De gemeente op de speelplaats. Beleidsparticipatie op school. VVJ driedaagse 17 februari 2011 Saskia Vandeputte Achtergrondinformatie
Noot vooraf Dit is achtergrondinfo bij de sessie De gemeente op de speelplaats. Beleidsparticipatie op school., gegeven op de VVJ vormingsdriedaagse op 17 februari 2011. De startvraag voor dit document is: welke onderwijsbegrippen zijn relevant als jeugdconsulenten via scholen aan jongeren domeinafgebakend inspraak willen geven in het lokaal beleid? Dit document heeft niet de intentie volledig te zijn. Het licht enkele belangrijke instrumenten en spelers beknopt toe. Bedoeling is om summier de context in kaart te brengen als men jongeren via/op secundaire scholen wil bevragen over lokaal beleid. Elk van deze instrumenten en spelers brengen kansen en valkuilen met zich mee. Voor verdere info verwijs ik graag naar de nuttige links, en de interessante (levende) bronnen. Veel inspraakvoldoening en participatieplezier, Saskia Saskia Vandeputte Freelance trainer/procesbegeleider Saskia.Vandeputte@gmail.com 0498/61.55.30. Saskia Vandeputte De gemeente op de speelplaats. 2
Lokaal flankerend onderwijsbeleid Ik citeer http://www.vvsg.be/onderwijs/flankerendonderwijsbeleid/pages/flointro.aspx: Tot voor kort en in vele gemeenten tot op de dag van vandaag was het lokaal onderwijsbeleid beperkt tot het beleid dat de schepen voor onderwijs voerde als inrichtende macht van eigen scholen. Deze rol van beheerder blijft de stad of gemeente onverkort behouden. Het lokaal flankerend onderwijsbeleid voegt echter een nieuwe, sector- en netoverschrijdende dimensie toe. Op het grondgebied van de stad of gemeente bevinden zich immers ook scholen van andere inrichtende machten, waarmee de lokale overheid rekening dient te houden. Zone 30, toegang tot het zwembad, spijbelproblematiek, ongekwalificeerde uitstroom, levenslang en levensbreed leren zijn thema s die verder reiken dan het eigen scholennet. Er zijn verscheidene raakvlakken tussen het onderwijs en andere lokale beleidssectoren: veiligheid, kinderopvang, mobiliteit, sociaal beleid, werkgelegenheids-, armoede- en inburgeringsbeleid. Om hierop te kunnen inspelen is de pet van de regisseur nodig. De regisseur ontwikkelt een beleid samen met een veelheid aan betrokken partners en vertrekkende van een omgevingsanalyse en een visie op de lokale problematiek. Zo mogelijk creëert hij een platform waarin de scholen van alle netten vertegenwoordigd zijn en ontwikkelt hij samen met de partners een integraal lokaal of algemeen onderwijsbeleid. Omdat de lokale overheid hierbij het onderwijsveld vooral aanvult en ondersteunt, heet dit lokaal beleid bij het Departement Onderwijs flankerend onderwijsbeleid. Het lokaal flankerend onderwijsbeleid biedt kansen om op lokaal niveau breed en geïntegreerd aan onderwijs te werken. Denk maar aan thema s als brede school, schoolopbouwwerk, vrijetijdsbeleid en onderwijs, leerlingenmobiliteit, Een aantal van deze thema s bieden specifiek kansen om jongeren rond te bevragen, of samen met jongeren vorm te geven. Laat je inspireren: http://www.ond.flanders.be/lokaalbeleid/projecten/centrumsteden/default.htm Nuttige links en levende bronnen http://www.ond.flanders.be/lokaalbeleid/ http://www.vvsg.be/onderwijs http://www.mobiel21.be/ (zoeken op Live verkeersleefbaarheid in de schoolomgeving) Marleen Devry (VVSG onderwijs) marleen.devry@vvsg.be Tel 02-211 56 44 Saskia Vandeputte De gemeente op de speelplaats. 3
Gelijke onderwijskansen Het decreet Gelijke Onderwijskansen (GOK) zag het levenslicht in september 2002. Dit geïntegreerd ondersteuningaanbod wil alle kinderen dezelfde optimale mogelijkheden bieden om te leren en zich te ontwikkelen. Dit decreet wil tegelijk uitsluiting, sociale scheiding en discriminatie tegengaan en heeft daarom speciale aandacht voor kinderen uit kansarme milieus. Bron: http://www.ond.vlaanderen.be/gok/ Het GOK decreet bestaat uit drie krachtlijnen: het recht op inschrijving in een school naar keuze. de lokale overlegplatforms gelijke onderwijskansen. Een aantal keer per jaar nemen verschillende actoren deel aan deze vergadering: de directies van de scholen en de centra voor leerlingenbegeleiding, vertegenwoordigers van de leerkrachten en de ouders, organisaties voor allochtonen of armen... Ook leerlingen mogen hun zeg doen in het LOP. De deelnemers aan de LOP-bijeenkomsten werken samen om alle scholieren gelijke kansen te bieden. Bron: http://www.vsknet.be/onderwijs/gok extra ondersteuning voor kansarme kinderen en jongeren op school. Er is al veel gezegd en geschreven over het slagen en falen van alles wat met Gelijke Onderwijskansen te maken heeft. Wat goed is om te weten, is dat de Vlaamse Scholierenkoepel veel moeite doet om ook leerlingen mee een zeg te laten hebben in de Lokale Onderwijsplatforms. Het is een niet-evidente, maar wel boeiende manier waarop leerlingen her en der over het muurtje van hun school mee denken en doen over een moeilijk thema. Laat je inspireren: http://www.vsknet.be/mijn_mening/spreekbuismethodieken/platforms Nuttige links en levende bronnen GOK http://www.ond.vlaanderen.be/gok/ http://www.vsknet.be/onderwijs/gok LOP http://www.lop.be/ http://www.vsknet.be/mijn_mening/spreekbuismethodieken/platforms http://www.vsknet.be/mijn_mening/spreekbuismethodieken/platforms/lopdiestschaduwkabinet Chris Cnop (begeleider diversiteit Vlaamse Scholierenkoepel) Chris.cnop@vsknet.be 02/215.32.29. Saskia Vandeputte De gemeente op de speelplaats. 4
Participatiedecreet Sinds 2004 is er een decreet dat alle secundaire scholen in Vlaanderen verplicht om werk te maken van leerlingenparticipatie. Het decreet bevat twee grote hoofdstukken: één met betrekking tot de leerlingenraad (Iedere school is verplicht een verkozen leerlingenraad of een andere vorm van leerlingeninspraak te organiseren), en een tweede hoofdstuk over de schoolraad. Let op: wat de schoolraad betreft, is er een andere regelgeving voor de scholen van het GO! Check hiervoor http://www.g-o.be/sites/portaal_nieuw/overgo/schoolraden/pages/leerlingenparticipatie.aspx Ik licht er even de leerlingenraad uit. Een leerlingenraad = een verkozen leerlingenraad Voor het decreet is een leerlingenraad een verkozen leerlingenraad. Dit wil zeggen dat de leerlingen in de leerlingenraad verkozen zijn. Alle leerlingen (ver)kiezen de leerlingen die in de leerlingenraad zullen zetelen. Er zijn drie voorwaarden die moeten vervuld zijn als de school verkiezingen organiseert: Alle leerlingen kunnen zich kandidaat stellen (uit alle leerjaren, onderwijsvormen en studierichtingen), Alle leerlingen moeten hun stem uitbrengen, de keuze of stemming is geheim. De inrichtende macht (het schoolbestuur) bepaalt verder hoe - rekening houdend met deze drie voorwaarden - de verkiezing van de leerlingen in de leerlingenraad verloopt. Moet iedere school een verkozen leerlingenraad oprichten? JA, TENZIJ!! de leerlingen op een andere manier bij het schoolbeleid worden betrokken en dat beschreven staat in het schoolreglement. EN minder dan 10% van de leerlingen om een verkozen leerlingenraad vraagt. Anders gezegd: als ten minste 10% van de leerlingen een verkozen leerlingenraad vraagt, dan moet de school er sowieso één oprichten. Dit kan bijvoorbeeld via een enquête worden nagegaan. Een andere manier Het decreet geeft scholen de mogelijkheid om andere vormen dan de verkozen leerlingenraad te organiseren om leerlingen inspraak te geven. Als de leerlingen dit een goede werkvorm vinden (10%- regel, zie boven), en het staat in het schoolreglement beschreven, dan moet er niet speciaal een verkozen leerlingenraad worden opgericht. Er valt wel wat kritiek te formuleren op het participatiedecreet, maar de kernboodschap dat een school zijn leerlingen moet uitnodigen, uitdagen, ondersteunen, om te participeren op allerlei manieren (dus niet enkel de formele!). Dat biedt zeker en vast kansen om je participatiekar als jeugddienst aan op te hangen. Saskia Vandeputte De gemeente op de speelplaats. 5
Nuttige links en levende bronnen http://www.vsknet.be/daad/faq http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?docid=13504 http://www.g-o.be/sites/portaal_nieuw/overgo/schoolraden/pages/leerlingenparticipatie.aspx Levende bronnen - op zoek naar ondersteuning rond participatie op school? Jan Van Dijck Doedeskadèn vzw (ism Saskia Vandeputte) www.doedeskaden.be Vlaamse Scholierenkoepel (vormingsteam) www.vsknet.be Download hier de map Oprechte deelneming http://www.kinderrechten.be/content.aspx?pageaction=detail&pagid=50583&parpagid=51254 Dit is een map met achtergrond en methodiekenfiches die tot stand kwam dankzij Doedeskadèn vzw, VSK en het Kinderrechtencommissariaat. De map is in eerste instantie bedoeld voor de lagere school. Maar de methodieken zijn mits kleine aanpassingen hier en daar perfect bruikbaar in het secundair onderwijs. Saskia Vandeputte De gemeente op de speelplaats. 6
Vakoverschrijdende eindtermen Ik citeer uit http://www.ond.vlaanderen.be/dvo/secundair/faq/faqvoe.htm#2 Eindtermen zijn minimumdoelen die de overheid noodzakelijk en bereikbaar acht voor een bepaalde leerlingenpopulatie in het gewoon secundair onderwijs. Met minimumdoelen wordt bedoeld: een minimum aan kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes, bestemd voor die leerlingenpopulatie. Eindtermen kunnen vakgebonden of vakoverschrijdend zijn. Vakoverschrijdende eindtermen zijn minimumdoelen die niet specifiek behoren tot een vakgebied, maar onder meer door middel van meerdere vakken of onderwijsprojecten worden nagestreefd. Elke school heeft de maatschappelijke opdracht de vakoverschrijdende eindtermen bij de leerlingen na te streven. De school toont aan dat ze met een eigen planning aan de vakoverschrijdende eindtermen werkt. De vakoverschrijdende eindtermen worden vastgelegd per graad of globaal voor het secundair onderwijs. Indien ze worden vastgelegd voor, of toegepast in het eerste leerjaar B en het beroepsvoorbereidend leerjaar, dan worden ze vakoverschrijdende ontwikkelingsdoelen genoemd. Inhoudelijk is er geen verschil: het gaat om dezelfde lijst met doelen. De klassieke thema s (gezondheidseducatie, milieueducatie, opvoeden tot burgerzin, sociale vaardigheden en muzisch-creatieve vorming) werden recent vervangen door een nieuw ordeningskader. Dit ordeningskader bestaat uit een gemeenschappelijke stam en uit zeven contexten. Deze eindtermen zijn globaal voor het secundair onderwijs geformuleerd, dus niet meer per graad. Daarnaast zijn er vakoverschrijdende eindtermen die wel per graad worden aangeboden: leren leren, ict in de eerste graad en technisch-technologische vorming in de tweede en derde graad ASO. Deze laatste twee pakketten zijn niet veranderd. Het ordeningskader in stam en contexten presenteert de eindtermen meer dan voorheen als een samenhangend geheel. De lay-out van de VOET weerspiegelt dat ordeningskader en de bedoelde samenhang. Men leest en hanteert de eindtermen in de gemeenschappelijke stam in combinatie met de eindtermen van zeven contexten, met de eindtermen van leren leren, ict, technisch-technologische vorming en met de eindtermen van de vakken. Dit kader bepaalt niet de volgorde of concrete uitwerking van de vakoverschrijdende eindtermen binnen de schoolcontext. Het staat scholen vrij zelf nieuwe combinaties van eindtermen te maken, afhankelijk van hun visie en keuzen. De VOET werden sterk gereduceerd in aantal en er is bijzonder veel aandacht besteed aan een heldere, eenduidige formulering. Context 5 (politiek-juridische samenleving) is specifiek relevant in het kader van participatie. Ook context 7 biedt mogelijkheden om participatieve activiteiten en processen in een school binnen te kaderen. Het zijn mogelijke aanknopingspunten om scholen of leerkrachten mee te overtuigen. Het nut van participatieve projecten of processen op school kan hiermee gekaderd worden. Nuttige links en levende bronnen http://www.ond.vlaanderen.be/dvo/secundair/faq/faqvoe.htm#2 http://www.ond.vlaanderen.be/dvo/secundair/vakoverschrijdend/globalevoetod.htm www.ond.vlaanderen.be/dvo/publicaties/voet/voet2010.pdf Op zoek naar een levende bron? Heel wat scholen trachten extra aan de VOET-en te werken via de vrije ruimte. Zoek één of enkele leerkrachten die hierbij betrokken zijn, en je hebt meteen een dankbaar klankbord. Saskia Vandeputte De gemeente op de speelplaats. 7