Brakel, Verdrietweg 2 (Gemeente Zaltbommel, Gld.) Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek Steekproefrapport 2012-06/03Z
Brakel, Verdrietweg 2 (Gemeente Zaltbommel, Gld.) Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek Een onderzoek in opdracht van Bonekamp Advies Twello Steekproefrapport 2012-06/03Z definitieve versie ISSN 1871-269X auteur: drs. J.M.G. Bongers (fysisch geograaf) autorisatie: dr. J. Jelsma (senior archeoloog) De Steekproef bv werkt volgens de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie 3.2 Foto s en tekeningen zijn gemaakt door de Steekproef bv, tenzij anders vermeld. De Steekproef bv, Zuidhorn, juni 2012 Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt zonder bronvermelding. De Steekproef bv aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek. De Steekproef bv Archeologisch Onderzoeks- en Adviesbureau Hogeweg 3, 9801 TG Zuidhorn & Laan van Chartroise 174, 3552 EZ Utrecht telefoon fax internet e-mail kvk 050-5779784 050-5779786 www.desteekproef.nl info@desteekproef.nl 02067214
Inhoud Samenvatting 1. Inleiding...1 1.1 Aanleiding en doel (KNA 3.2 LS01)...1 1.2 Locatiebeschrijving (KNA 3.2 LS02)...2 2. Bureauonderzoek...4 2.1 Bronnen...4 2.2 Fysische geografie (KNA 3.2 LS04)...4 2.3 Archeologie (KNA 3.2 LS04)...6 2.4 Historische geografie (KNA 3.2 LS03)...7 2.5 Archeologisch verwachtingsmodel (KNA 3.2 LS05)...8 3. Veldonderzoek...10 3.1 Aanpak veldonderzoek (KNA 3.2 VS01)...10 3.2 Resultaten veldonderzoek (KNA 3.2 VS02, VS03)...11 4. Conclusies en advies...14 Appendix: - Archeologische periodes - Plankaart - Acheologische kaart - Boorstaten - Laagbeschrijvingen boringen volgens Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode
Samenvatting In verband met de geplande uitbreiding van een dressuurpaardenfokkerij, opleidings- en africhtingsstal is een inventariserend archeologisch veldonderzoek uitgevoerd aan de Verdrietweg 2 te Brakel. Voor realisatie van de plannen zijn bodemingrepen nodig tot circa één meter beneden maaiveld. Het doel van het onderzoek is vast te stellen of in het gebied archeologisch kansrijke delen aanwezig zijn die door deze bodemingrepen bedreigd worden. Het onderzoek bestaat uit een bureau- en een veldonderzoek. Bij het bureauonderzoek zijn bronnen geraadpleegd op het gebied van fysische geografie, archeologie en historische geografie. Bij het veldonderzoek zijn negen boringen geplaatst om de gaafheid van de bodem te bepalen en om archeologische indicatoren op te sporen. Uit het bureauonderzoek blijkt dat het plangebied op een stroomgordel ligt van een rivier die actief was omstreeks de periode 560 vc tot 190 nc. Op deze stroomgordel zijn bij eerder onderzoek vondsten gedaan van scherven aardewerk die wijzen op bewoning tijdens de romeinse tijd waarvan de dichtstbijzijnde op honderdvijftig meter afstand. Uit het veldonderzoek blijkt dat in het oostelijke deel waarschijnlijk een oeverwal op de binnenbocht van de rivier lag, in het zuidwestelijke deel een oeverwal langs de buitenbocht van de rivier en in het noorden de lager gelegen bedding van de rivier. Het meest kansrijke niveau voor archeologische resten lijkt de top van de oeverwallen te zijn. Echter op dit niveau zijn geen cultuurlaag of archeologische indicatoren gevonden. Het advies luidt om geen nader archeologisch onderzoek te ondernemen.
1. Inleiding 1.1 Aanleiding en doel (KNA 3.2 LS01) In opdracht van Bonekamp Advies Twello, vertegenwoordigd door de heer E Bonekamp, is een inventariserend archeologisch veldonderzoek uitgevoerd aan de Verdrietweg 2 te Brakel, gemeente Zaltbommel, provincie Gelderland. De aanleiding voor het onderzoek is de geplande uitbreiding van een dressuurpaardenfokkerij, opleidings- en africhtingsstal. Daarvoor zullen onder meer worden aangelegd: een open veldschuur, een boxenstal, een kantoor/ ontvangstruimte, appartementen, een galoppeerbaan en paddocks (omheinde plekken, zie Appendix Plankaart). De fundatie- en bouwdiepte van de gebouwen blijven beperkt tot circa één meter. Voor de galoppeerbaan en de paddocks is bodemverbetering nodig. Bij de galoppeerbaan zal dit minder dan 0,3 meter diep zijn waardoor de gemeente hiervoor geen archeologisch onderzoek vereist. Bij de paddocks zal dit circa 0,5 meter bedragen waardoor dit wel meegenomen dient te worden in het onderzoek. De bodemingrepen kunnen eventueel aanwezige archeologische waarden aantasten. Figuur 1: Brakel, Verdrietweg 2 op een uitsnede van de topografische kaart 1:25.000. Het plangebied is rood omlijnd. 1
Het doel van het onderzoek is om vast te stellen in welke mate de bodem intact is en of er binnen het plangebied kansrijke delen aanwezig zijn voor archeologische waarden. Het onderzoek bestaat uit een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek. Bij het bureauonderzoek is een archeologisch verwachtingsmodel van het gebied gemaakt aan de hand van beschikbare fysisch-geografische, archeologische en historisch-geografische informatie. Tijdens het veldonderzoek is dit verwachtingsmodel getoetst. Daartoe is bepaald wat de gaafheid van de bodem is en of er binnen het plangebied kansrijke delen voor archeologische waarden aanwezig zijn (verkennende fase). Ook is gezocht naar archeologische indicatoren. 1.2 Locatiebeschrijving (KNA 3.2 LS02) Het plangebied ligt tussen Brakel en Poederoijen op ruim een kilometer afstand tot beide dorpen (zie Figuur 1). Het terrein maakt deel uit van een voormalig boerderij-erf dat nu in gebruik is voor rijpaarden (zie Figuur 2). Tijdens het onderzoek waren op het erf aanwezig: een loopstal, twee boxenstallen, een rijhal en een mestsilo. Aan de wegzijde van het erf staan twee woningen. De loopstal is langs beide zijkanten over de hele lengte onderkelderd (diepte circa twee meter). De andere gebouwen hebben geen kelders. Volgens het KLIC (Kabels en Leidingen InformatieCentrum) liggen er geen leidingen in het plangebied. Wel is een ondergrondse waterafvoer aangelegd. Figuur 2: Brakel, Verdrietweg 2: Foto genomen in noordelijke richting. De donkere stal in het midden is een te slopen loopstal. Links op de foto is een paardrijhal zichtbaar, rechts op de foto paardenstallen. 2
Tabel 1: Brakel, Verdrietweg 2: administratieve gegevens provincie: Gelderland gemeente: Zaltbommel plaats: Brakel toponiem: Verdrietweg 2 bevoegd gezag: Gemeente Zaltbommel opdrachtgever: Bonekamp Advies Twello oppervlakte: 0,8 hectare hoogte: 1 meter + NAP grenscoördinaten: noordwest: noordoost: zuidwest: zuidoost: kaartblad: 44F onderzoeksmeldingsnr: 52310 uitvoeringsperiode: 14 juni 2012 onderzoeksdiepte: 350 centimeter fase onderzoek: bureauonderzoek en veldonderzoek verkennende fase status rapport: definitief beheer documentatie: De Steekproef bv, Provincie Gelderland, E-depot RCE 3 134,355 / 423,380 134,420 / 423,375 134,345 / 423,265 134,480 / 423,255
2. Bureauonderzoek 2.1 Bronnen Voor het bureauonderzoek zijn onderstaande bronnen gebruikt: Tabel 2: Brakel, Verdrietweg 2: geraadpleegde bronnen. AHN-Viewer. www.ahn.nl. Actueel Hoogtebestand Nederland. Rijkswaterstaat, Adviesdienst Geoinformatie en ICT. Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode. Archeologie Leidraad 3. J.H.A. Bosch, 7 maart 2005. Bodemkaart van Nederland 1:50.000. Stichting voor Bodemkartering, Wageningen. Via www.archis.nl. Centraal Archeologisch Archief (CAA) en Centraal Monumenten Archief (CMA) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) [ARCHIS]. Fysische Geografie van Nederland. Fysisch-geografisch Onderzoek. Thema's en Methoden. H.J.A. Berendsen. Koninklijke Van Gorcum, 2005. Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie 3.2. www.sikb.nl. Centraal College van Deskundigen Archeologie, mei 2010. RAAP-rapport 2025. Cultuurhistorische Inventarisatie en Archeologiebeleid Gemeente Zaltbommel. E. Goossens, F. van Hemmen, J. Breimer & C.M.A. Sanders. RAAP Archeologisch Adviesbureau bv 2011. Top 25.000 raster, www.kadaster.nl, kadata Www.WatWasWaar.nl 2.2 Fysische geografie (KNA 3.2 LS04) Plangebied Brakel, Verdrietweg 2 ligt in de Bommelerwaard tussen de Waal en de Afgedamde Maas. De top van het pleistocene zand zit op een hoogte van circa zes meter beneden NAP, oftewel zeven meter beneden maaiveld. Op de geomorfologische kaart is het noordelijke deel van het plangebied een rivierkom- en oeverwalachtige vlakte (2M22) en het zuidelijke deel een rivierkomvlakte (1M23). Op de hoogtekaart is zichtbaar dat het plangebied op een verhoging ligt die als een rug door het landschap loopt (zie Figuur 3). Berendsen en Stouthamer (2001) geven bij deze rug de stroomgordel 'LeuvenVerdriet' weer. De periode waarin deze actief was ligt tussen circa 2510 en 1760 14 C-jaren voor heden oftewel circa 560 vc tot 190 nc. Het hoogste zandvoorkomen is -0,2 tot -0,5 meter NAP. Mogelijk betreft de stroomgordel een crevasse. Dat zou betekenen dat de geul alleen actief was tijdens grote afvoeren en dat de hoofdafvoer door een andere geul ging. Volgens de bodemkaart ligt in het plangebied zware klei waarin een kalkloze 4
poldervaaggrond is gevormd (Rn44C en Rn47C). Het grondwater heeft een gemiddeld hoogste stand van minder dan 40 centimeter beneden het maaiveld en een gemiddeld laagste stand van 80 tot 120 centimeter (grondwatertrap III). Figuur 3: Brakel, Verdrietweg 2: Hoogtekaart gemaakt met behulp van het Actueel Hoogtebestand Nederland. De hoge delen zijn bruin gekeurd, de lage delen blauw. Het plangebied is rood omlijnd. Bron: www.ahn.nl. 5
2.3 Archeologie (KNA 3.2 LS04) Uit het plangebied zijn geen archeologische waarden gemeld in het registratiesysteem ARCHIS van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). In de omgeving zijn vondsten gedaan van scherven romeins aardewerk door de Stichting voor Bodemkartering in 1949 en door de voormalige Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (tegenwoordig RCE) in 1956 (zie Appendix Archeologische Kaart), waarvan de dichtstbijzijnde op 150 meter afstand. De vondsten wijzen op bewoning tijdens de romeinse tijd. Binnen vijfhonderd meter zijn geen eerdere archeologische onderzoeken aangemeld (zie Appendix Archeologische Kaart). In 2008 heeft bureau ARC een booronderzoek uitgevoerd op een terrein achthonderd meter noordwestelijk van het plangebied waar ook AMK-terrein 3773 deel van uit maakt. De 'oude woongrond' van dit terrein is aangetroffen op 0,3 meter beneden maaiveld. Waar deze oude woongrond was vergraven door een crossbaan is een grote hoeveelheid import-aardewerk gevonden en een kleine hoeveelheid aardewerk uit de late middeleeuwen tot nieuwe tijd. Tabel 3: Archeologische waarden in de omgeving van Brakel, Verdrietweg 2. Voor de ligging zie Appendix Archeologische Kaart. Voor dateringen zie Appendix Archeologische Periodes. CMA / CAA RD-coördinaten Datering Omschrijving monumenten 3373 (44F-007) 133,676 / 424,201 romeinse tijd nederzetting 4276 (44F-020) 134,492 / 423,890 romeinse tijd nederzetting 4277 (44F-019) 134,216 / 423,429 romeinse tijd nederzetting 4283 (44F-026) 134,397 / 422,261 middeleeuwen laat kasteel Poederoijen waarnemingen 27061 (44FN-61) 134,380 / 422,270 middeleeuwen huis te Poederooyen laat B - nieuwe tijd 40360 (44FN-2) 133,670 / 424,190 ijzertijd laat romeinse tijd romeinse tijd enkele scherven aardewerk aardewerk: 3 scherven terra sigillata, 2 geverfd en talrijke ruwwandig gedraaid 40361 (44FN-3) 133,700 / 424,200 romeinse tijd midden scherven aardewerk terra sigillata en geverfd gedraaid 40365 (44FN-12) 134,190 / 423,450 romeinse tijd scherven aardewerk, gedraaid 40366 (44FN-13) 134,450 / 423,100 romeinse tijd scherven aardewerk, romeins en inheems-romeins 6
2.4 Historische geografie (KNA 3.2 LS03) De Verdrietweg ontbreekt nog op een topografische kaart uit 1950, maar wordt wel weergegeven op een kaart uit 1958. De weg is aangelegd langs de noordzijde van De Meersloot (zie Figuur 4). De boerderij aan de Verdrietweg werd gebouwd tussen 1969 en 1981. Tegelijk zijn binnen het plangebied twee sloten gedempt (zie Figuur 4). Voordat het plangebied deel ging uitmaken van het boerenerf, wordt het op historische kaarten weergegeven als grasland/weiland. Figuur 4: Brakel, Verdrietweg 2: uitsnedes van historische kaarten. Het plangebied is rood omlijnd (bron: www.watwaswaar.nl). 7
2.5 Archeologisch verwachtingsmodel (KNA 3.2 LS05) In Figuur 5 is de Archeologische Vindplaatsen- en Verwachtingskaart van de Gemeente Zaltbommel weergegeven. Door het plangebied loopt de meandergordel van Leuven-Verdriet die actief was van circa 560 vc tot 190 nc. Op de Archeologische Beleidskaart van Zaltbommel heeft dit 'waarde archeologie 2'. Hiervoor geldt een vrijstellingsdiepte van 30 centimeter en een vrijstellingsoppervlak van 100 m². Langs de meandergordel ligt een oeverzone (zie Figuur 5). Voor deze zone geldt 'waarde archeologie 3' met een vrijstellingsdiepte van 30 centimeter en een vrijstellingsoppervlak van 2500 m². Figuur 5: Brakel, Verdrietweg 2: uitsnede van de Archeologische Vindplaatsen- en Verwachtingskaart van de gemeente Zaltbommel. De kleuren staan voor 'archeolandschappelijke eenheden': LV = meandergordel van LeuvenVerdriet, LVo = oeverzone. De bruine kleuren staan voor oudere meandergordels, de donkergroene kleur staat voor komafzettingen. Voor betekenis van de rode stippen en de blauw gearceerde terreinen, zie Appendix Archeologische Kaart. Bron: RAAP-rapport 2025. De zandige afzettingen van stroomgordel Leuven-Verdriet liggen waarschijnlijk vanaf de late ijzertijd als een verhoging in het landschap. Daardoor lijkt deze stroomrug een geschikte vestigingsplek te zijn geweest. Van bewoning tijdens de romeinse tijd kan een cultuurlaag aanwezig zijn met 8
daarin onder meer scherven aardewerk. De zandige afzettingen zullen tot de bedijking in de late middeleeuwen zijn overslibd. Echter in het verleden zijn vondsten gedaan van scherven romeins aardewerk aan het maaiveld. Blijkbaar is de dikte van het kleidek beperkt. Archeologische resten kunnen zijn aangetast door onder meer twee voormalige sloten en door de aanleg van de bebouwing op het erf, de mestkelders onder de loopstal in het bijzonder. Tabel 4: Brakel, Verdrietweg 2: specificatie archeologische verwachting. datering: late ijzertijd, romeinse tijd en middeleeuwen complex: nederzetting, begraving, akker omvang: onbekend diepteligging: op zandige afzettingen systeem Leuven-Verdriet locatie: op stroomrug prospectiekenmerken: cultuurlaag, aardewerk, bot, verbrande klei, houtskool mogelijke verstoringen: twee voormalige sloten, aanleg bebouwing, mestkelder 9
3. Veldonderzoek 3.1 Aanpak veldonderzoek (KNA 3.2 VS01) Het veldonderzoek is uitgevoerd op 14 juni 2012. Er zijn negen verkennende boringen verricht (zie Figuur 6). De boringen zijn zo mogelijk gedaan op de delen waar ingrepen gepland zijn. Boring 9 is aan de rand van het plangebied gedaan, omdat bij boring 4 een ondoordringbare puinlaag lag. De gemiddelde boordichtheid bedraagt elf boringen per hectare. De boringen zijn gedaan met een guts van drie centimeter doorsnede. Het opgeboorde sediment is onderzocht door het laagsgewijs af te snijden. Hierbij is ook gelet op de aanwezigheid van cultuurlagen en archeologische indicatoren zoals aardewerk, spikkels verbrande klei en houtskool. Figuur 6: Brakel, Verdrietweg 2: boorpuntenkaart. Het plangebied is aangegeven met een witte lijn. De gele contouren zijn de plekken waar nieuwe accommodaties gepland zijn (zie Appendix Plankaart). De genummerde punten geven de locaties van de negen boringen aan. 10
De boringen zijn beschreven volgens de Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode. De resultaten van de boringen staan in de Appendix in de vorm van boorstaten en laagbeschrijvingen. Van de boringen zijn de RD-coördinaten bepaald met behulp van GPS. De hoogtes van de boringen zijn bepaald met behulp van een waterpasinstrument en gerelateerd aan het NAP met het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN). Er was geen veldkartering mogelijk in verband met de dichte begroeiing (zie Figuur 2). 3.2 Resultaten veldonderzoek (KNA 3.2 VS02, VS03) sedimentologie In het oostelijke deel van het plangebied bij boringen 1, 2 en 3 ligt in de ondergrond zand waarvan de top op -0,2 meter NAP ligt (1,1 tot 1,3 meter beneden maaiveld). Het zand is afgezet in de bedding van een rivier te weten de stroomgordel Leuven-Verdriet (zie Paragraaf 2.2). Hierop ligt bij boringen 2 en 3 een enkele centimeters dikke laag van respectievelijk lichte klei (sterk siltige klei, zie Figuur 7) en zavel (zandige klei). Bij boring 1 ligt er een twintig centimeter dikke laag matig zware klei (matig siltige klei) met lagen zandige klei. Het betreffen oeverafzettingen (zie Figuur 8). Hierop ligt een dek van circa een meter zeer zware klei (zwak siltige klei) tot aan het maaiveld. Dit dek is gevormd nadat de rivier zich bovenstrooms verlegd heeft, waardoor de geul buiten gebruik raakte. Het plangebied kwam daardoor in de kom te liggen van op grotere afstand gelegen actieve riviergeulen. Figuur 7: Brakel, Verdrietweg 2: monster boring 2 van 115 tot 145 centimeter. Van 127 tot 131 centimeter ligt een laag lichte klei. Het betreft een dunne oeverafzetting die de top van de stroomgordelafzettingen vormt. De oeverafzetting is nog enigszins gelaagd wat betekent dat er van bioturbatie of betreding niet of nauwelijks sprake lijkt te zijn geweest. Links van de laag is het beddingzand zichtbaar (131-138 cm) waarin een relatief dikke kleilaag zit (138-150). Helemaal rechts het dek zware klei. 11
Figuur 8: Brakel, Verdrietweg 2: doorsnede door een meanderende rivier (bron: Berendsen & Beukenkamp 1983 uit Fysische Geografie van Nederland). Met rode cijfers is een indicatie gegeven van de lokaties van acht boringen. Bij boringen 7 en 8 ligt de top van het zand met -1,0 meter NAP circa 0,8 meter lager dan in het oostelijke deel. Hierop ligt tot -0,2 meter NAP humeuze slappe klei. Mogelijk zijn hier kronkelwaardgeulen aangeboord. Bij boring 6 in de noordwestelijke hoek ligt de top van het aangetroffen zand nog dieper: -1,7 meter NAP. Dit is echter een dunne laag van slechts 0,15 meter. Daaronder is een meter zware, slappe klei met veel houtresten aanwezig. Erboven ligt een 0,45 meter dikke kleilaag met fijne niveaus van zand en organisch bezinksel en vervolgens een meter slappe humeuze klei. Deze afzetting is kenmerkend voor een geulvulling. Mogelijk is bij boring 6 in de restgeul van de stroomgordel geprikt, hoewel dat zou beteken dat de geul een diepte had van slechts anderhalve meter wat erg ondiep lijkt. Bij boringen 5 en 9 is geen (bedding)zand aangeboord. In plaats daarvan is tot de maximale boordiepte van 3,5 meter zware klei aanwezig met humeuze en venige delen. Deze klei is een komafzetting die gevormd is voordat de stroomgordel Leuven-Verdriet door het gebied stroomde. De bedding van de rivier heeft dus niet door het zuidwestelijke deel van het plangebied gelopen. Wel is bij beide boringen een relatief dikke oeverwal aanwezig van ruim een halve meter dikte bestaande uit homogene, lichte klei en zavel. De hoogte van deze oeverafzetting is vergelijkbaar met die bij boring 1. Alleen lijkt bij boring 1 de oever in de binnenbocht van de rivier te zijn aangeboord in verband met onderliggend beddingzand en bij boringen 5 en 9 de oever van de buitenbocht in verband met onderliggende komklei (zie Figuur 8). intactheid bodem De bodem lijkt het meest intact te zijn bij boringen 1, 2, 3 en 8 waar de dikte van de geroerde bovenlaag circa 0,2 meter is. De geroerde bovenlaag bestaat uit zware klei met een bijmenging van zand en enig grind en puin. Bij boringen 12
4, 5, 6, 7 en 9 is de dikte van de geroerde bovenlaag groter, maar lijkt ook meer grond te zijn aangevoerd. De top van de stroomgordelafzettingen is bij alle boringen buiten bereik van moderne bodemingrepen gebleven, behalve bij boring 5. Hier ligt onder een 0,95 meter dik pakket verstoorde grond direkt de lichte klei van de oeverwal. Ook ter plaatse van de mestkelders onder de loopstal zal de top van de stroomgordelafzettingen zijn aangetast. archeologie Het plangebied kent één kansrijk niveau voor de aanwezigheid van archeologische waarden. Dit is de top van de stroomgordelafzettingen dus bovenin de klei van de oeverwal. Deze oevers waren namelijk tijdens en enige tijd na de aanwezigheid van de rivier/stroomgordel Leuven-Verdriet het hoogste deel van het landschap (zie Figuur 8). Door het afdekkende pakket zware komklei kunnen archeologische resten op deze oevers goed bewaard gebleven zijn. De oeverwal in het oostelijke deel van het plangebied bij boringen 1, 2 en 3 bestaat uit gelaagde afzettingen. Op basis daarvan lijkt geen sprake te zijn geweest van (intensieve) betreding zoals verwacht kan worden bij een nederzetting. De oeverwal in het zuidwesten bij boringen 5 en 9 is sterker ontwikkeld, ligt iets hoger en is homogeen. Waarschijnlijk is dit het gevolg van bioturbatie en mogelijk ook betreding. Echter het onderzoek heeft op geen van beide oeverwallen een cultuurlaag / vieze laag opgeleverd of eenduidig archeologische indicatoren zoals scherven aardewerk of bot. De enige mogelijke indicator is een spikkel houtskool onderin de oeverwal bij boring 9. Deze kan ook door het rivierwater zijn aangevoerd. Het noordelijke deel van het plangebied bij boringen 6, 7 en 8 was het laagste en natste deel van het plangebied. Hier kunnen alleen losse vondsten gedaan worden zoals van visfuiken en ingeworpen artefacten. Dergelijke materialen zijn moeilijk op te sporen en aanwijzingen voor de aanwezigheid ervan ontbreken. 13
4. Conclusies en advies belangrijkste resultaten Plangebied Verdrietweg 2 ligt op stroomgordel Leuven-Verdriet. Deze was actief omstreeks de periode 560 vc tot 190 nc. Elders op de stroomgordel zijn resten gevonden die wijzen op bewoning tijdens de romeinse tijd. De dichtstbijgelegen vindplaats ligt op 150 meter afstand waar scherven aardewerk uit de romeinse tijd zijn gevonden. De bovenlaag in het plangebied bestaat uit een dek van circa een meter zware klei. Hieronder liggen de afzettingen van de stroomgordel LeuvenVerdriet. In het oosten lag waarschijnlijk een oeverwal in de binnenbocht van de rivier. De afzettingen hiervan zijn relatief dun en nog gelaagd. In het zuidwesten lag waarschijnlijk een oeverwal langs de buitenbocht van de rivier. De wal is ruim een halve meter dik en homogeen wat duidt op bioturbatie en mogelijk betreding. In het noorden van het plangebied liggen geulvullingen. Het onderzoek heeft geen cultuurlagen opgeleverd of eenduidig archeologische indicatoren zoals scherven aardewerk, bot en dergelijk. De enige mogelijke indicator is een spikkel houtskool onderin de oeverwal in het zuidwesten. archeologisch verwachtingsmodel Het archeologisch verwachtingsmodel zoals geformuleerd in Paragraaf 2.5 kan worden bijgesteld op basis van het veldonderzoek. Het plangebied bestaat uit drie delen. De eerste twee delen zijn de voormalige oeverwallen in het oostelijke en in het zuidwestelijke deel van het plangebied. Deze kunnen door hun hoge ligging geschikt geweest zijn als vestigingsplek. Echter op de oeverwal in het oosten lijkt geen (intensieve) betreding te zijn geweest, aangezien de gelaagdheid bewaard is gebleven. De oeverwal in het zuidwesten was hoger en heeft mogelijk wel betreding gekend. Op basis daarvan lijkt de kans op nederzettingsresten daar het grootst. De top van de oeverwal ligt op bijna een meter beneden maaiveld, waarmee het overwegend buiten bereik lijkt te zijn gebleven van moderne bodemingrepen. Een precieze begrenzing van de zuidwestelijke oeverwal is op basis van de gehanteerde boordichtheid niet te geven. Het derde deel tenslotte ligt in het noorden van het plangebied waar de bedding van de rivier lag. Hier kunnen archeologische resten aanwezig zijn zoals visfuiken en gedumpt materiaal. advies Aangezien in de top van de oeverwalafzettingen geen cultuurlaag of archeologische indicatoren gevonden zijn, adviseren wij om geen nader archeologisch onderzoek te ondernemen. Over dit advies dient contact 14
opgenomen te worden met de gemeente als bevoegde overheid. Indien bij toekomstige graafwerkzaamheden onverhoopt toch archeologische grondsporen worden aangetroffen en/of vondsten worden gedaan, dan dient hiervan direct melding te worden gemaakt conform de Monumentenwet 1988, artikel 53. Wij adviseren dit te doen bij de gemeente Zaltbommel, mevrouw M. Sanders: 0418-681681. 15
Appendix Brakel, Verdrietweg 2 - Archeologische periodes - Plankaart - Archeologische kaart - Boorstaten - Laagbeschrijvingen boringen volgens Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode
Archeologische periodes paleolithicum: paleolithicum vroeg: paleolithicum midden: paleolithicum laat: paleolithicum laat A: paleolithicum laat B: ijzertijd: tot 300.000 BP 300.000-35.000 BP 35.000 BP - 8.800 vc 35.000-18.000 BP 18.000 BP - 8.800 vc mesolithicum: mesolithicum vroeg: mesolithicum midden: mesolithicum laat: 8.800-7.100 vc 7.100-6.450 vc 6.450-4.900 vc neolithicum: neolithicum vroeg: neolithicum vroeg A: neolithicum vroeg B: neolithicum midden: neolithicum midden A: neolithicum midden B: neolithicum laat: neolithicum laat A: neolithicum laat B: 5.300-4.200 vc 5.300-4.900 vc 4.900-4.200 vc 4.200-2.850 vc 4.200-3.400 vc 3.400-2.850 vc 2.850-2.000 vc 2.850-2.450 vc 2.450-2.000 vc bronstijd: bronstijd vroeg: bronstijd midden: bronstijd midden A: bronstijd midden B: bronstijd laat: 2.000-1.800 vc 1.800-1.100 vc 1.800-1.500 vc 1.500-1.100 vc 1.100-800 vc ijzertijd vroeg: ijzertijd midden: ijzertijd laat: 800-500 vc 500-250 vc 250-12 vc romeinse tijd: romeinse tijd vroeg: romeinse tijd vroeg A: romeinse tijd vroeg B: romeinse tijd midden: romeinse tijd midden A: romeinse tijd midden B: romeinse tijd laat: romeinse tijd laat A: romeinse tijd laat B: 12 vc - 70 nc 12 vc - 25 nc 25-70 nc 70-270 nc 70-150 nc 150-270 nc 270-450 nc 270-350 nc 350-450 nc middeleeuwen: middeleeuwen vroeg: middeleeuwen vroeg A: middeleeuwen vroeg B: middeleeuwen vroeg C: middeleeuwen vroeg D: middeleeuwen laat: middeleeuwen laat A: middeleeuwen laat B: 450-1.050 nc 450-525 nc 525-725 nc 725-900 nc 900-1.050 nc 1.050-1.500 nc 1.050-1.250 nc 1.250-1.500 nc nieuwe tijd: nieuwe tijd A: nieuwe tijd B: nieuwe tijd C: 1.500-1.650 nc 1.650-1.850 nc 1.850 heden
Appendix Brakel, Verdrietweg 2: Archeologische Kaart Bekende archeologische waarden volgens ARCHIS 135785 / 424433 Legenda 3773 40360 40361 ONDERZOEKSMELDINGEN VONDSTMELDINGEN WAARNEMINGEN TOP10 ((c)tdn) 4276 HUIZEN MONUMENTEN archeologische waarde hoge archeologische waarde zeer hoge archeologische waarde zeer hoge arch waarde, beschermd PLANGEBIED 40365 4277 40366 0 500 m 27061 4283 N Archis2 133031 / 422183
Appendix Brakel, Verdrietweg 2: Boorstaten (cm) 150 4 7 9 (cm) 150 1 2 3 5 6 8 100 100 50 50 0 0-50 -50-100 -100-150 -150-200 -200
Appendix Brakel, Verdrietweg 2: Laagbeschrijvingen X-coordinaat (m) : 134464 Y-coordinaat (m) : 423299 Maaiveld (cm) : 108 1 Diepte (cm) Omschrijving Grondsoort 0-15 klei sterk zandig, zwak grindig, 10yr4/2, opgebrachte grond 15-25 klei matig siltig, 10yr5/2 25-80 klei zwak siltig, 10yr5/2, stevig 80-90 klei matig siltig, 10yr5/2, Opm.: dikke lagen zavel 90-110 klei matig siltig, 5y5/1, basis scherp, Opm.: enkele fijne zavellagen 110-130 zand zwak siltig, 10y4/1, Opm.: enkele fijne kleilagen 130-160 zand monster niet gezien X-coordinaat (m) : 134462 Y-coordinaat (m) : 423271 Maaiveld (cm) : 106 2 Diepte (cm) Omschrijving Grondsoort 0-23 klei sterk zandig, 10yr4/2, opgebrachte grond 23-35 klei matig siltig, 10yr5/2 35-127 klei zwak siltig, 10yr5/2, Opm.: vanaf 100 matig slap 127-131 klei sterk siltig, 5y5/1, Opm.: enige gelaagdheid 131-138 zand zwak siltig, 10y4/1 138-150 klei matig siltig, 5y5/1, slap, Opm.: organische vlekken,organische niveaus onderin en bovenin 150-175 zand zwak siltig, 10y4/1, Zand: matig fijn X-coordinaat (m) : 134439 Y-coordinaat (m) : 423273 Maaiveld (cm) : 104 3 Diepte (cm) Omschrijving Grondsoort 0-25 klei sterk zandig, 10yr4/2, opgebrachte grond 25-60 klei zwak siltig, 10yr5/2 60-127 klei zwak siltig, 10yr5/2 127-132 klei matig zandig, 5y5/1, Opm.: enige gelaagdheid 132-150 zand zwak siltig, 10y4/1 150-160 zand monster niet gezien X-coordinaat (m) : 134380 Y-coordinaat (m) : 423276 Maaiveld (cm) : 131 4 Diepte (cm) Omschrijving Grondsoort 0-50 zand zwak siltig, mix, Opm.: ondoordringbare puinlaag, boring gestaakt X-coordinaat (m) : 134355 Y-coordinaat (m) : 423292 Maaiveld (cm) : 117 5 1 / 3
Appendix Brakel, Verdrietweg 2: Laagbeschrijvingen Diepte (cm) Omschrijving Grondsoort 0-95 klei sterk zandig, 10yr4/2, opgebrachte grond, Opm.: kleibrokjes,plastic op 80 cm 95-145 klei sterk siltig, 5y5/1, matig slap, homogeen 145-180 klei matig siltig, 10y4/1, slap, zandlagen 180-220 klei sterk siltig, zwak humeus, 2,5y4/1, slap, Opm.: gelaagd 220-315 klei matig siltig, 2,5y4/1, matig slap, Opm.: gelaagd,veenbrokjes van 250 cm 315-335 klei zwak siltig, sterk humeus, 10yr3/2, matig slap, Opm.: gelaagd 335-350 klei zwak siltig, matig humeus, 10yr4/2, matig slap, Opm.: gelaagd X-coordinaat (m) : 134366 Y-coordinaat (m) : 423334 Maaiveld (cm) : 115 6 Diepte (cm) Omschrijving Grondsoort 0-70 klei sterk zandig, 10yr4/2, opgebrachte grond 70-140 klei zwak siltig, 5y5/1, stevig 140-165 klei zwak siltig, zwak humeus, 2,5y4/1, slap 165-240 klei matig siltig, matig humeus, 2,5y4/2, matig slap, Opm.: vanaf 200 slap 240-285 klei matig siltig, zwak humeus, 2,5y4/1, Opm.: fijne laagjes zand en detritus 285-300 zand zwak siltig, 10y4/1 300-400 klei zwak siltig, zwak humeus, 2,5y4/2, slap, Opm.: veel houtresten X-coordinaat (m) : 134394 Y-coordinaat (m) : 423346 Maaiveld (cm) : 145 7 Diepte (cm) Omschrijving Grondsoort 0-70 klei sterk zandig, 10yr4/2, opgebrachte grond 70-150 klei zwak siltig, 5y5/1, stevig 150-170 klei zwak siltig, 5y5/1, slap 170-245 klei zwak siltig, zwak humeus, 2,5y4/2, slap 245-300 zand zwak siltig, 10y4/1, Opm.: beddingzand met fijne niveaus klei en detritus X-coordinaat (m) : 134416 Y-coordinaat (m) : 423317 Maaiveld (cm) : 114 8 Diepte (cm) Omschrijving Grondsoort 0-10 stenen 10-20 zand zwak siltig, Opm.: bestratingszand 20-50 klei zwak siltig, 10yr5/2 50-155 klei zwak siltig, 5y5/1, Opm.: vanaf 130 cm slap 155-175 klei zwak siltig, sterk humeus, 10yr3/3, weinig plantenresten, slap, Opm.: gelaagd 175-200 klei zwak siltig, zwak humeus, 2,5y4/2, slap, homogeen 200-220 klei sterk siltig, zwak humeus, 2,5y4/2, spoor plantenresten, slap, Schelpen: weinig schelpmateriaal, homogeen 220-250 zand zwak siltig, 10y4/1, Opm.: beddingzand 250-275 zand monster niet gezien 2 / 3
X-coordinaat (m) : 134391 Y-coordinaat (m) : 423262 Maaiveld (cm) : 137 Appendix Brakel, Verdrietweg 2: Laagbeschrijvingen 9 Diepte (cm) Omschrijving Grondsoort 0-55 klei sterk zandig, 10yr4/2 55-70 zand opgebrachte grond 70-85 klei zwak siltig, 5y5/1, stevig 85-125 klei zwak zandig, 5y5/1, homogeen 125-145 klei sterk siltig, 5y5/1, Opm.: spikkel houtskool op 135 cm 145-200 klei matig siltig, 5y5/1, slap, Opm.: zandlagen rond 190 cm 200-285 klei zwak siltig, 5y5/1, Opm.: veenbrokjes onderin 285-305 klei zwak siltig, matig humeus, 10yr3/3 305-350 klei zwak siltig, zwak humeus, 2,5y4/1 3 / 3