Jaarbericht 2012 Netwerk palliatieve zorg Zuid Friesland. Samenstelling- 31-12 2012 - Aardema Thuiszorg, Rinske de Vries - Buurtzorg Nederland, Anneke Bekius - Liante, Jan Blaauw - Friese Wouden, Thea de Vries - GGZ Zuid Friesland, Dirkje Gerlofsma - Meriant, vacature - Talant, vacature - VPTZ Julia Jan Wouters (thuis en in het Hospice), Henriette Smeding, - Ziekenhuis de Tjongerschans, Petra Hoekstra, - Zorgbelang Fryslan, vacature - Zorgcentrum Mariёnbosch, Marion de Vries, - Zorggarant Thuiszorg, Betty Lunshof - Huisartsen: Joost Bronswijk Missie, doelstelling en werkgebied De missie van het netwerk palliatieve zorg Zuid Friesland is het verbeteren van de kwaliteit van zorg voor de palliatieve patiënt, zowel op het organisatorische, professionele als relationele vlak door het optimaliseren van de samenwerking met betrekking tot palliatieve zorg in de gemeenten Heerenveen, deels Skarsterlan, Lemsterland en Weststellingwerf. een werkgebied met 89.000 inwoners ( informatie CBS). De samenwerking t.a.v. de palliatieve zorg heeft een formele status gekregen door de ondertekening van een convenant op 25 april 2005 door de bestuurders van de betrokken organisaties. Voortgang van de werkzaamheden De rapportage volgt de indeling van het werkplan 2012: A. Beleid en organisatie ---A1 - beleid ---A2 - bestuurlijk kader ---A3 - organisatie ---A4 - communicatie B. Processen --- B.1- de inhoud, overdracht en continuïteit van zorg, de afstemming, samenhang en coördinatie in het zorgaanbod --- B.2-scholing en deskundigheidsbevordering --- B.3-de consultatie en adviesstructuur --- B.4-afstemming van vraag en aanbod 1
Beleid en organisatie A.1 beleid: Het netwerk heeft het management/bestuurlijk niveau van betrokken partijen geïnformeerd over de resultaten van het netwerk in 2011 (jaarbericht) en de voorgenomen activiteiten in 2012 (werkplan). A.2. Bestuurlijk kader: De vertegenwoordiging vanuit de organisaties heeft veel wisselingen ondergaan, afscheid werd genomen van Janke Miedema, vertegenwoordiger van Meriant, Ans Haagsma vertegenwoordiger van Liante, Thea Lascaris van Aardema thuiszorg en Greet Jansen van Zorggarant en Marije Storm van Tjongerschans. De vertegenwoordigingen werden in de meeste situaties ook direct ingevuld, zodat continuïteit redelijke gewaarborgd bleef. Talant en Zorgbelang bleken niet in staat een vertegenwoordiger af te vaardigen. Nieuw toegetreden is een vertegenwoordiger namens de huisartsen. De toetredingsovereenkomst met Buurtzorg Nederland wordt in januari 2013 geformaliseerd met de ondertekening van een toetredingsovereenkomst. De discussie over de bestuurlijke opschaling, cq. samenvoeging van de netwerken zuid en zuid oost heeft in november plaats gevonden en besloten is dat de benodigde voorwaarden nu gerealiseerd zijn om tot bestuurlijk opschaling over te gaan. In januari i 2013 zal over een voorstel hoe dit aan te pakken besloten worden. POP ( Provinciaal Overleg Palliatieve zorg) Het netwerk participeert in persoon van Janke Miedema in het provinciale overleg palliatieve zorg, (POP), wat vier maal bijeengekomen is. Het doel van dit overleg, waarin de 5 Friese netwerken, Zorgbelang Fryslan, IKNL, en Zorgkantoor bijeen komen, is afstemming, uitwisseling van ervaring en verdere samenwerking. Zorgbelang heeft laten weten de daadwerkelijke participatie op provinciaal niveau tot één maal per jaar te willen beperken, maar de ondersteuning van de vertegenwoordigers van Zorgbelang in de netwerken te versterken. Belangrijke gesprekspunten binnen het POP waren: Toetredingscriteria: Het participeren in netwerken, betekent dat organisaties twee verschillende belangen moeten gaan afwegen (1) het organisatiebelang (wat heb ik als organisatie aan het netwerk) en (2) het collectief belang (wat kunnen en willen we als netwerk bereiken). De afweging van deze belangen is essentieel voor het goed functioneren van het netwerk. Voor organisaties die ook willen aanschuiven zijn dan ook toetredingscriteria opgesteld waaraan men moet voldoen alvorens te kunnen toetreden. Deze criteria worden vanaf febr. 2012 gehanteerd door alle Friese netwerken Provinciaal plan van aanpak voor de scholing: Er is een provinciaal plan van aanpak opgesteld voor de scholing van aandachtsvelders in de palliatieve zorg. Ook de vraag naar onderhoud van kennis over palliatieve zorg ( jaarlijkse opfris module via e-learning zijn beleidsvoornemens voor 2013 en 2014 De ontwikkeling van het palliatief consultatieteam Fryslan (PCTF). In het verslagjaar is gewerkt aan de ontwikkeling en opzet van dit Friese consultatieteam. Een provinciale helpdesk, 5 dagen per week in kantooruren bemand door de palliatieve verpleegkundigen uit de 5 netwerkregio s, neemt de consultvragen in, en zorg met de inbreng van de eerst medische schil voor beantwoording. Een tweede schil van deskundigen is op de achterwacht beschikbaar om specialistische kennis in te brengen. Het beheer van het team is ondergebracht bij ROS Friesland en IKNL koopt dan consultvertrekking in. Het PCTF zal met ingang van 1 januari van start gaan. Belangrijke evaluatiepunten zullen zijn: komt het aantal consultvragen overeen met de verwachting?. Doet de werkwijze van het PCTF wel recht aan de behoefte consultvertrekking dicht bij de uitvoering te houden en zo de regionale kennis goed zichtbaar te maken?. Zijn de administratieve taken niet te omvangrijk voor de aard van de vragen. Kan e.e.a wel uitgevoerd worden met het beschikbare budget? 2
IKNL: (Integraal Kanker Centrum Nederland): Na de fusie en reorganisatie kent de landelijke organisatie IKNL nu 3 afdelingen t.w. netwerken, kennis en kwaliteit en registratie en onderzoek. De afdeling netwerken omvat zowel de oncologische netwerken/zorg als de palliatieve netwerken en heeft adviseurs. Eind september is er overleg geweest tussen IKNL en de Netwerkcoordinator Hierbij is afgesproken dat IKNL alleen bij het Provinciaal Overleg Palliatieve zorg aanwezig is. Uiteraard kunnen organisaties uit Zuid individueel een beroep blijven doen op Sjouke Rijpma, de adviseur voor deze regio Zon MW. In het kader van het Zon mw verbeterprogramma palliatieve zorg hebben 21 netwerk partners uit de 5 Friese netwerken gezamenlijk een aanvraag ingediend om de ideeën van STEM in te voeren binnen organisaties. 170 aandachtsvelders krijgen hiervoor een train de trainerdag en maken een plan van aanpak hoe STEM uit te rollen op de eigen afdeling/team. Vooraf hebben de aandachtsvelders een werkconferentie over STEM bezocht als eerste kennismaking. De aanvraag is gehonoreerd en de geplande trainerdagen in 2012 ( 9) zijn uitgevoerd. Zowel Tjongerschans, Liante, De Friese Wouden, De Buurtzorgteams, Zorggroep Sint Maarten als Zorggarant en Aardemathuiszorg doen aan dit programma mee. Onderzoek universiteit Tilburg netwerkpartners hebben meegewerkt aan een onderzoek waarbij gekeken is hoe bestendig netwerken zijn tegen veranderingen. Het onderzoek zal een beeld opleveren van de veerkracht van de netwerken palliatieve zorg en mogelijke verschillen en overeenkomsten tussen de netwerken, tussen organisaties in de netwerken en factoren die daarop van invloed zijn. De uitkomsten worden medio 2013 verwacht. Zorgbelang: De Belangenbehartigerstoel Ouderenzorg bij Zorgbelang Fryslân. wordt ingezet door Zorgbelang Fryslân om de zorg en daarmee de kwaliteit van leven van ouderen, op basis van hun eigen ervaringen, nog verder te verbeteren. Zo wordt een bijdrage geleverd aan de optimalisering van de zorg in de laatste levensfase van haar cliënten. Onderdeel hiervan is bijvoorbeeld het scholen van verzorgende, zodat die op een goede wijze een gesprek met een cliënt kunnen voeren over gevoelige zaken als het opstellen van een wilsbeschikking. Het project Cliënt, neem je recht sluit hierbij goed aan Dit was ook een van de onderwerpen bij de cafés Doodgewoon geweest in 2012. Een belangrijke aanbeveling aan de netwerken is zoveel mogelijk out reachend werken naar publiek, huisartsen en doktersdienst. Via de huisartsenacademie moet nog meer aan scholing gedaan worden zowel t.a.v. inhoudelijke aspecten als t.a.v. samenwerking, overdracht etc. Afstemming hospice bedden. In het provinciaal overleg is de bezetting van de hospicebedden in bezetting in 2011 besproken. Opvallend is dat er meer ligdagen beschikbaar zijn, maar dat het aantal opnames daalt en daarmee minder opnames verdeeld worden over meer bedden. Dit is ondermeer verklaarbaar door de grote verbeterslagen in de thuiszorg ( betere nachtzorg, meer kwaliteit en goede samenwerking met de VPTZ thuis. Verder kan geconcludeerd worden dat het zorgaanbod bijna overal voldoende gedifferentieerd is en aansluit bij de zorgvraag Functie begeleiding naar de WMO. Door de val van het kabinet, de nieuwe verkiezingen en de vorming van het nieuwe kabinet heeft de overheveling van de functie begeleiding naar de WMO vertraging opgelopen. Als verder gewerkt wordt aan deze overheveling zal er op aangedrongen worden, op zowel landelijk als gemeentelijk niveau, dat bij het ontwikkelen van het beleid en de concrete uitwerking van de functie begeleiding in de WMO er rekening gehouden wordt met het specifieke en bijzondere van de functie begeleiding in de palliatieve zorg. 3
Landelijke ontwikkelingen zowel het Rapport Blijham, het Witboek, en de voorstellen tot uitwerking zijn uitgebreid besproken. De uitwerkingsvoorstellen sluiten nauw aan bij wat binnen de netwerken gaande is. ( versterking eerste lijn, transmurale overdrachten, positie van cliënten en mantelzorg) Publieksvoorlichting: De 5 Friese netwerken hebben in 2012 gezamenlijk de organisatie van de cafés Doodgewoon opgepakt. Ook dit jaar bleken de avonden ( 6 avonden op 7 verschillende locaties ) een succes. De resultaten waren zo positief dat besloten is deze activiteit ook in 2013 te continueren op 6 locaties. De publiciteit, flyers, posters en persberichten zijn weer gezamenlijk opgepakt, mede dankzij de inspanningen van de werkgroep Pr van netwerk Zuidwest Friesland. A.3. Organisatie: Het netwerk is 6 maal bijeen gekomen om de voortgang van activiteiten te bespreken en de benodigde besluiten te nemen zodat de werkgroep scholing de concretisering van de voorgenomen activiteiten uit kon voeren. Vergaderfaciliteiten werden aangeboden door zorgcentrum Sickenga-oord, van zorggroep Liante. De voorzitter en de netwerkcoördinator waren verantwoordelijk voor het voorbereiden en afhandelen van vergaderingen, bewaken en stimuleren van de voortgang van de werkzaamheden. Het werkplan van het netwerk voor 2012 werd hierbij als leidraad gebruikt. Verder werden de voornemens voor 2013 vastgelegd in een nieuw werkplan wat met begroting bij VWS is ingediend Via de subsidieregeling van VWS was het mogelijk uren t.b.v. de netwerkcoördinatie en ondersteuning in te zetten. Deze uren werden ingevuld door Wil Hoek. Daarmee was ondermeer de voorbereiding en verslaglegging van de netwerkvergaderingen, werkgroepen en symposia gewaarborgd. Daarnaast voorzag de subsidieregeling van VWS ook in de vergoeding van organisatiekosten van netwerkactiviteiten (t.b.v. pr en scholingsactiviteiten en de organisatie van het café Doodgewoon) A.4. Communicatie: De werkzaamheden van het netwerk zijn alleen dan effectief als er een goede terugkoppeling plaats vindt binnen de aangesloten organisaties alleen dan kunnen afgesproken werkwijzen daadwerkelijk geïmplementeerd worden. Elke organisatie heeft in kaart hoe de interne terugkoppeling plaats vindt. Inzichtelijk is nu welke algemene communicatiemiddelen in elke organisatie ingezet kunnen worden en welke wegen er via de lijnen binnen de organisatie gevolgd moeten worden om afspraken en werkwijzen te implementeren. Overigens een proces wat permanent aandacht vraagt. Elke organisatie werkt nu met geschoolde aandachtsvelders. Dit zijn medewerkers binnen de organisatie die als taak krijgen als vraagbaak te dienen voor hun collega s op de werkvloer en kennis over de palliatieve zorg ook actief uit te dragen. Het netwerk heeft in het verslagjaar 6 publieksavonden georganiseerd onder de naam Café Doodgewoon. Deze avonden werden georganiseerd op twee locaties; in Wolvega en Heerenveen. Met de organisatie van het Café Doodgewoon is er periodiek een informele ontmoetingsplek, waar onderling ervaringen uitgewisseld kunnen worden, maar ook aandacht is voor informatieverstrekking en verder verdieping in thema s rond het levens einde. De activiteiten van de Cafés Doodgewoon zijn bedoeld voor een breed publiek geïnteresseerde burgers, mantelzorgers, vrijwilligers, patiënten, maar ook mensen die zelf werkzaam zijn in de zorg. Op de avonden werd aandacht besteed aan de onderwerpen Sterven op je eigen manier, adem en ontspanningstherapie in de palliatieve zorg, diagnose kanker, zolang ik leef. eet ik gebak. Cliënt neem je recht, een goede dood. Op de eerste caféavond werd een film vertoond. Gemiddeld waren er op de beide avonden 40 bezoekers. Besloten is in 2013 de caféavonden op één locatie te organiseren en wel in Tjongerschans in Heerenveen Het netwerk heeft een eigen website www.netwerkpalliatievezorg.nl/zuidfriesland 4
Naast het zorgaanbod wordt via deze site relevante informatie over palliatieve zorg in de regio opgenomen. De pr werkgroep stuurt het beheer van de website aan. De website is in het verslagjaar 426 maal bezocht, een stijging van bijna 30 % t.o.v. 2011. In het verslagjaar is landelijke de brochure Pal voor U uitgegeven. B.1- de inhoud, overdracht en continuïteit van zorg, de afstemming, samenhang en coördinatie in het zorgaanbod De zorgmogelijkheden m.b.t. palliatieve zorg en de grenzen van het aanbod zijn in kaart gebracht en geplaatst op de website van het netwerk. Dit zorgaanbod is tevens gelinkt aan het programma Kies Beter. Ook dit jaar is de informatie over het zorgaanbod herijkt en waar nodig bijgesteld. Alle organisaties hebben de afspraak dat zij ook intern de verbeterpunten t.a.v. de coördinatie en kwaliteit van palliatieve zorg zouden aanpakken nagekomen. Dit heeft er toe geleid dat in de meeste aangesloten organisaties de interne werkgroepen palliatieve zorg in opdracht van het management- bezig met verbeteracties zoals de invoering van het ZS. Deze verbeterpunten zijn benoemd in het werkplan 2012 en betrokken organisaties hebben periodiek in de netwerkvergaderingen de voortgang gerapporteerd. Het ging hierbij over opzet en organisatie van een transmuraal mdo. Herijken van protocollen en de samenhang hiervan goed afstemmen. Organisaties werken aan een bestand van geschoolde aandachtsvelders. Daarmee ontstaat de infrastructuur die nodig is om de ontwikkelingen bv. invoering zorgpaden daadwerkelijk te borgen. Binnen alle organisaties is de scholing van het benodigde bestand van aandachtsvelders nu afgerond. Een belangrijk aandachtspunt is nu hoe aandachtsvelders effectief te voeden en ondersteunen, zodat de kennis over palliatieve zorg in de organisatie goed verspreid en op pijl gehouden wordt. Tjongerschans heeft op 11 oktober een intern werkconferentie gehouden palliatieve zorg in het ziekenhuis met als doe meer bekendheid te geven aan de rol van aandachtsvelders, palliatieve zorg en de zorgmogelijkheden buiten het ziekenhuis. De netwerkpartners hadden hiervoor standjes ingericht een praktische vorm van netwerken die goed aangeslagen is. Aardemathuiszorg heeft een brochure over palliatieve zorg ontwikkeld voor haar cliënten. De aandachtsvelders van Zorggarant verzorgen geven 4 maal per jaar binnen de scholingscarrousel een thema uit de palliatieve zorg. De partners in het netwerk hebben afgesproken dat elke organisatie intern structureel aandacht besteed aan: nazorg, klanttevredenheid en registratie van de palliatieve zorgvragen. Hierover aan het netwerk gerapporteerd. Alle organisaties hebben een vorm van nazorg, waarbij ook klanttevredenheid aan de orde komt, ingevoerd. Belangrijk punt is dat uitkomsten vaak nog onvoldoende geregistreerd en intern besproken worden en e.e.a nog geen plaats heeft in de beleids- en leercyclus van organisaties. Alleen Meriant en de Friese Wouden zijn nu zover dat er resultaten en cijfers vertrekt konden worden B.2-scholing en deskundigheidsbevordering De werkgroep scholing/deskundigheidsbevordering ( een werkgroep samengesteld uit deelnemers uit de netwerken zuid en zuidoost Friesland) heeft in 2010 een gezamenlijke cursus voor aandachtsvelders ontwikkeld ( cursusduur 2 dagen). De docenturen voor de cursussen werden ingevuld door deskundigen uit de aangesloten organisaties). In het verslagjaar zijn twee cursussen georganiseerd. Er waren 38 deelnemers en de cursussen werden gewaardeerd door de deelnemers met een 7.5 en 8.3. Er zijn in de regio zuid nu 49 aandachtsvelders werkzaam. In het najaar zijn i.s.m. netwerk zuidoost Friesland drie werkconferenties georganiseerd. Op 1 ( Nij Smellinghe in Drachten), 15 ( lindestede in Wolvega) en 22 november ( Rikkingahof in Oosterwolde) werden medewerkers uit alle organisaties en speciaal de aandachtsvelders uitgenodigd voor deze werkconferenties. Centraal stond STEM ( Sterven op je eigen manier) 5
In en non-stop interactief programma van 2.5 uur werden de 5 sterfstijlen gepresenteerd en toegelicht. De uitleg werd ondersteund met filmpjes en door acteurs gespeelde scènes. Dit alle onder leiding van Cilia Linssen van bureau ICISZ. De interactie met deelnemers leidde tot herkenbare praktijksituaties, veel betrokkenheid, maar ook humoristische situaties. Daarbij werden veel handvaten en tips gegeven over hoe om te gaan met de verschillende sterfstijlen in de praktijk. Uit de evaluatie van de deelnemers (248 medewerkers) blijkt dat de symposia een groot succes was ( score 8.4). B.3-de consultatie en adviesstructuur. De ideeën voor de opzet van een consultatieteam die binnen Tjongerschans leven zijn ingebracht in het provinciaal overleg wat over een Friese Consultatie- en adviesstructuur praat. De consultdeskundigheid van netwerk Zuid ( de verpleegkundig consulent en specialist van Tjongerschans) wordt ingebed in het model wat IKNL nu samen met de netwerken ontwikkeld heeft en op 1 januari 2013 van start gaat. Bij IKNL zijn in het verslagjaar 30 consultvragen uit de regio van het netwerk binnen gekomen. Het merendeel van de vragen kwam van huisartsen en betrof patiënten met kanker. B4.-afstemming van vraag en aanbod In 2012 waren in de regio van het netwerk 1095 ligdagen beschikbaar in het hospice Julia Jan Wouters beschikbaar voor patiënten in de palliatieve terminale fase 25 cliënten hebben gebruik gemaakt van deze mogelijkheden. De bezettingsgraad kwam daarmee op 62 %. Gemiddelde zorgduur was 23. dagen. Daarnaast hebben 21 cliënten en hun naasten een beroep gedaan op de mogelijkheden van de organisatie van vrijwilligers terminale zorg in de thuissituatie. Gemiddeld werd 27 uur per cliënt aan ondersteuning ingezet De palliatieve unit binnen Meriant gerealiseerd op 1 november 2011) heeft in 2012 730 ligdagen beschikbaar. 9 cliënten hebben gebruik gemaakt van de palliatieve unit De Kunder. Gemiddelde zorgduur was 420 dagen. De bezettingsgraad kwam daarmee op 57% W/H- vastgesteld 12 januari 2012 6