BELEIDSPLAN ACTIEF BURGERSCHAP 2015 2019 OBS T Prisma Hoogvliet
Inhoud Inleiding Kennismaking met Actief burgerschap 2 3 Actief burgerschap; een doel en een middel 4 Visie en uitgangspunten 5 Gebruikt onderwijsleerpakket 8 Inventarisatie indicatoren 11 Hoofddoelen per domein per jaargroep 17 Schoolspecifiek beleidsplan m.b.t. burgerschap voor de komende jaren. 19 Planning implementatie burgerschapsplan 20 Draagvlak creëren 20 Gedachten 21 Boekenlijst 22 Verantwoording 23 Slotopmerking 23 1
INLEIDING Eind 2005 is een (onderwijs)wet aangenomen die scholen vraagt aandacht te besteden aan actief burgerschap en sociale integratie. De overheid geeft kaders aan, maar laat scholen verder zelf invulling geven aan het overheidsbeleid. Vanaf 1 september 2006 gelden nieuwe kerndoelen voor het primair onderwijs. Burgerschapsvorming wordt niet gezien als een vak apart, maar als een onderdeel van het onderwijs. Het is een onderdeel waar een hele week aan gewerkt wordt. De school is voor de leerling de meest directe vorm waarin de samenleving zich manifesteert (in de klas, op het schoolplein). De leerlingen worden geconfronteerd met processen, gedragingen en gebeurtenissen die ook voorkomen in de echte samenleving. Ze worden gestimuleerd om voor hun mening uit te komen en die te onderbouwen met argumenten, respect te hebben voor mensen die anders zijn of denken. Ze worden zich bewust van hun sociale plichten en rechten. Binnen een schoolteam is het van belang om met regelmaat aandacht te besteden aan de doelen van burgerschapsvorming en pedagogisch- didactische werkwijze om zo het burgerschapsaanbod beter te kunnen implementeren. 2
Kennismaking met Actief burgerschap Onder actief burgerschap wordt verstaan: Het zelfstandig verantwoordelijkheid nemen door leerlingen voor gemeenschapsbelangen binnen en/of buiten de school. De Onderwijsraad heeft in deze zes kerndoelen geformuleerd waar het basisonderwijs aan moet voldoen inzake Actief Burgerschap: 1. de leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke en psychische gezondheid van henzelf en anderen; 2. de leerlingen leren zich redzaam te gedragen in sociaal opzicht; 3. de leerlingen leren de hoofdzaken van de Nederlandse en Europese staatsinrichting en de rol van de burger; 4. de leerlingen leren zich te gedragen vanuit respect voor algemeen aanvaarde waarden en normen 5. de leerlingen leren de hoofdzaken over geestelijke stromingen die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen en leren om respectvol om te gaan met verschillen in opvattingen van mensen; 6. de leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu. Kinderen en jongeren moeten initiatief nemen, zelf keuzes maken en de consequenties van die keuzes leren dragen. Zij moeten de kans krijgen om actief ervaringen op te doen met: - participeren - reflecteren - meedenken - meebeslissen - uitvoeren - keuzes maken - verantwoordelijkheid dragen Mogelijkheden daartoe moeten worden gezocht binnen en buiten de schoolmuren. Alle kinderen maken deel uit van de maatschappij en vervullen daarin vaak al verantwoordelijke taken. Naast deze kwantitatieve opvatting is ook het kwalitatieve aspect van burgerschapsvorming van groot belang. Het belang hechten aan en je betrokken voelen bij zijn van grote meerwaarde. Ook het aspect van de sociale verbondenheid voelen van het geliefd zijn, je belangrijk en welkom voelen mag niet onderschat worden. Jongeren moeten serieus worden genomen,ook het recht hebben om jong te zijn, maar tegelijkertijd erkend worden als medeburger. Een medeburger die aan het leren is om het leven en de samenleving waarin ze zich bevinden vorm te geven. Dit vraagt een duidelijke pedagogische aanpak. De meerwaarde op didactisch vlak van Actief Burgerschap zit vooral in het stimuleren van het opdoen van ervaringen binnen en buiten de school en in het betrekken van die ervaringen bij het onderwijs. 3
Actief burgerschap; een doel en een middel Allereerst is het bevorderen van Actief Burgerschap in het onderwijs een (maatschappelijk) doel op zich. Actief Burgerschap richt zich daarbij op: - het opdoen van (positieve) ervaringen met het dragen van verantwoordelijkheid, initiatief, besluitvorming en het tot nut zijn voor de samenleving - het zich oriënteren op de eigen groep, school, omgeving en maatschappij - identiteitsvorming door eigen mogelijkheden en talenten te verkennen - deelnemen aan een gemeenschap en functioneren in intermenselijke verhoudingen buiten die van leerling-leraar - gelegenheid bieden tot het vormen van een emotionele relatie met onderwijsinhouden Ten tweede is Actief Burgerschap ook een afgeleid doel van diverse bestaande onderwijsactiviteiten waaronder: - het ontwikkelen van sociale competenties - de maatschappijvakken - ethische oriëntatie - het integreren van (buitenschoolse) ervaringen in het onderwijs - educaties en projecten rond milieu, aandacht voor duurzame ontwikkeling, mensenrechten, gezondheid en de multiculturele samenleving Ten derde is Actief Burgerschap een middel om andere doelen te bereiken zoals: - het leren verbeteren in brede zin - het vergroten van de motivatie - het ontwikkelen van zelfbeeld en geloof in eigen kunnen - het ontwikkelen van sociale verbondenheid en respect voor anderen - het gebruik maken van complexe authentieke situaties bij het leren - het concretiseren van schoolse kennis en vaardigheden - het leveren van een bijdrage aan buurt en samenleving - het stimuleren van activerende werkvormen en participatie binnen de school 4
Visie en uitgangspunten Als basisschool willen we dat onze leerlingen zich zoveel mogelijk ontplooien en bereiden we ze voor op deelname aan onze pluriforme samenleving. Ons motto is dan ook : We helpen kinderen zichzelf, anderen en de wereld om zich heen kennen en begrijpen. Daarom leren we ze vaardigheden die ze nodig hebben om zich in onze pluriforme samenleving staande te houden. Daarnaast willen we de leerlingen ook stimuleren om later actief aan onze democratische samenleving deel te nemen. Bovendien is het van belang dat ze leren handelen vanuit met elkaar gedeelde waarden en normen. Burgerschapsvorming heeft betrekking op: Kennis; is nodig om inzicht te krijgen in democratische en sociale structuren en culturele achtergronden. Vaardigheden; zoals naar elkaar luisteren, samenwerken en oplossingen zoeken. Deze moeten aangeboden, geoefend en geëvalueerd worden. Attitudes; vragen veel zelfkennis, zelfsturing en intrinsieke motivatie om sociaal te willen handelen. Reflectie; is nodig om te kijken welke rol jij speelt in het geheel en hoe je die rol kunt aanpassen. Actief burgerschap is niet uitsluitend te ontwikkelen door overdracht van kennis, beoordelen van toetsen, werkstukken en/of spreekbeurten. Kennisoverdracht heeft in deze context maar een beperkte meerwaarde. Actief burgerschap leer je door te doen, door te ervaren wat het is. Bij burgerschap op OBS t Prisma gaan we uit van de volgende pijlers: Democratie Burgerschap Pedagogisch klimaat Democratie Wij vinden dat democratie de beste vorm is om op een vreedzame manier om te gaan met de verschillen in de samenleving. Het is daarom nodig kinderen via het onderwijs de benodigde kennis, attituden en vaardigheden bij te brengen. Opvoeding en onderwijs zijn de laatste tijd steeds meer geïndividualiseerd. Onderwijs heet tegenwoordig al gauw vraaggericht of zorg op maat, en opvoeding richt zich op de vorming van een eigen identiteit en een stabiele persoonlijkheid. We zien het kind niet zozeer meer als middel tot een hoger doel, maar als mens, en dat is natuurlijk een enorme verworvenheid. Daarnaast moeten kinderen ook leren over het algemene belang'. Geen maatschappij ter wereld kan immers goed functioneren als zij allen zou bestaan uit burgers die zich slechts individueel hebben ontplooid. Burgers moeten op zijn minst óók willen proberen om het met elkaar eens te worden over omgangsvormen in het persoonlijke, sociale en maatschappelijke leven, over rechtvaardigheid, solidariteit en handhaving van normen. Dat sociale engagement ontstaat niet vanzelf. Sociale betrokkenheid en verantwoordelijkheid moeten worden geleerd. De meeste burgers prefereren democratie boven dictatuur. Democratie vormt dus een grootste gemene deler van belangen. Daarbij gaat het niet slechts om de formele, staatsrechtelijke aspecten van de democratie, zoals die bijvoorbeeld zijn neergelegd in de grondwet. Kenmerkend voor de democratie is vooral ook een sociale ethiek. Zo'n democratische manier van samenleven veronderstelt bijvoorbeeld dat burgers bereid zijn conflicten op te lossen via dialoog en onderhandeling; desnoods door tussenkomst van de rechter, maar in ieder geval niet door het toepassen van geweld. Sterker nog, het is de essentie van democratie dat ernaar gestreefd wordt conflicten tussen individuen en/of groepen op een humane, geordende en vreedzame manier op te lossen. Verder gaat het in een democratische ethiek natuurlijk ook over gelijkheid en gelijkwaardigheid, sociale verantwoordelijkheid, 5
rechten en plichten, over het verbod op discriminatie op grond van geloof, afkomst of geaardheid, rechten van minderheden, enz. Opvoeding en onderwijs spelen een belangrijke rol, bijvoorbeeld door het cultiveren van de wil om op democratische manier met elkaar samen te leven. Burgerschap Scholen zijn sinds 1 februari 2006 verplicht om in hun onderwijs aandacht te besteden aan actief burgerschap en sociale integratie. Met deze wet wil de overheid dat scholen hun leerlingen voorbereiden op deelname aan de pluriforme samenleving. Doordat de Nederlandse samenleving steeds meer gericht is op individualisering is de betrokkenheid tussen burgers onderling en tussen burgers en overheid afgenomen. Plichten en rechten die horen bij burgerschap zijn hierdoor op de achtergrond geraakt. Daar komt nog bij dat veel ouders en kinderen door een allochtone herkomst niet gewend zijn aan de burgerschapstradities en -gebruiken van onze samenleving. Door de ontwikkeling tot burgerschap een plaats te geven in het onderwijs kan worden bereikt dat allochtone en autochtone leerlingen een gemeenschappelijk en gedeeld perspectief krijgen op de bijdrage die zij als burgers aan de samenleving kunnen leveren. Drie niveaus van burgerschap in het onderwijs: school, maatschappelijk, politiek De minister van onderwijs legt in deze wet een relatie tussen burgerschap, sociale cohesie en sociale integratie. Burgerschap wordt omschreven als de bereidheid en het vermogen deel uit te maken van de gemeenschap en daar een actieve bijdrage aan te leveren. En sociale integratie wordt omschreven als deelname van burgers aan de samenleving, in de vorm van sociale participatie, deelname aan de maatschappij en haar instituties en bekendheid met en betrokkenheid bij uitingen van de Nederlandse cultuur. In haar advies Onderwijs en burgerschap (2003) onderscheidde de Onderwijsraad drie niveaus in burgerschap: Microniveau ofwel schoolburgerschap: burgerschapsvorming op het niveau van de interne relaties binnen de school, gericht op het deel uitmaken door de leerlingen van de microgemeenschap die de school is. Mesoniveau ofwel maatschappelijk burgerschap: burgerschapsvorming op het niveau van de plaatselijke gemeenschap, in de vorm van het zinvol participeren in (op boven- en buitenschools niveau georganiseerde) maatschappelijke activiteiten. Macroniveau ofwel politiek of staatsburgerschap: burgerschapsvorming gericht op het bijbrengen van kennis van en instemming met de maatschappelijke en politieke praktijken van de democratische samenleving. De indeling in micro-, meso-, en macroniveau heeft zijn beperkingen. De Onderwijsraad gaf zelf al aan dat de nagestreefde doelen op de drie verschillende niveaus in de praktijk veelal niet te scheiden zullen zijn: om als maatschappelijk of staatsburger goed te functioneren zullen verschillende competenties nodig zijn die te maken hebben met burgerschapsvorming op het microniveau. De driedeling heeft niet alleen een geografische functie: burgerschap binnen de school(gemeenschap), binnen de plaatselijke gemeenschap (in de omgeving van de school), en in de samenleving. Het is ook een indeling in drie inhoudelijk verschillende niveaus: het niveau van de relaties tussen leerlingen onderling en tussen leerlingen en onderwijspersoneel het niveau van zinvol participeren (met name in de toekomst) het niveau van kennis van en instemming met de maatschappelijke en politieke praktijken in een democratische samenleving. 6
De teamleden van OBS t Prisma zien het als taak om de leerlingen te ontwikkelen tot actieve burgers in de huidige pluriforme samenleving. Om dit te bereiken dienen de leerlingen t.a.v. actief burgerschap, kennis en inzicht te verwerven en vaardigheden en basishoudingen te ontwikkelen. De school is een gemeenschap waar actief invulling wordt gegeven aan de drie domeinen van burgerschap: democratie, participatie en identiteit. De school is om deze reden een perfecte oefenplaats voor goed burgerschap. In de klas, in het schoolgebouw, op het schoolplein en in de directe schoolomgeving, komen kinderen in aanraking met processen, gedragingen en gebeurtenissen die ook voorkomen in de echte samenleving. Op school worden de leerlingen gestimuleerd voor hun mening uit te komen en respect te hebben voor mensen die anders zijn. Ze kunnen hun sociale vaardigheden verder ontwikkelen, worden zich bewust van hun sociale rechten en plichten en kunnen meedenken en meebeslissen. De school is de maatschappij in het klein. Op deze manier willen wij de leerlingen ontwikkelen tot kritische democratische burgers. Hierbij is waardeontwikkeling een doorlopend proces waarbij een kritische houding net zo van belang is als een communicatieve houding en inlevingsvermogen (empathie). Het gaat hier om: Kritische houding De leerlingen leren met hun eigen mogelijkheden en grenzen om te gaan; Ze hebben zelfvertrouwen; Ze kunnen gedragsimpulsen beheersen; Ze kunnen en durven voor zichzelf en anderen op te komen. Communicatieve houding en inlevingsvermogen De leerlingen leveren een positieve bijdrage in de groep; Ze gaan respectvol met de anderen om; Ze handelen naar algemeen geaccepteerde normen en waarden; Ze respecteren verschillen in levensbeschouwing en cultuur; Ze durven in de groep voor hun eigen standpunt uit te komen; Ze houden rekening met gevoelens en wensen van anderen; Ze durven in de groep steun te geven aan iemand met een afwijkend standpunt; Ze nemen verantwoordelijkheid voor te verrichten taken. Pedagogisch Democratie en burgerschap zijn geen gebieden die in aparte lesjes onderwezen moeten worden op school. Beide maken deel uit van het pedagogisch klimaat op onze school. Hoe kinderen opgevoed worden, hoe de leden van de schoolgemeenschap met elkaar omgaan, de houding, kennis en vaardigheden die daarbij nodig zijn vormen een pedagogisch klimaat waarbij democratie een leidend principe is. Natuurlijk is opvoeden tot democratie niet alleen de taak van de school. Voor veel leerlingen heeft de opvoeding thuis, binnen de eigen levensbeschouwelijke gemeenschap, in de peergroep (subcultuur), op straat, of in de vereniging meer invloed op het vormen tot democratische burgerschap dan het onderwijs. Dit betekent een relativering van de verwachtingen en van de effecten van burgerschapsvorming. Scholen kunnen niet verantwoordelijk worden gesteld voor de wijze waarop de toekomstige burger zich zal gaan manifesteren. Dat laat onverlet dat wij ons pedagogische klimaat en ons onderwijs zo inrichten dat er sprake is van een open en respectvolle leeromgeving gebaseerd op democratische waarden. En dan gaat het niet alleen om het overbrengen van kennis over democratie, maar vooral om kinderen te leren zich te gedragen in een democratische gemeenschap. 7
Gebruikt onderwijsleerpakket Leer- en ontwikkelingsdoelen In Nederland zijn de inhouden van het onderwijs vastgesteld in kerndoelen. Aan de hand van deze kerndoelen wil OBS t Prisma bereiken dat leerlingen na het basisonderwijs: hoofdzaken kennen van de Nederlandse en Europese staatsinrichting en de rol van de burger; handelen vanuit respect voor algemeen aanvaarde waarden en normen; hoofdzaken kennen van de geestelijke stromingen die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen en leren respect op te brengen voor verschillen in opvattingen; zorgvuldig omgaan met het milieu; de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving kunnen vergelijken met die in omgevingen elders, in binnen en buitenland, vanuit de perspectieven bestuur, cultuur en levensbeschouwing. Gebruik maken van eenvoudige historische bronnen zoals aanwezig in ons cultureel erfgoed zoals: musea, geschiedenis boeken, talen, verhalen en legendes, feesten en rituelen; Informatie kennen over de belangrijke historische personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis en kunnen die voorbeeldmatig verbinden met de wereldgeschiedenis, staatsinrichting en de rol van de burger; Hoofdzaken kennen over geestelijke stromingen die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen en ze leren respect op te brengen voor verschillen in opvattingen. Coöperatieve werkvormen Wanneer gesproken wordt over actief burgerschap en sociale integratie, dan focussen wij op de woorden actief en sociaal. Dit is niet gekoppeld aan één specifieke methode. In onze visie kunnen kinderen zich op dit terrein het best ontwikkelen door te doen, waarna feedback volgt. Dagelijks passen wij, binnen vrijwel alle domeinen, coöperatieve werkvormen toe bij onze lessen. Leerlingen leren al doende te acteren op een wijze die burgerschapsvorming en integratie beoogt. De aspecten genoemd onder kritische en communicatieve houding en inlevingsvermogen zijn daarbij leidend om het gewenste resultaat van een opdracht te bereiken. Door het toepassen van coöperatieve werkvormen doen kinderen kennis op en ontwikkelen ze inzichten, vaardigheden en houdingen op het gebied van democratie, participatie en identiteit. Kortom ze ontwikkelen zich tot sociaal vaardige burgers. Oriëntatie op jezelf en de wereld Veel zaken rond burgerschap komen aan de orde in de lessen wereldoriëntatie. De door ons gebruikte methoden schetsen een realistisch beeld van de maatschappelijke werkelijkheid, waarin zich problemen kunnen voordoen als discriminatie of racisme. Kinderen begrijpen dat discriminatie ontoelaatbaar is en een reden voor verzet. Ze leren inzien dat vooroordelen voortkomen uit stereotype denken. Ideeën over vermeende inferioriteit of superioriteit van groepen mensen worden aan de kaak gesteld. Onze methodieken gaat uit van een pluriforme samenleving. Er wordt aandacht geschonken aan verschillen tussen mensen en groepen op uiteenlopende terreinen als familie- en gezinsrelaties, leefgewoonten, woonvormen, taal, kunst, religie, waarden en normen. De kinderen ontdekken dat zich ook binnen etnische groepen zelf verschillen kunnen voordoen. Verschillen worden overigens niet benadrukt, maar komen, evenals overeenkomsten, op een vanzelfsprekende manier aan de orde. Er wordt aandacht besteed aan sociale relaties tussen mensen met verschillende achtergronden. Volwassenen en kinderen gaan op een fatsoenlijke manier en respectvol met elkaar om, ongeacht hun maatschappelijke positie, leeftijd, sekse of etnische achtergrond. Relaties worden gekenmerkt door gelijkwaardigheid, samenwerking en solidariteit. Onze 8
methodieken benadrukken dat alle mensen dezelfde rechten hebben. Personen uit uiteenlopende groepen nemen gelijkwaardige posities in. Mensen kunnen verschillende maatschappelijke posities bereiken, van hoog tot laag. Maatschappelijke betrokkenheid ontstaat niet door confrontatie met ideeën, maar door daadwerkelijke ervaringen in dagelijkse relaties. Morele opvoeding binnen de klas moet worden verbonden met praktijkervaringen binnen en buiten de school. Een poging om normen en waarden in geïsoleerde vorm via het onderwijs te herstellen blijkt niet effectief te zijn. Door leerlingen de gelegenheid te geven om morele opvattingen te ontwikkelen en te toetsen aan de hand van concrete (maatschappelijke) ervaring, komt burgerschapsvorming pas tot zijn recht. Leefstijl Vanaf groep 1 geven wij lessen uit de methode Leefstijl. Met behulp van deze methode willen we bevorderen dat jongeren opgroeien tot zelfstandige, sociaal vaardige en betrokken mensen. De leerlingen ontdekken wie ze zijn en leren omgaan met hun sterke en zwakke kanten. Ze ontdekken hun kwaliteiten en we benadrukken sterk dat ieder mens van grote waarde is. Thema s die worden behandeld zijn: praten en luisteren, gevoelens, vertrouw op jezelf, iedereen is anders; allemaal gelijk, lekker gezond. Zelfstandigheid Verantwoordelijkheid Samenwerken Structuur Door leerlingen de verantwoordelijkheid te geven die bij hun leeftijd past leren we ze met problemen, belemmeringen of kansen om te gaan. Verantwoordelijkheid zijn ze ten aanzien van schoolwerk, de schoolomgeving en de omgang met anderen. 9
Gedrags- en pestprotocol De dagelijkse gang van zaken, schoolregels, schoolcultuur kunnen worden gezien als een aanbod en bevordering van sociale integratie. Jaarlijks stellen de leerlingen regels op binnen de groep. Uitgangspunt hierbij zijn de regels uit het Pestprotocol. Deze regels zijn bij de kleuters terug te vinden middels pictogrammen en bij de overige groepen in op klassenniveau beschreven regels, ondertekend door de leerlingen. Doordat de leerlingen zelf mee de regels maken, is het voor hen vaak makkelijker deze op te volgen. OBS t Prisma heeft een gedragsprotocol opgesteld voor alle betrokkenen bij de school; leerlingen, hun ouders, teamleden en bezoekers. Doel hiervan is het waarborgen van een veilige sociale omgeving voor allen, indachtig de uitgangspunten van al hetgeen bedoeld wordt binnen de gestelde kaders van actief burgerschap en integratie. Hierin zijn verwachte gedragingen en houdingen, daaruit voortvloeiende handelingen en mogelijke sancties vastgelegd. Op-school De voortgang en groei meten wij middels de vragenlijst Op- school. De resultaten worden gerapporteerd en besproken met ouders. Zo nodig worden de verbeterpunten in een handelingsplan vastgelegd. Overige activiteiten Naast methodische inhouden, dienen zich elk schooljaar tal van activiteiten, thema s en gebeurtenissen aan, die elk ook een bijdrage leveren aan de ontwikkeling tot actief burgerschap en integratie. Deelname aan kunst en cultuurprojecten vanuit het gemeentelijk aanbod Kunstmenu en de toegekende subsidies van de overheid. Hiervoor wordt binnen t Prisma een cultuurcoördinator opgeleid Bezoeken aan de (schoo)bibliotheek Excursies naar scholen voor Voortgezet Onderwijs Excursies aan musea in de bereikbare omgeving Vieringen en festiviteiten gebaseerd op o.a.culturele en geloof gebaseerde achtergronden Volgen van maatschappelijk georiënteerde schooltelevisie programma s Maatschappelijke en sociale thema s binnen de wereldoriënterende vakken Het jaarlijks organiseren van één of meer Goede Doelenacties. Alle groepen jaarlijks vastgelegd in cultuurplan, waarbij tenminste 1 keer actief en 1 keer passief Alle groepen gekoppeld aan boekpromotieactiviteiten als b.v. kinderboekenweek Groep 8 Groepen 6, 7 en 8 (tenminste 1x per jaar?) Alle groepen: - Sint-, kerst-, en paasviering - Verjaardagen - Aandacht voor bijv. suikerfeest Wekelijks: - Koekeloere; groep 1,2 - huisje boompje beestje; groep 3,4 - nieuws uit de natuur; groep 5,6 - jeugdjournaal; groep7,8 Groepen 3 t/m 8 - Sponsorloop - Kinderpostzegels Sporttoernooien Gehele jaar; groep 5 t/m 8 Verkeersexamen Groep 7 10
Stimuleren van ouders bij opvoedkundige Op basis van vraag problemen om contact te zoeken met hulpverlenende (jeugd-) instanties en/of met de schoolarts Gastlessen Bureau Halt (gevaren Groepen 7 en 8 drugs/vuurwerk/be smart with your phone) Pannekoeken bakken voor ouderen 1x per jaar; groep 8 11
Bezig met Ingevoerd Inventarisatie indicatoren Indicatoren Burgerschap opmerkingen Kwaliteitsaspect 2 De aangeboden leerinhouden bereiden de leerlingen voor op het vervolgonderwijs en de samenleving. 2.5 De school heeft een specifiek aanbod om sociale competenties te ontwikkelen. 2.5.1 De school heeft een methode/ programma waarin structureel aandacht besteed wordt aan het ontwikkelen van sociale vaardigheden. Leefstijl 2.5.2 De school kan aantonen dat ze op systematische wijze in alle groepen aandacht besteedt aan sociale vaardigheden, omgaan met conflicten, omgaan met verschillen, zelfsturing, democratisch handelen en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Middels de eerder genoemde methode, die in alle groepen gebruikt wordt. 2.6 De school heeft een aanbod op het gebied van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving. 2.6.1 De school schenkt aandacht aan het bevorderen van sociale competenties ( zie indicator 2.5). 2.6.2 De school schenkt aandacht aan de samenleving en de diversiteit daarin en bevordert deelname aan en betrokkenheid bij de samenleving. 2.6.3 De school bevordert basiswaarden en kennis, houdingen en vaardigheden voor participatie in de democratische rechtstaat. 2.6.4 De school brengt actief burgerschap en sociale integratie ook zelf in de praktijk. 2.8 In de aangeboden leerinhouden wordt een relatie gelegd met belangrijke maatschappelijke en actuele thema s. 2.9 De school biedt leerlingen kennis aan over de verschillende culturen die in Nederland aanwezig zijn, met de daarbij behorende waarden en normen. Actuele onderwerpen die spelen komen aan bod; Nieuwsbegrip. Groepsafhankelijk Kwaliteitsaspect 9 De school heeft een systeem voor kwaliteitszorg 9.7 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving. 9.7.1 De school heeft een visie op burgerschap en integratie, en geeft daar planmatig invulling aan. Via methodes en activiteiten 12
9.7.2 De school verantwoordt deze visie en de wijze waarop ze daar invulling aan geeft. 9.7.3 De school evalueert of de voor burgerschap en integratie beoogde doelen worden gerealiseerd. 9.7.4 De school stemt het aanbod mede af op de risico s en ongewenste opvattingen, houdingen en gedragingen van leerlingen rond burgerschap en integratie. 9.8 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. Dit plan wordt in de MR besproken Middels tevredenheidonderz oek Daar letten we op en via afspraken (protocollen)houden wij daar rekening mee. 13
Hoofddoelen per domein per jaargroep Opzet actief burgerschap over de verschillende jaargroepen Hoofddoelen Groep 1-2-3 Democratie Participatie Identiteit Kennis Kennis Regels en afspraken Betrokkenheid bij maken. groep. Luisteren wat een ander Hoe kunnen we taakjes te vertellen heeft verdelen Vaardigheden Meedoen met gesprekken in de groep. Afspraken nakomen Vaardigheden; Zorgen voor lokaal, school en plein. Actieve, positieve inbreng in de les. Kennis Niet iedereen is hetzelfde. Welke verschillen zie je en welke weét je? Wie ben ik, wie is mijn familie. Mensen hebben elkaar nodig Vaardigheden. Elkaar helpen, begrip tonen voor wie anders is. Opkomen voor jezelf Groep 4-5-6 Groep 7-8 Kennis; Regels in en buiten school. democratie Vaardigheden; Oplossingen vinden bij conflicten Eigen standpunt bepalen. Samen besluiten. Omgaan met kritiek. Grip op pestgedrag. Kennis; Basisprincipes van democratie en rechtstaat. Wetten, grondrechten, Rechten en plichten. Politieke partijen, Recht en onrecht. Staatsinrichting van Nederland en Europa. Actuele gebeurtenissen kunnen koppelen aan informatie uit lessen wereldoriëntatie Vaardigheden Kritische vragen stellen bij ontwikkelingen. Volgen van actualiteit in krant en op TV (ook school TV jeugdjournaal en ochtend Jeugdjournaal) Kennis Wat moet je kennen en kunnen als je in de klas iets wilt organiseren? Hoe maak je afspraken en verdeel je taken? Vaardigheden Meedoen aan acties voor goede doelen. Wisselende taken uitvoeren in de klas en in school. Zorgen voor anderen. Anderen helpen. Kennis Wat moet je kennen en kunnen als je op of buiten school iets wilt organiseren? Hoe kun je zelf een bijdrage leveren aan een fijne samenleving? Vaardigheden Meedenken over verbeteringen op school. Op school helpen van jongere leerlingen. Meedenken over welke mogelijkheden er zijn om te participeren in de Nederlandse samenleving Kennis Niet alle gezinnen zijn hetzelfde. Verschillen en overeenkomsten tussen landen, volkeren, culturen en godsdiensten Vaardigheden Anderen betrekken. Begrip tonen voor wat anders is. Samenwerken met anderen ongeacht achtergronden Kennis; Verder ingaan op verschillen en overeenkomsten tussen mensen, landen, volkeren, culturen, godsdiensten. Hoe zijn die (verschillen) ontstaan en wat betekent dat voor onze samenleving? Wat zijn vooroordelen. Welke ontwikkeling maak je door van kind naar volwassene? Vaardigheden Respect hebben voor je zelf en voor anderen. Opkomen voor jezelf zonder een ander te kwetsen. 14
Oplossingsgericht omgaan met tegengestelde belangen en opvattingen. Bewust omgaan met de verhouding tussen Individuele en algemene belangen. Verschillen en overeenkomsten waarderen. Herkennen van discriminatie 8.Schoolspecifiek beleidsplan m.b.t.burgerschap voor de komende jaren. Als school willen wij accenten leggen op het kijken naar een mogelijk nieuwe methode voor Sociale Talenten, aardrijkskunde en geschiedenis. Genoemde aandachtspunten zullen dan ook zeker meegenomen worden. Op dit moment wordt ter evaluatie de SCOL ingezet, zowel bij de leerkrachten als bij de leerlingen van groep 6-7-8. Wij gaan in de nabije toekomst ZIEN gebruiken. 15
9.Planning implementatie burgerschapsplan. Periode/ datum Actie en middelen Verantwoordelijke personen 1. Tot en met 2011 2 2011 3 Jaarlijks t/m 2014 Teamleden bekijken het raamplan burgerschap waarna het besproken wordt in de teamvergaderingen van 2012-2013 De staf maakt een schoolspecifiek burgerschapsplan, al dan niet met externe hulp; bijvoorbeeld SOL. Inventariseren aan welke indicatoren al wordt gewerkt en aan welke nog invulling gegeven moet worden. Afstemmen en vaststellen concrete doelen en acties. Opstellen van draaiboeken en vastleggen van evaluaties. Dit opnemen in de jaarplanning. Team en directie De staf. Bij het bespreken hiervan in het team kan SOL worden ingeschakeld. De staf. 7. Uitvoering team 8 Evaluatie en bijstellen plannen Werkgroep en daarna naar MR. 10. Draagvlak creëren. Niet alle ouders en leerkrachten zullen het belang erkennen van extra aandacht voor burgerschapsvorming. Tijdens de implementatie van het plan is het belangrijk dat er draagvlak gecreëerd wordt voor de activiteiten die nodig zijn om het plan vorm te geven. Via MR en door publicaties in Mamemo en op sites, als het over specifieke groepen gaat. Communicatie met ouders over de achtergrond van bepaalde activiteiten is van wezenlijk belang voor het behalen van de doelstellingen. Kinderen kunnen ouders overtuigen, maar ouders hebben ook informatie nodig om te begrijpen waarom de school deze richting kiest. Begeleiding kan komen van Sol identiteitsbegeleiding en de coördinator van het project Meemaken. 16
12.Boekenlijst; Algemeen; Ideeën uit het veld zijn zeer welkom Boeken van Kikker; Max Velthuis.. Boeken van Meester Jaap, Jacques Vriens Boeken van Carry Slee ; Spijt. Kappen, Paniek, Afblijven enz. De koningin van 1b; Anja Vereijken. Serie: Onder twee ogen, diverse schrijvers Zie voor meer boeken: boekenlijst in handleiding Sociale Talenten Praktijkboek Burgerschap CED-groep. Ideeënboek, bronnenboek en sjablonenboek voor het basisonderwijs. Te combineren met Burgerschapsscan. www.cedgroep.nl Kinderen en hun sociale talenten; Kwintessens NZV uitgevers Tijdschrift Kleur; interreligieuze levensbeschouwing, sociale vaardigheden en burgerschap uitgever ; Kwintessens NZV. 17
13.Verantwoording. Dit Raamplan is een onderdeel van het project MeeMaken van de gemeente Veghel Uden. MeeMaken heeft als doelstelling om de ontwikkeling van Sociale Cohesie, Veiligheid en Actief Burgerschap op scholen binnen de gemeenten extra te stimuleren. Beiden gemeenten hebben dit onderwerp opgenomen in hun LEA; de Lokale Educatieve Agenda. Het project MeeMaken loopt eind 2011 af. Met deze structurele aanpak is een goede basis gelegd voor het verbeteren van Sociale cohesie, veiligheid en burgerschap in deze regio voor nu en in de toekomst 14.Slotopmerking Dit burgerschapsplan is een groeimodel. Wanneer het vanuit de praktijk nodig blijkt, zullen onderdelen worden aangepast. Eerstvolgende toetsing, (zie voorblad) datum :... Initiatief:. 18