Ruis in amateur ontvangers PA0EHG October 2011
Wat wil ik vertellen Soorten ruis waarvan we last hebben Relatie met wat we willen ontvangen Noise figure, cascade en meten Ruis en SDR
Ruis in ontvangers Verschillende soorten ruis Thermisch Man made Ander soort Intermodulatie LO phase noise Image frequentie noise Atmosferische ruis Galactische ruis
Thermische ruis Witte ruis Altijd aanwezig Recht evenredig met temperatuur Ruisvermogen P = k*t*b k= 1.38 *10exp-23 T is temperatuur in Kelvin B is bandbreedte in Hz
Thermische ruis Bepaald de ondervloer van wat te ontvangen is Bij bandbreedte 100 Hz P = 290* 1.38 *10exp-23*100 Omzetten in db P=10*log(290* 1.38 *10exp-23 *100) P = -184 dbw ofwel -154 dbm
Verschil bandbreedte In 100 Hz dus P = -154 dbm In 1000 Hz P = -144 dbm In 3000 Hz P = - 139 dbm Zwakkere signalen dan thermische ruis ontvangen lukt niet, tenzij we de temperatuur flink verlagen, ook mogelijk om antenne temp te verlagen
Man made noise Helaas weinig aan te doen anders dan elimineren bv door gebruik richt antenne of bv magnetische loop Moderne tijd, steeds meer man made noise, ook op steeds hogere frequenties
Ruis over spectrum
Image frequentie Bij gebruik freq omzetting goed opletten voor voldoende > 20 db spiegelonderdrukking Bij geen spiegelonderdrukking krijg je de ruis van de spiegelfreq ook geconverteerd in het IF Met name probleem als er een voorversterker gebruikt wordt zonder filter voor de mixer
LO phase noise Bij het opwekken van een LO signaal hebben we componenten die ruis toevoegen Dat resulteert in een ruis signaal naast het LO signaal Freq vermenigvuldigen geeft 20 log N verslechterde phase noise
Phase noise plot; 100 MHz
Voorbeeld Stel 20 khz afstand is een sterk signaal aanwezig Uit plot blijkt LO Phase noise is -115 dbc/hz LO freq vermenigvuldiging X 18 20 log N is 25 db verslechtering Dus Phase noise wordt -90 dbc/hz op 20 khz afstand In 3 khz filter wordt het 35 db slechter dus 55 dbc/3khz
Phase noise Vaak gedacht dat slechte phase noise een probleem is voor very weak signal ontvangst, dat is niet zo Alleen als er ook sterke signalen in de buurt zijn die kunnen mengen met de phase noise en zo een signaal geven op de middenfreq of te ontvangen freq
Phase Noise Ruis mengt ook met eigen LO dus stel een microgolf ontvanger zonder preamp en een IF 144 MHz dan kan de phase noise op 144 MHz afstand van de LO mengen met de LO en zo in de ontvanger freq terecht komen en een verhoogde ruisvloer geven Oplossing: pre- amp ervoor die de ruis duidelijk overstijgt
Phase noise Freq Jitter is ook een vorm van Phase noise maar dan heel dicht bij LO freq Bij alleen hele zwakke signalen is Phase noise eigenlijk niet zo belangrijk De Tone moet wel T9 blijven en dus niet hoorbaar jitteren
Noise figure definitie
Noise figure Wat is ruisgetal S/N input tov S/N output F=SNRin/SNRout NF=10log(F)=10log(SNRin/SNRout) Ruisgetal in db Stel voorversterker heeft 6 db ruisgetal dan is ruisvloer in 3kHz -139 +6= -133 dbm
10 db ruisgetal 20 db gain
Friis Formule Berekend cascade van versterkers en verzwakkers om uiteindelijk het totaal ruisgetal te bepalen (gain en ruisgetal als absolute waarde dus niet db)
Cascade
Rekenen met ruistemp Noise figure kunnen we uitdrukken als ruistemp Ook andere elementen uitdrukken als ruistemp Als alle elementen in ruistemp uitgedrukt zijn kunnen we de temp optellen en weer omrekenen naar ruisvermogen van de ruisvloer Daarna kan S/N ratio van een signaal bepaald worden
Ruis temperatuur T=290 * (10^(FdB/10))-1 Stel F = 10dB T=290*(10^(10/10))-1 T= 2610 K
Ruis temperatuur
Ruistemp verzwakker Tatt=290*((10^Latt/10)-1) Stel Latt = 0.3 db Tatt= 290*((10^0,3/10)-1) Tatt= 290*0,07152 Tatt= 21 K Bij koelen van de verzwakker gaat ook de Tatt omlaag
Ruistemp antenne Ruistemp antenne is afhankelijk van opgepikte omgevingsruis Bijvoorbeeld zijlobben die de grond raken Of overspil van feed bij parabool Voor HF VHF bepaald door opgepikte man made noise en galactische noise
Rekenvoorbeeld Stel een antenne op 10 GHz ontvangen signaal -130 dbm antenne ruistemperatuur ca 30 K Bandbreedte 3000 Hz Een verzwakking van 0.1 db tussen antenne en pre-amp Een ontvangketen met NF van 1 db of een keten met NF van 0.6 db
Ruistemp verzwakker Tatt= 290*((10^0,1/10)-1) Tatt = 6,76K Ruistemp antenne 30K Ruistemp ontvanger 1 db T=290 * (10^(1/10))-1= 75.1 K Ruistemp ontvanger 0.6dB T=290 * (10^(0.6/10))-1= 43.0 K
Totaal bij NF 1 db T = Tant+Tatt+T T= 30 + 6.76 + 75.1 = 111.86 Omzetten naar ruisvermogen P = 111.86* 1.38 *10exp-23*3000 P = -143.3 dbm S/N = -130 143.3 = 13.3 db
Totaal bij NF 0.6 db T = Tant+Tatt+T T= 30 + 6.76 + 43 = 79.76 Omzetten naar ruisvermogen P = 79.76* 1.38 *10exp-23*3000 P = -144.8 dbm S/N = -130 144.8 = 14.8 db Dus 0.4 db verschil in NF geeft 1.5 db verbetering in S/N
Vergelijk met 144 Mhz tropo Ta = 345 K antenne Verschil NF van 0.6 db en 1 db 345 + 6.76 + 75.1 = 426.86 345 + 6.76 + 43 = 394.76-137.5 dbm of -137.86 S/N = 7.5 db of 7.86 db Dus 0.4 db verschil in NF geeft 0.46 db verbetering in S/N
Noise figure meten Meerdere manieren van meten Gain methode Y-factor methode Noise figure meter met Y-factor methode Hot earth/cold sky meting
Noise figure meter The HP8970B noise figure meter takes the mystery out of noise figure measurements Waarom, omdat noise en gain gemeten wordt en daarmee een real time correctie uitgevoerd wordt voor gain variaties
Noise figure meten Gebruikt een Noise source Source geeft bekend ruisvermogen Calibratie frequentie afhankelijk Aanpassing 50 Ohm belangrijk ENR waarde, voor lage ruisgetallen gebruik een bron met lage ENR, impedantie 50 ohm meer constant
Meetfouten Meetfouten zijn niet te voorkomen Interactie met aanpassingen tussen pre-amp en noise source Ook een verloop connector enz introduceren foutjes Hou rekening met fouten in de orde van 0,5 db
Ruisgetal meten met SDR Cheap Automatic Noise Figure Indicator CANFI
Hot Earth/Cold sky Om een goede indruk te krijgen van de noise figure van een pre-amp kan met name op de hogere frequenties heel goed een meting gedaan worden tussen hot earth en cold sky Liefst geen antenne gebruiken maar bv alleen een richtstraler of golfpijp Meet Y-waarde aan uitgang gericht op hot-earth en naar de cold sky
Sky noise temp
Meetresultaat bij 20 K
Hulp van SDR Spectravue kan in continuum mode heel erg goed ruisvermogen meten.
Amateur ontvangers Verschil in Eisen voor de diverse banden Waar kunnen en moeten we op letten Gevoeligheid, ruisgetal, lager dan het ruisnivo wat uit de antenne komt Intermodulatie en harmonische Dynamic range, groot signaal gedrag LO Phase noise en freq stabiliteit Gevoeligheid vergroten door kleinere bandbreedte SDR kan dat heel goed zichtbaar maken
Resume Zorg dat je ontvanger ingericht wordt voor het doel wat je ermee wil bereiken. Een SDR voor HF banden moet aan hele andere eisen voldoen dan een SDR welke voor 144 MHz tropo of voor 10 GHz EME gebruikt wordt
The End