RAPPORT PERIODIEK KWALITEITSONDERZOEK DE CHRISTELIJKE BASISSCHOOL DE ONTMOETING School : de Christelijke basisschool De Ontmoeting Plaats : 's-gravenhage BRIN-nummer : 17YO Onderzoeksnummer : 94759 Datum schoolbezoek : 31 mei en 1 juni Datum vaststelling : 10 september
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING...5 2 KWALITEITSPROFIEL...7 3 BESCHOUWING...11 4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT...15 3
1 INLEIDING Het periodiek kwaliteitsonderzoek Op 31 mei en 1 juni bezocht de Inspectie van het Onderwijs de Christelijke basisschool De Ontmoeting in het kader van een periodiek kwaliteitsonderzoek (PKO). Daarbij heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de kernindicatoren van een aantal kwaliteitsaspecten, op grond van het door de inspectie gehanteerde toezichtkader primair onderwijs 2005. Bij dit PKO doet de inspectie onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs door zich te richten op de kern van goed onderwijs op de school. Het gaat hierbij om kernindicatoren die betrekking hebben op het aanbod, de onderwijstijd, het pedagogisch handelen van leraren, het didactisch handelen van leraren, de afstemming op de onderwijsbehoeften van leerlingen, de actieve en zelfstandige rol van leerlingen, het schoolklimaat, de begeleiding, de zorg, de resultaten en de ontwikkeling van leerlingen. In de brochure 'Toezichtkader PO 2005' vindt u achtergrondinformatie over de indicatoren die de inspectie bij haar toezicht in ogenschouw heeft genomen. U kunt deze brochure downloaden van de website van de inspectie: www.onderwijsinspectie.nl. Op grond van het kwaliteitsprofiel van de school dat naar aanleiding van een vorig inspectiebezoek is opgemaakt, op basis van risicofactoren die bij de inspectie bekend zijn of afspraken die met de school zijn gemaakt, of op basis van de informatie die door de school is toegestuurd kan de inspectie besluiten om niet alleen de kernindicatoren te onderzoeken maar meer indicatoren bij het onderzoek te betrekken. Dit is bij uw school niet aan de orde geweest. Indien de school in het kader van zelfevaluatie over een bepaalde indicator of over een bepaald kwaliteitsaspect voldoende betrouwbare en valide gegevens heeft verzameld kan in overleg tussen school en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren en deze niet zelf opnieuw te onderzoeken. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. Uw school heeft naast de schoolgids en het schoolplan geen documenten ingestuurd die op uw zelfevaluatie-activiteiten betrekking hebben. De opzet van het onderzoek Het periodiek kwaliteitsonderzoek bestond uit de volgende activiteiten. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Ook de vragenlijst periodiek kwaliteitsonderzoek is bij de analyse betrokken. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door, het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de neveninstroomgroep, de hulpklas en de groepen, 2, 4, 6 en 8. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de kernindicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de intern begeleiders. 5
Op uw school is verder een gesprek gevoerd met leerlingen, leraren en ouders. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met de directie. Daarbij was een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag aanwezig. De inhoud van het rapport Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel op van de school (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit en wordt deze onder andere bezien in relatie tot de context of uitgangssituatie van de school. Indien van toepassing worden in deze beschouwing ook de toegevoegde indicatoren betrokken. In hoofdstuk 4 is het vervolgtoezicht aangegeven en worden, indien noodzakelijk, afspraken vermeld met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. 6
2 KWALITEITSPROFIEL Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan kernindicatoren die betrekking hebben op belangrijke kenmerken van goed onderwijs. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen (alleen bij Resultaten en Ontwikkeling van leerlingen). Deze waardering is gegeven indien de school over bepaalde indicatoren geen betrouwbare en valide gegevens beschikbaar heeft. Het kwaliteitsprofiel van de Christelijke basisschool De Ontmoeting Indicator: De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.3 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.5 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen. 1.6 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van het onderwijs. 1.7 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. 1.8 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van sociale integratie en actief burgerschap, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving. Leerstofaanbod 3.1 De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. 3.4 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 3.5 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. 7
Tijd 4.4 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. Pedagogisch handelen 5.3 De leraren zorgen ervoor dat leerlingen op een respectvolle manier met elkaar omgaan. Didactisch handelen 6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3 De leraren leggen duidelijk uit. 6.5 De leraren geven expliciet onderwijs in strategieën voor denken en leren. Afstemming 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. 7.3 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 8.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun eigen leerproces die past bij hun ontwikkelingsniveau. Sfeer op school 9.3 De ouders/verzorgers tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. 9.5 De leerlingen en het personeel voelen zich aantoonbaar veilig op school. Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Zorg 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 11.3 De school voert de zorg planmatig uit. 11.4 De school gaat de effecten van de zorg na. 8
Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 12.2 De sociale vaardigheden van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 Ontwikkeling van leerlingen 13.1 De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 13.2 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 13.3 De leerlingen doorlopen in beginsel de school binnen de verwachte periode van 8 jaar. 5 9
3 BESCHOUWING Dit hoofdstuk beschrijft het oordeel van de inspectie over de kwaliteit van het onderwijs op de Christelijk basisschool De Ontmoeting en geeft een toelichting op het kwaliteitsprofiel uit het vorige hoofdstuk. Daarbij legt de inspectie zoveel mogelijk verbanden tussen de verschillende indicatoren, de context van de school, specifieke doelstellingen van De Ontmoeting en eerdere inspectiebezoeken. Algemeen beeld De inspectie concludeert dat het onderwijs op De Christelijke basisschool De ontmoeting overwegend van voldoende kwaliteit is. Dat resulteert in een kwaliteitsprofiel dat grotendeels bestaat uit voldoende beoordelingen. Na het jaarlijks onderzoek in 2006 is de kwaliteitszorg op voldoende niveau gebleven. Tevens is de zorg en begeleiding, net als bij het PKO in 2004, van voldoende niveau. Het pedagogisch handelen valt in positieve zin op en is met goed beoordeeld. Bij het jaarlijks onderzoek in 2006 waren de eindopbrengsten van een zorgelijk niveau en de tussenopbrengsten konden niet worden gewaardeerd. De eindopbrengsten zijn door de positieve resultaten van dit schooljaar nu voldoende. De tussenopbrengsten zijn volgens de normen van de inspectie voldoende. Zowel bij de tussenopbrengsten als de eindopbrengsten gaat het om een wankel evenwicht omdat de resultaten net voldoende zijn en een opgaande lijn niet duidelijk zichtbaar is. Ondanks de positieve scores op een aantal belangrijke indicatoren van het didactisch handelen kan de school nog stappen maken. Drie indicatoren van het didactisch handelen zijn namelijk nog niet van voldoende niveau. Het gaat om: expliciet geven van onderwijs in strategieën voor denken en leren, afstemmen van de instructie en verwerking op de verschillen in ontwikkeling tussen leerlingen, verantwoordelijkheden voor de organisatie van het eigen leerproces passend bij het ontwikkelingsniveau van leerlingen. Hieronder volgt een toelichting op dit oordeel. Toelichting Opbrengsten De inspectie concludeert dat dit schooljaar de eindopbrengsten en tussenopbrengsten voldoende zijn. De resultaten op de Cito-eindtoets wijzen uit dat de school in 2005 onder en in 2006 ruim onder niveau scoort dat mag worden verwacht op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie. In zijn de resultaten beter en valt de school binnen de normering van de inspectie, op grond van vergelijkbare scholen. Daarmee zijn de eindopbrengsten met een voldoende beoordeeld. 11
De tussenresultaten zijn ook van voldoende niveau. Dit baseert de inspectie op de resultaten die op de landelijk genormeerde toetsen worden behaald voor technisch lezen in groep 3 en 4, voor begrijpend lezen in groep 6 en voor rekenen/wiskunde in groep 4 en 6. De resultaten op deze toetsen liggen op het te verwachten niveau van vergelijkbare scholen. Hier plaatst de inspectie een kanttekening want in de leerjaren 4 en 6 is het rekenen/ wiskunde niet van voldoende niveau. Het begrijpend lezen in groep 6 heeft de inspectie wel als voldoende beoordeeld. Vijf kinderen zijn bij deze beoordeling niet meegeteld omdat het hier om neveninstromers gaat. Positief zijn de bemoedigende resultaten van het technisch lezen. De intensieve aandacht die de school aan het lezen besteedt, heeft hier wellicht mee te maken. Het is dan ook goed dat de school dit voortzet en verder heeft uitgebreid met de aanschaf van een methode voor het voortgezet technisch lezen. Ondanks dat de resultaten volgens de norm van de inspectie nu voldoende zijn is het belangrijk dat de school zeer kritisch naar de eind- en tussenresultaten blijft kijken. Het blijft een wankel evenwicht waarbij de school een goede balans moet zien te vinden tussen de ingewikkelde leerlingenpopulatie met veel neveninstromers, de hulpklas kinderen en de investeringen die de school pleegt. Goede analyses en een doelmatige aanpak zijn hierbij essentieel. Een gerichte aanpak, met concreet geformuleerde opbrengstdoelen is ook voor de kinderen in de hulpklas belangrijk. Kwaliteitszorg Kwaliteitszorg is na het vorige inspectie bezoek in 2006 op voldoende niveau gebleven. Toch blijft de school niet stil staan want er wordt gewerkt aan de verdere ontwikkeling van de kwaliteitszorg. Met name de leerresultaten van de leerlingen zijn voor de school een belangrijk speerpunt. Hiervoor maakt de school gebruik van de gegevens uit het leerlingvolgsysteem door de vorderingen per leerling te volgen. Een aspect dat daarbij versterkt kan worden is de doelgerichtheid en de evaluatie van de leerdoelen, per groep (zoals de hulpklas), en voor de hele school. Het is belangrijk dat de school daar waar mogelijk analyses gaat maken van de leeropbrengsten en systematisch gaat werken met trendanalyses en normen gaat stellen om de analyses te duiden en te evalueren. De gegevens van de sociaal- emotionele ontwikkeling en de achtergronden van de kinderen moeten hierbij worden betrokken. Een ander aspect waar de school zich verder kan versterken is de planmatigheid van de verbeteractiviteiten. In eerdere inspectierapporten is dit ook al genoemd. Er wordt op veel fronten gewerkt aan verbeteringen en de school doet zichzelf te kort om de vooruitgang die wordt beoogd niet nadrukkelijker te verantwoorden in inzichtelijke documentatie, zoals bijvoorbeeld een 'smart' opgestelde jaarplanning met evaluatiemomenten en een eindevaluatie. Een dergelijke planning geeft ook duidelijkheid aan het team, waar gaat de school heen, wat zijn de doelen en wat moet ik als leerkracht daarin bereiken. 12
Voor de eerste maal heeft de inspectie het schoolbeleid omtrent burgerschap en integratie beoordeeld. Op De Ontmoeting wordt aandacht besteed aan de bevordering van actief burgerschap en sociale integratie. Op het moment van het inspectiebezoek ziet de school geen waarneembare risico's in de houding en vaardigheden op dit vlak. Om die reden is de zorg van de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie met een voldoende beoordeeld. In het nieuwe schoolplan wil de directie de visie sociale cohesie en burgerschap uitwerken en daar op een planmatige wijze invulling aan geven. Tijd, leerstofaanbod en het pedagogisch didactisch handelen De tijd, het leerstofaanbod en het pedagogisch en didactisch handelen zijn overwegend van voldoende niveau met mogelijkheden tot verbetering. Op De Ontmoeting worden actuele moderne leermethoden gebruikt die dekkend zijn voor de kerndoelen. Ook wordt er steeds meer gebruik gemaakt van de computer en heeft de school een methode voor de sociaal/emotionele ontwikkeling geïmplementeerd. Over de inhoud van de methoden worden binnen het team afspraken gemaakt. De school voldoet aan de onderwijstijd en er gaat weinig effectieve tijd verloren. Het is positief dat de school in de onderbouw de onderwijstijd heeft uitgebreid gezien de leerlingenpopulatie. Er werkt op de school een deskundig en betrokken team. Opvallend is de respectvolle wijze waarop leerlingen en leraren met elkaar omgaan. Er is een taakgerichte werksfeer en kinderen doen over het algemeen actief met de les mee. De lessen zijn voldoende van opbouw. De school kan hierin nog een stap verder gaan door systematischer dan nu gebeurt, bij aanvang van de les de doelen te verduidelijken en deze ook na afloop van met de leerlingen te bespreken. Binnen het team zijn verschillen zichtbaar in werkwijze, betrokkenheid en vernieuwingsgerichtheid. Hierdoor heeft de inspectie een paar mooie voorbeelden van differentiatie en verantwoordelijkheid van kinderen gezien. Maar over de gehele linie wordt overwegend voor een klassikale vorm van onderwijs gekozen. Het goede kenmerk daarvan is de heldere structuur. Een ander kenmerk is de sterke sturing van het onderwijsproces van de leraar. Met het team dat op De Ontmoeting werkt is het goed mogelijk om meer te investeren in een actieve bijdrage van leerlingen aan het eigen leerproces. Dat kan door een grotere gerichtheid op het 'leren leren' en meer interactie en aandacht voor leer- en denkstrategieën. Het kan ook door het invoeren van het zelfstandig werken en leren. Door kinderen meer verantwoordelijkheden te geven en een grotere zelfstandigheid aan te leren worden de mogelijkheden groter om extra hulp aan individuele leerlingen of groepjes leerlingen te bieden in de klas. Dat komt nu wel voor op De Ontmoeting, maar nog te weinig structureel en planmatig. Ook tijdens de instructie wordt er nog te weinig gedifferentieerd. 13
De vorderingen van de leerlingen worden op een consequente manier bijgehouden. Het is zichtbaar dat er conclusies aan de analyses van de vorderingen worden verbonden. Het is echter niet altijd duidelijk wanneer en hoe dat gebeurt, dit kan inzichtelijker worden gemaakt. De groepsmappen in de klas bevatten veel en ook per groep verschillende informatie. De school kan overwegen om die inzichtelijker te maken. De planning die elke leerkracht in de groepsmap heeft kan een mooie basis zijn dit verder uit te werken. Daarnaast is het belangrijk dat de school richtlijnen ontwikkelt voor eenduidige procedure met betrekking tot de toetsing. Uitgangspunt is dat in principe alle leerlingen meedoen. Voor kinderen die niet meedoen zal de school een ontwikkelingsperspectief of handelingsplanning moeten opstellen. Zorg en begeleiding De zorg en begeleiding zijn als voldoende beoordeeld. De school heeft een volledig systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties van de leerlingen. De intern begeleiders hebben deze gegevens overzichtelijk geadministreerd. Handelingsplannen waar de remedial teacher meewerkt zijn voorzien van een probleemanalyse, concrete doelen en worden geëvalueerd. Positief is dat de hulpplannen van de leraren ook aan die condities voldoen. Het is nu nog een kleine stap om bij de plannen van de remedial teacher de leraren een rol te geven. Dat is mogelijk als de vaardigheden met betrekking tot het klassenmanagement meer op één lijn zitten. Op De Ontmoeting blijven in vergelijking met het landelijke beeld weinig leerlingen zitten. Ook het aantal leerlingen dat langer over de kleuterperiode doet is beperkt. Indien de school hier toe over gaat krijgen kinderen die het betreft een handelingsplan. Datzelfde geldt voor kinderen die werken op een eigen leerlijn. Het is belangrijk dat de school voor deze leerlingen een ontwikkelingsperspectief opstelt, met daaraan gekoppeld een leerstofaanbod. De school maakt geen gebruik van een landelijk genormeerd instrument om de sociale vaardigheden te meten. De inspectie kan hierover dan ook geen oordeel geven. 14
4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT Bij dit PKO heeft de inspectie ook een onderzoek gedaan naar de naleving van een aantal wettelijke voorschriften. Dit onderzoek betrof de wettelijke voorschriften over de geplande onderwijstijd en over een door het bevoegd gezag vastgestelde schoolgids en schoolplan. Op basis van dit onderzoek concludeert de inspectie dat de school aan deze wettelijke bepalingen voldoet. De bevindingen van dit PKO leiden tot het volgende arrangement voor het vervolg van het toezicht (toezichtarrangement): De aangetroffen kwaliteit van het onderwijs op de school vraagt geen aanpassing van de reguliere onderzoeksplanning van de inspectie. 15