Verslag informatiebijeenkomst molenbiotoop 23 april jl. Dekker s Hoeve, Voorburg door Marc Laman (Erfgoedhuis ZH) en Ab Mulder (molenaar Windlust, Westmaas) Molennetwerk Zuid-Holland Op woensdag 23 april jl. organiseerde het Molennetwerk Zuid-Holland in Partycentrum Dekker s Hoeve te Voorburg een informatiebijeenkomst over de molenbiotoop. Het Molennetwerk Zuid-Holland is in 2012 opgericht en wordt vormgegeven door Landschap & Erfgoed Zuid-Holland. Dit laatste is een samenwerkingsverband van Erfgoedhuis Zuid- Holland en het Zuid-Hollands Landschap. Zo n 50 personen woonden de bijeenkomst bij: molenaars, bestuursleden van molenstichtingen, vertegenwoordigers van overheden en andere organisaties in Zuid- Holland. De middag werd geopend door dagvoorzitter Andries Ponsteen, directeur van het Erfgoedhuis Zuid-Holland. In zijn openingswoord legde hij de nadruk op het belang van een groter draagvlak en een betere aansluiting bij overheden, de wereld van de bouw en het groen. Een goede molenbiotoop zorgt er voor dat de molen niet alleen kan draaien maar levert ook een bijdrage aan de waardering van de molen als cultureel erfgoed. Wisselwerking Mark Ravesloot, adviseur molens bij Vereniging De Hollandsche Molen, begon zijn voordracht met een uitleg over de wisselwerking tussen de omgeving en de molen. Hierbij is de molen bepalend voor de omgeving en de omgeving is weer bepalend voor de molen. De plek waar de molen gebouwd werd, moest voldoen aan een aantal vestigingsfactoren, namelijk: bereikbaarheid, aanwezigheid van grond- en hulpstoffen voor verwerking, vrije windgang en stromend water, condities bouwlocatie (ondergrond) en de aanwezigheid van bouwmateriaal. Dit resulteerde in een specifieke molen passend bij de omgeving. Goede voorbeelden zijn de poldermolens in Kinderdijk en de brandersmolens in Schiedam. Vereniging De Hollandsche Molen zet zich voor wat betreft de molenbiotoop in voor behoud van de biotoop middels lobby, ondersteuning en kennisdeling van ruimtelijke ordening (weten regelgeving). In de praktijk In de praktijk zijn er meerdere partijen die met de molenbiotoop te maken hebben: de moleneigenaar, de molenaar, de lokale overheid, de lokale politiek, de omwonenden, de rechtbank en de projectontwikkelaar. Dit betekent volgens Mark Ravesloot dat het hier meestal niet om een eenvoudige zaak gaat. Een vroege betrokkenheid bij veranderingen in de omgeving van de molen is van het grootste belang. Het is bijvoorbeeld van belang om geruchten van nieuwbouw in de gaten te houden. Zo kan op tijd een goede lobby opgezet worden om bijvoorbeeld formeel bezwaar aan te tekenen mocht dat nodig blijken te zijn. Over de situatie in Zuid-Holland kan vastgesteld worden dat deze zeker niet optimaal is. In de afgelopen jaren is het met name de omvang van het groen die voor verslechtering van de biotoop zorgt. (Voor meer informatie zie: een inventarisatie van biotopen uit 2010 op basis van hoogtekaart van Nederland: http://www.molenbiotoop.nl/content.php?page=2.3.1&menu=1) 1
Voorbeeld molenbiotoop op basis van hoogtekaart. Wacht niet af Het wachten op officiële publicaties kan desastreus zijn, omdat de kaarten soms al geschud zijn. Er moet dan in verhouding veel meer energie gestoken worden in het aanpassen van plannen. Een goede communicatie is essentieel, zeker daar waar persoonlijke belangen een rol spelen. Een lobby vormen is hierbij belangrijk; samen staat men immers sterker. Ook zul je soms de realiteit onder ogen moeten zien: gelijk hebben is iets anders dan gelijk krijgen. Blijf op de hoogte Als molenaar of moleneigenaar word je niet apart op de hoogte gesteld van een bouwplan of van een wijziging van het bestemmingsplan. Iedere burger moet zelf nagaan of er in en rond zijn/haar gebied veranderingen gaan plaatsvinden. Het is daarom van groot belang bestemmingsplannen en de wijzigingen hiervan goed in de gaten te houden in de lokale kranten, op het gemeentehuis of via het internet (http://www.ruimtelijkeplannen.nl/webroo/roo/). Mark Ravesloot raadt iedereen aan om een abonnement te nemen op de nieuwsbrief van de overheid over alle overheidbeslissingen. Abonneren kan op: http://zoekdienst.overheid.nl/ictu_website/abonneren/abonneren.aspx Invloed Als je invloed op een bestemmingsplan wilt hebben, dan zijn de volgende zaken belangrijk: creëer een zo breed mogelijk draagvlak met omwonenden, volg nauwgezet de ontwikkelingen, dien een zienswijze in binnen de hiervoor gestelde tijd, wijs de politiek op het belang van het monument als cultuurhistorisch erfgoed, vraag hulp. Om voor het belang van de molen op te komen is het verstandig om betrokken partijen op de molen uit te nodigen en te laten zien wat de problemen zijn of zullen worden. Belangrijk hierbij is, dat de zaken geregeld moeten zijn vóórdat er een conflict is en dat men altijd in gesprek blijft. Molenaar Piet van den Bosch vertelde, dat het zijn ervaring was, dat je met een bezoek van een half uur aan de molen meer bereikt dan drie dagen vergaderen. Ook het maken van foto s is belangrijk: door de digitale mogelijkheden is het tegenwoordig vrij eenvoudig om mensen alvast met de nieuwe situatie kennis te laten maken. Dit kan bijvoorbeeld door de geplande bebouwing in een foto in te plakken of door de omringende bomen alvast te verwijderen. 2
Voorbeelden uit de praktijk Wim Bosdijk, bestuurslid van Molenstichting Goeree-Overflakkee, vertelde vervolgens hoe de molenbiotoop is aangepakt in Den Bommel bij één van hun elf molens in bezit van de stichting: De Bommelaer. Voordat de biotoop hersteld werd, was er reeds een lang traject afgelegd. Allereerst is een onderzoek uitgevoerd door Bureau Bosch en Slabbers en vervolgens heeft afstemming plaatsgevonden met omwonenden en beleidsmakers. Daarbij was het vooral een uitdaging om het beeld van de mooie molen tussen de bomen dat velen koesterden, uit te leggen als een gegeven dat juist niet bij een molen hoort in verband met de noodzakelijke windvang. Er is uiteindelijk draagvlak gekomen voor het kappen van groen. Dit resulteerde er zelfs in dat er meer groen is gekapt dan was gepland omdat ook particulier groen is weggehaald. Molen de Bommelaer met de hier nog aanwezige bomen. Hierna hield Cor Boonstra, voorzitter van de Vereniging Benthuizer Molenaars, een inleiding over de plannen om rond korenmolen De Haas woningbouw te realiseren. Na jaren van bezwaarschriften schrijven en bij diverse instanties gelijk krijgen, legde de gemeente in eerste instantie toch de bezwaren naast zich neer. Uiteindelijk heeft ook hier een bezoek aan de molen geleid tot het besef, dat de plannen niet uitgevoerd zouden moeten worden. De plannen zijn vervolgens zodanig aangepast, dat de stichting er mee kon leven. Ook hier geldt, dat het vaak een kwestie van een lange adem is, voordat er mogelijk aanpassingen plaats vinden. De laatste spreker was Dirk Kuijper, voorzitter van de Stichting Rijnenburgermolen. Hij vertelde over de al aangetaste biotoop van de Rijnenburgermolen die mogelijk nog slechter zou worden door nieuwbouw. De gemeente gaf aan, dat de biotoop door de plannen helemaal niet slechter werd. Een projectontwikkelaar stelde een bedrag voor in de hoop op die manier de zaak te kunnen regelen. Uiteindelijk is het bezwaar ter harte genomen, omdat deze zaak in het Jaar van de Molen speelde (2007) en de gemeente toch al had moeten inleveren op het oorspronkelijke plan. Dirk Kuijper gaf de volgende tips mee: - Sta geen inbreuk op de regels toe, want dan is het hek van de dam - Overleg zo snel mogelijk met de locale overheid - Volg exact de procedures - Onderhandel nooit over de principes Inmiddels is er een nieuwe bedreiging voor de Rijnenburgermolen: een geluidsscherm langs de spoorlijn dat conflicteert met de molenbiotoop. Wordt vervolgd 3
De Rijnenburgermolen met links de laatst gerealiseerde woningen en rechts woningen uit de zeventiger jaren. Aangepaste nieuwbouw in wording bij de korenmolen De Haas (situatie 2010). Na de voordrachten werd druk gebruik gemaakt van de mogelijkheid om gedurende tien minuten de eigen problematiek aan een expert voor te leggen in een speed-date. Tussen de bedrijven door en ook na de bijeenkomst konden de deelnemers de naastgelegen molen De Vlieger bezoeken. Conclusies Als afsluiting was er nog een vragenuurtje en een afsluiting door de dagvoorzitter. Daarbij werden de volgende conclusies getrokken: Veel molens in Zuid-Holland, dus ook veel molenbiotopen Mooi bezit, maar ook: veel tegenstrijdige belangen Molenbeheer kan niet de ogen sluiten voor het algemeen belang (we willen allemaal wonen, werken en recreëren) We kunnen ook niet altijd meer bescherming van overheden verwachten, die vaak klem zitten tussen het molenbelang en andere, vaak grotere maatschappelijke belangen 4
Ons molenbeheer moet zich meer permanent gaan richten op: o draagvlak scheppen bij omgeving o molenbiotoop onderhouden én bewaken o trek zoveel mogelijk samen op Goede communicatie is essentieel Waarschijnlijk is bij molenbiotoopbeheer het nog het beste als je er vroeg bij bent, dus in een heel vroeg stadium plannen kunt afbuigen Leg een archief aan van alles wat met de molen te maken heeft Geef aan dat de wind uit alle richtingen even belangrijk is en verzwak jouw onderhandelingspositie niet door groen op het eigen erf Realiseer je dat de molenbiotoop altijd in beweging is, er kan zo weer een andere ontwikkeling opduiken Bij draagvlak kan overigens de relatie met de jeugd een nieuwe ingang bieden, het Molennetwerk ZH komt daar waarschijnlijk nog op terug Er is voldoende materiaal voor molenbeheerders om stapsgewijs de molenbiotoop te bewaren en beheren (handreikingen van provincie ZH en Vereniging De Hollandsche Molen) Ook speciale molenbiotoopwachters /portefeuilles biotoop in besturen kunnen helpen 5