BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 1
BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE VERSIE 1:4 De heipalen onder uw kunst studie COLLEGE 006 Compositie BY ADRIAN POKE BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 2
BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 3
INHOUD: COLLEGE 6 6:0 Compositie 27 6:1 Verschillende composities: 28 6:2 Ordenen 6:3 Lange en korte as 6:4 Tips voor het maken van een interessant schilderij MASTERCLASS OEFENING 04 14 OEFENING 05 15 OEFENING 06 16 OEFENING 07 17 SAMENVATTING 21 EXTRA S M.B.T. DIT COLLEGE: Masterclass: Masterclass: Masterclass: Lezing: Doedelen met Vincent van Gogh Lezing: Doedelen met Rembrandt Lezing: Doedelen met Toulouse Lautrec Kunstbeschouwing: Kunstfilosofie: Kunstgeschiedenis: BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 4
6:0 COMPOSITIE Compositie is in de beeldende kunst het ordenen van beeldelementen volgens een vooraf bepaalde strategie. Het is een poging tot creëren van orde in de chaos. De term compositie wordt soms ook gebruikt als titel van een kunstwerk, dit wanneer het de bedoeling is geweest van de kunstenaar om een werk te maken met als doel een boeiende vlakverdeling te creëren. Vroeger heeft men meer dan eens geprobeerd om vaste regels op te stellen, maar dat is niet gelukt. De ideale verhouding van vormen tegenover elkaar dacht men te vinden in de Gulden snede. De 20e eeuw heeft de vaste regels vervangen door persoonlijk stijlonderzoek dat individueler en persoonsgebonden verloopt. Compositie is ook het werken met tegenstellingen. Vroeger werd meer gedacht in harmonische termen, daar waar in de hedendaagse kunst vaak de disharmonie de bovenhand voert. De toeschouwer wordt geprikkeld en uitgedaagd om de compositie te verbeteren. Een absoluut meester in het ordenen is ongetwijfeld Mondriaan. Een compositie kan zodanig zijn dat er duidelijk een bepaalde richting in zit: bijvoorbeeld een horizontale, verticale, diagonale of driehoekscompositie. Let je op de plaats die de figuren innemen ten opzichte van elkaar dan onderscheid je de symmetrische en asymmetrische compositie, de centrale en de verspreide compositie. BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 5
6:1 VERSCHILLENDE COMPOSITIES: Symmetrische compositie Een symmetrische compositie wordt gekenmerkt door een verticale en horizontale denkbeeldige as die min of meer een evenredige massaverdeling maakt van links en rechts. Je hebt dus een evenwichtige verdeling. Asymmetrische compositie BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 6
Alle niet-symmetrische composities noemen we automatisch asymmetrisch. Het gebruiken van verschillende elementen in een zinvolle verhouding tot het geheel is essentieel. De verhouding ligt niet dikwijls op de gulden snede. Centrale compositie BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 7
We spreken van een centrale compositie als er een centraal punt is (dikwijls in het midden gelegen van het werk) waar alle andere elementen naartoe gericht lijken te zijn, dat noemt men een aandachtscentrum. Het is ook een symmetrische compositie. Geometrische compositie Een compositie waar de kunstenaar met een meetlat is bezig geweest noemt men geometrische composities. Het geheel is dan nauwkeurig volgens bepaalde meetkundige regels opgebouwd waardoor het een meetkundig karakter heeft. Diagonale composities BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 8
Een compositie waarbij een duidelijke tweedeling van een diagonale beeldas over het vlak is aangebracht. Piramidale of Driehoekscompositie BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 9
Wanneer de beeldelementen gerangschikt zijn volgens een al dan niet zichtbare driehoeksvorm spreken we van een piramidale of driehoekscompositie. Bewegingscompositie Bij deze compositie lijkt het dat bepaalde lijnen een beweging vertonen. Van een werkelijke beweging is geen sprake en dat noemt men illusie. BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 10
Over-all compositie Een over-all compositie houdt in dat de beeldelementen zonder enige rangorde op het vlak geplaatst zijn. De elementen zijn allemaal hetzelfde, doen patroonachtig aan en lijken buiten het schilderij tot in het oneindige door te kunnen gaan. BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 11
6:2 Ordenen Neem een stuk zwart of zeer donker papier (ongeveer 8 x 12,5 cm). vouw dit 5 maal als een harmonica en knip hieruit een simpele bladvorm. leg deze bladvormen op een stuk wit papier (32 x 25 cm) en tracht ze d.m.v. schuiven zo te ordenen dat: alle bladeren op de een of andere manier onderling verbonden zijn en een zekere regelmaat aan de ruimten te zien geven. alle bladeren los van elkaar liggen en onderling gelijkwaardig e tussenruimtes tonen. Doe hetzelfde nu ook met andere, in veelvoud geknipte, bladvormen en controleer de plaatsing hiervan, alvorens de delen vast te plakken. Knip nu uit getint papier een bladvorm in veelvoud en geef met pen of penseel en zwarte of witte inkt elk blad een eigen structuur. ==> orden ze en controleer d.m.v. iets verschuiven of deze ordening juist is. Doe hetzelfde met verschillende bladvormen, met veren en dergelijke ==> Gebruik steeds getint papier. BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 12
Heel leuk is om dit gedoe ook eens uit te proberen met behulp van verschillende vormen van vruchten. > geef deze ook een structuur. Orden nu op soortgelijke wijze enkele flesvormen. ==> Gebruik doorschijnend getint papier. > Teken er ook eens etiketten en structuur in. dit nu effen tinten of structuren zijn) anders wordt. Tot nu toe hebben we de bladeren, vruchten, flesjes e.d. tegen een witte achtergrond geordend. Wanneer we ditwit door een grijze of zwarte achtergrond vervangen, zien we, dat de tintverhouding op het vlak (of Wanneer we dus met een achtergrondstint willen werken, zullen we daarvan moeten uitgaan, en hierop de andere tinten of structuren moeten afstemmen. PROBEER Neem een niet zo geslaagd plaksel en probeer dit door het toevoegen van structuren te verbeteren. BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 13
6:3 LANGE EN KORTE AS Neem eens een appel en snijdt deze horizontaal door (figuur 31). plaats hem op ooghoogte. U ziet dat de doorsnijding een streep is. Naarmate je hem meer om de horizontale as draait, zie je: steeds meer snijvlak steeds minder snijvlak De verschijningsvormen van het snijvlak bij de verschillende stadia van kantelen noemen we ellipsen. Oefening Probeer ellipsen in allerlei standen vlot uit de hand te schetsen. > zorg ervoor dat ze aan de einden van de lange as niet puntig zijn en in de tussenstukken niet vlak. Als je ellips wat nauwkeuriger wilt tekenen, maak dan gebruik van een assenkruis. De as, waarom het vlak gewenteld wordt, heet de lange as. De as die hier loodrecht op staat en dus kantelt, de korte as. De lange as verandert niet van lengte, de korte as wel. BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 14
Wanneer je nu een recht glas neemt kan je hetzelfde verschijnsel waarnemen. Bovendien valt op, dat de ronde zijde die het dichtst bij de ooghoogte zit, de langste korte as heeft. Dit wordt veroorzaakt door de hoek waaronder je dat vlak ziet: maak hier wat studies van! Kon je bij het glas zien dat de zijkanten evenwijdig aan elkaar lepen, bij een kegelvorm lopen ze naar één punt. Het principe blijft echter gelijk; ook hier zie je bij kantelen: steeds meer van het bovenvlak steeds minder van een zijvlak. In figuur 33 kun je goed het verschil zien in het zichtbare deel van het zijvlak tussen een cylinder en een kegel. Het is heel belangrijk om dit principe goed te bestuderen en te begrijpen, want je kunt het in allerlei vormen gebruiken, zoals opbouw van een bloem vorm van een fles of een vaas. dan in gekantelde vorm. Oefening Neem enkele voorwerpen, die uit een combinatie van cylinder- en kegelvormen (of afgeplatte kegelvormen) zijn opgebouwd, zoals een litermaat, een trechter, een fles of een bierglas. Teken deze eerst in aanzicht en BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 15
Wanneer je dit systeem van tekenen goed beheerst, is het in een later stadium vrij eenvoudig om op de juiste manier het spel van licht en donker, van licht, schaduw en reflex in te schetsen. Voor het erbij tekenen van hengels, oren, bovenranden en dergelijke, kan een vertikale of horizontale doorsnede een steuntje geven. Bij het kroesje loopt overigens de lange as van de ellips horizontaal. de korte as staat hier altijd loodrecht op en valt samen met de richtingsas van het kroesje. In welke stand we nu het kroesje zetten of leggen, de theorie blijft hetzelfde. 1. Zodra de richtingsas van het voorwerp bekend is, kunnen we hier loodrecht op de lange as van de ellips tekenen. 2. Zodra de richting van de lange as van de ellips bekend is, kunnen we hier loodrecht op de korte as tekenen. (Deze valt dus ten dele met de richtingsas samen). Opgave Maak een pillendoosje met open dekseltje tegen een donkere achtergrond. BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 16
6:4 TIPS VOOR HET MAKEN VAN EEN INTERESSANT SCHILDERIJ Bij deze enige handige tips om in een korte tijd tot een interessant schilderij te komen! 1. Kopieer een schilderij Kopieer een schilderij dat je heel mooi/goed/interessant vind als voorbeeld. Helemaal in deze context. Gebruik alle kopieermethoden waarvan iedereen vindt dat het eigenlijk not done is. Gebruik een beamer, een overheadprojector, carbonpapier! Het maakt niet uit welke kopieertechniek je toe past als je mooiste naakt maar goed op je doek/papier komt. In een later college zal ik verder ingaan op het stelen van compositie en kleurgebruik van grote meesters. Maar voor nu, op naar het volgende punt! 2. kleurgebruik van andere (bekende) kunstenaars Gebruik kleuren die andere kunstenaars al hebben gebruikt in dezelfde samenstelling. Er zijn honderden kunstenaars die zich hebben gewijd aan kleuren en hun werking. Maak daar vooral gebruik van. Kijk af bij grote meesters, kijk goed naar de kleuren die ze gebruiken. Kies voor jezelf een schilderij uit waarvan je vooral de kleuren heel erg mooi vindt. Meng deze kleuren van te voren, of koop ze en leg ze op je palet voordat je begint. 3. Kies een bekende techniek Kies een techniek die je interessant vind en al beheerst. Als je een interessant schilderij wil maken is het goed om een aantal nieuwe elementen toe te voegen maar ook vooral te werken met elementen die je al kan of beheerst. Leg daarin de lat niet te hoog en maak het niet te moeilijk voor jezelf. Dus vind niet van jezelf dat je een realistisch schilderij in olieverf moet maken, omdat het naakt dat je hebt gekozen zo is geschilderd. Welke techniek beheers je? Kan je goed met paletmes overweg? Kies dat dan als basistechniek! Ben je heel erg thuis in acryl maar niet zo goed in realistisch schilderen? Dan ligt daar de uitdaging! (het hoeft geen kopie te worden!) 4. Samenwerken Werk samen met anderen. Vertel je mede studenten wat je gaat doen. Allen zullen enthousiast reageren en velen zullen zoiets inbrengen van: - Als ik jouw was, nou dan.-. Nodig ze uit om samen te werken. Spreek met elkaar af dat werkt stimulerend. En daarmee vermijd je het laatste punt: 5. Geen excuses meer! Laat je niet afleiden door excuses zoals: ik wil wel schilderen maar ik heb niet genoeg tijd ik wil wel schilderen maar ik heb niet voldoende ruimte ik wil wel schilderen maar ik word altijd gestoord etc. etc Laat je niet meer afleiden door excuses. Excuses zijn de grootste vijand van creativiteit. Zet alvast het schilderij of de tekening die je als uitgangspunt neemt op Facebook en doe het! Maak dat schilderij! BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 17
BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 18