ArcheoPro Archeologisch rapport Nr 879 Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek Gemeente Heerlen Inventariserend Veldonderzoek (IVO-K); Bureauonderzoek en karterend booronderzoek Richard Exaltus Joep Orbons november 2008 ArcheoPro
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 2 ArcheoPro Archeologisch rapport Nr 879 Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek Gemeente Heerlen Inventariserend Veldonderzoek (IVO-K); Bureauonderzoek en karterend booronderzoek Colofon Opdrachtgever: Paul Franssen, Nieuwstraat 143, 6431 KR Hoensbroek Status: versie 12-11-2008 Projectcode : 08-116-S Burg Slanghenstraat, Hoensbroek Bestandsnaam : ArcheoPro, Burg Slanghenstraat, Hoensbroek, 2008 11 12 Opgesteld conform KNA 3.1 Archis CIS-nummer: 31428 Bevoegd gezag: Gemeente Heerlen Opslagplaats documentatie: Provincie Limburg Auteur: Richard Exaltus, Joep Orbons Projectleider : Richard Exaltus, Joep Orbons Projectmedewerkers: Hon Rik Onderaannemers: nvt Autorisatie: Drs. R.P. Exaltus; senior-archeoloog ISSN : 1569-7363 Uitgegeven door Souterrains, Partner of ArcheoPro Copyright 2008 Souterrains, Maastricht Souterrains, Partner of ArcheoPro Holdaal 6 Tel : 0(0 31) 43 3672586 BTW: NL.1575.24.541.B01 Kamer van Koophandel Zuid Limburg: 14066883 NL 6228 GH Maastricht Fax: 0(0 31) 43 3672585 e-mail: j.orbons@souterrains.nl Postbank: 8980640 Nederland Mobiel: 0(0-31) 6-15 071 366 www.souterrains.nl IBAN: NL29PSTB0008980640 BIC/ Swift: PSTBN L21
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 3 Inhoudsopgave: Samenvatting... 4 1 Inleiding... 5 1.1 Algemeen... 5 1.2 Locatiegegevens:... 5 1.3 Onderzoek... 5 2 Bureauonderzoek... 7 2.1 Methode... 7 2.2 Geo(morfo)logie, aardkunde en bodem... 8 2.3 Archeologie... 12 2.4 Historie... 14 2.5 Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel... 18 2.6 Onderzoeksstrategie... 19 3 Veldonderzoek... 20 3.1 Verrichte werkzaamheden... 20 3.2 Resultaten booronderzoek... 20 4 Conclusies en aanbevelingen (selectieadvies)... 23 Bronnen... 24 Literatuur... 25 Bijlage 1: Boorbeschrijving... 26
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 4 Samenvatting Op 26 september is door ArcheoPro een Inventariserend VeldOnderzoek (IVO-K) uitgevoerd op een terrein aan de Burgemeester Slanghenstraat te Hoensbroek. Het archeologisch onderzoek betrof een Inventariserend VeldOnderzoek (IVO-K) met bureaustudie. Bureauonderzoek heeft tot doel om op basis van beschikbare informatie te komen tot een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel. Het Inventariserend Veldonderzoek heeft vervolgens tot doel om het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel te toetsen door middel van veldwaarnemingen. Hiermee kan de vraagstelling beantwoord worden of binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig (kunnen) zijn en of deze vervolgonderzoek en/of planaanpassing vereisen. Volgens het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel geldt voor het plangebied een middelhoge verwachting voor wat betreft de aanwezigheid van archeologische resten daterend vanaf de vroeg Middeleeuwen, met name op het oostelijk deel van het terrein langs de Overbroekkerstraat. Voor resten uit de prehistorie geldt binnen het plangebied een lage verwachting. Binnen het plangebied zijn 8 boringen gezet met behulp van een megaboor. Uit het boor onderzoek blijkt dat de bodem binnen het grootste deel van het plangebied verstoord/geroerd is tot zo n 40 cm mv. Waarschijnlijk is dit het gevolg van grondbewerking. Het oostelijke deel, waarvoor in het bijzonder een middelhoge verwachting geldt voor wat betreft de mogelijke aanwezigheid van middeleeuwse bewoningsresten, is als gevolg van voormalige (sub)recente bebouwing tot minimaal 1 meter mv, verstoord. Ondanks het gebruik van een megaboor en het zorgvuldig doorzoeken van de opgeboorde grond, zijn tijdens de boorwerkzaamheden geen archeologische indicatoren aangetroffen. De resultaten van het onderzoek geven derhalve geen aanleiding om archeologisch vervolgonderzoek te adviseren. Evenmin zijn tijdens het onderzoek archeologische resten aangetroffen waarmee tijdens de verdere planvorming of bij de uitvoering van de geplande werkzaamheden rekening zou moeten worden gehouden. Geadviseerd wordt om het plangebied archeologisch vrij te geven. In verband met het volledig ontbreken van archeologische indicatoren binnen het plangebied, zijn de KNA-onderdelen Waardestelling en Selectieadvies, in dit rapport niet nader uitgewerkt. In alle gevallen geldt dat indien archeologische materialen en/of sporen aangetroffen worden, deze gemeld dienen te worden bij de gemeente Heerlen, conform Monumentenwet 1988, laatste wijziging van 1 september 2007, paragraag 7, artikel 53en verder.
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 5 1 Inleiding 1.1 Algemeen - Opdrachtgever: Paul franssen, Nieuwstraat 143, 6431 KR Hoensbroek - Geplande ingrepen: Bouw drie vrijstaande woningen. - Datum uitvoering veldwerk: 26 september 2008 - Archis CIS nummer: 31428 - Opgesteld conform KNA 3.1. - Bevoegd gezag: Gemeente Heerlen - Bewaarplaats vondsten: Provincie Limburg - Bewaarplaats documentatie: Provincie Limburg 1.2 Locatiegegevens: - Provincie: Limburg - Gemeente: Heerlen - Plaats: Hoensbroek - Toponiem: Overbroek - Globale ligging: Huisweiland gelegen achter boerderij aan de Burgemeester Slanghenstraat - Hoekcoördinaten plangebied: o 193.250 / 325.292 o 193.337 / 325.264 o 193.294 / 325.237 o 193.238 / 325.253 - Oppervlakte plangebied: 0.3 ha - Eigendom: Particulier - Grondgebruik: Weiland - Hoogteligging: ± 70 m +NAP - Bepaling locaties: GPS Garmin, meetlinten - Onderzoeksgebied bureauonderzoek: Cirkel met een straal van één kilometer rond het centrum van het plangebied 1.3 Onderzoek Op 26 september is door ArcheoPro een Inventariserend VeldOnderzoek (IVO-K) uitgevoerd op een terrein aan de Burgemeester Slanghenstraat te Hoensbroek. Het archeologisch onderzoek betrof een Inventariserend VeldOnderzoek (IVO-K) met bureaustudie. Bureauonderzoek heeft tot doel om op basis van beschikbare informatie te komen tot een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel. Het Inventariserend Veldonderzoek heeft vervolgens tot doel om het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel te toetsen door middel van veldwaarnemingen. Hiermee kan de vraagstelling beantwoord worden of binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig (kunnen) zijn en of deze vervolgonderzoek en/of planaanpassing vereisen. ArcheoPro voert haar onderzoeken uit conform de hiervoor vastgelegde normen en richtlijnen en is door de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM) vergunning verleend tot het verrichten van bepaalde archeologische werkzaamheden in het kader van het doen van opgravingen, bestaande uit prospectie door middel van booronderzoek. Het onderzoek is uitgevoerd door drs. R.P. Exaltus (senior-archeoloog), ing. P.J. Orbons (senior vakspecialist) en H. Rik (veld-technicus).
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 6 Figuur 1: De ligging van het plangebied (rood omlijnd) met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 7 2 Bureauonderzoek 2.1 Methode Tijdens het bureauonderzoek wordt door de bestudering van beschikbare bronnen, kennis vergaard omtrent de bodem en geologie van het onderzoeksgebied en de hierin bekende en te verwachten archeologische waarden. Aan de hand van de resultaten van het bureauonderzoek kan de beste aanpak voor het veldonderzoek worden bepaald. Hierbij zijn de volgende bronnen geraadpleegd (voor bronvermelding; zie ook literatuurlijst, dit geldt ook voor de kaarten die in de tekst opgenomen zijn): -Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) -Archeologische MonumentenKaart (AMK) -ARCHeologisch Informatie Systeem (ARCHIS) -Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) -Gemeente Heerlen, Archeologische beleidskaart -De geschiedenis van het Zuidlimburgse cultuurlandschap, J. Renes 1988 -Bodemkaart 1:50.000 -Geomorfologische kaart 1:50.000 -Geologische kaart 1:50.000 -Tranchotkaart 1805 -Kadastrale minuutplan met aanwijzende tafels, 1832 -Grote historische atlas van Nederland 1:50.000 1838-1857 (Deel 4) -Historische topografische atlas van Noord-Brabant 1836-1843, 1:25.000 -Grote historische topografische atlas van Nederland, provincie Limburg 1:25.000 1894-1926 -Atlas van topografische kaarten Nederland 1955-1965, 1:50.000 Figuur 2: Luchtfoto met daarop rood omlijnd het onderzoeksgebied.
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 8 2.2 Geo(morfo)logie, aardkunde en bodem Het onderzoeksgebied maakt deel uit van het zogenaamde erosiebekken van Heerlen, matig diep ingesneden (droog)dalen opgevuld met verspoelde zogenaamde secundaire loss en plateau s en plateauhellingen bedekt met loss in situ. Het plangebied ligt volgens de geomorfologische kaart van Nederland ter plaatse van een zogenaamde lossglooiing (legendaeenheid 615 op figuur 3), aan de rand van een losswand (legenda-eenheid 11/10A4 op figuur 3). Circa 250 ten noorden van de onderzoekslocatie ligt het dal van de Caumerbeek. Op de uitsnede uit het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN; figuur 5) is duidelijk de laaggelegen, brede en waarschijnlijk laat-pleistocene dalbodem te zien rondom het huidige Holocene dal van de Caumerbeek. Het reliefbeeld wordt enigszins vertekend door recente bebouwing. Het plangebied ligt binnen deze Pleistocene laagte. In de laagte zal afwisselend erosie en sedimentatie van Tertiaire zanden en vooral loss hebben plaatsgevonden. De dikte van het loss bedraagt naar schatting 5 tot 10 meter. De hoogte ten oosten van het plangebied is een restant van de mijnstortberg van de steenkolenmijnbouw in de omgeving. Op de topografische kaart is de aanwezigheid van waterpartijen (vijvers) zichtbaar direct ten oosten van het onderzoeksterrein. Dit lijkt op een laagte te wijzen. Bodemkundig is er sprake van een colluviale siltige leem waarin poldervaaggronden zijn ontwikkeld (legenda-eenheid Lnd6 op figuur 4). Deze bodems hebben een matig humeuze bovengrond met circa 10% lutum en 90% leem. Daaronder ligt donker grijsbruin tot grijsbruin, roestig, humusarm materiaal met ongeveer dezelfde textuur. Plaatselijk kan roest (oxidatieverschijnselen onder invloed van grondwater) naar beneden sterk toenemen. De profielopbouw kan als A-C-G worden aangeduid waarbij de G-horizont (gereduceerde bodemzone) op circa 150 cm m begint. Door de relatief hoge grondwaterstand heeft zich geen typische roodbruine briklaag (Bt-horizont) kunnen vormen. Colluvium is veelal herkenbaar aan het voorkomen van een zeer fijne gelaagdheid die nog net met het blote oog waarneembar is en vaak geaccentueerd wordt door donkere humusbandjes van minder dan 1 mm dik.
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 9 Figuur 3: Uitsnede uit de geomorfologische kaart met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 10 Figuur 4: Uitsnede uit de bodemkaart met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 11 Het AHN beeld van figuur 5 toont.dat het plangebied in een laagte ligt, geleidelijk aflopend richting de tegenwoordig overkluisde Caumerbeek. De hoogte, ten oosten van het plangebied is een restant van de steenberg van de steenkolenmijnbouw in de omgeving. Figuur 5: Uitsnede uit het Actueel Hoogtebestand Nederland met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 12 2.3 Archeologie Ongeveer vijfhonderd meter ten noorden van het plangebied ligt de waarneming 28200. Hier is aardewerk uit de Middeleeuwen aangetroffen alsmede niet nader gedateerd glas, ijzer en steen (tefriet/basaltlava). Op de westrand van het onderzoeksgebied ligt kasteel Hoensbroek. Hier liggen de waarneming 35726 en 35727. De waarneming 35726 betreft de middeleeuwse slotgracht van Huis Hoensbroek. Ter plaatse van de waarneming 35727 zijn funderingsresten en middeleeuws aardewerk aangetroffen. In het zuidwesten van het onderzoeksgebied ligt de uit de Middeleeuwen en de Nieuwe tijd daterende oude kern van Overbroek. Ten oosten van het onderzoeksgebied ligt tenslotte nog de uit de Middeleeuwen en de Nieuwe tijd daterende, oude kern van Ganzenweide (monument 16736). Op de archeologische beleidskaart van de gemeente Heerlen ligt het onderzoeksterrein binnen een zone met een middelhoge verwachting aan de rand van de oude kern van Overbroek. Deze kern heeft een hoge verwachting en vormt een archeologisch monument.
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 13 Figuur 6: Kaart met Archis-gegevens met daarop een cirkel met een straal van één kilometer rond het plangebied die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 14 2.4 Historie Het onderzoeksgebied maakt deel uit van een oud buurtschap dat op verschillende historische kaarten wordt aangeduid met zowel Overbroek als Lotbroek. De weg aan de oostzijde van het terrein heet Overbroekerweg. De oorsprong van dergelijke buurtschappen kan teruggaan tot de middeleeuwen. Het toponiem broek wijst op een laag gelegen, relatief natte landschappelijke ligging. Vaak betreft het van oorsprong drassige gebieden. De Tranchotkaart uit 1805 laat zien dat het plangebied in die tijd in een boomgaard lag achter een serie huizen. De aard van de bebouwing kan niet nader worden aangeduid. Figuur 7: Tranchotkaart 1805. De kaart van Renes toont met betrekking tot het plangebied weinig bijzonderheden; de weg ten oosten van de boerderij stamt van voor 181 en het plangebied ligt aan de rand van de historische kern van het dorp Lotbroek. Figuur 8: Kaart historische elementen naar Renes.
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 15 De kadasterkaart uit 1832 toont dat het plangebied destijds uiteenviel in meerdere kavels met bebouwing aan de oostzijde. Uit de aanwijzende tafels blijkt dat het plangebied lag in Overbroek en in gebruik was als hoeve, weiland en meerendeel boomgaard. Figuur 9: Kadastrale kaart 1830 met in rood het plangebied.
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 16 Figuur 10 toont achtereenvolgens topografische kaarten van het onderzoeksgebied uit 1842, 1924, +/-1960 en 2008. Op deze kaarten is te zien het plangebied tot in de twintigste eeuw uit meerdere, door boomwallen omgeven percelen bestond die in gebruik waren weiland en boomgaard. Evenals de kadastrale kaart uit 1832 (zie figuur 9) tonen de topografische kaarten bebouwing aan de oostzijde van het plangebied. Kennelijk is deze bebouwing tussen 1924 en 1960 gesloopt. Rond 1960 heeft schaalvergroting plaatsgevonden. Aan het einde van de twintigste eeuw is de wijk Nieuw Lotbroek gebouwd. Figuur 10: Uitsneden uit de topografische kaarten uit achtereenvolgens: 1842, 1924, +/-1960 en 2008.
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 17 Op de cultuurhistorische waardekaart van de gemeente Heerlen heeft het plangebied een middelhoge archeologische verwachting. Ook de historische kern van Lotbroek is weergegeven. Verder toont de gemeentelijke kaart geen nadere gegevens. Figuur 11: Gemeentelijke beleidskaart
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 18 2.5 Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Verwachte Verwachte perioden (datering) Op basis van de gegevens omtrent bekende archeologische waarden in het gebied en de (paleo)landschappelijke situatie moet worden geconcludeerd dat voor het plangebied een lage archeologische verwachting geldt voor archeologische resten daterend vanaf het Laat- Paleolithicum tot en met de Romeinse tijd. Met name vanwege de relatief lage en vochtige ligging zal er in deze perioden geen bewoning ter plaatse van het onderzoeksterrein aanwezig zijn geweest. In de vroege middeleeuwen ontstaan in de beekdalen de oudste bewoningskernen. Ze liggen meestal op de randen van de dalen, aan of op de hellingvoet juist buiten het bereik van overstromingswater en op de grens van bouw- en grasland. Jongere uitbreidingen liggen gewoonlijk meer tegen de hellingen. Vanwege de ligging aan de voet van een lösshelling aan de rand van een vochtige laagte geldt voor de periode van de middeleeuwen en jonger een middelhoge verwachting. Eventuele bewoningssporen zullen zich echter op het oostelijk deel van het terrein concentreren ter plaatse van de reeds bestaande lintbebouwing langs de Overbroekerstraat. Complextypen Door de ligging van het plangebied in een relatief natte laagte zonder dat er een beekloop of open water in de directe nabijheid is, is de kans op resten van zowel nederzettingen als grafvelden uit het Laat-Paleolithicum, Mesolithicum, Neolithicum, de Bronstijd, de IJzertijd, en de Romeinse tijd, klein. Vanaf de Vroege Middeleeuwen kunnen nederzettingsresten voorkomen en eventueel restanten van historisch landgebruik aan de rand van de nederzetting. Uiterlijke kenmerken Nederzettingsresten en grondsporen uit de Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd zullen binnen het plangebied uit vondststrooiingen bestaan en/of uit opgevulde spoorvullingen onder de bouwvoor. Dieper gelegen grondsporen die door (sub)recente colluviumafzettingen zijn afgedekt worden niet verwacht. Specifieke ligging (locatie) Nederzettingssporen kunnen vooral worden verwacht op het oostelijk deel van het onderzoeksgebied, nabij de Overbroekerstraat. Mogelijke verstoringen Door het gebruik als (moes)tuin, akker, het planten en rooien van bomen en de postmiddeleeuwse en (sub)recente bebouwing binnen het plangebied, kan bodemverstoring zijn opgetreden tot een diepte van naar schatting 1 meter beneden maaiveld..
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 19 2.6 Onderzoeksstrategie Tijdens het veldwerk moet allereerst worden vastgesteld hoe de bodem is opgebouwd, in hoeverre deze intact is en of hierin archeologische indicatoren aanwezig (kunnen) zijn. Om de bodemopbouw zo exact mogelijk te kunnen bestuderen kan afhankelijk van het type bodem het beste gebruik gemaakt worden van een guts of een edelman (diam. 7 cm). Indien blijkt dat de huidige grondbewerking tot in de natuurlijke bodem reikt, een goede vondstzichtbaarheid heerst en er geen sprake is van afdekkende lagen, is een oppervlaktekartering het meest geschikt voor het opsporen van archeologische indicatoren. Indien een oppervlaktekartering niet mogelijk is of in onvoldoende mate effectief zal zijn, wordt nageboord met een edelmanboor met een diameter van 15 cm. Het hiermee opgeboorde materiaal wordt zorgvuldig gesneden en/of verbrokkeld. Binnen het plangebied zijn 8 boorpunten verdeeld over een zo gelijkmatig mogelijk driehoeksnetwerk. Hierdoor wordt binnen het 0,3 hectare grote plangebied een boordichtheid bereikt van ruim 20 boringen per hectare. Een dergelijke boordichtheid voldoet volgens de Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (SIKB, 2006), als zogenaamde brede zoekoptie om vindplaatsen uit alle perioden, op te sporen. Zelfs met de door ArcheoPro gehanteerde hoge boordichtheid is op basis van booronderzoek nooit te garanderen dat alle typen archeologische resten kunnen worden opgespoord. De kans op het aantreffen van grondsporen is bijvoorbeeld aanmerkelijk groter indien een proefsleuvenonderzoek wordt uitgevoerd. Een dergelijke aanpak zou echter in dit stadium van het onderzoek een te zwaar middel vormen en dient pas te worden toegepast na vaststelling van het vermoedelijk voorkomen van behoudenswaardige archeologische resten. Van alle boorpunten wordt de NAP-hoogte bepaald. Figuur 12: Plangebied gezien vanaf boring 7 in oostelijke richting
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 20 3 Veldonderzoek 3.1 Verrichte werkzaamheden - Positie boringen: regelmatige verdeling over het plangebied, zie figuur 14. - Gebruikt boormateriaal: guts met diameter van 3 cm / edelmanboor met diameter van 12 cm. - Totaal aantal boringen: 8 - Boorgrid: 20x25 m - Boordichtheid: 24 boringen per hectare - Geboorde diepte: 0.30 1.00 m -Mv - Inmeten boorlocaties: GPS, meetlint en waterpas - Boorbeschrijving: Archeologische Standaard Boorbeschrijving (ASB 5.1) - Inspectie bodemontsluitingen en/of oppervlaktekartering: In verband met de begroeiing van het plangebied was geen oppervlaktekartering mogelijk 3.2 Resultaten booronderzoek De ligging van de boorpunten is weergegeven op de boorpuntenkaart (zie figuur 14). De resultaten van het booronderzoek zijn opgesomd in Bijlage 1. Tijdens het veldonderzoek is geconstateerd dat er sprake is van een A-C profiel in lösscolluvium (secundaire löss) waarbij de A-horizont (bouwvoor 20 tot 30 cm dik is. Lithologisch is er sprake van een zwak of sterk zandige leem of een sterk siltige klei. De colluviale oorsprong van het sediment blijkt uit de aanwezigheid van een zeer fijne gelaagdheid. Verstoring heeft blijkens het voorkomen van puinfragmenten en humeuze insluitsels plaatsgevonden tot een diepte van plaatselijk 60 cm maar gemiddeld circa 40 cm mv. In het bodemprofiel zijn duidelijke roestvleken geconstateerd die samenhangen met oxidatiereductieverschijnselen onder invloed van een periodiek hogere grondwaterstand. De hoogste grondwaterstand reikt(e) blijkens deze roestvlekken tot 35 cm mv. Tijdens de boorwerkzaamheden is geen grondwater aangetroffen. Ter plaatse van boring 5 blijkt de bodem sterk verstoord te zijn blijkens de aanwezigheid van bouwpuin tot minimaal 1 meter mv. Oorzaak van deze verstoring is waarschijnlijk historische bebouwing langs de oude Overbroekerstraat. Tijdens de boorwerkzaamheden zijn geen archeologisch relevante indicatoren aangetroffen.
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 21 Figuur 13: Boorprofielen
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 22 Figuur 14: Boorpunten met verstoringsdiepten.
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 23 4 Conclusies en aanbevelingen (selectieadvies) Volgens het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel geldt voor het plangebied een middelhoge verwachting voor wat betreft de aanwezigheid van archeologische resten daterend vanaf de vroege Middeleeuwen, met name op het oostelijk deel van het terrein langs de Overbroekkerstraat. Voor resten uit de prehistorie geldt binnen het plangebied een lage verwachting. Binnen het plangebied zijn 8 boringen gezet met behulp van een megaboor. Uit het boor onderzoek blijkt dat de bodem binnen het grootste deel van het plangebied verstoord/geroerd is tot zo n 40 cm mv. Waarschijnlijk is dit het gevolg van grondbewerking. Het oostelijke deel, waarvoor in het bijzonder een middelhoge verwachting geldt voor wat betreft de mogelijke aanwezigheid van middeleeuwse bewoningsresten, is als gevolg van voormalige (sub)recente bebouwing tot minimaal 1 meter mv, verstoord. Ondanks het gebruik van een megaboor en het zorgvuldig doorzoeken van de opgeboorde grond, zijn tijdens de boorwerkzaamheden geen archeologische indicatoren aangetroffen. De resultaten van het onderzoek geven derhalve geen aanleiding om archeologisch vervolgonderzoek te adviseren. Evenmin zijn tijdens het onderzoek archeologische resten aangetroffen waarmee tijdens de verdere planvorming of bij de uitvoering van de geplande werkzaamheden rekening zou moeten worden gehouden. Geadviseerd wordt om het plangebied archeologisch vrij te geven. In verband met het volledig ontbreken van archeologische indicatoren binnen het plangebied, zijn de KNA-onderdelen Waardestelling en Selectieadvies, in dit rapport niet nader uitgewerkt. In alle gevallen geldt dat indien archeologische materialen en/of sporen aangetroffen worden, deze gemeld dienen te worden bij de gemeente Heerlen, conform Monumentenwet 1988, laatste wijzing van 1 september 2007, paragraaf 7, artikel 53 en verder. Drs. R.P. Exaltus Senior-archeoloog
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 24 Archeologische tijdschaal Periode Datering Midden- en Laat Paleolithicum (oude steentijd) 250.000-9000 Mesolithicum (midden steentijd) 9000-4500 Neoliticum (nieuwe steentijd) 4500-2100 Bronstijd 2000-800 Ijzertijd 800-12 v. chr Romeinse tijd 12 v chr - 500 n. chr. Vroege middeleeuwen 500-1000 Volle middeleeuwen 1000-1250 Late middeleeuwen 1250-1500 Nieuwe tijd 1500 - heden Bronnen Grote historische Provincie Atlas van Nederland; deel 4 Zuid-Nederland 1838-1857 1:50.000. Topografische dienst Wolters Noordhoff Groningen 1990 Grote historische topografische Provincie Atlas Noord-Brabant; 1905 1:25.000. Nieuwland Tilburg 2006 Grote historische topografische Provincie Atlas Limburg; 1894-1926 1:25.000. Nieuwland Tilburg 2006 Grote topografische atlas van Nederland 1:50.000 Deel 4 Zuid-Nederland. Topografische dienst. Wolters Noordhoff Groningen 1997 Kadastrale minuut 1830 met aanwijzende tafels, (www.watwaswaar.nl) Kadaster Topografische Dienst, Top25Raster, Top10Vector, GBKN kaarten, Emmen 2008 Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten, IKAW 3 (Indicatieve kaart Archeologische Waarden), Amersfoort. Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten, AMK (Archeologische monumentenkaart), Amersfoort. Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten, ARCHIS II (Archeologisch Informatie Systeem), http://archis2.archis.nl/ Rijkswaterstaat, Servicedesk Data, AHN (Actueel Hoogtebestand Nederland), Delft. Stichting voor Bodemkartering, Bodemkaart van Nederland 1:50.000. Blad 60, 1989 Wageningen. Stichting voor Bodemkartering: Geomorfologische kaart van Nederland 1:50.000, Blad 59, 60, 61 en 62, 1987. Staring Centrum, Wageningen. Tranchot en v. Muffling, Kartenaufnahme der Rheinlande 1803-1820
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 25 Twaalf provinciën 2007. Atlas van topografische kaarten. Nederland 1955-1965. Uitgeverij twaalf provinciën. Landsmeer. Literatuur Es. Van W.A., Sarfatij, H. & P.J. Woltering (red.) 1988. Archeologie in Nederland; De rijkdom van het bodemarchief. Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek. Amersfoort. Kuiper, M. 2006/2007. Atlas van topografische kaarten Nederland, 1955-1965. Uitgeverij 12 Provinciën, Landsmeer. Renes, J. De geschiedenis van het Zuidlimburgse cultuurlandschap, Maastricht, 1988
Archeologische onderzoek Burgemeester Slanghenstraat, Hoensbroek, Gemeente Heerlen. ArcheoPro Rapport 879, Pagina 26 Bijlage 1: Boorbeschrijving Algemene kopgegevens Soort boring BAR Projectnummer 08-116-S Projectnaam Burg. Slanghenstraat, Hoensbroek Deelgebied Nvt Organisatie ArcheoPro CIS-code 31428 coördinaatsysteem RD2000 Coördinaatsysteemdatum ETRS89 Locatiebepaling GPS en meetlint Referentievlak NAP Bepaling maaiveldhoogte AHN Waterpas Boormethode Guts en edelman Boordiameter 3 cm en 15 cm Opdrachtgever P. Franssen, Hensbroek Posities van de boringen (boorlocaties) Boornummer XCO YCO MA, M s tov NAP 1 193255.50 325282.10 73.66 2 193276.40 325279.30 73.50 3 193294.10 325272.00 73.46 4 193313.50 325267.00 73.51 5 193331.00 325260.50 73.37 6 193262.00 325257.30 73.86 7 193280.50 325252.10 73.83 8 193297.80 325249.90 73.77 Boorbeschrijving volgens ASB 5.1 Boor LDO Lithologie Kleur Overige kenmerken Nr GD B K BS BZ B G BH HK TK IK VL K CO PLH VS SST BHN BI GI 1 20 L 1 1 3 BR GR Do BOV 40 L 4 GR BR ROG 50 K 4 GN GE STLL COL 100 K 4 GE BR Li 2 20 L 1 2 BR GR Do BOV 35 L 4 1 GR BR ROG 90 K 4 BR Li STLL COL 3 20 L 4 2 BR GR Do BOV 40 L 1 GR BR 3 STLL ROG COL 90 K 4 BR Li STLL COL 4 25 L 4 1 2 BR GR Do BOV 40 L 1 GR BR Do 3 ROG 80 K 4 BR Li 2 STLL COL 5 40 L 4 2 BR GR Do BOV 100 K 4 BR Li 3 ROG 6 20 L 1 2 BR GR Do BOV 45 L 1 BR Li 2 STLL ROG COL 100 K 4 BR Li 2 STLL COL 7 30 L 4 2 GR Do BOV 60 L 1 1 BR Li 3 ROG 100 K 4 BR Li 3 STLL COL 8 30 L 1 1 BR Li Betekenis van de afkortingen: LDO Onderzijde boortraject Lithologie: GD Onverharde sedimenten: G = grind, K = klei, L = leem, V = veen en Z = zand Bijmengsels: BK = bijmengsel klei, BS = bijmengsel silt, BZ =bijmengsel zand, BG= bijmengsel grind, BH = bijmengsel humus. Betekenis toegevoegde cijfers: 1 = zwak, 2 = matig, 3 = sterk en 4 = uiterst. Kleur: HK = hoofdkleur, BL = blauw, BR = bruin, GE = geel, GN = groen, GR = grijs, OL = olijf, OR =oranje, PA = paars, RO = rood, RZ = roze, WI = wit, ZW = zwart. TK = Tweede kleur (kleurafkortingen als boven). IK = Intensiteit kleur: LI = licht en DO = donker VLK = Vlekken (V): 2 e en 3 e letter is kleurafkorting als boven, 1 = weinig, 2 = matig, 3= veel Overige kenmerken: CO = Consistentie (C ): ZSL-zeer slap, SLA-slap, MSL-matig slap, MST-matig stevig, STV-stevig PLH = plantenresten (PL0 = geen, PL1 = spoor, PL2 = weinig, PL3 = veel) VS = veensoorten SST = Sedimentaire structuren; LAA = sedimentaire laagjes BHN = Bodemhorizont; BHC = C-horizont BI = Bodemkundige interpretaties; BOV = bouwvoor, ROG = rommelig GI = Geologische interpretaties; COL = colluvium AIS = Archeologische indicatoren AIS