRAG VAN 30 SEPTEMBER 1957 101 1. Algemene toepasselijkheidsverklaring in het.strajrechtelijkkader.. 101 2. Radioactieve (afval)stoffen behoren tot de A.D.R.-gevaarsklasse 7. 103 3. Structuur van de A.D.R.-vervoervoorschrifien 104 4. A.D.R.-vervoerdocumenten 105 5. Nationale aanvulling van de internationale A.D.R.-normen 107 4. De strafrechtelijke handhaving van het algemeen reglement van 1963 en van het A.D.R.-Verdrag van 1957 107 A. EEN UNIFORME STRAFRECHTSGROND: DE WET VAN 29 MAART 1958 107 B. DE STRAFWET VAN 29 MAART 1958 BEHOORT TOT HET BDZONDER STRAFRECHT 109 C. DE BESTRAFFING VEREIST HET BESTAAN VAN EEN TRANSPORTMISDRUF 110 D. DE BESTRAFFING BETREFT ENKEL EEN NATUURLUKE PERSOON... 112 5. Kort besluit 113 Bibliografie 115 Michiel Heideweg, Marleen Hertoghs en Rene" Seerden Besluitvorming rond de lokalisatie van kerncentrales 119 1. Inleiding 119 2. Mer-richtlijn 120 3. Grensoverschrijdende milieu-effectbeoordeling 121 12 4. Nederland 122 A. WERKINGSSFEER VAN DE MER-REGELING 122
B. DE MER-PROCEDURE 127 C. HET STRUCTUURSCHEMA EN DE MER 130 D. DE KERNENERGIEVERGUNNING 131 5. Belgie 132 A. BEVOEGDHEIDSVERDELING 132 B. MER IN WALLONIE 136 /. Mer-plicht 136 2. Procedure 136 C. VERGUNNINGVERLENING VOOR KERNCENTRALES 137 6. Conclusie 139 Bibliografie 140 Michael Faure Naar een nieuw model van vergoeding van nucleaire schade 141 1. Inleiding 141 2. Economische beginselen van het ongevallenrecht 143 3. De aansprakelijkheid voor en de verzekering van kernongevallen 146 A. DE AANSPRAKELDKHEID VOOR HET NUCLEAIRE RISICO 146 B. DE VERZEKERING VAN HET NUCLEAIRE RISICO 149 4. Een kritische economische analyse van de bestaande aansprakelijkheidsen verzekeringsregimes voor nucleaire ongevallen 150 A. EEN ECONOMISCHE ANALYSE VAN DE AANSPRAKELIJKHEID VAN DE EXPLOITANT VAN EEN KERNCENTRALE 151 B. DE KOSTEN VAN EEN KERNONGEVAL 155 C. DE STRUCTUUR VAN DE VERZEKERINGSMARKT VOOR HET NUCLEAIRE RISICO: EEN KRITISCHE ANALYSE 158 D. EEN BELANGENGROEPENANALYSE 161 5. Een risicospreidingsovereenkomst 165 6. De haalbaarheid van een nieuw model 167 7. Slotbedenkingen 170 Bibliografie 172 13
Inhoud 14 Paul Govaerts Economische aspecten van ernstige nucleaire ongevallen 177 1. Inleiding 177 2. Nucleaire veiligheid en ongevallen 177 A. MOTIVATIE VOOR EEN ZEER HOGE VEILIGHEIDSSTANDAARD 177 B. VERWEZENLDKING VAN DE VEILIGHEIDSSTANDAARD 178 C. HET SPECTRUM VAN MOGELUKE ONGEVALLEN 179 D. MOGELDKE IMPACT VAN NUCLEAIRE ONGEVALLEN OP DE OMGEVING 184 1. Blootstellingswegen 184 2. Factoren die de gevotgen beinvloeden 188 3. Interventies in het kader van het noodplan 189 E. HISTORISCH OVERZICHT VAN NUCLEAIRE ONGEVALLEN MET SIGNTFICANTE LOZINGEN 191 3. Economische gevolgen van nucleaire ongevallen 193 A. OVERZICHT 193 B. DE INSTALLATIE-GEBONDEN KOSTEN 193 1. Kleine en middelgrote storingen 193 2. Ongevallen die leiden tot het smelten van de reactorkern 195 C. KOSTEN VERBÜNDEN MET DE OMGEVINGSBESMETTING 197 1. Kosten verbonden met omgevingsmetingen en noodplanning 197 2. Kosten verbonden met de bescherming van de bevolking 198 a. Evacuatie en relocatie 198 b. Maatregelen met betrekking tot landbouwprodukten 200 c. Decontaminatie 201 3. Kosten verbonden aan de gezondheidseffecten 201 4. Raming van de kosten verbonden aan de omgevingsbesmetting in geval van kernsmelting metfalen van het reactorgebouw 202 5. Indirecte kosten 203 4. Integratie van de economische aspecten in het beleid 203 A. ONTWERP VAN CENTRALES 203 B. NOODPLANNING 204 5. Besluit 204 Bibliografie 206 Carl Malbrain Economische en positief-wetenschappelijke aspecten van de behandeling van radioactieve afvalstoffen 209 1. Inleiding 209
2. Aard en oorsprong van radioactieve Stoffen 210 A. PRODUKTIEACTrVITEITEN VAN RADIOACTIEVE STOFFEN 210 1. Nucleair onderzoek en de produktie en het gebruik van radioisotopen 210 2. De behandeling van basisgrondstoffen die natuurlijke radioelementen bevatten 210 3. De electronucleaire energieproduktie 211 B. CATEGORIEEN VAN RADIOACTIEVE AFVALSTOFFEN 213 1. Lage en middel radioactieve afval 213 2. De alpha afval en hoog radioactieve afval 213 3. De bestraalde splijtstof ontladen uit kerncentrales 213 C. GEPRODUCEERDE HOEVEELHEDEN RADIOACTIEVE AFVALSTOFFEN.. 214 1. Afval afkomstig van onderzoek en het gebruik van radioisotopen.. 215 2. Afval afkomstig van de behandeling van radioactieve grondstoffen. 215 3. Afval afkomstig van electronucleaireprogramma's 217 3. Behandeling en conditionering van radioactieve Stoffen 220 A. BEHANDELING VAN RADIOACTIEF AFVAL 220 B. HEROPWERKING EN HERGEBRUIK VAN BESTRAALDE SPLIJTSTOF... 221 C. CONDITIONERING EN BERGING VAN RADIOACTIEVE STOFFEN 221 4. Milieu-, veiligheid- en gezondheidsrisico's 222 5. Transporten van radioactieve Stoffen 224 A. REGLEMENTERINGEN INZAKE TRANSPORT VAN RADIOACTIEF MATERIAAL 224 B. DRJJVENDE KRACHTEN BD RADIOACTIEVE AFVALSTROMEN 224 7. Verschillen in produktie- en verwerkingscapaciteit 225 2. Verschillen in milieu- en veiligheidsnormen 225 3. Verschillen in kostprijs voor verwerking 226 6. Transportrisico's en gevolgen van het "nabijheidsbeginsel" 227 A. TRANSPORTRISICO'S 227 B. NABIJHEIDSBEGINSEL 227 7. Aanbevelingen en Conclusies 233 Bibliografie 235 15