Depot nu ook voor bezoekers geopend! Museum Gouda opent open depot

Van: Carina Blokzijl Museum Gouda [Carina.Blokzijl@museumgouda.nl] Verzonden: vrijdag 6 september 2013 12:37 Onderwerp: persbericht met bijlagen Bijlagen: pb open depots.doc; Geschiedenis van de Schatkamer_050913.docx; Schatkamer.jpg PERSBERICHT 6 september 2013 Depot nu ook voor bezoekers geopend! Museum Gouda opent open depot Vanaf 17 september 2013 kunnen bezoekers van Museum Gouda duizenden voorwerpen zien, die tot voor kort verborgen lagen in afgesloten ruimtes. Museum Gouda beheert 40.000 voorwerpen: schilderijen, aardewerk, kleipijpen, zilverwerk, spiegels, kunstnijverheid, klokken, tafels en kisten. Een groot gedeelte daarvan was nooit te zien. Slechts 15% van de collectie was voor het publiek toegankelijk. Met de bouw van twee open depots maakt Museum Gouda 40% van de collectie toegankelijk voor het publiek. Eén depot wordt speciaal ingericht met sieraardewerk. Museum Gouda beschikt over een grote collectie Gouds plateel. Een ander depot wordt ingericht met een grote diversiteit aan voorwerpen die alle gerelateerd zijn aan de geschiedenis van de regio. Dat depot wordt de Schatkamer genoemd. Hierin bevinden zich zowel schilderijen van vrouwelijke kunstenaars die zijn aangekocht door ex directeur Josine de Bruyn Kops als een kussen waarop de regent Swellengrebel in de 18 e eeuw heeft gezeten en nog heel veel meer. De Schatkamer is opgebouwd in de Gasthuiszaal van het museum. Het is een soort inbouwpakket van twee verdiepingen. Zowel de medewerkers Collectiebeheer als geïnteresseerde bezoekers kunnen hier terecht. De opstelling is niet museaal. Er zijn geen tekstbordjes per object. Het gaat veel meer om de massa, de verwondering en de diversiteit. Met de eenmalige investering in de Schatkamer bereikt Museum Gouda een structurele besparing van 150.000 euro per jaar. Dit bedrag zou het Museum kwijt zijn geweest aan de huur van een afgesloten, extern depot. Het Museum slaat dus twee vliegen in één klap: een bezuiniging en een attractie voor het publiek. Bijlages: 1. Samenvatting van geschiedenis Schatkamer 2. Ontwerp Schatkamer van PLOT // NOOT VOOR DE REDACTIE Bericht voor de pers: Op 16 september zijn de opdrachtgever, directeur van Museum Gouda en de ontwerper, bureau PLOT, aanwezig voor de pers na de officiële oplevering om 15.30 uur. Bij de oplevering is de pers ook welkom. Nadere informatie en beeldmateriaal Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met Carina Blokzijl (rechtstreeks tel.nr. 0182 331 001), Museum Gouda, Achter de Kerk 14, 2801 JX Gouda, T 0182-331000 / F 0182-331019 / www.museumgouda.nl / info@museumgouda.nl Met vriendelijke groet, Carina Blokzijl Promotie & Evenementen Museum Gouda Achter de kerk 14 2801 JX Gouda T 0182 331 001 M 06 14014752 F 0182 331 019 E carina.blokzijl@museumgouda.nl Henri Fantin-Latour Dromen op doek 1

26 oktober 2013 t/m 30 maart 2014 De eerste solotentoonstelling van Henri Fantin-Latour in Nederland 2

PERSBERICHT 6 september 2013 Depot nu ook voor bezoekers geopend! Museum Gouda opent open depot Vanaf 17 september 2013 kunnen bezoekers van Museum Gouda duizenden voorwerpen zien, die tot voor kort verborgen lagen in afgesloten ruimtes. Museum Gouda beheert 40.000 voorwerpen: schilderijen, aardewerk, kleipijpen, zilverwerk, spiegels, kunstnijverheid, klokken, tafels en kisten. Een groot gedeelte daarvan was nooit te zien. Slechts 15% van de collectie was voor het publiek toegankelijk. Met de bouw van twee open depots maakt Museum Gouda 40% van de collectie toegankelijk voor het publiek. Eén depot wordt speciaal ingericht met sieraardewerk. Museum Gouda beschikt over een grote collectie Gouds plateel. Een ander depot wordt ingericht met een grote diversiteit aan voorwerpen die alle gerelateerd zijn aan de geschiedenis van de regio. Dat depot wordt de Schatkamer genoemd. Hierin bevinden zich zowel schilderijen van vrouwelijke kunstenaars die zijn aangekocht door ex directeur Josine de Bruyn Kops als een kussen waarop de regent Swellengrebel in de 18 e eeuw heeft gezeten en nog heel veel meer. De Schatkamer is opgebouwd in de Gasthuiszaal van het museum. Het is een soort inbouwpakket van twee verdiepingen. Zowel de medewerkers Collectiebeheer als geïnteresseerde bezoekers kunnen hier terecht. De opstelling is niet museaal. Er zijn geen tekstbordjes per object. Het gaat veel meer om de massa, de verwondering en de diversiteit. Met de eenmalige investering in de Schatkamer bereikt Museum Gouda een structurele besparing van 150.000 euro per jaar. Dit bedrag zou het Museum kwijt zijn geweest aan de huur van een afgesloten, extern depot. Het Museum slaat dus twee vliegen in één klap: een bezuiniging en een attractie voor het publiek. Museum Gouda Achter de Kerk 14 2801 JX Gouda www.museumgouda.nl open: dinsdag t/m vrijdag van 11.00 17.00 uur, zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.00 uur 12-9-2013

Bijlages: 1. Samenvatting van geschiedenis Schatkamer 2. Ontwerp Schatkamer van PLOT // NOOT VOOR DE REDACTIE Bericht voor de pers: Op 16 september zijn de opdrachtgever, directeur van Museum Gouda en de ontwerper, bureau PLOT, aanwezig voor de pers na de officiële oplevering om 15.30 uur. Bij de oplevering is de pers ook welkom. Nadere informatie en beeldmateriaal Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met Carina Blokzijl (rechtstreeks tel.nr. 0182 331 001), Museum Gouda, Achter de Kerk 14, 2801 JX Gouda, T 0182-331000 / F 0182-331019 / www.museumgouda.nl / info@museumgouda.nl Museum Gouda Achter de Kerk 14 2801 JX Gouda www.museumgouda.nl open: dinsdag t/m vrijdag van 11.00 17.00 uur, zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.00 uur 12-9-2013

Geschiedenis van de Schatkamer DEPLORABELE DEPOTS Museum Gouda beheert in opdracht van de gemeente Gouda ruim 40.000 objecten. Deze objecten zijn ondergebracht in 20 interne depots (zolders, kelders, kasten, gangen in het museum) en 1 extern depot op een bedrijventerrein in Nieuw Vennep. Intern is 900 m2 beschikbaar, extern 150 m2. Al tijdens de verzelfstandiging van het museum in 2005 is duidelijk dat de situatie in de museale depots onhoudbaar is. In het gemeentelijk Bestuursakkoord 2006-2010 met de veelbelovende titel Dit gaan wij doen, wordt gemeld dat voor het museum een nieuw depot zal worden gebouwd. In 2008 laat Museum Gouda een risico analyse uitvoeren door Helicon. Helicon onderscheidt in de analyse de volgende risico factoren voor de depots: 1. fysische krachten, als trillingen, scheuren 2. dieven, vandalen 3. vuur 4. water 5. ongedierte, schimmels 6. verontreinigingen 7. straling 8. verkeerde temperatuur 9. verkeerde relatieve vochtigheid 10. verwaarlozing, verlies Helicon noemt als de grootste bedreigingen voor Gouda: 1) Alle hoeken en gaten in het museum zijn omgebouwd tot kruip-door-sluipdoor depots. Hierdoor is de kans op schade als gevolg van stoten, schuren, vallen groot. 2) Brand: Zolders van monumentale gebouwen zijn berucht brandgevaarlijk. Bovendien zijn deze zolders zeer ontoegankelijk en ARBO-technisch onacceptabel. 3) Ongedierteplagen. Conclusie: Er is eigenlijk maar 1 depot dat voldoet, het intern Molenwerfdepot, hoewel ook dat depot te volgestouwd is. Binnen de huidige ruimten is verbetering moeilijk en alleen ten koste van veel inspanningen en middelen te realiseren. Er is 700 m2 nieuw, extern depot nodig. NIEUW DEPOTGEBOUW? Complan doet in opdracht van het gemeentebestuur in 2008 een haalbaarheidsonderzoek naar een nieuw, gezamenlijk depotgebouw voor de Streekarchieven, Archeologie en Museum Gouda. Politiek klinkt het goed: Wanneer depots centraal gehuisvest worden, ontstaat er meer ruimte voor publieksactiviteiten in het Cultureel kwartier!. Voor Museum Gouda wordt 1000 m2 bruto vloer oppervlak gereserveerd. De huurconsequenties van een nieuw depot voor het museum zijn 175.000 euro per jaar. De gemeente zal 145.000 euro subsidiëren, zo wordt geregeld in de meerjarenbegroting. 1

BEZUINIGINGEN! Tegelijkertijd met de onderhandelingen over de huur van een nieuw, extern depot pakken de donkere wolken zich samen boven Museum Gouda. Er gaat bezuinigd worden. Varianten en scenario s passeren de revue. In ons Meerjarenplan dat eind 2010 uitkomt, trekken we een grens bij een bezuiniging van 320.000 euro (20% van de subsidie) en gaan we nog steeds uit van overeenstemming over de bouw van een nieuw depot. We redden het niet. De variant van 50% bezuiniging gaat van tafel, maar het wordt 30%: 500.000 structureel. Hoewel de papieren om te tekenen al een tijd klaar liggen, besluit ik niet te tekenen voor een nieuw depot. Het is dan voorjaar 2011. Ik zoek de bezuiniging allereerst in steen, d.w.z. de huisvestingskosten van onze dependance de Moriaan en de huisvestingskosten voor een nieuw depot. Vervolgens verhoging van de inkomsten. En als derde vermindering van de personele lasten door ontslag. Afgezien van de bezuinigingen, torst Museum Gouda ook nog eens een zware schuld mee. Gelukkig tref ik gehoor op het stadhuis. We besluiten gezamenlijk tot een grote koprol, zodat de schulden kunnen worden afgelost, de bezuinigingen gefaseerd kunnen worden doorgevoerd en er investeringsruimte ontstaat om de depotproblematiek op te lossen. TOM POES, VERZIN EEN LIST Museum Gouda kampte begin 2011 dus met de volgende problemen op depot gebied: De collectie is omvangrijk en divers. Opslagcapaciteit is kwantitatief en kwalitatief onvoldoende. Opslagcapaciteit vermindert zelfs, als gevolg van afstoting dependance. Als gevolg van de bezuiniging, zal de afdeling collectiebeheer worden gehalveerd. Er is geen geld om extern depotruimte te huren. Officiële museumregistratie komt in gevaar, indien er geen uitzicht op acceptabele opslag is. We hebben toen het volgende bedacht: 1. We focussen ons puur op onze functie als STADSMUSEUM met 3 bijzondere kenmerken: religieuze collectie uit de 16 e eeuw: voor en na de Beeldenstorm schilderijen Haagse en Franse school uit 19 e eeuw: van Daubigny tot Weissenbruch Gouds plateel uit 20 e eeuw Al het overige, indien niet behorend tot de stadscollectie, kan worden afgestoten. Wanneer de collectie krimpt, is er minder behoefte aan opslagcapaciteit en is er minder personele capaciteit vereist. Less is more. We hebben de daad bij het woord gevoegd, te beginnen met de grote speelgoedcollectie. Deze is verhuisd naar het nationale speelgoedmuseum in Deventer. 2

2. We gaan in het museum ruimtes inrichten als open depot: volwaardige depotruimtes waar de bezoeker kan toekijken. De objecten worden niet museaal opgesteld en toegelicht, maar zijn wel goed zichtbaar. Een groter gedeelte van de collectie wordt getoond. Permanent. Tentoonstellingsruimte wordt dus opgeofferd ten gunste van het open depot. Dat is aan de ene kant jammer, maar bij een teruglopende personele capaciteit, is er ook minder capaciteit om alle tentoonstellingsruimte voortdurend van wisselende exposities te voorzien. Bovendien komt er werkruimte vrij als gevolg van het ontslag van personeel en die kan ook worden omgezet in open depot, zodat het aantal m2 publieksruimte toeneemt. 3. In plaats van het huren van externe depotruimte, gaan we duurzaam investeren in ons eigen museum. Om de ideale mix te vinden van allerlei denkbare maatregelen, hebben we adviesbureau LAgroup om advies gevraagd. Uiteindelijk heeft Museum Gouda gekozen, na duchtig intern beraad, voor de volgende opties: 1. Werkkamer en museumbibliotheek op zolder omzetten tot een open depot voor plateel. 2. Gasthuiszaal omzetten tot open depot voor stadscollectie. 3. Stijlkamers ombouwen tot ruimtes voor wisselexposities. 4. Extern depot ontruimen. 5. Vaart zetten achter ontzamelen. In het Jaarplan 2013 zijn de punten 1, 2, 3 en 5 belangrijke activiteiten. Uiteindelijk moet het ertoe leiden dat het huidige externe depot kan worden ontruimd in 2014. OPEN DEPOT PLATEEL In 2012 zijn de kamers 19 en 20 ontruimd. Dat zijn de kamers naast de Catharinazaal, waar de topstukken van het Gouds plateel staan opgesteld. Vroeger waren de kamers 19 en 20 niet toegankelijk voor het publiek en in gebruik als werkkamer en als museumbibliotheek. Nu staan er grote Bruynzeel kasten, mintgroen gemoffeld. Hetzelfde groen als de sokkels voor het plateel in de Catharinazaal. Ook met het oog op de zonering hebben we hiervoor gekozen. We willen in het museum laten zien wat onze speerpunten zijn. Plateel is zo n speerpunt. En dat staat nu fraai bij elkaar in de zalen 18, 19 en 20. We hebben gekozen voor gesloten, degelijke kasten om stof en gevaar van diefstal en beschadiging te weren. State of the art, duurzaam en esthetisch goed. We kunnen nu 8.000 objecten kwijt. Sinds de Goudse keramiekdagen, 9 en 10 mei 2013 staan de deuren van de kamers 19 en 20 voortaan open, ook op de momenten dat de collectiebeheerder er aan het werk is of wanneer er een stuk plateel gerestaureerd wordt. 3

SCHATKAMER We hebben alle mogelijke ruimtes van het museum overwogen om er een groot open depot van te maken: Gasthuiskapel? neen, we willen het ensemble kapel/altaarstukken niet verbreken. Galerijzalen? neen, die willen we inrichten voor de 19e eeuwse schilderijencollectie; de combinatie van Gouds plateel en Haagse School op de bovenste verdieping lijkt ons esthetisch en historisch juist heel geschikt. Stijlkamers? zou kunnen, maar die kamers zijn ook geschikt te maken voor wisselexposities. Zo komen we uit bij de Gasthuiszaal, waar dubbel grondgebruik mogelijk is vanwege de hoogte. Er is dus veel opslagcapaciteit. Bovendien, en dat geeft de doorslag, kunnen we de gewenste zonering realiseren: de zalen 1 en 2 geven ruimte aan de Stadsmaquette Gouda 1562, de personages Erasmus, Leeu, Coornhert, gebroeders Crabeth, de Groeikaart waarbij 1000 jaar ontwikkeling in 7 minuten geanimeerd wordt en het Open Depot met duizenden voorwerpen uit de geschiedenis van Gouda. Het gewenste Stadsmuseum krijgt hier smoel. Nadat de locatie bepaald was, begon eind 2011 intern de discussie over het Programma van Eisen. Ik noem de acht belangrijkste punten uit ons PvE waarbij we vanaf het begin de spanning hebben opgezocht tussen de eerste twee uitgangspunten : 1. Het moet functioneel zijn als depot 2. Het moet attractief zijn voor bezoekers Deze uitgangspunten kunnen strijdig zijn met elkaar. Het meest functioneel als depot is een grote, afgesloten, geheel geconditioneerde ruimte. Dat is de Gasthuiszaal niet, dus qua condities kan die niet concurreren met een nieuw depot, zonder ramen, zonder bezoekers. Soms hebben we in de discussie de voorrang geven aan de functionaliteit, bv. door te kiezen voor afsluitbare kasten en de verdiepingshoogte niet toegankelijk te maken voor publiek. Soms hebben we de voorrang gegeven aan attractiviteit, bv. door de grote ramen niet te blinderen en pronkstukken speciaal uit te lichten. 3. Qua sfeer zoeken we de sfeer van een vol depot, beslist geen museale sfeer met tekstbordjes. Het gaat om een toonbeeld van massa, diversiteit. 4. Qua volume moet in ieder geval de collectie uit de Stijlkamers, het Pijpenkabinet en de stadscollectie uit het extern depot in Nieuw Vennep kunnen worden ondergebracht. Tien deelcollecties worden in de SCHATKAMER ondergebracht: glas, zilver, edelmetalen, munten pijpen schilderijen grof aardewerk stadsgezichten gebruiksvoorwerpen, speelgoed kandelaars, spiegels, klokken meubilair, kisten, stoelen, tafels, kasten deelcollectie Josine de Bruyn Kops Goudse kunstenaars 4

5. De Goudse pijp, immers een beeldbepalend element in de geschiedenis van Gouda, krijgt een bijzondere plek in de Schatkamer. Dit wordt de enige deelcollectie die speciaal uitgelicht wordt. 6. We lichten er tien PRONKSTUKKEN uit, liefst uit elke eeuw een pronkstuk. Die pronkstukken zijn de aanleidingen voor verhalen. Museum Gouda wil immers een verhalend museum zijn. Met de pronkstukken kunnen we ook een tijdlijn aanbrengen. We zoeken het contrast tussen een schitterende uitlichting van pronkstukken enerzijds, het geïsoleerde object; en anderzijds de stapelplaats van duizenden objecten. 7. We willen de Apotheek integreren in het ontwerp. Dit is eigenlijk een soort installatie die verwijst naar de oorspronkelijke functie van het Catharina Gasthuis 8. En dan willen we in diezelfde ruimte ook nog een filmzaal voor het vertonen van historische films of voor aan specifieke tentoonstellingen gelieerde films. ONTWERP We hebben aan het ontwerpbureau PLOT uit Amsterdam gevraagd een ontwerp voor de SCHATKAMER te maken. We hadden met PLOT goede ervaringen opgedaan voor het ontwerp van de tentoonstelling SCHETSEN VAN SCHOONHEID. Die tentoonstelling vond ook in de Gasthuiszaal plaats, dus ze kennen de ruimte als hun broekzak. RESPECT Good morning Baghdad van Qassim in 2012 was voorlopig de laatste tentoonstelling in de Gasthuiszaal. Met opzet heb ik Qassim gevraagd te reageren op de ziel van de ruimte, zodat we daar met de bouw van de Schatkamer rekening mee zouden kunnen houden. We houden de plavuizen vloer, de balken constructie en de ramen intact, zodat het ruimtelijk gevoel van de Gasthuiszaal gerespecteerd wordt. De bouw is op 18 maart 2013 begonnen. We werken samen met Van Dijk en met Bruynzeel. Van Dijk bouwt de constructie. Bruynzeel plaatst de kasten in het plateeldepot. In het plateeldepot zijn de kasten mintgroen. In de SCHATKAMER worden de kasten knalrood. Rood is onze Goudse signaalkleur. Natuurlijk was grijs goedkoper geweest, standaard; maar dat had naar mijn smaak toch te veel een kantoorassociatie. Museum Gouda maakt een statement met dit open depot. We bekennen kleur. Gouda TV legt de bouw vast, zodat we in september in de filmzaal in ieder geval een mooie openingsfilm hebben. Op 26 september wordt de Schatkamer opgeleverd. PRONKSTUKKEN En welke stukken verbijzonder je dan zo, dat ze de naam pronkstuk verdienen? Het zijn niet per definitie topstukken. We willen niet de indruk wekken dat al onze topstukken in de SCHATKAMER staan. De miskelk van Jacoba van Beieren blijft op haar plek in de Gasthuiskapel. De Krijgsraad van Ferdinand Bol blijft gewoon in het Ruim. En de Gevallen engel van Odilon Redon blijft op de Galerijzaal als onderdeel van de Arntzeniuscollectie. 5

Na veel wikken en wegen hebben we o.a. voor de volgende pronkstukken gekozen: 16e eeuw: Jan en Lydia; het burgemeestersechtpaar. Een pronkstuk en een topstuk! Met dit schilderij leggen we ook de verbinding naar de Grachtzaal, die geheel aan de 16e eeuw gewijd is. 17e eeuw: Tegeltableau met haan. Echt een pronkstuk. Voor heel veel kinderen herkenbaar. En de favoriet van onze huidige burgemeester! Het pronkstuk verwijst natuurlijk ook naar het gebruiksaardewerk in de Schatkamer. 18e eeuw: Kleingarenbaan, laatst nog uitgebreid besproken in een lezing door dr.theo Veld en eerder becommentarieerd door Henk van Os. Een heel informatief schilderij en in mijn ogen zeker ook een topstuk uit de collectie. 19e eeuw: Hondenkar, speelgoed gemaakt in de speelgoedfabriek van Waddinxveen. In de Schatkamer zullen daar nog meer voorbeelden van zijn te zien. 20e eeuw: De arbeiderskinderen van Charley Toorop. Op de wand tegenover dit schilderij komt een selectie uit de collectie die is aangeschaft door Josine de Bruyn Kops; uitsluitend vrouwelijke kunstenaars. 21e eeuw: We ruimen een plek in voor de laatste aanwinst. Dat hoeft dus niet per se iets te zijn uit de 21e eeuw. We hebben gezocht naar diversiteit; niet alleen schilderijen als pronkstukken, ook aardewerk en driedimensionale historische objecten. De stadscollectie is divers en dat komt ook in de keuze van pronkstukken tot uitdrukking. Gerard de Kleijn 16 september 2013 6