WERKDOCUMENT CONSERVERINGSPLAN VOOR EEN BOOMSThYKANO UIT.MOLENAARSGRAAF door de Sectie Oudheidkundig Bodemonderzoek 1977-146 Abw Ketelhaven, juni 1977?. 97'3 R I J K S D I E N S T V O O R D E I J S S E L M E E R P O L D E R S S M E D I N G H U I S L E L Y S T A D 1 8711 i'..,,~.. Wlll
2. Beschrijving 3. Conservering 4. Ondersteuning 4.1. Hogelijkheden voor ondersteuning 4.2. Museum-opstelling 4.3. Uitvoering 5. Kostenraming 5.1. ~ateriaalkosten 5.2. Loonkosten 5.3. Conserveringskosten
$' I. Inleiding b; Bij opgravingswerkzaamheden te Molenaarsgraaf is door het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden een fragment van een boomstamkano aangetroffen en vervolgens geborgen. Deze instantie heeft zich tot de R.1J.P. gewend met het verzoek dit object te conserveren. 2. Beschrijving Het fragment heeft afmetingen van ca. 2,35 x 0,45 x 0,10 m en vertoont in langs- en in dwarsrichting een lichte welving. In verband met de fragiele staat, waarin het verkeerde, is het op bijzondere wijze geborgen. Her bevindt-zich thans op de spoelvloer in de werkplaats te Ketelhaven en ligt met de onderzijde boven op een bed van kunststof, waarop het is getransporteerd. 3. Conservering Het object komt in aanmerking voor impregnatie volgens de TBA/PEG-methode. 4. Ondersteuning Vanwege de staat, waarin het object verkeert, dient het zo volledig mogelijk ondersteund te worden, zowel voor, tijdens, als na de conservering. Het verdient derhalve aanbeveling een ondersteuning van zodanige vorm en constructie te kiezen, dat deze zowel tijdens de conservering als daarna in een museum-opstelling bruikbaar is. Hierbij dient er rekening mee te worden gehouden, dat voldoende indringing aan de kant van de ondersteuning mogelijk is. Verder dient bij het kiezen van de vorm van de ondersteuning tevens rekening te worden gehouden met het museale aspect ervan. 4.1. Mcgelijkheden voor ondersteuning ---... Een min of meer volledige ondersteuning kan op verschillende manieren worden bereikt: a. Een geperforeerde schaal van een helder doorschijnend materiaal zoals plexiglas. b. Een geperforeerde schaal van met glasvezel gewapende polyesterhars. c. Een geperforeerde schaal van roestvrij staal of koper. d. Een stelsel van dicht opeen geplaatste strippen van r.v.s. of koper. e. Een groot aantal dicht opeen geplaatste schotjes dwars op de lengterichting van het object; schotjes van hout of metaal. ad a - - De buitenkant van het object zal weliswaar zichtbaar zijn, maar niet op een uit museaal oogpunt gezien aantrekkelijke wijze. - De bouw van zo'n schaal zal een speciale techniek vergen en daardoor waarschijnlijk vrij kostbaar zijn; bij de R.1J.P. bestaat niet de nodige ervaring een dergelijke schaal te fabriceren.
ad b - Teneinde van een goede maatvoering verzekerd te zijn, zal de schaal direct op het natte object gemaakt moeten worden. - Voorwaarde is, dat het materiaal geschikt is om langere tijd inreen bad met TBA en PEG te liggen. ad c en d - Dit is moeilijk uitvoerbaar zonder beschadigingen aan het object aan te brengen. - Goede maatvoering niet verzekerd, waardoor een vrij grote kans op fragmentering ontstaat tijdens en na conservering. - Het is een zeer bewerkelijke methode en dus vrij kostbaar. - ad e - Met eenvoudige hulpmiddelen uitvoerbaar. De maatvoeri~g is verzekerd, mits nauwkeurig wordt gewerkt. - In verband met eenvoud van bewerken in eerste instantie denken aan het gebruik van hout, 2 cm dik kook- en watervast verlijmd hechthout, mits dit ertegen bestand is om langere tijd in een bad met PEG of TBA te liggen. - Indien hout niet gebruikt kan worden, komen r.v.s.-schotjes met opgelaste strippen het eerst in aanmerking. 4.2. Museum-opstelling In verband met de fragiele staat, waarin het object verkeert, zijn de mogelijkheden voor expositie enigszins beperkt. Door de vrijwel volledige ondersteuning, die nodig is wordt de buitenkant aan het zicht onttrokken. Een opstelling, zoals die voor het Utrechtse schip gekozen is lijkt daarom weinig zinvol. Bovendien is de schaal of mal, waarin het object ligt geenszins fraai. Door de grote gelijkenis in het oppervlak van de binnen- en de buitenkant van het object, betekent het niet zichtbaar zijn van de buitenkant geen wezenlijk verlies. De binnenzijde van het object zal de in het zicht liggende kant zijn. Dit houdt in, dat er van bovenaf op gekeken wordt. De opstelling zal daardoor vrij laag zijn. Een opstelling, zoals op bijgevoegde schetsen afgebeeld, lijkt een voor de hand liggende oplossing. Hierbij verdwijnt het ondersteuningsmateriaal uit het zicht door het geheel in een soort omkisting op te nemen. De omkisting kan afhankelijk van de situatie in de tentoonstellingsruimte direct op de vloer of op een verhoging worden opgesteld. 4.3. Uitvoering De meest praktische uitvoering lijkt de onder b. genoemde, waarbij een ma1 gemaakt wordt van gewapend polyester. Met aluminiumfolie als tussenlaag om een goede lossing te bevorderen wordt de ma1 direct op het object gemaakt. De dikte van de ma1 wordt ca. 5 mm bij gebruik van 5 lagen glasmat.
De ma1 wordt aan de onderzijde voorzien van verstevigingen van airex schuim op onderlinge afstanden van ca. 40 cm. Deze versterkingsribben worden in de laatste lagen glasmat ingebed en vormen aldus een hecht geheel met de mal. Het airex schuim wordt aan de zijkanten en de onderkant vlak bijgesneden, waardoor het object in de ma1 vlak staat. Een en ander is op bijgevoegde schetsen aangegeven (in rood). Op bovenbeschreven wijze is over een stuk nathout een proefstukje gemaakt van gewapend polyester. De alu-folie is hierbij met een borstel voorzichtig op het hout getamponneerd om een goede maatvoering te verkrijgen. De lossing gaf geen enkel probleem en de passing bleek zo goed te zijn, dat de houtnerf in de polyester ma1 dichtbaar was. Eventueel krimp kon niet worden waargenomen. 5. Kostenraming - Deze valt uiteen in: - rnateriaalkosten f ZOO,-- - loonkosten f 1500,-- - conserveringskosten f 2000,-- Totaal 5.1. Materiaalkosten --------------- glasmat 10 m2 - airex schuim 2 m2 - polyester hars 8 kg 5.2. Loonkosten ---------- - bestaande ondersteuning plaatselijk bijwerken object schoonmaken aanbrengen van alu-folie vervaardigen van polyester! ma1 met ondersteuningen afnemen van polyester ma1 ma1 voorzien van perforatie (10 m gaatjes, 25 rmn h.0.h.) ma1 weer op het object aanbrengen geheel omdraaien en kunststofbed verwijderen binnenkant van het object bijwerken (schoonmaken etc.) - ma1 met object in opslagtank plaatsen Totaal aantal manuren geraamd op 60. Bruto inhoud (= "bakinhoud") inclusief ondersteuning en enige ruimte erboven: 2,40 x 0.50 x 0,28 = 113 m3.