Publieke rechtshandhaving, inzonderheid de gemeentelijke bestuurlijke politie Tip: heel veel van de cursus staat in de codex. I. Publieke rechtshandhaving Publieke vs. Strafrechtelijke rechtshandhaving Kenmerken Wettelijke regeling Zowel publieke rechtshandhaving als strafrechtelijke zijn wettelijk geregeld. Er moet altijd een wettelijke regeling voorzien zijn. à Bij de GAS- boete hoort de GAS- wet. De gemeente kan geen boete opleggen op een manier die niet expliciet is geschreven in een wet (wet in de brede zin van het woord, ook ordonnantie, decreet, ) Concrete inbreuk op rechtsnorm Als u een GAS- boete krijgt voor wildplassen, dan zal u dat ook effectief moeten gedaan hebben. Opgelegd door orgaan van actief bestuur Strafsancties worden opgelegd door de strafrecht. Als het gaat om een boete die opgelegd wordt door een bestuursorgaan, dan gaat het om een bestuurlijke sanctie. Nadeel voor de bestuurde Het gaat nooit om een voordeel, er moet altijd sprake zijn van een nadeel. Repressief en preventief karakter Veel mensen denken dat straffen is om repressief op te treden. Straffen heeft ook een preventief oogmerk, u wil bepaalde gedragingen vermijden. Er is een verschil tussen een bestuurlijke maatregel en een bestuurlijke sanctie. Een maatregel is altijd louter preventief, het is met de bedoeling de openbare orde te waarborgen. à Men wil een betoging organiseren tijdens de Gentse Feesten, de burgemeester wil de betoging niet verbieden, hij wil de rust en orde wordt gehandhaafd. Hij gaat het verbieden met preventief oogmerk, want hij heeft niet voldoende politie aangezien die allemaal aanwezig zijn op de Gentse Feesten. Er is ook een verschillende procedure, er zijn veel strengere waarborgen wanneer het gaat om een repressief karakter, dan bij een preventief karakter.
Formele motiveringsplicht De formele motiveringswet is van toepassing op bestuursbeslissingen. Het is anders dan wat de rechter doet, hij moet motiveren op grond van art. 149 GW. Wat is het verschil? Het grote verschil ligt hem er in dat een rechter een antwoordingsplicht heeft. Hij moet antwoorden op alles wat u aanbrengt. De bestuurlijke rechter moet afdoende motiveren. Bij een bestuurlijke sanctie heb je steeds de mogelijkheid om in hoger beroep te gaan. Rechter toetst rechtmatigheid De rechter mag slechts de rechtmatigheid controleren. Is de bestuurshandeling wettig, rechtmatig volgens de geldende maatregelen? De rechter kan de opportuniteit niet toetsen. De rechter kan niet zeggen 70 voor wildplassen, ik vind dit er wat over. Dit is een beleidsbeslissing en is dus opportuniteit. Uitzondering: de marginale toetsing wanneer het kennelijk onredelijk is, dan mag de rechter wel de opportuniteit toetsen. à Er valt per ongeluk een papiertje uit uw zak, de politie ziet dit en maakt een pv op. U krijgt een boete van 300. Dit is kennelijk onredelijk. Geen strafrechtelijke sanctie Dit klopt niet helemaal. Een GAS- boete is geen strafsanctie, want het strafwetboek is niet van toepassing. Voor het EHRM (in het bijzonder art. 6 EVRM) zijn er andere criteria om te bepalen wat een strafsanctie is, volgens hun is een GAS- boete wel een strafsanctie. Naar intern recht is er dus geen sprake van een strafsanctie, internationaalrechtelijk wel. Dadingen Er is een mogelijkheid tot onderhandelen met het bestuur. Bv. een minderjarige krijgt een GAS- boete opgelegd, men is dan verplicht een bemiddeling te starten. Art. 12 De vrijheid van de persoon is gewaarborgd. Niemand kan worden vervolgd dan in de gevallen die de wet bepaalt en in de vorm die zij voorschrijft. Behalve bij ontdekking op heterdaad kan niemand worden aangehouden dan krachtens een met redenen omkleed bevel van de rechter, dat moet worden betekend bij de aanhouding of uiterlijk binnen vierentwintig uren. Mogelijke examenvraag: Wat is het belang van art. 12 bij bestuurlijke sanctioneringen? Een gevangenisstraf is enkel mogelijk door de rechter. Een bestuurlijke rechter kan dit nooit. Examen: overlopen van deze kenmerken bij het artikel/de casus dat aangehaald wordt. Voorbeelden art. 444 WIB92 Bij niet- aangifte of in geval van onvolledige of onjuiste aangifte, worden de op het niet aangegeven inkomstengedeelte verschuldigde belastingen vermeerderd met een belastingverhoging die wordt bepaald naar gelang van de aard en de ernst van de overtreding, volgens een schaal waarvan de trappen door de Koning worden vastgesteld en gaande van 10 pct. tot 200 pct. van de op het niet aangegeven inkomstengedeelte verschuldigde belastingen. à Hier ga je de criteria gaan overlopen om uit te maken of er sprake is van publieke rechtshandhaving. 2
Krantenkoppen Spilfiguur in valse facturenzwendel krijgt bijkomend 1 jaar cel. à Geen bestuurlijke boete, er staat cel. art. 131 Gem.Decr. Als tegen een personeelslid een strafrechtelijk of tuchtrechtelijk onderzoek loopt en zijn aanwezigheid onverenigbaar is met het belang van de dienst, kan de tuchtoverheid het personeelslid preventief schorsen bij wijze van ordemaatregel, al dan niet met inhouding van salaris. à Is dit een vorm van bestuurlijke sanctie? Nee, het is niet repressief. II. Gemeentelijke bestuurlijke politie Tip: Quasi alles vanaf hier is terug te vinden in de codex. Politie heeft niets te maken met politie als orgaan (dienst, Rijkswacht, ). Het gaat om de bevoegdheid politie: de bevoegdheid van de gemeente om de openbare orde te gaan handhaven, herstellen, waarborgen. Uiteraard komen er wel politieagenten in voor. De openbare orde heeft 3 componenten: De openbare rust: boete opleggen wegens nachtlawaai. De openbare veiligheid: burgemeester wil café sluiten omdat brandveiligheid onvoldoende is. De openbare gezondheid: burgemeester neemt maatregelen tegen rattenplaag. Zedelijkheid kan hier ook onder vallen, o.a. prostitutie. De economische orde valt hier niet onder. Esthetiek valt hier ook niet onder. 1. Verordende bevoegdheid en individuele maatregelen Verordende bevoegdheid Herhaling: een verordening is altijd algemeen, onpersoonlijk en ten aanzien van iedereen geldend. De verordende bevoegdheid van de gemeente ligt bij de gemeenteraad. Alles wat van gemeentelijk belang is, daar is de gemeente bevoegd voor. Deze grond is art. 41 GW. Opgelet: op examen niet Gemeentewet, maar Nieuwe Gemeentewet of Gemeentedecreet wanneer het gaat om bestuurlijke dingen. Art. 119, lid 1 en 2 N.Gem.W.: De gemeenteraad maakt de gemeentelijke reglementen van inwendig bestuur en de gemeentelijke politieverordeningen, met uitzondering van de tijdelijke politieverordeningen op het wegverkeer bedoeld in artikel 130bis. Deze reglementen en verordeningen mogen niet in strijd zijn met de wetten, de decreten, de ordonnanties, de reglementen en de besluiten van de Staat, de Gewesten, de Gemeenschappen, de Gemeenschapscommissies, de provincieraad en de bestendige deputatie van de provincieraad. Van welke regeling is deze regel een algemene veruitwendiging? De hiërarchie der rechtsnormen. Een GAS- reglement moet conform de wet, Gw en Europese, int le wetgeving zijn. 3
Art. 135, 2, eerste lid N.Gem.W.: De gemeenten hebben ook tot taak het voorzien, ten behoeve van de inwoners, in een goede politie, met name over de zindelijkheid, de gezondheid, de veiligheid en de rust op openbare wegen en plaatsen en in openbare gebouwen. De wetgever voorziet in een lijst in hetzelfde wetsartikel, tweede lid. Uitzondering: art. 134, 1 N.Gem.W., in geval van hoogdringendheid heeft de burgemeester de bevoegdheid om politieverordeningen uit te vaardigen. Het moet gaan om een onvoorzienbare gebeurtenis. Individuele maatregelen Individuele maatregelen zullen door de burgemeester genomen worden. Deze uitzondering vinden we dus terug bij de burgemeester. De wettelijke grondslagen zijn expliciet in de wet voorzien. Er zijn ook andere wetsgronden (o.a. art. 133, lid 2 N.Gem.W.). Dit is ontwikkeld door de Raad van State. De burgemeester is op grond van art. 135 bevoegd om individuele maatregelen te nemen. Schematisch art. 135, 2 N.Gem.W. gemeente andere art. 119 N.Gem.W. art. 133 N.Gem.W. gemeenteraad burgemeester uitz. art. 134 N.Gem.W. 2. Bestuurlijke sancties opgelegd door de burgemeester Dit is puur leeswerk. Examen: sancties lezen en belangrijke woorden (= en/of, kunnen/moeten ) goed interpreteren. Voorlopige sluiting of tijdelijke schorsing van een vergunning in geval van hoogdringendheid Art. 134ter N.Gem.W. Wat staat hier niet in? De algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Deze moeten sowieso op elke bestuurshandeling worden toegepast. Sluiting van een voor het publiek toegankelijke inrichting Art. 134quater N.Gem.W. Publieke inrichting: u kan er vrij binnen en buiten gaan, het hoeft geen openbaar gebouw te zijn. 4
Het tijdelijk plaatsverbod Art. 134sexies N.Gem.W. Deze is zeer verregaand. In dit artikel staat de motiveringsplicht expliciet vermeld, in de voorgaande niet, maar ook daar geldt die! 3. Bestuurlijke sancties opgelegd het College van Burgemeester en Schepen Het verschil tussen deze sancties is dat er een andere procedure is. Deze sancties moeten expliciet in een reglement zijn voorzien. Het CBS kan ook een vergunning schorsen of intrekken, het kan ook een instelling tijdelijk of definitief sluiten. De burgemeester haalt zijn bevoegdheid rechtstreeks uit de wetsartikelen. De procedure is gelijkaardig aan die van de GAS- boete, al is er hier wel een voorafgaande verwittiging nodig en bij een GAS- boete niet. 4. Bestuurlijke sanctie opgelegd door een sanctionerend ambtenaar: de GAS- boete Inleiding De Gemeenteraad is bevoegd om straffen te bepalen. Voor 1999 kon de gemeenteraad dit ook doen, de sanctie was gewoon de politie. Het parket had niet veel zin om zich hier mee bezig te houden, dus er werd wel wildgeplast, gesluikstort, Het probleem was dus dat we een straffeloosheidssituatie in ons land hadden. Oplossing: alles wat in art. 135, 2, 7 N.Gem.W. mag u sanctioneren door een GAS- boete. GAS is een laatste alternatief die de gemeente kan aanwenden bij straffeloosheid. GAS is traag op gang gekomen, want de procedure was heel onduidelijk. Dit heeft geresulteerd in een nieuwe wet in 2013 die heel uitvoerig beschrijft hoe zo n GAS- procedure verloopt. Bevoegdheid gemeenteraad: GAS- reglement De gemeente mag niet bepalen dat er én een strafsanctie is én een GAS- boete, ze heeft wel een keuze. Dit is de gemeentelijke autonomie (art. 2, 1). Er is heel wat te doen geweest rond GAS voor minderjarigen. Dit heeft geresulteerd in heel wat waarborgen. We moeten de jeugdraad consulteren (art. 4, 5), dit is niet bindend, maar er wordt wel rekening mee gehouden. Er is een bijzondere informatieplicht, er moeten via alle kanalen informatie verspreid worden (art. 15). De Gemeente mag zelf invullen wat openbare overlast is. We komen dan in situaties waarbij gemeenten absurde regels oplegden (niet volleyballen op een voetbalveld, ). Waarom was er een probleem met GAS? 1. Er was geen begeleiding voor de gemeenten. De oude reglementen bleven bestaan. 2. Er is geen GAS- register, dit is er nog steeds niet. Er is geen limitatieve lijst met gedragingen die de gemeente strafbaar stellen. Beperkingen Strafsanctie of GAS reeds in wet, decreet of ordonnantie (art. 2 1). De gemeente mag enkel optreden als het gaat om iets van gemeentelijk belang (art. 2 1). Een GAS- boete mag nooit een politiestraf te boven gaan (art. 4 3). Er is een samenloopverbod (art. 5), je kan niet op 2 manieren gestraft worden voor eenzelfde gedraging. Dit is een bijzondere procedure die je zal moeten toepassen op het 5
examen. Het samenloopverbod geldt niet voor gemengde misdrijven (art. 3), dit kan gaan over diefstal, graffiti, nachtlawaai, Voor parkeren is een volledig ander systeem opgezet, parkeerboetes zijn niet zo streng. Ze vereisen een andere procedure. Daarnaast zijn er nog feiten die aanleiding geven tot verschillende kwalificaties, bv. wildplassen. Als je gaat wildplassen, moet je je broek opendoen/afdoen, dit is ook openlijke zedenschennis. Je zal wel maar voor 1 iets gesanctioneerd worden, idem bij gemengde misdrijven. Sanctievormen Er is een administratieve geldboete, max 350. De Gemeenteraad kan ook iets anders voorzien. Voor minderjarigen is er een max. Van 175. Er zijn in art. 4 ook alternatieve maatregelen te vinden, dit zijn geen sancties. Dit zijn de bemiddeling en de gemeenschapsdienst. Een minderjarige heeft hier altijd recht op, ook al staat het niet in het gemeentelijk reglement. Een meerderjarige enkel als het voorzien is in de gemeentelijke reglementen. De gemeenteraad is bevoegd voor het territorium van zijn gemeente. De plaats waar de inbreuk wordt gepleegd, ongeacht vanwaar de inwoner is. Ze kunnen afspreken met elkaar. Een politieambtenaar werkt in een zone, een zone bestaat uit verschillende gemeentes. Moest elke gemeente andere regels hebben, zou er chaos zijn. Minderjarigen tot 14 jaar. Belangrijk, je neemt het tijdstip waarop het feit is gepleegd. Dit is belangrijk want het moment waarop je het feit hebt gepleegd, bepaalt je procedure. Verhouding tot strafrecht Strafwetboek is niet van toepassing, GAS- boetes komen niet terecht op uw strafblad. Ze worden niet vermenigvuldigd met de opdeciemen. De rechten van verdediging gelden niet in dezelfde mate. Maar voor het EHRM valt het wel onder het strafrecht (art. 6 1 EVRM). Procedure: meerderjarigen We zien veel GAS- boetes vernietigd worden op basis van futiliteiten, bv. het ontbreken van een handtekening. Vaststelling inbreuk (artt. 20-21) Vaststelling aan SA inbreuk (art. 22, 2 en 4-6) Wie gaat een inbreuk vaststellen? (artt. 20-21) Politieambtenaren of hulpagenten van politie, of een bijzondere veldwachter Gemeenteambtenaren Provinciale, gewestelijke, IGS of AGB- personeel Ambtenaren van vervoersmaatschappijen Bewakingsagenten Wat is het verschil tussen de politie en de overige? De politie maakt PV s op en de rest bestuurlijke verslagen, dit heeft geen bijzondere bewijskracht. Gemengde inbreuken kunnen enkel vastgesteld worden door de politie. De rest werden in het leven geroepen omdat de politie soms te weinig tijd heeft. Onmiddellijke betaling (artt. 34-42) 6
Vaststelling inbreuk (artt. 20-21) Artt. 398, 448 en 521, lid 3 Sw. (art. 3, 1 ) Artt. 461, 463, 526, 534bis, 534ter, 537, 545, 559, 1, 563, 2 en 3 en 563bis Sw. (art. 3, 2 )* Stilstaan en parkeren + inbreuk tegen verkeersbord C3 (art. 3, 3 ) Er zijn dan 2 soorten situaties: 1e categorie: zware gemengde inbreuken 2de categorie: lichte gemengde inbreuken 3de categorie: inbreuken m.b.t. stilstaan en parkeren à NTK Op examen: soort inbreuk wordt aangegeven. De vaststelling wordt niet enkel gestuurd naar de sanctionerende ambtenaar, maar ook naar de PdK. Ze kiezen dan wie de vervolging gaat verrichten. Er zijn 2 mogelijkheden (art. 23) ofwel is er een protocolakkoord ofwel niet. Artt. 398, 448 en 521, lid 3 Sw. (art. 3, 1 ) Artt. 461, 463, 526, 534bis, 534ter, 537, 545, 559, 1, 563, 2 en 3 en 563bis Sw. (art. 3, 2 )* 1 of 2 maanden Vaststelling versturen naar SA en PdK (art. 22, 1 en 5) Geen protocolakkoord (art. 23) Wel protocolakkoord (art. 23, 1) Zie protocolakkoord (art. 23) Een protocolakkoord is een akkoord tussen het college van burgemeester en schepenen en de PdK en daarin wordt vermeld wat vervolgd wordt. Als er geen protocolakkoord is, volgen we de wettelijke regeling uit art. 23. 7
Artt. 398, 448 en 521, lid 3 Sw. (art. 3, 1 ) 2 maanden PdK laat expliciet weten dat hij de bestuurlijke procedure opportuun acht en hijzelf niet zal vervolgen (art. 23, 2) Artt. 461, 463, 526, 534bis, 534ter, 537, 545, 559, 1, 563, 2 en 3 en 563bis Sw. (art. 3, 2 )* 2 maanden PdK laat weten dat hij geen gevolg zal geven aan de feiten of hij laat niets weten (art. 23, 3) Onderzoeksbevoegdheid SA (cf. art. 25, 1) Vaststelling inbreuk (artt. 20-21) Vaststelling aan SA inbreuk (art. 22, 2 en 4-6) Onmiddellijke betaling (artt. 34-42) Onderzoeksbevoegdheid SA (cf. art. 25, 1) Kennisgeving aan overtreder (brief) (art. 25, 2) Onmiddellijke betaling (artt. 34-42) Schriftelijk en mondeling verweer mogelijk (art. 25, 3-4) Louter schriftelijk verweer mogelijk (art. 25, 4) maximaal 6 of 12 maanden (art. 26) In welke mate is er een hoorplicht? Er is een hoorrecht. Alles van 70 of hoger, dan heb je als burger het recht om te vragen om gehoord te worden. Er is altijd een schriftelijke uiteenzetting. De ambtenaar kan de burger altijd de gunst Louter geven schriftelijk om mondeling verweer verhoord te worden onder de 70. mogelijk (art. 25, 4) indien voorzien Eventueel: aanbod lokale bemiddeling (art. 4, 2, 2 juncto artt. 8 en 12-13) weigering of faling Geslaagd: geen indien voorzien Eventueel: aanbod gemeenschapsdienst (art. 2, 2, 1 juncto artt. 9-10) 8 niet-uitvoering of weigering Uitvoering: geen
maximaal 6 of 12 maanden (art. 26) indien voorzien niet-uitvoering of weigering indien voorzien Eventueel: aanbod gemeenschapsdienst (art. 2, 2, 1 juncto artt. 9-10) Uitvoering: geen Aanbod tot gemeenschapsdienst Opleggen geldboete door SA weigering (artt. 6-7 of en faling 27-28) Geslaagd: geen Alternatieve maatregelen Lokale bemiddeling indien Eventueel: aanbod gemeenschapsdienst voorzien (art. 2, 2, 1 juncto artt. 9-10) Als de bemiddeling geslaagd is, is er geen. Sanctionerend ambtenaar mag dit nooit zelf doen, je kan geen rechter en partij niet-uitvoering zijn in dezelfde of zaak. weigering Uitvoering: geen Dit kan maximum 30 uur zijn. Men gaat dit niet veel voorzien, want dit kost ook te veel geld. Bij minderjarigen is het wel verplicht, die kan maximum 15 uur krijgen. Beroep bij politierechtbank (art. 31) ingewilligd verworpen geen beroep binnen 1 maand Een sanctionerend ambtenaar treedt op om een GAS- boete op te leggen. De gemeente kan de SA aanwijzen. Inning Ze geldboete hebben (art. toegang 33) en tot inschrijven het Rijksregister. in GAS-register De (art. geldboete 44) moet steeds proportioneel zijn en rekening houdend met herhaling. De oplegging van de GAS- boete moet gemotiveerd worden. Betalen geldboete Men heeft ervoor gekozen een GAS- register te beginnen. Dit is vrij beperkt. U wordt geanonimiseerd en geschrapt na 5 jaar. verjaringstermijn: 5 jaar (art. 43) 9
Procedure: verschil met minderjarigen Vaststelling inbreuk (artt. 20-21) Vaststelling versturen naar SA en PdK (art. 22, 2-6) Onderzoeksbevoegdheid SA (cf. art. 25, 1) Eventueel: reeds ouderlijke betrokkenheid (artt. 15 en 17) Eventueel: Openen dossier + verwittigen stafhouder van Educatieve reeds ouderlijke orde van advocaten ð aanstelling adv. (art. 16) maatregelen betrokkenheid van ouders (artt. 15 voldoende: en 17) geen geldboete Kennisgeving aan overtreder en ouders (brief) + (art. 17, 3) ouderlijke Openen betrokkenheid dossier + verwittigen (art. 25, 2 stafhouder en 5 en art. van 17) Educatieve orde van advocaten ð aanstelling adv. (art. 16) maatregelen van De ouders moeten verwittigd worden. Belangrijk: de educatieve maatregel. ouders De voldoende: minderjarige heeft recht op een advocaat, kosteloos. Beroep is niet bij de politierechtbank, geen geldboete maar bij de jeugdrechtbank. (art. 17, 3) maximaal 12 maanden (art. 26) Schriftelijk en mondeling verweer mogelijk (art. 25, 3-4) Louter Louter schriftelijk schriftelijk verweer verweer mogelijk mogelijk (art. (art. 25, 25, 4) 4) verplicht verplicht Aanbod Aanbod lokale lokale bemiddeling bemiddeling (art. (art. 4, 4, 2, 2, 2 2 juncto juncto artt. artt. 8 en en 18) 18) weigering of faling weigering of faling Geslaagd: Geslaagd: geen geen geldboete geldboete mogelijk mogelijk Eventueel: aanbod gemeenschapsdienst (art. 4, 2, 1 juncto art. 19) niet-uitvoering of weigering Uitvoering: geen Opleggen geldboete door SA (artt. 6-7 en 27-28) Beroep bij jeugdrechtbank (art. 31) ingewilligd verworpen geen beroep binnen 1 maand Inning geldboete (art. 33) en inschrijven in GAS-register (art. 44) 10 Betalen geldboete: ouders burgerlijk aansprakelijk (art. 14, 2) verjaringstermijn: 5 jaar (art. 43)
Beroep bij jeugdrechtbank (art. 31) ingewilligd verworpen geen beroep binnen 1 maand Inning geldboete (art. 33) en inschrijven in GAS-register (art. 44) Betalen geldboete: ouders burgerlijk aansprakelijk (art. 14, 2) verjaringstermijn: 5 jaar (art. 43) Conclusie GAS is een laatste redmiddel dat de gemeente kan en moet gebruiken als er straffeloosheid. III. Case Blijkens een bestuurlijk verslag stelde een Oostends gemachtigd ambtenaar op vrijdag 3 januari 2014 om 10u. vast dat in de Van Iseghemlaan te Oostende Ilse Vandamme, woonachtig in Bredene, met haar hondje aan het wandelen was en de door haar hondje achtergelaten hondendrol niet heeft opgeruimd. Het achterlaten van hondenpoep is conform artikel 40 van het politiereglement van Oostende sanctioneerbaar met een bestuurlijke geldboete tot 75 euro. Op welke wijze kan mevrouw Vandamme gehoord worden? Mondeling en schriftelijk verweer, hoorplicht. Waar kan ze beroep aantekenen? Politierechtbank. Zal de beroepsinstantie zijn beslissing op dezelfde wijze, al dan niet verregaandere wijze, moeten motiveren als de sanctionerende ambtenaar? De bestuur overheid moet afdoende motiveren. De politierechter moet verregaand motiveren. 11