havo, vmbo en vavo CEVO-mededelingen Bestemd voor: scholen voor voortgezet onderwijs; instellingen voor beroepsondewijs en educatie; de staatsexamencommissie. Voorlichting Datum: 22 september 2003 Kenmerk: CEVO-03-00574 Datum inwerkingtreding: n.v.t. Geldigheidsduur beleidsregel: n.v.t. Juridische grondslag: n.v.t. Relatie tot eerdere mededelingen: n.v.t. Informatie verkrijgbaar bij: CFI/ICO/VO, 079-3232.444 Inhoud I. Mededelingen van algemene aard II. Algemeen verbindende voorschriften III. Mededelingen per schoolsoort en per vak IV. Tijdschema van werkzaamheden I. Mededelingen van algemene aard I.1 Wijzigingen in 2003/2004 Bindende normering vmbo Met uitzondering van één categorie vakken, geldt dat de CEVO-normen in 2004 bindend zijn voor alle centrale examens. De centrale examens in de beroepsgerichte programma s in de basisberoepsgerichte leerweg kennen als enige in 2004 nog geen bindende normering. Anders dan in 2003 zijn de CEVO-normen in 2004 bindend voor: de algemene vakken in de basisberoepsgerichte leerweg en de beroepsgerichte programma s in de kaderberoepsgerichte en gemengde leerweg. De minister heeft dit besluit genomen en meegedeeld aan de Tweede Kamer. De brief aan de Tweede Kamer (kenmerk VO/OI/2003/35047, datum 9 juli 2003) is te vinden op www.minocw.nl/vmbo. Cspe Het Centraal schriftelijk en praktisch examen (cspe) in de basisberoepsgerichte leerweg (BB) is een examenvorm voor de beroepsgerichte programma s (afdelingsvakken en intrasectorale programma s), waarbij de vaktheorie en praktijk geïntegreerd worden getoetst. Cspe is een samentrekking van cse (centraal schriftelijk examen) en cpe (centraal praktisch examen). Omdat de praktijkopdrachten centraal staan, vergt het cspe een vergelijkbare organisatie als het cpe. De minister heeft besloten dat het cspe in 2005 de enige vorm is van het centraal examen beroepsgericht BB. U zie hiervoor de eerder genoemde brief aan de Tweede Kamer. In 2004 is de keuze aan de scholen: óf cpe BB/cse BB óf cspe BB. Deze keuze kan per beroepsgericht programma verschillen. Wat niet kan is dat binnen één beroepsgericht vak een gedeelte van de BB-leerlingen het cspe aflegt, terwijl de overige leerlingen cpe en cse doen. Iedere vmbo-school maakt per beroepsgericht programma de keuze bekend via het inschrijfformulier van de IB-groep waarmee de centrale examens besteld worden. Dit inschrijfformulier moet uiterlijk 1 november 2003 bij de IB-groep ingeleverd zijn. De regelingen die de scholen de mogelijkheid bieden om in 2004 te kiezen voor het cspe zijn gepubliceerd in Uitleg Gele katern nr. 19 van 10 september 2003: de regeling Kaders cspe 2004 vmbo, de regeling Examencondities cspe 2004. Het bulletin vmbo-speciaal dat op 17 september 2003 tegelijkertijd met Uitleg is verschenen, is geheel gewijd aan het cspe. In het bijzonder wordt ingegaan op de wijze waarop de vmbo-scholen zich voor kunnen bereiden op de keuze voor cspe BB dan wel cpe BB/cse BB. NUMMER 22/23 27 8 oktober 2003
Mavo en vbo In 2004 worden nog slechts in zeer uitzonderlijke gevallen mavo en vbo-examens afgenomen. Zie de toelichting bij de formulieren voor het bestellen van examenopgaven. Havo/vwo Voor het havo/vwo gaat in 2003/2004 de Regeling profielen 2003 gelden. I.3 Gegevensverzameling via elektronische weg Ook in 2004 zal aan scholen de keuze worden voorgelegd om de afnamegegevens of via elektronische weg of via optisch leesbare formulieren te verstrekken. In december 2003 ontvangt u hieromtrent een schrijven van de Citogroep. In 2004 zullen ook van de praktijkexamens vmbo de afnamegegevens elektronisch of optisch leesbaar worden verzameld. I. 2 Het Examenblad 1.4 Wekenfeest Deze septembermededeling wordt ook op www.eindexamen.nl geplaatst. Daarbij geldt als extra service, dat de vermelde regelingen via doorklikken te raadplegen zijn. De informatie over de regelgeving op Het Examenblad is volledig. Een tweede functionaliteit van Het Examenblad is de informatievoorziening op elektronische wijze. In 2003 is deze mogelijkheid voor het eerst als exclusief publicatiemiddel gebuikt. Dat was bij de bekendmaking van de errata op de correctievoorschriften en de correctievoorschriften voor de examens oude stijl. In 2004 worden de volgende mededelingen uitsluitend elektronisch bekendgemaakt: correctievoorschriften van de c.s.e. s beroepsgerichte programma s BB, KB en GL errata op de correctievoorschriften in alle vormen van onderwijs aanpassingen van de correctievoorschriften tijdens de examenperiode. Eveneens elektronisch worden verzonden: omzettingstabellen (was in 2002 en 2003 ook al zo). In de maartmededeling zal in detail uiteen worden gezet hoe een en ander in zijn werk gaat. Op de bestelformulieren voor de examenopgaven dienen scholen een e-mail adres per afleveradres op te geven om deze informatie te ontvangen. Los daarvan kan men zich rechtstreeks op Het Examenblad aanmelden en desgewenst meerdere mail adressen opgeven plus een nadere specificatie van de informatie die men op elk adres wenst te ontvangen ( bij voorbeeld een adres van een examinator of een tweede corrector in een bepaald vak voor alleen de correctievoorschriften en de errata daarop voor dat vak.) In 2004 is het Wekenfeest op 26 en 27 mei. Een Joodse kandidaat die op deze dagen om godsdienstige redenen verhinderd is een examentoets af te leggen kan ervoor kiezen hetzij deze toets uit te stellen tot het tweede tijdvak, hetzij deze toets in het eerste tijdvak ten overstaan van de staatsexamencommissie af te leggen. Als een school een dergelijke kandidaat heeft, dient deze uiterlijk op 1 april 2004 bij de Inspectie te zijn aangemeld. In april ontvangt de school bericht over het tijdstip en de plaats waar de toets ten overstaan van de staatsexamencommissie wordt afgenomen en over de gang van zaken. II. II.1 Algemeen verbindende voorschriften Wetten en Algemene maatregelen van Bestuur 1 Wet op het voortgezet onderwijs, zoals gewijzigd door de wet van 2 oktober 2002, Stbl. 2002, 288. 2 Inrichtingsbesluit W.V.O., 28 juli 2001, Stbl. 358, incl. wijziging toelating 4 havo, Stbl. 2003, 106. 3 Eindexamenbesluit v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.-v.b.o. 1989, Stbl. 327, inclusief wijziging vmbo, Stbl. 2003, 106. 4 Besluit staatsexamens v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o. 2000, Stbl. 623, inclusief wijziging vmbo, Stbl. 2003, 106. Wijziging op korte termijn 5 Wijziging Eindexamenbesluit v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.- v.b.o., i.v.m. eindexamen leerwerktrajecten vmbo. NUMMER 22/23 28 8 oktober 2003
II.2 Ministeriële regelingen, algemeen II.4 Ministeriële regelingen, examens vmbo 6 Regeling aanvullende regels correctie, VO/AVV/J- 91006336 van 19 maart 1991, Gele katern extra nr. 9a van 27 maart 1991. 7 Reglement voor de registratie examendiensten/staatsexamen. OWD/AP-98/059096, Gele katern nr. 19 van 9 september 1998. 8 Regeling gespreid staatsexamen met behoud van compensatie voor staatsexamenkandidaten afkomstig van vso-scholen, BVE/BI-94033908 van 1 november 1994, Gele katern nr. 27 van 16 november 1994. II.3 Ministeriële regelingen, examens vwo-havo Voor examenprogramma s wordt verwezen naar: www.eindexamen.nl 9 Gedifferentieerde afsluiting en doubleren in de tweede fase vwo/havo. VO/BOB 98/52308, Gele katern nr. 30C van 16 december 1998. 10 Regeling tijdelijke maatregelen profielen vwo/havo (leerlingen 1999, 2000 en 2001). VO/BOB-2000/10201, Gele katern nr. 9 van 29 maart 2000. 11 Aanpassing verlichtingsmaatregelen profielen havo/vwo, VO/BOB/2001/28277, Gele katern nr.18a van 25 juli 2001. 12 Profielen havo/vwo: vakken en deelvakken, VO/BOB/2001/9806 van 9 maart 2001, Gele katern nr. 8 van 21 maart 2001. 13 Regeling modellen diploma s v.w.o.-h.a.v.o. profiel VO/BOB/2001/10037 van 9 maart 2001, Gele katern nr. 8 van 21 maart 2001. 14 Vaknamen en vakcodes voor vwo/havo, VO/BOB 99-331304, Gele katern 18c van 28 juli 1999. 15 Regeling deeltalen 2002, VO/BOB-2002/16895, Gele Katern nr. 13 van 29 mei 2002. 16 Toelating centraal examen vwo en havo, VO/BOB/2002/12851, Gele katern nr. 10 van 17 april 2002. 17 Vrijstellingsregeling havo/vwo profiel, VO/BOB/2002/13867, Gele Katern nr. 12 van 22 mei 2002. 18 Vrijstellingsregeling examen oud vwo/havo naar nieuw, VO/BOB/00/48114, Gele katern nr. 30 van 13 december 2000. 19 Regeling profielen 2003, VO/BOB/2003/16475 van 15 mei 2003, Gele katern nr. 14 van 28 mei 2003. Voor examenprogramma s wordt verwezen naar: www.eindexamen.nl Voor informatie over het PTA wordt verwezen naar de examengids, www.vmbo-examengids.nl of het VMBO-loket; www.vmbo-loket.nl. 20 Vaknamen en vakcodes voor vmbo leerwegen, VO/BOB/2002/2936, Gele katern nr. 12 van 22 mei 2002. 21 Leerwerktrajecten basisberoepsgerichte leerweg vmbo, VO/BOB/2001/5598, Gele katern nr. 7 van 14 maart 2001. 22 Modellen diploma s voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo), VO/BOB/2002/8958, Gele katern nr. 12 van 22 mei 2002. 23 Overgangsregeling eindexamens mavo en vbo oude stijl, VO/BOB/2002/9058, Gele Katern nr. 12 van 22 mei 2002. 24 Definitieve vaststelling van de examenprogramma s voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo), VO/BOB/2000/2251 van 25 april 2000, Gele katern nr. 13 van 17 mei 2000. 25 Regeling kaders centraal schriftelijk examen en centraal praktisch examen (cspe) 2004 vmbo, VO/OK- 2003/34122, Gele katern nr. 9 van 10 september 2003. II.5 Regelingen, examens oude stijl Voor de oude regelingen wordt verwezen naar de septembermededeling van 2000, Uitleg Gele Katern nr 21 van 20 september 2000 en de septembermededeling van 2002, Gele katern nr van 2 oktober 2002. II.6 Regelingen van de CEVO 26 ICT in de centrale examens vmbo 2004, CEVO-03-000.131 van 16 mei 2003, Uitleg Gele katern nr. 15 van 11 juni 2003. 27 Aanwijzing exameneenheden centrale examens beroepsgerichte programma s vmbo 2005 (en 2004 en 2003). (Uitleg Gele katern nr. 20a, 11 september 2002). De regeling omvat tevens de eerdere examenjaren en is daardoor een volledige weergave van examenstof voor alle centrale examens beroepsgericht. 28 Aanwijzing exameneenheden centrale examens algemene vakken voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo) 2006 en 2007, CEVO-03/449 van 19 augustus 2003, Gele katern nr. 19 van 10 september 2003 (bevat ook de exameneenheden van 2004 en 2005, zoals vastgesteld en gepubliceerd in september 2000). NUMMER 22/23 29 8 oktober 2003
29 Regeling aanwijzing niet centraal examenstof profielen vwo en havo in 2004 en 2005, CEVO-2002/409, Gele katern nr. 11 van 24 april 2002. 30 Regeling toegestane hulpmiddelen 2003 CEVO-03/248, Gele katern nr. 12 van 23 april 2003, zoals gewijzigd bij CEVO-03-000199, Gele katern nr. 16 van 18 juni 2003 (Toelating grafische rekenmachine bij het centraal examen in de economische vakken vwo en havo). 31 Regeling beoordeling centraal examen, CEVO-02-806 van 17 juni 2002, Gele katern nr. 18 van 31 juli 2002. 32 Rooster voor de centrale examens 2004, CEVO-02/792 van 14 juni 2002, Gele katern nr. 18 van 31 juli, zoals gewijzigd in CEVO-03-200 van 13 juni 2003 Gele katern nr 17 van 25 juni 2003. 33 Examenrooster 2005, CEVO-03-200 van 13 juni 2003, Gele katern nr. 17 van 25 juni 2003. 34 Regeling examencondities centraal schriftelijk examen en centraal praktisch examen (cspe) in 2004, 28 augustus 2003. Binas vmbo basis, informatieboek NaSk1, (ISBN 90.01.89.37.91) voor de examens KB, GL en TL: Binas vmbo kgt, informatieboek voor Nask 1 en Nask 2 (ISBN 90.01.89.37.83) Van landbouw de differentiaties Groene ruimte, Plantenteelt en Bloembinden en -schikken: Opzoekboek Groen (uitg.: Ontwikkelcentrum, Ede, artikelcode 21062). III. Mededelingen per schoolsoort en per vak Als voor het centraal examen 2004 geen specifieke bijzonderheden te melden zijn, is een vak in dit overzicht niet opgenomen. II.7 Toegestane hulpmiddelen bij de centrale examens III.1 Vakmededelingen vwo Op grond van artikel 2 van de Regeling toegestane hulpmiddelen worden de volgende lijsten van toegestane hulpmiddelen gepubliceerd. Waar op een lijst meer dan één hulpmiddel staat, mag een kandidaat één van deze hulpmiddelen op het centraal examen gebruiken. a. Lijst van toegestane grafische rekenmachines Casio cfx 9850Gplus Hewlett Packard 38G of 39G Sharp EL 9600, EL 9650 en EL 9900 Texas Instruments 83 of 83+ Van alle bovengenoemde merken zijn ook de lagere typen toegestaan. Wel dient men te beseffen dat er opgaven kunnen zijn die met deze lagere typen niet goed gemaakt kunnen worden. b. Lijst van toegestane atlassen Grote Bosatlas, 51e druk (tot examenjaar 2007) Grote Bosatlas, 52e druk N.b.: alleen voor vwo en havo en alleen de papieren versie is toegestaan. Voor de vmbo-examens is een atlas niet toegestaan. III.1.1 Algemeen Voor 2004 zijn de volgende regelingen van bijzonder belang: Regeling profielen 2003, VO/BOB/2003/16475 van 15 mei 2003, Gele katern nr. 14 van 28 mei 2003. Regeling aanwijzing niet centraal examenstof profielen vwo en havo in 2004 en 2005, CEVO-2002/409, Gele katern nr. 11 van 24 april 2002. III.1.2 Latijn en Grieks a. Thema s centraal examen klassieke taal en letterkunde 2004, VO/BOB/2002/19841, Gele katern nr. 17 van 26 juni 2002. Grieks: tragedie, kernauteur Euripides Latijn: filosofische proza, kernauteur Cicero b. Minimumtaaleisen De eisen die met ingang van 2004 gelden zijn in november 2002 bekend gemaakt,. Ze staan op www.eindexamen.nl. Het onderdeel stilistische middelen geldt bij Latijn met ingang van 2005. c. Lijst van informatieboeken c1 vwo en havo Binas, 4e druk Biodata, 1e druk c2 vmbo voor het BB-examen: NUMMER 22/23 30 8 oktober 2003
III.1.3 Moderne vreemde talen Op Toetswijzer is een voorlichtende publicatie over de correctie van open vragen in de centrale examens moderne vreemde talen te vinden: De correctie van open vragen in de examens moderne vreemde talen: een toelichting (www.toetswijzer.nl). III.1.4 Geschiedenis a. Stofomschrijvingen 2004: Politiek systeem en politieke cultuur in Nederland, Gele katern nr. 27 van 22 november 2000. Met de loep op Lancashire Katoen en samenleving 1750-1850, Gele katern 18a, 25 juli 2001. b. Stelopdracht en casus. Het centraal examen geschiedenis bevat een stelopdracht en een casus. De stelopdracht heeft over het algemeen betrekking op het onderwerp dat voor het tweede examenjaar meedoet. De casus heeft betrekking op het onderwerp waarover géén stelopdracht is opgenomen in het examen. III.1.5 Aardrijkskunde a. Aanwijzing domeinen centraal examen aardrijkskunde vwo en havo 2002 tot en met 2007/2008 Uitleg Gele katern nr 9 van 10 april 2002. b. Domeinen in2004: politiek en ruimte vervoer en ruimtelijke inrichting mens en milieu c. Bij het examen is een atlas nodig. Toegestaan is de Grote Bosatlas, 51e druk, inclusief de basisstatistiek en het extra materiaal voor de tweede fase. Eveneens toegestaan is de 52e druk (alleen de papieren versie). d. Voor het vak aardrijkskunde is een explicitering van de domeinen van het centraal examen gemaakt, ingaande (vwo) 2005 en (havo) 2004. Deze is aan de scholen voor vwo en havo toegezonden, en staat op www.eindexamen.nl. III.1.6 Wiskunde A den verstrekt. Maar het papier met vierkantjes van 1 cm2 dient wel beschikbaar te zijn. III.1.7 Scheikunde a. Naamgeving van organische en anorganische stoffen, CEVO 87.205 van 25 augustus 1987. b. Correctievoorschriften met betrekking tot evenwichtsvoorwaarde en gebroken coëfficiënten, Gele katern nr. 23 van 2 oktober 1991. c. Bij de examens 2001 is gebleken dat onduidelijkheid bestaat over de reikwijdte van eindterm 194. In de septembermededeling van 2001 staat hoe deze eindterm op het c.e. wordt bevraagd. III.1.8 Maatschappijleer a. Thema s en domeinen centraal examen maatschappijleer havo en vwo 2003 en 2004, VO/BOB/2001/23742, Gele katern nr. 18a van 25 juli 2001. b. Naast het vaste domein Politieke besluitvorming (inclusief het subdomein Internationale betrekkingen) worden in 2004 centraal geëxamineerd: Domein E Mens en werk en Domein H Ontwikkelingssamenwerking. c. Daarnaast worden op het centraal examen bepaalde vaardigheden, de benaderingswijze van het vak en de basisbegrippen getoetst. Ook kunnen op het vwo-examen vragen aan bod komen die een beroep doen op onderzoeksvaardigheden. d. Bij de eindtermen van de domeinen in het c.e. heeft de CEVO een toelichting vastgesteld. Deze is in geringe mate aangepast in vergelijking met de oorspronkelijke publicatie Examenprogramma Maatschappijleer, Tweede fase havo en vwo vanaf 1999, Eindtermen en toelichtingen. Deze oude publicatie is daarmee voor wat betreft het centraal examen vervallen. De nieuwe publicatie heet Toelichtingen bij de eindtermen van de domeinen Vaardigheden en benaderingswijze, Politieke besluitvorming, Mens en werk en Ontwikkelingssamenwerking uit het examenprogramma profielen vwo (vrije deel). De toelichting staat op www.eindexamen.nl en is in november 2002 toegezonden aan de scholen die maatschappijleer als eindexamenvak hebben. In tegenstelling tot eerdere publicaties (bijv. examenrooster 2004, examenrooster 2005 in het Hele katern nr 17 van 25 juni 2003) hoeft geen normaal-waarschijnlijkheidspapier en enkel- en dubbellogaritmisch papier in de examenzaal aanwezig te zijn, aangezien het, wanneer nodig, als bijlage bij examens wiskunde A1 of wiskunde A1,2 zal wor- III.1.9 CKV2 en CKV3 a. Regeling onderwerpen van het centraal examen culturele en kunstzinnige vorming 2, VO/BOB-1999/25465, Gele katern 18a van 7 juli 1999. NUMMER 22/23 31 8 oktober 2003
b. Verplichting CKV2,3 en examen CKV2 in 2001 en volgende jaren, VO/BOB/2000/24871 van 7 september 2000, Gele katern nr. 21 van 20 september 2000. c. Ontvangstdata toetsen: 24 maart 2004, toetsen 1e afnametijdstip 7 april 2004, toetsen 2e afnametijdstip d. Examendata CKV-2 in 2004 (zie ook Gele katern nr 10 van 25 juni 2003): Havo: woensdag 31 maart 2004 en woensdag 21 april 2004 Vwo: donderdag 1 april 2004 en donderdag 22 april 2004 e. Publicatie normering 14 april, N-term eerste afname 27 april N-term tweede afname f. Systeemeisen. In 2004 zal evenals in 2003 voor de afname een computer nodig zijn met een kloksnelheid van 233 MHz, en verder een geluidskaart, koptelefoon en een Cd-romspeler minimaal 20x. Het is de verwachting dat in 2005 450 MHz nodig zal zijn. g. Vanaf 2004 is de schermindeling enigszins gewijzigd: Op de cd-rom staat de inleiding bij een vraag in het bovenste deel van het scherm. De tekst van de vraag zelf staat in het vak er direct onder. Bij de cd-rom s in de voorafgaande jaren was dit andersom. Op de cd-rom CKV2 havo komt het voor dat in het vragenvak niet één maar twee vragen worden gesteld, elk met een eigen vraagnummer. h. De handleiding voor de afname van het examen CKV2 zal u in maart door de Citogroep toegezonden worden. De handleiding zal ook op www.cevo.nl geplaatst worden. III.1.10 Muziek Eindexamenprogramma, Gele katern nr. 4 van 31 januari 1990. Dit programma geldt ook voor scholen die dit vak in de profielstructuur aanbieden. III.1.12 Filosofie a. Onderwerpen en eindtermen filosofie centraal examen vwo 2004 en 2005, VO/BOB/2002/56626,Gele katern 6 van 22 januari 2003. Het onderwerp is Deugdethiek. b. In plaats van een reader is er een examencahier: Deugdelijk Leven, P. van Tongeren, uitgeverij SUN, ISBN 9058751120. III.1.13 Economische vakken Bij de vakken economie 1, economie 1.2 en management en organisatie mag met ingang van 2004 een grafische rekenmachine op het centraal examen gebruikt worden. De lijst van goedgekeurde apparaten staat in onderdeel II.7. van deze mededeling. III 2 Vakmededelingen havo III.2.1 Algemeen Voor 2004 zijn de volgende regelingen van bijzonder belang: Regeling profielen 2003, VO/BOB/2003/16475 van 15 mei 2003, Gele katern nr. 14 van 28 mei 2003. Regeling aanwijzing niet centraal examenstof profielen vwo en havo in 2004 en 2005, CEVO-2002/409, Gele katern nr. 11 van 24 april 2002. III.2.2 Moderne vreemde talen zie bij vwo. III.2.3 Geschiedenis III.1.11 Tekenen, handenarbeid, textiele werkvormen a. Examenprogramma: Uitleg OenW-Regelingen nr. 14 van 2 juni 1993 b. Thema beeldende vakken vwo centraal examen 2004, Gele katern nr 16 van 18 juni 2003 (Probleemstellingen, stofbeperking en exameneisen). De bundel behorend bij het thema CSE 2004 kunst, kennis en kunde II is verkrijgbaar bij de Citogroep:www.winkelvo.citogroep.nl of bij klantenservice@citogroep.nl.; Artikelnummer 58374, prijs 12,50. zie bij vwo. III.2.4 Aardrijkskunde a. Aanwijzing domein centraal examen aardrijkskunde vwo en havo, 2002-2007/8, VO/BOB-2002-6495 van 6 maart 2002, Uitleg Gele katern nr 9 van 10 april 2002. b. Domeinen in 2004: Natuur en milieu Migratie en vervoer. c. Bij het examen is een atlas nodig. Toegestaan is de Grote Bosatlas, 51e druk, inclusief de basisstatistiek en NUMMER 22/23 32 8 oktober 2003
het extra materiaal voor de tweede fase, of de 52e druk (papieren versie). d. Voor het vak aardrijkskunde is een explicitering van de domeinen van het centraal examen gemaakt, ingaande (vwo) 2005 en (havo) 2004. Deze is in november 2002 aan de scholen voor vwo en havo toegezonden en staat op www.eindexamen.nl. III.2.5 Natuurkunde a. Voor natuurkunde 1 is in 2004 en 2005 aangewezen als subdomein waarover het c.e. zich niet uitstrekt: van Domein C, Beeld en geluid, Subdomein C1, Beeld en geluid waarnemen (22-27). b. Voor natuurkunde 1,2 is in 2004 en 2005 aangewezen als subdomein waarover het c.e. zich niet uitstrekt: van Domein C, Beeld en geluid, Subdomein C2, Eigentrillingen en golven (28-33) c. Naar aanleiding van vragen hierover wordt opgemerkt dat C1 alleen is uitgesloten van natuurkunde 1, en dat op het c.e. van natuurkunde 1,2 dus wel vragen gesteld kunnen worden, die op dit subdomein betrekking hebben. III.2.6 Economische vakken Bij de vakken economie 1, economie 1.2 en management en organisatie mag met ingang van 2004 een grafische rekenmachine op het centraal examen gebruikt worden. De lijst van goedgekeurde apparaten staat in onderdeel II.6. van deze mededeling. III.2.8 Filosofie a. Onderwerpen en eindtermen filosofie centraal examen havo 2004 en 2005, VO/BOB/2002/56626, Gele katern, nr 6 van 22 januari 2003. Het onderwerp is Mens en Machine. b. In plaats van een reader is er een examencahier: Mens- Machine, M. Lievers, uitgeverij Boon, ISBN 9053528806. III.2.9 Muziek Programma vastgesteld: 10 oktober 1978, kenmerk VO/AV/J- 663.839. Gepubliceerd: circulaire d.d.18 augustus 1982, kenmerk VO/AVO 82-30. Datum van inwerkingtreding: 1 augustus 1978. III.2.10 Tekenen, handenarbeid en textiele werkvormen. a. Examenprogramma Vastgesteld:18 augustus 1982. Circulaire van 18 augustus1982, kenmerk C820278 VO/AVO 82-30. b. Met ingang van 2003 hebben deze vakken hetzelfde centraal examen. Er zijn dus geen specifieke delen meer voor tekenen, handenarbeid en textiele werkvormen. c. Het centraal examen heeft betrekking op de Nederlandse kunst uit de zeventiende eeuw. III.2.11 CKV 2 en 3 III.2.7 Maatschappijleer zie bij vwo a. zie bij vwo nieuwe stijl: b. Naast domein B Politieke besluitvorming worden in het centraal examen 2004 geëxamineerd het domein C Massamedia en het domein F Criminaliteit en rechtsstaat. Daarnaast worden op het centraal examen bepaalde vaardigheden, de benaderingswijze van het vak en de basisbegrippen getoetst. c. Zie vwo. De nieuwe publicatie voor havo heet Toelichtingen bij de eindtermen van de domeinen Vaardigheden en benaderingswijze, Politieke besluitvorming, Massamedia en Criminaliteit en rechtsstaat uit het examenprogramma profielen havo (vrije deel). Deze publicatie staat op de site www.eindexamen.nl en is vorig jaar toegezonden aan de scholen die maatschappijleer als eindexamenvak hebben. III.3 Vmbo algemene vakken III.3.1 Algemene opmerkingen De BB-examens hebben geen overlap met de examens in de andere leerwegen. De KB-examens overlappen voor ongeveer de helft met de GL/TL examens. De BB-examens worden gemaakt hetzij in het opgavenboekje, hetzij in een bij het examen gevoegde uitwerkbijlage. De exameneenheden waarover het centraal examen zich uitstrekt in de periode tot en met 2007 staan in de regeling Aanwijzing exameneenheden centrale examens algemene vakken voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo) 2006 en 2007, CEVO-03/449 van 19 augustus 2003, Gele katern nr. 19 van 10 september 2003. Deze regeling NUMMER 22/23 33 8 oktober 2003
vermeldt ook de exameneenheden van 2004 en 2005, zoals vastgesteld en gepubliceerd in september 2000. III.3.2 Nederlands a. Bij het centraal examen in alle leerwegen is het gebruik van een woordenboek toegestaan. b. Bij het BB-examen en het KB-examen strekt de tweede correctie zich alleen uit over het leesvaardigheidsgedeelte van het examen. De score voor het schrijfvaardigheidsgedeelte wordt vastgesteld door de examinator. Wel wordt het gehele examenwerk aan de tweede corrector gezonden. c. Bij het GL/TL-examen is voor het onderdeel schrijfvaardigheid het gebruik van een computer toegestaan. Eveneens toegestaan is het zgn. formulier gedocumenteerd schrijven. Er is echter een duidelijk verschil: het formulier gedocumenteerd schrijven is nodig bij het examen. De school mag echter er zelf voor kiezen de computer wel of niet op het c.e. toe te staan en de leerling mag vervolgens zelf kiezen of hij het examen met de pen of met de computer maakt. Een handleiding voor de afname van het examen met een computer staat op www.cevo.nl. III.3.3 Moderne vreemde talen a. Voor alle moderne vreemde talen geldt De kandidaten maken het werk op een bij het examen gevoegde uitwerkbijlage. Het is dus niet meer nodig een leerlingantwoordblad te downloaden. b. Voor Spaans, Turks en Arabisch zijn er bij het vmbo uitsluitend centrale examens GL en TL. c. Engels GL en TL. Bij het examen Engels wordt in het centraal schriftelijk examen naast de leesvaardigheid ook de schrijfvaardigheid getoetst. De kandidaten mogen bij dit examen gebruik maken van een woordenboek Engels- Nederlands en Nederlands-Engels. d. Frans BB. Voor de afname van het examen is een computer nodig. Er is geen papieren versie met de opgaven van het examen. De kandidaten schrijven de antwoorden op de vragen die via de computer worden gesteld op papier op. Hiervoor is een tekstbestand met een modelantwoordblad opgenomen op de cd-rom die het examen bevat. Dit blad kan door de school voor het examen in het gewenste aantal worden uitgedraaid. III.3.4 Wiskunde GL en TL Het centraal examen heeft in 2004 betrekking op K7, statistiek, en niet op K6, meetkunde. Als gevolg daarvan zal ook eindterm 5 van V1: Rekenen in de meetkunde, niet op het c.e. bevraagd worden. III.3.5 Nask 1 Bij het examen is informatiemateriaal toegestaan, en ook nodig. Voor het BB-examen: Binas vmbo basis, informatieboek Na/Sk1, (ISBN 90.01.89.37.91). Voor de andere leerwegen: Binas vmbo kgt, informatieboek voor Nask 1 en Nask 2 (ISBN 90.01.89.37.83). III.3.6 Nask 2 Bij het examen is informatiemateriaal toegestaan, en ook nodig. Toegestaan is: Binas vmbo kgt, informatieboek voor Nask 1 en Nask 2 (ISBN 90.01.89.37.83). III.3.7 Maatschappijleer 2 Bij de eindtermen van de exameneenheden zijn toelichtingen gemaakt. Deze zijn bij het centraal examen het uitgangspunt voor de examenconstructie en worden bij de kandidaten bekend verondersteld. Deze toelichtingen zijn te vinden in de vmbo-examengids, te bereiken via www.citogroep.nl of via www.vmbo.nl. III.3.8 Beeldende vakken 2 a. T hema voor CSE en CPE In 2004 is het thema voor CSE en CPE Familie en Vrienden. b. Proces In beide centrale examens wordt aandacht besteed aan het werkproces: bij het CPE echter meer dan bij het CSE. Bij het CSE worden vragen gesteld over het werkproces van professionele kunstenaars en vormgevers, bij het CPE neemt het werkproces van de kandidaten zélf een cruciale plaats in. c. Dit thema impliceert voor het examen 2004 het volgende. NUMMER 22/23 34 8 oktober 2003
CSE De kandidaat kan: (groeps)portretten van kunstenaars / werkstukken van kunstenaar binnen het thema Familie en Vrienden analyseren aan de hand van de voorstelling (groeps)portretten van kunstenaars / werkstukken van kunstenaars binnen het thema Familie en Vrienden analyseren aan de hand van de beeldende aspecten de verschillende functies van het (groeps)portret herkennen en toepassen traditionele en minder traditionele vormen van het (groeps)portret herkennen en toepassen CPE De kandidaat kan: in eigen werk de voorstelling zo aanwenden dat deze een bijdrage levert aan de zeggingskracht van een werkstuk binnen het thema Familie en Vrienden, en / of in eigen werk de beeldende aspecten zo aanwenden dat ze een bijdrage leveren aan de zeggingskracht van een werkstuk binnen het thema Familie en Vrienden. d. Magazine Ten behoeve van dit thema verschijnt een magazine. Het is voor alle vier de beeldende disciplines identiek en bevat informatie over de verschillende wijzen waarop en intenties waarmee kunstenaars (hun) familie en vrienden in beeld brengen. Het magazine is een 8 pagina s tellende kleurenbijlage die een korte omschrijving van de CPE-opgave bevat. Daarnaast gaat het in op werkprocessen van kunstenaars die werk hebben gemaakt binnen het thema Familie en Vrienden. Tot slot zijn er groepsportretten, bijzondere vormen van portretten, begrippen en tips opgenomen. Op deze wijze blikt het magazine zowel vooruit op het CSE als op het CPE. Het magazine wordt samen met de CPE examendocumenten toegestuurd in februari 2004, en mag vanaf 8 maart aan de kandidaten worden uitgereikt. e. CPE: datum, periode en beoordeling Het CPE wordt in 2004 afgenomen tussen 22 maart en 18 mei. De tijdsduur van het CPE bedraagt 12 klokuren, die de school naar eigen inzicht kan inroosteren. Op de dag van de eerste zitting ontvangen de kandidaten het opgavenboekje. Beoordeling van het CPE vindt plaats door de eigen docent èn een tweede corrector. De tweede corrector wordt door het bevoegd gezag van de school benoemd. Examinator en tweede corrector zijn gehouden aan de score-omzettingsschaal zoals die zich op de laatste pagina van het CPE-document Instructie Voor De Docent bevindt, maar ook door de CEVO elektronisch naar de scholen zal worden. f. CSE: opzet Het centraal schriftelijk examen is voor de vier disciplines identiek. Het CSE bestaat uit 40 tot 45 vragen die zijn verdeeld over 4 blokken. Drie daarvan hebben een sterk inhoudelijke relatie met het thema Familie en Vrienden; bij het vierde blok is die relatie minder: daar ligt de nadruk op algemene kunstbeschouwing. In het CSE worden geen vragen gesteld die vakspecifieke kennis van een van de vier disciplines vereisen. III.3.9 Dans en Drama a. Voor de afname is een computer nodig die minimaal voldoet aan de volgende systeemeisen: processor: Pentium III 450 MHz, geheugen 64 Mb videokaart: geheugen 16 Mb koptelefoon. b. Het cse dans2 en drama2 bestaat uit een aantal vragenblokken naar aanleiding van voorstellingen. Van één voorstelling ontvangt de school met kandidaten dans2 en/of drama2, in de eerste helft van het schooljaar een registratie op VHS-band, met bedoeling de kandidaten vooraf kennis te laten maken met de betreffende voorstelling. III.4 III.4.1 Mededelingen centrale examens beroepsgericht Algemene opmerkingen In het algemeen geldt: De opzet van de examens is vergelijkbaar met die van de examens van 2003. Deze zijn te raadplegen via www.vmbo-examengids.nl. De examenstof voor de centrale examens 2004 kan in enkele gevallen verschillen van die van 2003. De exameneenheden waarover het centraal examen zich uitstrekt zijn opnieuw geplaatst in het Gele katern nr. 20a van 11 september 2002 en zijn te raadplegen op www.eindexamen.nl. Eindtermen die noodzakelijk zijn voor de aangewezen exameneenheden, en mogelijk in andere dan deze exameneenheden zijn verworven, kunnen deel uitmaken van de toetsing in de centrale examens. NUMMER 22/23 35 8 oktober 2003
III.4.2 Algemene opmerkingen centraal schriftelijke examens beroepsgericht In het algemeen geldt: Voor praktische eindtermen van de examenprogramma s geldt dat ook de onderliggende theorie geëxamineerd kan worden. De BB examens hebben in beginsel geen overlap met de examens in de andere leerwegen. De GL examens overlappen enigszins de KB examens. De BB examens worden gemaakt in het opgavenboekje of op een uitwerkbijlage Alle beroepsgerichte examens landbouw (BB, KB en GL) en administratie worden gemaakt in het opgavenboekje en/of uitwerkbijlage. Bij de examens wordt ervan uitgegaan dat de kandidaten de standaard hulpmiddelen tijdens het examen bij zich hebben. III.4.3 Praktijkexamens beroepsgericht Onder praktijkexamens wordt hier verstaan: het centraal praktisch examen (cpe BB) en het centraal praktisch en schriftelijk examen voor het beroepsgerichte programma van de basisberoepsgerichte leerweg (cspe BB) en de centrale integratieve eindtoets voor het beroepsgerichte programma van de kaderberoepsgerichte leerweg (cie KB). Als deze envelop aangekomen is op de scholen, is het nuttig dat iedere examinator de organisatie van de praktijkexamens goed afstemt met de examensecretaris. Indien u 15 februari nog geen envelop met twee exemplaren van de praktijkexamens heeft ontvangen, dient u onverwijld contact op te nemen met de Citogroep, Bedrijfsbureau Unit VO, Postbus 1034, 6801 MG Arnhem, e- mail: vo@citogroep.nl. Voor anderen dan de examinator en de examensecretaris blijven de examendocumenten geheim. De tweede zending examens in maart omvat de praktijkexamendocumenten in de bestelde aantallen voor de kandidaten (examenopgaven, evt. bijlagen en evt. uitwerkbijlagen) in het aantal dat de school heeft opgegeven. Kandidaten in kennis stellen De school stelt de kandidaten ruimschoots voor de examenafname in kennis van de datum, de begin en eindtijd en de plaats van de examenafname. In geval het examen over meer dagdelen wordt gespreid, wordt de kandidaat ingelicht over de begin- en eindtijd en de plaats van elke zitting. Daarnaast is het raadzaam dat de examinator de kandidaten informeert over de gang van zaken tijdens het examen en over de wijze van beoordeling. Om te bepalen hoeveel informatie de examinator daarbij weggeeft kan hij het volgende criterium hanteren. Wat een kandidaat over het cpe / cspe/ de cie kan vertellen aan andere kandidaten die later zijn ingeroosterd, mag van tevoren aan alle kandidaten worden meegedeeld. III.4.4 Fase 1. Voorbereiding Twee zendingen examens Het cpe BB, cspe BB en de cie KB Per praktijkexamen ontvangt de school op twee tijdstippen een envelop met de examens. De eerste zending (eind januari/begin februari) is bestemd voor de examinator, die de inhoud kortsluit met de examensecretaris. In de eerste envelop zitten: twee exemplaren van de examenopgaven (met evt. bijlagen en evt. uitwerkbijlagen), het correctievoorschrift, de instructie voor de examinator (met aanbevelingen m.b.t. de organisatie en de benodigde materialen). Op de eerste envelop staat een tekst waaruit blijkt dat de examinator de envelop direct na ontvangst moet openen en kennis nemen van de inhoud (dus van instructie, opgaven en wijze van beoordeling). Zelf het examen maken en het correctievoorschrift bestuderen Ter voorbereiding op de examenafname kan het nuttig zijn dat de examinator het examen zelf maakt. Op deze wijze kan hij kennis nemen van de opzet en inhoud van het examen en kan hij zonodig tussenproducten maken die hij kan uitreiken aan kandidaten die vastlopen tijdens het examen. De examinator neemt ook van tevoren kennis van het correctievoorschrift. Met name waar het aspecten betreft die hij beoordeelt tijdens de uitvoering van de praktische opdrachten. In de instructie voor de examinator staat een lijst met de benodigde materialen, producten en grondstoffen en evt. aanbevelingen m.b.t. de organisatie. ICT in het examen Zie de paragraaf III.4.6, hieronder. NUMMER 22/23 36 8 oktober 2003
Fase 2 afname Zittingen Het praktijkexamen (cpe, cspe en cie) kan om toetstechnische, vakinhoudelijke, organisatorische of logistieke redenen worden afgenomen op verschillende dagen, dagdelen of tijdstippen. De instructie voor de examinator kan op dit punt aanbevelingen of aanwijzingen bevatten. Aandachtspunten Voor aanvang van het examen controleren of per kandidaat alle benodigde materialen, grondstoffen, gereedschappen of hulpmiddelen aanwezig zijn. Overleg met de ICT-coördinator over de afname van examenopgaven waarin gebruik gemaakt wordt van ICT. Voor het cspe zijn dat ook de minitoetsen waarin de theorie wordt getoetst. Het toetsprogramma moet vooraf in overleg met de ICT-coördinator zijn geïnstalleerd en gecontroleerd. Daartoe ontvangt de school eind januari/begin februari bij het papieren examen een cd-rom met het toetsprogramma en een voorbeeldexamen. Openbaarheid volgorde van de onderdelen in het praktijkexamen worden afgeweken. Fase 3 beoordeling Correctievoorschrift Aan de hand van het correctievoorschrift beoordeelt de examinator de verrichtingen van elke kandidaat. Bij de omzetting van score naar cijfer bij de cie hanteert de school de omzettingstabel zoals in het correctievoorschrift is opgenomen. Alleen bij het cpe en het cspe kan de directeur afwijken van de door de CEVO verstrekte omzettingstabel. De CEVO maakt de definitieve normering van de praktijkexamens bekend op 9 juni 2004. Gegevensverzameling Over het praktijkexamen worden afnamegegevens verzameld. Bij het verstrekken van afnamegegevens heeft de school in 2004 de keuze om dit via het programma Wolf 2004 elektronisch te verstrekken of op optisch leesbare formulieren. In december 2003 ontvangen de scholen hierover nadere informatie met de voor- en nadelen van de verschillende werkwijzen De examinator neemt de examendocumenten na afloop van iedere zitting weer in. Pas na afloop van het tweede tijdvak voor de praktijkexamens zijn de examendocumenten openbaar. Hetzelfde geldt voor de producten die door de kandidaten in het kader van het praktijkexamen gemaakt worden. Deze kunnen dus pas tentoongesteld of meegegeven worden als het tweede tijdvak is afgelopen. Opdrachten zelfstandig uitvoeren In principe voert de kandidaat de opdrachten zelfstandig uit. Tijdens het examen mogen de kandidaten niet met elkaar overleggen. De kandidaat mag uitsluitend aan de examinator hulp vragen. Prestatie verbeteren Indien een kandidaat binnen de gestelde tijd een onderdeel van het examen opnieuw wil uitvoeren om de prestatie te verbeteren, wordt hij daartoe in de gelegenheid gesteld. Voor zover van toepassing stelt de examinator de daarvoor benodigde materialen ter beschikking. Volgorde van opdrachten in principe niet wijzigen In het algemeen geldt dat de examinator de volgorde van de opdrachten in het examen niet wijzigt tenzij anders in de instructie voor de examinator is vermeld. Om organisatorische en/of logistieke redenen kan van de aangegeven III.4.5 Handleiding ICT-gebruik en cdrom met bestanden Bij een aantal praktijkexamens moet gebruik gemaakt worden van de computer. In het overzicht praktijkexamens 2004 wordt vermeld welk gebruik van de computer wordt gemaakt. Eind januari / begin februari 2004 ontvangen de scholen een handleiding voor het ICT-gebruik tijdens de praktijkexamens en een cd-rom met bestanden voor een aantal examens waar ICT-opdrachten in voorkomen. U kunt deze, als dat nodig is, geschikt maken voor gebruik op uw school. Deze digitale bestanden zijn nodig voor de praktijkexamens en dienen voor de kandidaten beschikbaar gemaakt te worden op diskettes of op een veilige plaats op de centrale server. Op de diskette zet u de naam van de kandidaat en zijn kandidaat-nummer. De kandidaat kan zijn werk op deze diskette opslaan. De precieze informatie hierover staat in de genoemde handleiding voor het ICT-gebruik. Daarnaast wordt een handleiding voor het gebruik van de mini(theorie)toetsen met behulp van ICT aan de scholen die hebben gekozen voor cspe beschikbaar gesteld. Bij vragen over computergebruik in het cpe BB, het cspe BB en de cie KB kunt u contact opnemen met een speciaal daartoe ingerichte helpdesk van de Citogroep. In de begeleidende brief die u bij de handleiding en de cd-rom ontvangt, is vermeld hoe en wanneer u de helpdesk kunt bereiken. NUMMER 22/23 37 8 oktober 2003
De examensecretaris stelt de betrokken functionarissen (onder meer de desbetreffende examinatoren, de ICT-coördinator en de systeembeheerder) in kennis van de handleiding en de cd-rom. Net zoals voor de overige onderdelen van de praktijkexamens, bepaalt de school voor de computeropdrachten en de minitoetsen zelf hoeveel kandidaten men gelijktijdig wil examineren. Bij een examenafname in het praktijklokaal zullen in het algemeen ongeveer drie tot zes kandidaten op het zelfde moment werken aan een ICT-opdracht in het praktijkexamen. Bij een afname in een computerlokaal kunnen de aantallen groter zijn. Om u een idee te vormen van de handleiding kunt u de handleiding voor het ICT-gebruik bij de praktijkopdrachten downloaden (www.vmbo-examengids.nl). III.4.6 ICT-toepassingen in de praktijkexamens beroepsgericht 2004 Bij niet vermelde toetsen wordt bij het cpe BB, bij de praktische opdrachten van het cspe BB of bij de cie KB geen computer gebruikt. Scholen krijgen een Cd-rom toegezonden waarop digitale bestanden staan. Dat is aangegeven in de kolom Cd-rom. beroepsgericht programma Cd-rom Soort gebruik cpe BB, cspe BB of cie KB BT-timmeren ja Word cie Excel CAD BT-metselen ja Excel cie CAD BT-schilderen ja Word cie Excel (optioneel: internetverbinding) Elektrotechniek ja Word cie Beheerautomatiseringssysteem Grafische techniek ja Beeldbewerkingsprogramma cpe en cspe DTP-programma Grafische techniek ja Cd-rom drive cie Tekstverwerkingsprogramma Beeldbewerkingsprogramma Geluidsbewerkingsprogramma Presentatieprogramma Installatietechniek ja Word cie Excel CAD cie Metaaltechniek nee Word cie Powerpoint (optioneel) CAD Transport en logistiek nee Routeplanner cpe en cspe Transport en logistiek nee E-mail maken en printen (niet verzenden) cie Routeplanner Voertuigentechniek nee Cd-rom met naslagwerk voor afstel- cpe en cspe, cie gegevens en/of fabrieksgegevens (niet verplicht, ook boeken zijn toegestaan) NUMMER 22/23 38 8 oktober 2003
beroepsgericht programma Cd-rom Soort gebruik cpe BB, cspe BB of cie KB Bouw-breed ja Word cie Excel Paint Internet Explorer *) (geen directe verbinding met internet nodig) Instalektro ja Excel (optioneel) cpe en cspe Instalektro ja Excel cie CAD Metalektro nee Beheerautomatiseringssysteem cpe en cspe Metalektro ja Beheerautomatiseringssysteem cie CAD Uiterlijke verzorging nee Word (niet verplicht) cie Verzorging nee Word (optioneel) cie Zorg-en-welzijn-breed nee Word cie Tekenprogramma (optioneel) Administratie ja Word cpe en cspe Excel Administratie ja Word cie Excel Powerpoint Consumptief-bakken nee Word (optioneel) cie Tekenprogramma (optioneel) Consumptief-horeca nee Word (optioneel) cpe en cspe Consumptief-horeca nee Word (optioneel) cie Handel en verkoop ja Excel cpe en cspe 2D-winkeldesigner (optioneel, wordt meegeleverd) Handel en verkoop ja Word cie Paint 2D-winkeldesigner (optioneel, wordt meegeleverd) Mode en commercie nee Internet (optioneel) cpe Mode en commercie ja Word cie Internet (optioneel) Handel en administratie ja Word cpe en cspe Excel NUMMER 22/23 39 8 oktober 2003
beroepsgericht programma Cd-rom Soort gebruik cpe BB, cspe BB of cie KB Handel en administratie ja Excel cie Power point Consumptief-breed ja Word cie Excel Plantenteelt open teelten ja Excel cie Plantenteelt gesloten teelten ja Internet Explorer *) cie (geen directe verbinding met internet) Groene ruimte ja Excel cie Bloembinden en -schikken ja Excel cpe, cspe en cie Internet Explorer *) (geen directe verbinding met internet) Dierhouderij en -verzorging ja Excel cpe, cspe en cie productiedieren Dierhouderij en- verzorging ja Excel cie gezelschapsdieren Verwerking agrarische ja Excel cie producten Landbouw-breed ja Excel cpe, cspe en cie *) ten behoeve van een internet-simulatie op cd-rom III.4.7 Specifieke informatie over het cspe De organisatie van het cspe in verhouding tot cpe en cie Naast praktische opdrachten, zoals die ook in het cpe kunnen voorkomen, kennen de cspe s opdrachten waarin de bijhorende vaktheorie getoetst wordt. Dit gebeurt onder meer door minitoetsen, die uit een klein aantal theorievragen bestaan. Minitoetsen gaan in het cspe direct vooraf aan een praktische opdracht of volgen er direct op. Omdat niet alle kandidaten gelijktijdig worden geëxamineerd, heeft de examinator van iedere minitoets diverse varianten voor handen. De koppeling van de vaktheorie aan de praktische opdrachten maakt de organisatie van het cspe iets complexer, maar de organisatielast blijft vergelijkbaar met die van het cpe. In 2004 kan, geheel analoog aan het voorbeeld-cspe 2003, nog steeds gebruik gemaakt worden van papieren minitoetsen. Een andere mogelijkheid is dat de minitoetsen met behulp van de computer worden afgenomen. De computer genereert dan direct de score van de leerling. Minitoetsen op papier Voor de beroepsgerichte programma s waarmee men meedoet aan het cspe ( de cspe-vakken ) zijn twee papieren exemplaren van iedere variant van alle minitoetsen bij de eerste zending (eind januari / begin februari 2004, zie onderdeel III.4.4) inbegrepen. In de tweede zending (maart 2004, zie onderdeel III.4.4) wordt iedere variant van alle papieren minitoetsen in leerlingenaantallen geleverd. Minitoetsen met behulp van de computer Voor de vmbo-scholen die met een of meer beroepsgerichte programma s meedoen aan het cspe, bevat de eerste zending (eind januari / begin februari 2004, zie onderdeel III.4.4) een proef cd-rom met gedigitaliseerde minitoetsen van enkele voorbeeld-cspe s 2003. Deze cd-rom werkt technisch exact hetzelfde als de cd-rom met de minitoetsen voor 2004. Het toetsprogramma moet vooraf in overleg met de ICTcoördinator zijn geïnstalleerd en gecontroleerd. Daarom NUMMER 22/23 40 8 oktober 2003
Het cpe BB, het cspe BB en de cie KB voor plantenteelt gesloten teelten zal in 2004 gaan over het zaaien en oppotten van tomaten. Iedere kandidaat moet de beschikking hebben over 20 flinke tomatenplanten; lengte 15-20 cm voor het oppotten. Om deze voldoende op grootte te hebben wordt u aangeraden in januari (midden januari) te beginnen met zaaien. Aanbevolen rassen: Moneymaker en Marmande ; daarvan bevatten de zakjes voldoende zaad voor veel kandidaten. Ook voor de uitzaai tijdens cpe, cspe en cie raden wij u aan dezelfde rassen te kiezen: 1 / 2 zakje per kandidaat is ruim voldoende. Opkweek in janubevat de eerste zending tevens een handleiding die specifiek geschreven is voor de installatie en het gebruik van de digitale minitoetsen in het cspe. De school kan zo bepalen of de minitoetsen met behulp van de computer dan wel op papier worden afgenomen. Deze keuze kan per cspe-vak verschillen. In maart 2004 ontvangt de school per cspe-vak een cd-rom met de computerversies van de minitoetsen. De Citogroep verstuurt deze cd-roms in een afzonderlijke zending, separaat van de tweede zending (door de IB-groep) met papieren examens, die eveneens in maart 2004 plaatsvindt. III.5 III.5.1 Vmbo, informatie per beroepsgericht programma Elektrotechniek Bij het cse BB, het cspe BB, het cse KB, en het cse GL is informatiemateriaal toegestaan en soms ook nodig: de Formulelijst vmbo elektrotechniek. Deze lijst is te downloaden van www.eindexamen.nl en www.vmbo-examengids.nl. III.5.2 Instalektro (intrasectoraal) Bij het cse KB en het cse GL instalektro is informatiemateriaal toegestaan en soms ook nodig: de Formulelijst vmbo elektrotechniek. Het betreft dezelfde formulelijst als bij elektrotechniek (III.5.1). Deze lijst is te downloaden van www.eindexamen.nl en www.vmbo-examengids.nl. III.5.3 BB Landbouw en natuurlijke omgeving (het afdelingsprogramma) Het centraal examen bestaat voor de BB-leerling uit een cse en een cpe dan wel uit een cspe in de door hem gekozen vakrichting. Voor iedere vakrichting is er een afzonderlijk opgavenboekje voor het cse. De BB-leerling maakt de opgaven in het opgavenboekje dat hoort bij de ene door hem gekozen vakrichting. KB Het centraal examen bestaat voor de KB-leerling uit een cse en een cie. Het cse KB gaat over de twee door hem gekozen differentiaties (twee vakrichtingen of één vakrichting en één ondersteunend vak). De cie KB blijft beperkt tot de ene vakrichting van het verrijkingsdeel. Behalve voor de vijf vakrichtingen is voor het cse KB bovendien voor de beide ondersteunende vakken een opgavenboekje beschikbaar. Omdat het cse KB gaat over twee differentiaties, betekent dit het volgende: voor ieder opgavenboekje is niet 120 maar 60 minuten beschikbaar. In de 120 minuten, die de KB-leerling voor het cse ter beschikking staan, maakt hij de opgaven in de twee opgavenboekjes die horen bij de beide door hem gekozen differentiaties. Voor elk van de twee opgavenboekjes rolt hier een deelcijfer uit. Het cijfer voor het cse KB is het gemiddelde van deze twee deelcijfers. GL Het centraal examen voor de GL-leerling bestaat uit één onderdeel: een cse. Voor iedere vakrichting is er voor het cse GL een afzonderlijk opgavenboekje. De GL-leerling maakt de opgaven in het opgavenboekje dat hoort bij de ene door hem gekozen vakrichting. III.5.3a Plantenteelt Er is per leerweg één cse plantenteelt dat zowel voor open teelten als voor gesloten teelten geldt. De op de praktijk gerichte examens kennen in 2004 nog twee varianten: open teelten en gesloten teelten. Als hulpmiddel bij het cspe BB, cse BB, cse KB en cse GL in de vakrichting plantenteelt is toegestaan: Opzoekboek Groen (uitg.: Ontwikkelcentrum, Ede, artikelcode 21062). Bij de examens van 2004 wordt niet langer een bijlage met informatiemateriaal aangeleverd waarmee deze examens gemaakt kunnen worden. Het Opzoekboek Groen is dus nodig bij de examens 2004. NUMMER 22/23 41 8 oktober 2003
ari, warme kas, verspenen 1 / 2 februari en dan verder in setjes of 6 cm kluit in de koude kas. De voorkeur voor de potten bij het oppotten van de tomatenplanten gaat uit naar 10,5 cm potten. Groen (uitg.: Ontwikkelcentrum, Ede, artikelcode 21062). Bij de examens van 2004 wordt niet langer een bijlage met informatiemateriaal aangeleverd waarmee deze examens gemaakt kunnen worden. Het Opzoekboek Groen is dus nodig bij de examens 2004. III.5.3.b Dierhouderij en -verzorging Er is per leerweg één cse dierhouderij en -verzorging dat zowel voor productiedieren als voor gezelschapsdieren geldt. De op de praktijk gerichte examens kennen in 2004 nog twee varianten: productiedieren en gezelschapsdieren. III.5.3.c Bloembinden en -schikken III.5.4 Metalektro (intrasectoraal) Bij het cse KB en het cse GL metalektro is informatiemateriaal toegestaan en soms ook nodig: de Formulelijst vmbo elektrotechniek. Het betreft dezelfde formulelijst als bij elektrotechniek (III.5.1). Deze lijst is te downloaden van www.eindexamen.nl en www.vmbo-examengids.nl. Als hulpmiddel bij het cspe BB, cse BB, cse KB en cse GL in de vakrichting bloembinden en -schikken is toegestaan: Opzoekboek Groen (uitg.: Ontwikkelcentrum, Ede, artikelcode 21062). Bij de examens van 2004 wordt niet langer een bijlage met informatiemateriaal aangeleverd waarmee deze examens gemaakt kunnen worden. Het Opzoekboek Groen is dus nodig bij de examens 2004. III.5.5 Transport en logistiek Bij het cse BB, het cspe BB en het cse KB transport en logistiek is een gebruikelijke wegenkaart van Nederland toegestaan en ook nodig. III.5.6 Voertuigentechniek III.5.3.d Groene ruimte Als hulpmiddel bij het cspe BB, cse BB, cse KB en cse GL in de vakrichting groene ruimte is toegestaan: Opzoekboek cse BB, cspe BB, cse KB en cse GL: Het gebruik van een symbolenboekje is toegestaan. NUMMER 22/23 42 8 oktober 2003