CO2-REDUCTIEDOELSTELLINGEN 2020 VAN DEN HEUVEL HOLDING B.V.

CO2-REDUCTIEDOELSTELLINGEN 2020 VAN DEN HEUVEL HOLDING B.V. Opsteller Versie Status Referentie L. Deerns & B. Ketelaars 1605-CO2-DEF Definitief 1.B.1, 3.B.1, 4.B.1, 4.B.2 & 5.B.1 t/m 5.B.3

Inhoudsopgave 1 Inleiding... 2 2 Eisen... 3 3 Doelstellingen... 4 3.1. Hoofddoelstellingen 4 3.2. Subdoelstellingen Scope 1 + 2 4 3.3. Subdoelstellingen Scope 3 4 4 Mogelijke reductie maatregelen voor Scope 1 & 2... 5 4.1. Reduceren brandstofverbruik 5 4.2. Reduceren verbruik van gas & elektriciteit 6 5 Mogelijke reductie maatregelen voor Scope 3... 7 5.1. Strategieën op basis van de kwantitatieve Scope 3 analyse/ ketenanalyse 7 6 Subdoelstellingen per emissiestroom... 9 6.1. Scope 1: Wagenpark 9 6.2. Scope 1: Bedrijfsmiddelen 9 6.3. Scope 1: Vestigingen 9 6.4. Scope 2: Vestigingen 9 6.5. Scope 2: Zakelijke kilometers 9 6.6. Scope 3: Ketenanalyses Afval en Openbare verlichting 9 7 Overzicht initiatieven op gebied van de CO2-Prestatieladder... 11 8 Voortgang Scope 1 en 2 doelstellingen... 15 8.1. Voortgang doelstelling 1 en 2 15 8.2. Voortgang doelstelling 3 15 8.3. Voortgang doelstelling 4 16 8.4. Voortgang doelstelling 5 17 8.5. Voortgang doelstelling 6 17 8.6. Voortgang doelstelling 7 18 8.7. Voortgang doelstelling 8 18 1/18

1 Inleiding In dit document worden de reductiedoelstellingen van scope 1, 2 & 3 CO2 van, hierna Van den Heuvel genoemd, gepresenteerd en de voortgang van de CO2-reductie beoordeeld. Voorafgaand is de CO2 footprint opgesteld voor Scope 1 & 2 volgens eisen, zoals gesteld in ISO14064-1 en het GHG Protocol. Ook is er een kwalitatieve en kwantitatieve Scope 3 analyse gemaakt om in dit document de voortgang te beoordelen en de reductie maatregelen te bepalen. In hoofdstuk 3 worden de hoofd- en subdoelstellingen van het bedrijf gepresenteerd. In hoofdstuk 4, 5 en 6 worden mogelijke reductie maatregelen weergegeven. In hoofdstuk 7 wordt het plan van aanpak en de status van de uit te voeren maatregelen beschreven. In hoofdstuk 8 staat de voortgang van de doelstellingen beschreven. Dit reductieplan is opgesteld in overleg en met goedkeuring van het management. De voortgang in (sub)doelstellingen en maatregelen worden ieder half jaar beoordeeld en gepubliceerd. In voorgaande jaren heeft Van den Heuvel al veel aandacht besteed aan reductie in de Scope 1 en 2 van de emissie inventaris. Voor de overgang van Niveau 3 naar Niveau 5 is het complete systeem beoordeeld en is tevens rekening gehouden van nieuwe conversiefactoren volgens handboek 3.0. De overgang naar niveau 5 en omzetting naar Handboek 3.0 heeft invloed op de doelstellingen waardoor deze zijn gewijzigd. Het basisjaar 2012 blijft wel hetzelfde voor Scope 1 & 2 om de voortgang te kunnen blijven monitoren. Het basisjaar van Scope 3 is 2014 voor de ketenanalyse Openbare verlichting en 2015 voor ketenanalyse Afval. 2/18

2 Eisen In dit document zijn de onderstaande eisen van het Handboek 3.0 behandeld: 1.B.1. Het bedrijf onderzoekt aantoonbaar de mogelijkheden het energie verbruik te reduceren van het bedrijf en de projecten waarop CO2-gerelateerd gunningvoordeel verkregen is. 3.B.1. Het bedrijf heeft een kwantitatieve reductiedoelstelling voor scope 1 & 2 emissie van het bedrijf en de projecten opgesteld, uitgedrukt in absolute getallen of percentages ten opzichte van een referentiejaar en binnen een vastgelegde tijdstermijn en heeft een bijbehorend plan van aanpak opgesteld inclusief de te nemen maatregelen in de projecten. 4.B.1. Het bedrijf heeft voor scope 3, op basis van 2 analyses uit 4.A.1, CO2-reductiedoelstellingen geformuleerd. Er is een bijbehorend plan van aanpak opgesteld inclusief de te nemen maatregelen. Doelstellingen zijn uitgedrukt in absolute getallen of percentages ten opzichte van een referentiejaar en binnen een vastgelegde termijn. 4.B.2. Het bedrijf rapporteert ten minste halfjaarlijks (intern én extern) de voortgang ten opzichte van de doelstellingen voor het bedrijf en de projecten waarop CO2-gerelateerd gunningvoordeel verkregen is. 5.B.1. Het bedrijf heeft voor scope 3, op basis van de analyses uit 5.A.2, een strategie en CO2-reductiedoelstellingen geformuleerd. Er is een bijbehorend plan van aanpak opgesteld inclusief de te nemen maatregelen. Doelstellingen zijn uitgedrukt in absolute getallen of percentages ten opzichte van een referentiejaar en binnen een vastgelegde termijn. 5.B.2. Het bedrijf rapporteert minimaal 2x per jaar zijn emissie-inventaris scope 1, 2 & 3 gerelateerde CO2- emissies (intern en extern) alsmede de vooruitgang in reductiedoelstellingen, voor het bedrijf en de projecten. 5.B.3. Het bedrijf slaagt erin de reductiedoelstellingen te realiseren. 3/18

3 Doelstellingen 3.1. Hoofddoelstellingen Hieronder zijn de de hoofddoelstellingen voor scope 1 & 2 weergegeven: 1. wil in 2018 ten opzichte van 2012 8% minder CO 2 uitstoten. 2. wil in 2020 ten opzichte van 2012 10% minder CO 2 uitstoten. * Deze doelstellingen zijn gerelateerd aan de omzet. Om de hoofddoelstellingen te halen zijn er subdoelstellingen gemaakt deze worden verwoord voor scope 1 & 2 in 3.2 en voor scope 3 in 3.3. 3.2. Subdoelstellingen Scope 1 + 2 Hieronder zijn de subdoelstellingen voor Scope 1 en 2 weergegeven: 3. reduceert in 2020 7% van de scope 1 emissies ten opzichte van 2012*. 4. reduceert in 2020 45% van de scope 2 emissies ten opzichte van 2012*. 5. reduceert in 2020 in totaal 59 ton CO 2 middels het zelf opwekken van duurzame stroom. * Deze subdoelstellingen zijn gerelateerd aan de omzet. 3.3. Subdoelstellingen Scope 3 Hieronder worden de subdoelstellingen voor Scope 3 (ketenanalyses) weergegeven: 6. reduceert in 2020 3% in de scope 3 emissies ketenanalyse afval ten opzichte van 2015*. 7. reduceert in 2020 2,4% in de scope 3 emissies ketenanalyse openbare verlichting ten opzichte van 2014**. 8. reduceert in 2020 1% in de scope 3 emissies Employees commuting ten opzichte van 2014*. * Waarbij de CO 2-uitstoot is gerelateerd aan de totale omzet. ** Waarbij de CO 2-uitstoot is gerelateerd is aan de omzet van de Business Unit Energie Projecten gerelateerd aan de werkzaamheden voor de gemeente Tilburg. 4/18

4 Mogelijke reductie maatregelen voor Scope 1 & 2 4.1. Reduceren brandstofverbruik Het brandstofverbruik heeft een aandeel van 93% in de totale CO 2 footprint van Van den Heuvel, dit wordt voornamelijk veroorzaakt door het wagenpark en de inzet van het materieel. Het verminderen van brandstofverbruik kan op de volgende manieren: Het verminderen van het aantal te rijden kilometers; Het efficiënter rijden of inzetten van energiezuinigere auto s of materieel waardoor minder brandstof verbruikt wordt. Hieruit volgen een aantal mogelijk te nemen maatregelen: 1. Algemeen Zorgen voor een goed registratiesysteem van individuele auto s in het wagenpark. 2. Efficiënter rijgedrag Cursus Het Nieuwe Rijden geven aan medewerkers. Instrueren van medewerkers met welke aspecten van het rijgedrag het brandstofverbruik beïnvloed kan worden waardoor zuiniger rijden mogelijk is. Bewustwording van bestuurders over hun rijgedrag vergroten door: Regelmatig terugkerende aandacht aan Het Nieuwe Rijden via toolbox, werkoverleg, etc. Persoonlijke gesprekken aangaan met medewerkers die in het verbruik opvallen en afwijkend gedrag vertonen. 3. Vergroening brandstoffen Aanschaffen van zuinige auto s en materieel (A- of B-label, hybride/elektrische auto voor kortere afstanden); Rijden op groengas; Start-stop systeem en motormanagementsysteem op kranen en shovels; Frequent onderhoud (in combinatie met Het Nieuwe Rijden, controleren bandenspanning, etc.); Brandstof met optimale verbrandingswaarde aanschaffen; Op langdurige project locaties bouwaansluitingen aanvragen en waar mogelijk huurpanden gebruiken. Dit voorkomt het draaien van aggregaten; Opwekken stroom op projecten door middel van zonnepanelen en windmolens. 4. Gereden kilometers verminderen Verminderen van het aantal gereden woon-werk en zakelijke kilometers door stimuleren van: Carpoolen; Flexibele werkplekken; Audio- en video-meetings; Fiets- en treinreizen. 5/18

4.2. Reduceren verbruik van gas & elektriciteit Het aandeel van gasverbruik op de CO 2 footprint is 5%, het aandeel van het elektriciteitsverbruik is 0%. Op het kantoor kunnen de volgende maatregelen genomen worden om de CO 2-uitstoot te verminderen: 1. Algemeen Het plaatsen van slimme tussenmeters waardoor gas- en elektraverbruik nauwkeuriger gemeten kunnen worden. Dit helpt om beter inzicht te krijgen in het energieverbruik en nauwkeurige meetgegevens waardoor onzekerheden in de emissie inventaris kleiner worden. Gebruik maken van de online registratietool om uitschieters in het energieverbruik vast te stellen. 2. Gasverbruik Betere isolatie van de panden door toepassen van dakisolatie, muurisolatie, HR-glas of tochtwering in kozijnen of deuren; Hoog Rendement ketels installeren; Warmte-Koude-Opslag met warmtepomp installeren; Klimaatinstallatie opnieuw laten inregelen (door expert waarbij o.a. rekening gehouden wordt met hoe kantoorpanden worden gebruikt, hoe facilitaire dienst en servicetechnicus werkt en hoe de individuele gebruiker met zijn werkplek omgaat). 6/18

5 Mogelijke reductie maatregelen voor Scope 3 Op basis van de kwantitatieve Scope 3 analyses is er inzichtelijk gemaakt waar de besparingskansen liggen in de keten van Van den Heuvel. De analyse is zowel voor het hele inkoopvolume (upstream) als het volume van de gehele projectenportefeuille (downstream, richting klanten en gebruikers) uitgevoerd. Er is gekeken naar de mogelijke acties die Van den Heuvel kan ondernemen. De mogelijke reductie maatregelen gaan uit van acties die Van den Heuvel autonoom uit kan voeren. De uiteindelijke strategie zal ook betrekking hebben op ketenpartners. Deze zal onderdelen bevatten die overtuigen (beïnvloeden), onderzoeken, kennisdelen, gezamenlijke inspanningen voor innovatie e.d. Hierin onderscheiden deze acties zich van ontwikkelingsprojecten (zie eis 4.D.1) en keteninitiatieven (zie eis 4.B.1). Naast de mogelijke strategieën, die op de kwantitatieve Scope 3 analyses zijn gebaseerd, zijn er op basis van de gegevens uit 2014 reductie mogelijkheden gevonden met de twee ketenanalyses Openbare verlichting en Afval. 5.1. Strategieën op basis van de kwantitatieve Scope 3 analyse/ ketenanalyse Onderstaand tabel geeft de totale Scope 3 emissies weer die uit de kwantitatieve Scope 3 analyse over 2015 is gekomen. Hieruit blijkt dat de grootste emissie factoren de Purchased Goods & Services zijn met als tweede de Capital Goods. Scope 3 emissie Omvang in ton CO2 Mogelijke strategieën Verwachte reductie Purchased Goods & Services 17.630,35 Het verzamelen van certificaten van 0% onderaannemers, dit zorgt voor een duurzamer inkoop beleid. Capital goods 1.605,10 Capital goods is incidenteel, bij aankoop en 0% investeringen wordt de mogelijkheid van CO2 reductie overwogen (zie overzicht initiatieven). Transportation & 67,26 Zo veel mogelijk zelf het transport regelen 0% Distribution voortzetten van het huidige beleid. Waste Generated in 407,41 Verminderen van transport van afval, door 3% Operations foutieve leveringen, meer hergebruik van goederen stimuleren. Employee Commuting 44,96 Verminderen van de hoeveelheid woon-werk 1% kilometers door het stimuleren van carpoolen. Leased Assets 288,62 Zo veel mogelijk materieel in eigen beheer, 0% hebben en houden. Dit is al een doelstelling van Van den Heuvel, vandaar dat deze categorie al nihil is. Use of Sold Products 1.110,84 Om de tafel gaan met gemeente Tilburg en 2,4% duurzame verlichting plaatsen. Misschien mogelijkheden over gaan op groene stroom bespreken. End of life treatment of sold products 0 De End of life treatment is al nihil. 0% 7/18

Op basis van de verwachte reductie zijn de ketenanalyses uitgevoerd voor de categorieën Waste Generated in Operations en Use of Sold Products. De ketenanalyses van Van den Heuvel zijn in onderstaande tabel weergegeven. Ketenanalyses Omvang in ton CO 2 Mogelijke strategieën Ketenanalyse afval 407,41 Doelstelling zetten op verkeerde leveringen en ophalen diensten; Reduceren van het totale afval en hergebruik van de duurzame goederen; In overleg met afval verwerker de Afval verwerkingsmethoden aanpassen. Ketenanalyse Openbare 1.886,35 Overleggen met Gemeente Tilburg over verlichting mogelijke verdere reductie mogelijkheden; Overstappen naar groene stroom. Verwachte reductie Zie ook Waste generated in operations Zie ook Use of Sold Products. 8/18

6 Subdoelstellingen per emissiestroom De hoofddoelstelling is uitgesplitst per Scope om zodoende doelstellingen te formuleren die gedetailleerder en beter meetbaar zijn. Ieder half jaar tijdens de evaluatie van het reductieplan zal hieronder per subdoelstelling de voortgang in CO 2-reductie beschreven worden. 6.1. Scope 1: Wagenpark In 2015 is de CO 2-uitstoot door het brandstofverbruik van het wagenpark met 13% verminderd ten opzichte van 2012. Het wagenpark is in 2015 uitgebreid naar 229 auto s. Ondanks deze uitbreiding is het brandstofverbruik niet toegenomen. Dit is onder andere het gevolg van de inkoop van energiezuinigere modellen. Mogelijk zijn er, door het anders verdelen van de werkzaamheden, minder kilometers gereden. Voor een duidelijk beeld van de CO 2-uitstoot is deze ook gerelateerd aan het aantal voertuigen in het wagenpark. De resultaten van deze analyse zijn beschreven in hoofdstuk 8. 6.2. Scope 1: Bedrijfsmiddelen Sinds 2012 is er geen absolute reductie behaald binnen het verbruik van de bedrijfsmiddelen. De totale reductie gerelateerd aan omzet is ook niet gedaald. De CO 2-uitstoot van de bedrijfsmiddelen is in 2015 0,25% lager dan in 2014. De CO 2-reductie gerelateerd aan de omzet is in 2015 met 7,5% gedaald ten opzichte van 2014. Door een grotere inzet van de bedrijfsmiddelen stijgt tevens de bijdrage in het CO 2 verbruik. 6.3. Scope 1: Vestigingen De CO 2-uitstoot met betrekking tot gasverbruik is in 2015 met 14,6% afgenomen ten opzichte van 2012. Het aantal graaddagen in Volkel volgens http://www.mindergas.nl/degree_days_calculation was in 2012 2.970 en in 2015 2.721. De daling van de CO 2-uitstoot gerelateerd aan het aantal graaddagen is 6,8%. De reden voor de reductie zijn de uitgevoerde maatregelen op de vestigingen, voornamelijk het periodiek onderhouden van de verwarmingstoestellen en het inregelen van cv-instellingen. Dit zijn voornamelijk dagnacht, weekend en hal-instellingen. Dit zijn eenmalige reductiedoelstellingen die nu zijn behaald. De doelstellingen worden niet verder verscherpt, omdat het de verwachting is dat er wat stagnering komt in de mogelijke reductie. 6.4. Scope 2: Vestigingen De subdoelstellingen zijn van toepassing op het complete verbruik van de vestigingen benoemd in de Organizational Boundary. Sinds 2012 is er een grote reductie van 84,1% behaald op het gebied van CO 2- uitstoot in Scope 2. Door de overstap naar groene stroom is de reductie in de categorie elektraverbruik behaald, nu kijkt Van den Heuvel naar de mogelijkheden van groene stroom op project locaties door bijvoorbeeld het plaatsen van een tijdelijke bouwaansluiting. 6.5. Scope 2: Zakelijke kilometers De reductie van zakelijke kilometers is gerealiseerd door de aanschaf van meer zakelijke auto s. Deze uitbreiding heeft ervoor gezorgd dat er minder kilometers gedeclareerd worden. Deze zijn nu onderdeel van de emissies in Scope 1 wagenpark. 6.6. Scope 3: Ketenanalyses Afval en Openbare verlichting Voor Scope 3 is een reductiedoelstelling geformuleerd. Dit is onder voorbehoud met de medewerking van de ketenpartners, afvalverwerker en Gemeente Tilburg. Deze doelstellingen zijn voor Van den Heuvel significante doelstellingen in de Scope 3. De verwachting is dat deze doelstellingen kunnen worden gerealiseerd als ketenpartners willen samenwerken tot een goede afloop. In de toekomst zal blijken wat de daadwerkelijke vermindering in de Scope 3 zal zijn. Het basis jaar 9/18

voor de Scope 3 doelstellingen voor de ketenanalyse Openbare verlichting is 2014 en voor de ketenanalyse afval is dit 2015. Het reductie beleid voor Scope 3 is in 2015 opgezet. Deze doelstellingen zullen ertoe leiden dat in de totale Scope 3 emissies van Van den Heuvel een reductie zal plaats vinden in 2020. 10/18

CO 2 Reductiedoestellingen 2020 7 Overzicht initiatieven op gebied van de CO2-Prestatieladder In onderstaande tabel worden de maatregelen die worden genomen op het gebied van CO 2-reductie uitgewerkt. Dit is een continu proces waarbij deze tabel aangevuld zal worden met nieuwe maatregelen als deze worden genomen. Initiatief Vestiging Omschrijving Aanvang Status initiatief Alle conventionele straatverlichting op het terrein van de vestiging is vervangen voor 07-01-2013 Gereed energiezuinige Ledverlichting. Isolatie van de gehele voorgevel van gebouw G is vervangen. Hierdoor is de ruimte beter 02-07-2013 Gereed geïsoleerd wat bijdraagt aan een betere temperatuur huishouding van het gebouw. Er is door PON-Nederland een scan uitgevoerd van het wagenpark om te onderzoeken waar 28-08-2013 Gereed mogelijke besparingen zijn te behalen in het wagenpark. Aan de hand van de scan is inzicht verkregen en zijn conclusies getrokken voor de aanpassingen en invullingen in het wagenpark. Project Utrecht Voor diverse projecten in het centrum van Utrecht zijn fietsen aangeschaft. Hierdoor hoeft er 11-09-2013 Gereed minder gebruik gemaakt te worden van auto s en verplaatst men zich in het centrum van de stad per fiets. Verwijderen van woonhuis op terrein van Van den Heuvel. Woonhuis was oud en onvoldoende 16-09-2013 Gereed geïsoleerd. Verwijderen van schoorsteen van gebouw K. In het gebouw is het archief gevestigd en daar dient 29-10-2013 Gereed de temperatuur constant te blijven. De schoorsteen veroorzaakt veel tocht waardoor er meer gestookt moet worden dan nodig. Middels de herinrichting van de printeromgeving worden de stand alone (eigen) printers 18-11-2013 Gereed maatregel - materieel en verwijderd. De printopdrachten worden verstuurd naar afdelingsprinters, waarbij het aantal middelen printers in de organisatie sterk wordt gereduceerd. De vaste printinstellingen zijn aangepast zodat er bij een standaard printopdracht geen kleur gehanteerd wordt. Middels de herinrichting van het printerpark wordt een energie-, inkt- en papierbesparing verwacht. Conventionele verlichting van de toiletgroepen en voorraadkast zijn uitgerust met 18-11-2013 Gereed bewegingssensoren waardoor de verlichting automatisch aan- of uitspringt en niet meer handgeschakeld aan- of uit gezet moet worden. Tevens in enkele toiletten Ledverlichting aangebracht. Het nieuwe draaien is het slim toepassen van de ervaringen van het werken met graafmachines. 28-11-2013 Gereed De stijl van draaien en de werkaanpak blijken een grote invloed te hebben op het maatregel brandstofverbruik. Winst valt te halen uit een slimme inzet van het benodigde vermogen, het Training: Het nieuwe tijdig uitschakelen van de machines en een slimme werkaanpak en planning. Dit vraagt geen draaien (Keteninitiatief) grote investeringen in materieel, maar wel een goede training en voldoende aandacht voor de prestaties binnen de organisatie, waardoor de machinisten in staat worden gesteld machines zuiniger te bedienen. Alle machinisten van Van den Heuvel hebben de training het Het Nieuwe Draaien gehad. Speciale trainingen voor de vrachtwagenchauffeurs om bewust te worden van de eigen stijl en 02-12-2013 Gereed rijgedrag en om de nodige aanpassingen aan te brengen in de rijtechniek. Het programma Het maatregel Training: Het Nieuwe Rijden stimuleert onze beroepschauffeurs over te gaan tot een energie-efficiënter rij- en nieuwe rijden reisgedrag en dus een CO2-reductie. (Keteninitiatief)

CO 2 Reductiedoestellingen 2020 Middels een poster Samen zorgen voor minder CO2 willen wij onze medewerkers informeren 02-12-2013 Gereed en stimuleren zuiniger c.q. efficiënter om te gaan met energie. maatregel Er is de met energieleverancier Raedthuys een contract afgesloten voor alle vestigingen voor de 01-01-2014 Gereed levering van 100% pure groene energie opgewekt op Nederlandse bodem. maatregel Veenendaal Plaatsen van deurdrangers op alle tussen- en buitendeuren om te voorkomen dat deuren blijven 07-02-2014 Gereed openstaan en daarmee onnodig gestookt dient te worden. Aanschaf van een nieuwe hoogwerker met een Euro 6 motor en een hybride kraan (DAF FA LF 11-04-2014 Gereed 180 (EURO-6) T265-14,5 Hybride hoogwerker). De eerste hoogwerker in Nederland met een Euro 6 motor en een hybride kraan. D.w.z. dat tijdens het werken met de hoogwerker de motor van de vrachtwagen niet meer hoeft te draaien. Dit bespaart aanzienlijk brandstof en dus een sterke reductie van CO2. Alle vestigingen Van den Heuvel is lid geworden van Nederland CO2 Neutraal en woont jaarlijks de 29-04-2014 Gereed georganiseerde seminars bij en is tevens lid van de werkgroep Brandstof gebruik auto s. maatregel (Keteninitiatief) Van den Heuvel heeft al jaren als vaste bestelauto de VW Caddy (uitstoot CO2: 136 g/km). In 23-05-2014 Gereed 2014 is van dit basismodel afgestapt en overgestapt naar de bestelauto Ford Transit Connect (uitstoot CO2: 115 g/km). Deze heeft een veel lagere CO2 uitstoot en is zuiniger in het verbruik van brandstof. Vervangen van zeer verouderde en slechte lichtstraat op gebouw C. Met de nieuwe lichtstraat is 19-06-2014 Gereed er veel meer natuurlijk zonlicht in het gebouw, waardoor overdag verlichting niet noodzakelijk is. Vervangen van zeer verouderde en slechte lichtstraat op gebouw F. Met de nieuwe lichtstraat is 19-06-2014 Gereed er veel meer natuurlijk zonlicht in het gebouw, waardoor overdag verlichting niet noodzakelijk is. Invoering nieuwe Ford-modellen, waarbij de CO2-uitstoot wordt teruggebracht van 217 g/km 27-06-2014 Gereed naar 201 g/km. Dit betreft een besparing van 16 g/km. Voor de vestiging is door een extern adviesbureau een energiebesparingsonderzoek 04-07-2014 Gereed uitgevoerd. Uit dit onderzoek zijn diverse besparingsmaatregelen weergegeven. maatregel 7 vestigingen voorzien (m.u.v. groot verbruik vestigingen en Tiel) van slimme meters, 16-07-2014 Lopend waarbij twee maandelijks beter inzicht verkregen kan worden in verbruik van Energie d.m.v. maatregel rapportage van de energieleverancier. Bij 7 warmwater boilers op het terrein in zijn tijdklokschakelaars geplaatst waarbij veel 21-07-2014 Gereed maatregel - materieel en efficiënter de boiler in- en uitgeschakeld wordt rekening houdend met het gebruik. middelen Nieuwegein I In het magazijn zijn alle conventionele tl-verlichting vervangen voor energiezuinige 15-09-2014 Gereed Ledverlichting. Tevens is het magazijn voorzien van bewegingssensoren. De verlichting in de overkapping van de hoofdentree op de vestiging branden permanent 21-10-2014 Gereed (24/7). Deze is aangepast en voorzien van een tijdklok en schemerschakelaar. Vervanging van Mercedes-Benz Actros 2536 LENA / 450 PK 6x2 (EURO-3) voor een Mercedes- 22-10-2014 Gereed Benz Antos 2543 LENA 6x2 428 PK (Euro 6). Alle conventionele verlichting in de openbare ruimten vervangen voor energiezuinige 19-11-2014 Gereed Ledverlichting. Alle bovengrondse cv-leidingen isoleren ter voorkoming van warmte verlies. 24-11-2014 Gereed Tilburg De bestaande NEON reclameverlichting bij de vestiging is vervangen naar energiezuinige LED 27-11-2014 Gereed verlichting. 12/18

CO 2 Reductiedoestellingen 2020 Middels onderzoek wordt geïnventariseerd welke reducerende maatregelen er toegepast 28-11-2014 Gereed kunnen worden tijdens het ontwerp en realisatie van het nieuwe gebouw leidinghuis op de maatregel vestiging in. Tilburg In alle kantoorruimten zijn alle conventionele tl-verlichting vervangen voor energiezuinige 11-12-2014 Gereed Ledverlichting en tevens is de nieuwbouw voorzien van Ledverlichting. Tevens zijn de toiletten voorzien van bewegingssensoren. Tilburg Toiletgroepen en voorportalen van de toiletten voorzien van Ledverlichting en 11-12-2014 Gereed bewegingssensoren. Tilburg Delen van de verlichting per ruimte m.b.v. 2 schakelingen per ruimte. 11-12-2014 Gereed Tilburg Alle conventionele buitenverlichting in het kantoor op de vestiging Tilburg vervangen voor 11-12-2014 Gereed energiezuinige Ledverlichting en tevens de verlichting voorzien van een tijdklok en schemerschakelaar. Nieuwbouw Leidinghuis: plaatsen van 178 zonnepanelen van het A-merk Hyundai met een 18-06-2015 Gereed omvormer van het A-merk SMA met een totaal vermogen van 44.500Wp en produceert naar verwachting circa 41.070 kwh per jaar. Nieuwbouw Leidinghuis: plaatsen van een warmtepomp met vloerverwarming i.p.v. traditionele 18-06-2015 Gereed heaters in opslagloods en werkplaats. Nieuwbouw Leidinghuis: plaatsen van Ledverlichting in opslagloods, werkplaats en 18-06-2015 Gereed instructieruimte. Conventionele verlichting van de reproruimte is uitgerust met bewegingssensoren waardoor de 09-01-2015 Gereed verlichting automatisch aan- of uitspringt en niet meer handgeschakeld aan- of uit gezet moet worden. Aanschaf en implementatie van energiemonitoring Erbis Online van Van Beek. 06-02-2015 Gereed maatregel In kantoorgedeelte A6 de bestaande opstelling van een kopieermachine, printer en scanner 17-07-2015 Gereed maatregel - materieel en vervangen voor 1 multi-functional machine die kan printen, scannen en kopiëren. middelen Alle vestigingen Afval scan laten maken van alle afvalstromen op de verschillende vestigingen. Reduceren 03-11-2015 Onderzoek transport, efficiëntere afvalinzameling en scheiding van afval. maatregel Conventionele verlichting van het magazijn E1 vervangen (82 stuks armaturen met dubbele 15-11-2015 Initiatief buizen) voor ledverlichting (85 stuks, voornamelijk enkele buizen) en tevens een nieuwe indeling van de verlichting maken en aanpassen van schakelingen. Terneuzen Start met het uit faseren van de werkbussen bij de dochteronderneming De Vin Pass van het 23-11-2015 Gereed merk Hyundai en implementeren van het merk Ford. Nieuwegein 2 Vervangen van 23 stuks conventionele verlichting op kantoor voor ledverlichting (m.u.v. 1 ruimte 11-12-2015 Gereed beneden). Nieuwegein 2 Vervangen van 4 stuks conventionele OV-armaturen voor ledverlichting op het eigen terrein. 18-01-2016 Gereed Nieuwegein 2 Vervangen van neonverlichting voor ledverlichting in de gevelreclame. 20-01-2016 Gereed Nieuwegein 1 Vervangen van neonverlichting voor ledverlichting in de gevelreclame. Februari 2016 Gereed 36 stuks conventionele verlichting van de werkplaats F vervangen voor 37 stuks trog armaturen Maart 2016 Opdracht met 2st. ledbuizen + 3 stuks trogarmaturen met 2st. ledbuizen boven de werkbanken. Tevens 13/18

CO 2 Reductiedoestellingen 2020 demonteren van 18 stuks conventionele verlichting en plaatsen van 18 stuks ledverlichting in de 2 kantoren, kantine en magazijn van gebouw F. Conventionele verlichting van de werkplaats G vervangen (31 stuks armaturen met dubbele Maart 2016 Opdracht buizen) voor ledverlichting (31 stuks armaturen met dubbele buizen). 16 stuks conventionele verlichting in de werkbruggen van gebouw F vervangen voor 16 stuks Maart 2016 Opdracht ledbuizen. Starten met het bedrijfswagenpark te voorzien van EURO-6 motoren. Najaar 2016 Initiatief Veenendaal Kantoor renoveren en airco en verlichting aanpassen of nieuwe vestiging bouwen en duurzame 2016-2017 Initiatief oplossingen toepassen. Veenendaal Nishut vervangen voor een bedrijfshal of nieuwe vestiging bouwen en duurzame oplossingen 2016-2017 Initiatief toepassen. Nieuwegein 1/ Nieuwegein 2/ Oostzaan Plaatsen van zonnepanelen op nevenvestigingen (afhankelijk van pilot op hoofdvestiging). 2016-2019 Initiatief Plaatsen van E-laadpalen op de hoofvestiging voor specifieke functies binnen de organisatie en 2017 Initiatief t.b.v. bezoekers. Onderzoeken en oriënteren op mogelijkheden voor hybride/elektrische auto s. 2018 Initiatief / Onderzoek 14/18

CO 2 Reductiedoestellingen 2020 8 Voortgang Scope 1 en 2 doelstellingen Zoals in het vorige hoofdstuk weergegeven zijn de maatregelen voor de reductie in Scope 1 en 2 continu in behandeling bij Van den Heuvel. De totale CO 2-uitstoot in Scope 1 en 2 is in 2015 afgenomen met 8,0% van 2.955 ton in 2012 naar 2.717 ton CO 2. 8.1. Voortgang doelstelling 1 en 2 De CO 2-uitstoot gerelateerd aan omzet ten opzichte van de 2012 is in 2015 met 24% gedaald. Onderstaande grafiek is de voortgang van de CO 2-reductie weergegeven. De omzet is in 2015 toegenomen ten opzichte van 2012. Toch vindt er afname plaats van de CO 2-uitstoot. De rode lijn betreft de doelstelling en de blauwe lijn betreft de behaalde CO 2-reductie. Zowel in 2014 als in 2015 zijn doelstellingen 1 en 2 behaald. 8.2. Voortgang doelstelling 3 In onderstaande grafiek is de voortgang van de reductie van scope 1 emissies weergegeven en de doelstelling voor 2020. In 2015 heeft er in zijn totaliteit een daling voor Scope 1-emissies van 18% ten opzichte van 2012 plaatsgevonden. In 2015 is doelstelling 3 behaald. 15/18

CO 2 Reductiedoestellingen 2020 8.3. Voortgang doelstelling 4 In onderstaande grafiek is de voortgang van de reductie van scope 2 emissies weergegeven en de doelstelling voor 2020. In 2015 heeft er in zijn totaliteit een reductie van 87% aan Scope 2-emissies ten opzichte van 2012 plaatsgevonden. In 2014 heeft een grote reductie plaatsgevonden aan Scope 2-emisses omdat Van den Heuvel gebruik is gaan maken van groene stroom. In 2015 is doelstelling 4 behaald. 16/18

CO 2 Reductiedoestellingen 2020 8.4. Voortgang doelstelling 5 In juli 2015 heeft van den Heuvel de zonnepanelen op het leidinghuis in gebruik genomen. Van Juli t/m december 2015 is hiermee 9,2 ton CO 2 gereduceerd middels het gebruik van duurzame stroom. Indien er jaarlijks t/m jaargang 2020 9,2 ton aan CO 2 wordt gereduceerd wordt de doelstelling van 59 ton aan duurzame stroom niet behaald. Indien er jaarlijks 18,4 ton* aan CO 2 gereduceerd kan worden middels duurzame stroom dan wordt doelstelling 5 behaald. * Op basis van reductie van 9,2 ton in 6 maanden is dit een reductie van circa 1,53 ton per maand. Doorgerekend is dit 18,4 ton per jaar. 8.5. Voortgang doelstelling 6 De status van de reductiedoelstellingen van de ketenanalyse afval in Scope 3 is nog niet weer te geven. Door de overstap naar een andere afvalleverancier in 2015 is gebleken dat niet alle afvalstromen in 2014 zijn vastgelegd. Hierdoor zijn de gegevens van 2014 niet als basisjaar bruikbaar. De gegevens van 2015 zijn meer representatief voor de hoeveelheid afval en zal daarom als basisjaar worden gebruikt. Hierdoor kan nog geen voortgang in de Scope 3 analyse voor afval aangetoond worden. Het ontstaan van afval is tevens afhankelijk van onze opdrachtgevers en de uit te voeren werkzaamheden. Vooral het afvoeren van bouw en sloopafval, puin en asbest is sterk gerelateerd aan de soort en verkregen opdrachten. Vanaf juli 2015 wordt het afval door van Gansewinkel verwerkt. Deze informatie wordt door Van Gansewinkel vastgelegd en periodiek gerapporteerd naar Van den Heuvel. Opmerking Door het afval aan te bieden aan van Gansewinkel wordt de reductie van afval verwerken gestimuleerd. Van Gansewinkel heeft als ambitie opgenomen om in 2020 meer dan 75% van het afval te recyclen tot nieuwe grondstoffen, in 2014 is dit 64% (bron: Nationaal Afvalrapport waardevol Editie 1, november 2015 Van Gansewinkel). 17/18

CO 2 Reductiedoestellingen 2020 Omdat 96% van de CO 2-uitstoot bij het verwerken van afval vrijkomt zal de CO 2-reductie in de ketenanalyse afval door de doelstelling van Van Gansewinkel mogelijk niet behaald worden. Ons huidige doel zal dan ook zijn om afval zoveel mogelijk gescheiden aan te leveren en zo min mogelijk afval te creëren. 8.6. Voortgang doelstelling 7 In de onderstaande grafiek is de CO 2-uitstoot uit de ketenanalyse van openbare verlichting weergegeven. De rode lijn is de basislijn volgens de analyse uit 2014 met een reductiepotentieel van 2,4% voor 2020. In 2015 is een forse daling ten opzichte van 2014 te zien. In 2015 is doelstelling 7 behaald. 8.7. Voortgang doelstelling 8 De reductiedoelstellingen in Scope 3 voor Employees commuting waarbij de CO 2-uitstoot is afgezet tegen de totale omzet is in 2015 met 7,2% gedaald ten opzichte van 2014. In 2015 is doelstelling 8 behaald. 18/18