GEMEENTELIJKE ADMINISTRATIEVE SANCTIES

Transcriptie

1 GEMEENTELIJKE ADMINISTRATIEVE SANCTIES WIJZIGING WETGEVING EN UITBREIDING TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN (wet van 17 juni 2004 tot wijziging van de nieuwe gemeentewet en wet van 7 mei 2004 tot wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming en de nieuwe gemeentewet) Tav. de bij wet van 13 mei 1999 aangebrachte wijzigingen aan de nieuwe gemeentewet hebben hogergeciteerde wetten in hoofdzaak volgende aanpassingen doorgevoerd : 1. een verruiming van het toepassingsgebied van de administratieve sancties door een depenalisering van bepaalde misdrijven en door de invoering van de zogenaamde gemengde inbreuken 2. een uitbreiding van de categorie van persoon die bevoegd zijn om inbreuken vast te stellen die uitsluitend gesanctioneerd kunnen worden met administratieve sancties 3. de invoering van de mogelijkheid tot oplegging van een gemeentelijke administratieve sanctie aan minderjarigen mits naleving van specifieke procedureregels 4. de voorafgaande bemiddelingsprocedure 1. EERSTE WIJZIGING : verruiming van het toepassingsgebied van de administratieve sancties Koningsstraat 56, 1000 BRUSSEL U kunt een onderhoud met een ambtenaar van de dienst verkrijgen.

2 Tenzij een wet, decreet of ordonnantie reeds voorzien had in een strafsanctie of een administratieve sanctie, kon de gemeenteraad conform 2 van artikel 119bis, zoals ingevoerd in de Nieuwe Gemeentewet door de wet van 13 mei 1999, administratieve sancties stellen op de overtreding van zijn reglementen en verordeningen. Dit houdt derhalve in dat uitsluitend gedragingen beoogd werden die als zodanig nog niet gesanctioneerd werden door de toepassing van een andere norm, wat het toepassingsgebied van de administratieve sancties ernstig beperkte. Er mocht immers geen enkele andere wetgever reeds een sanctie voor een bepaald gedrag voorzien hebben, aangezien de gemeente in dat geval niet meer bevoegd was om een administratieve sanctie voor datzelfde gedrag te voorzien of op te leggen. Dit principieel verbod van dubbele aantijging wordt weliswaar behouden doordat thans in 1 van het gewijzigde artikel 119bis wordt bepaald dat de gemeenteraad straffen of administratieve sancties kan bepalen voor overtredingen van zijn reglementen of verordeningen, tenzij voor dezelfde overtredingen door of krachtens een wet, een decreet of een ordonnantie straffen of administratieve sancties worden bepaald. Toch zal het toepassingsgebied van de gevallen waarin een gemeentelijke administratieve sanctie kan worden opgelegd aanzienlijk verruimd worden doordat enerzijds titel X van boek II van het Strafwetboek en de besluitwet van 29 december 1945 houdende verbod tot het aanbrengen van opschriften op den openbaren weg wordt opgeheven en er anderzijds voor een limitatief aantal in de wet opgesomde artikelen uit het Strafwetboek, er toch een administratieve sanctie kan worden voorzien. 1.1 Depenalisering van bepaalde strafrechtelijke inbreuken De overtredingen die het voorwerp uitmaken van titel X van boek II van het Strafwetboek en van de wet van 29 december 1945 betreffen juist een aantal gedragingen waaraan in de praktijk op strafrechtelijk gebied dikwijls geen gevolg werd gegeven maar die maatschappelijk wel als zeer storend worden ervaren. Daarnaast bevat deze titel ook heel wat misdrijven die de tand des tijds niet hebben doorstaan en die dan ook geen toepassingsgebied meer hebben in de praktijk. De gemeenten kunnen hiervoor thans dan ook gemeentelijke administratieve sancties opleggen voor zover zij deze inbreuken opnemen in hun reglementen en verordeningen. In voorkomend geval zal de omschrijving van de inbreuken wel moeten geactualiseerd worden. Wanneer de wet in werking zal zijn getreden, zullen deze inbreuken dus niet langer strafrechtelijk beteugeld kunnen worden op basis van de bepalingen van het Strafwetboek of de wet van 29 december 1945 ; of zij dan wel administratiefrechtelijk kunnen gesanctioneerd worden hangt af van het feit of de betrokken gemeente waar de feiten plaatsvinden, dit als een zodanige inbreuk in hun plaatselijke reglement of verordening hebben opgenomen. De gemeente kan er ook voor opteren om in een strafsanctie te voorzien. 1.2.De zogenaamde gemengde inbreuken Als afwijking op het hogeraangehaalde principieel verbod van dubbele aantijging werden elf artikels uit het Strafwetboek geselecteerd, waarvoor wel een administratieve sanctie kan worden voorzien in de gemeentelijke reglementen en verordeningen, ook al heeft de wetgever voor dezelfde inbreuk reeds in een strafsanctie voorzien. 2

3 Het gaat hier om volgende artikelen : - artikel : bedreigingen met een aanslag op personen of op eigendommen en valse inlichtingen betreffende ernstige aanslagen - artikel 398 : opzettelijke slagen en verwondingen - artikel 448 : beledigingen - artikel 461 en artikel 463 : gewone diefstal - artikel 526 : vernieling of beschadiging van graven, monumenten en kunstvoorwerpen - artikel 537 : vernieling en verwoesting van bomen en enten - artikel 545 : grachten dempen, hagen afhakken of uitrukken, afsluitingen vernielen en verplaatsing of verwijdering van grenspalen en hoekbomen De wetgever heeft aan de gemeenten de mogelijkheid geboden om voor dergelijke misdrijven een administratieve sanctie op te leggen ; in het artikel 2 van de wet wordt immers uitdrukkelijk gesteld dat de gemeenteraad in zijn reglementen en verordeningen KAN voorzien in een administratieve sanctie voor deze strafbare feiten. Iedere gemeente zal derhalve voor zichzelf dienen na te gaan of zij het al dan niet opportuun acht om deze inbreuken in haar plaatselijke reglementering op te nemen en hiervoor een administratieve sanctie te voorzien. Wanneer de gemeente ertoe overgaat te voorzien in administratieve sancties voor hogervermelde strafbare feiten, dient vanzelfsprekend het principe van non bis in idem gerespecteerd te worden en moet men er zich van vergewissen dat er geen twee sancties voor éénzelfde overtreding worden opgelegd ; daartoe dient een specifieke procedure doorlopen te worden : - voor misdrijven die onder het toepassingsgebied vallen van de artikelen 327 tot 330, 398, 448, 461 en 463 van het Strafwetboek, kan slechts een administratieve geldboete opgelegd worden indien de procureur des Konings binnen een termijn van twee maanden (vanaf de ontvangst van het proces-verbaal) heeft laten weten dat dit volgens hem aangewezen is en dat hijzelf geen gevolg aan de feiten zal geven. - voor de inbreuken die vallen onder het toepassinggebied van de artikelen 526, 537 en 545 van het Strafwetboek beschikt de procureur des Konings daartegenover slechts over een termijn van één maand vanaf de dag van de ontvangst van het origineel van het proces-verbaal, om mee te delen dat een opsporingsonderzoek of een gerechtelijk onderzoek wordt opgestart, vervolging wordt ingesteld dan wel dat hij oordeelt het dossier te moeten seponeren bij gebreke aan toereikende bezwaren. Als de procureur des Konings binnen deze maand geen bericht heeft gelaten, kan enkel nog een administratieve sanctie worden opgelegd met uitsluiting van de mogelijkheid tot strafrechterlijke sanctionering. Voor deze strafrechtelijke - inbreuken bestaat er derhalve een verschillend regime voor de procureur des Konings inzake de mogelijkheid om al dan niet nog strafrechtelijk te vervolgen. Voor de relatief zwaardere inbreuken, moet de procureur des Konings aan de betrokken ambtenaar laten weten dat dit volgens hem aangewezen is terwijl voor de overige inbreuken, het zelfs kan volstaan dat de procureur des Konings niet reageert opdat een administratieve sanctie zou kunnen worden opgelegd. Voorafgaand aan de inwerkingtreding van de plaatselijke reglementen en verordeningen, zal een overleg met de diensten van de procureur des Konings van het rechtsgebied waaronder de gemeente valt, aangewezen zijn om de nodige afspraken te maken zeker wanneer met betrekking tot bepaalde artikelen uit het Strafwetboek ook voorzien wordt in de mogelijkheid hiervoor een administratieve sanctie op te leggen. 3

4 2. TWEEDE WIJZIGING : uitbreiding van de categorie van persoon die bevoegd zijn om inbreuken die uitsluitend gesanctioneerd kunnen worden met administratieve sancties, vast te stellen Artikel 119bis van de Nieuwe Gemeentewet, zoals ingevoerd door de wet van 13 mei 1999 voorzag in 6 dat de overtredingen bij proces-verbaal dienden te worden vastgesteld door een politieambtenaar of door een hulpagent van politie. Met de wetswijziging wordt een uitbreiding doorgevoerd en worden ook volgende personen bevoegd gemaakt om tot vaststellingen over te gaan. Het gaat hier evenwel enkel en alleen om de inbreuken die uitsluitend met administratieve sancties kunnen beteugeld worden : voor de zogenaamde gemengde inbreuken blijft derhalve gelden dat zij enkel door een politieambtenaar of een hulpagent van de politie kunnen vastgesteld worden! Er dient dan ook een onderscheid gemaakt te worden tussen enerzijds - de louter administratieve inbreuken, ttz. inbreuken die niet terzelfdertijd een strafbaar feit uitmaken, waarvoor een bijkomende categorie van personen gecreëerd wordt die vaststellingen kunnen doen, meer bepaald : - de gemeentelijke ambtenaren die beantwoorden aan de minimumvoorwaarden die door de Koning bij een besluit vastgelegd na overleg in de Ministerraad zijn bepaald inzake selectie, rekrutering, opleiding en bevoegdheid en die daartoe door de gemeenteraad zijn aangewezen. - de ambtenaren van vervoersmaatschappijen behorend tot één van de categorieën bepaald door de koning. Voor deze categorie van louter administratieve inbreuken, wordt in de wet ook verwezen naar bewakingsagenten daartoe aangesteld door de gemeenteraad 1 ; zij zullen evenwel enkel aangifte kunnen doen van inbreuken bij de politieambtenaren, net zoals iedere burger die getuige is van een of andere inbreuk hiertoe kan overgaan. De gemeentelijke ambtenaren en de ambtenaren van vervoersmaatschappijen daarentegen zullen VASTSTELLINGEN kunnen doen. Ook de politieambtenaren en de hulpagenten van politie blijven hier bevoegd voor de vaststelling van deze inbreuken. - de gemengde inbreuken, ttz. inbreuken die ook een strafbaar feit kunnen uitmaken, blijft gelden dat zij enkel door politieambtenaren en hulpagenten van politie kunnen geverbaliseerd worden, de gemeentelijke ambtenaren en de ambtenaren van de vervoersmaatschappijen kunnen hier geen vaststellingen doen 1 Zie ook de wet van 7 mei 2004 tot regeling van de private veiligheid, die bepaalt dat bewakingsagenten voortaan bepaalde vaststellingen kunnen verrichten op het openbaar domein met betrekking op de onmiddellijke waarneembare toestand van goederen ; Ofschoon hier de term vaststellingen gebruikt wordt, betreft dit hier een loutere inlichting, net zoals dit het geval zou zijn met een getuigenis van om het even welke burger die aan de overheid meedeelt wat hij gezien heeft (in afwijking van de vaststellingen die gemeenteambtenaren en ambtenaren van vervoersmaatschappijen kunnen doen). 4

5 3. DERDE WIJZIGING : invoering van de mogelijkheid tot oplegging van een gemeentelijke administratieve sanctie aan minderjarigen mits naleving van specifieke procedureregels Nieuw is de mogelijkheid om thans ook een gemeentelijke administratieve sanctie op te leggen aan minderjarigen vanaf 16 jaar. Overeenkomstig het laatste lid van het nieuwe 2 van artikel 119 bis mag de administratieve geldboete in dit geval echter niet meer dan 125 euro bedragen. Dit betreft dus een afwijking van de regels van het gemeen recht die bepalen dat aan minderjarigen tot 18 jaar enkel een maatregel van bewaring, behoeding en opvoeding kan worden opgelegd worden zoals bepaald in artikel 37 1 van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming. In het kader van de administratieve procedure die in dit verband zal worden gevoerd tegen de minderjarige voert de nieuwe wet twee waarborgen in : - er is een verplichte bijstand van de minderjarige door een advocaat : daartoe dient de stafhouder van de orde van advocaten in kennis te worden gesteld telkenmale een persoon beneden de achttien jaar ervan wordt verdacht een strafbaar feit te hebben gepleegd. - tav. minderjarigen aan wie een administratieve sanctie kan worden opgelegd, is een voorafgaande bemiddelingsprocedure verplicht. (zie verder) Het hoger beroep tegen een beslissing tot oplegging van een administratieve geldboete dient te worden ingesteld door middel van een kosteloos verzoekschrift bij de jeugdrechter in het kader van een openbaar debat waarbij de sanctie nog kan vervangen worden door een maatregel van bewaring behoeding, of opvoeding. 4. VIERDE WIJZIGING : de voorafgaande bemiddelingsprocedure Een bijkomende nieuwigheid betreft de invoering van een voorafgaande bemiddelingsprocedure. In het kader van de door artikel 119bis toegekende bevoegdheden kan de gemeenteraad in een bemiddelingsprocedure voorzien ; het betreft hier een nieuwe procedure inzake bemiddeling op zich, die geen uitstaans heeft met de reeds bestaande bemiddeling in strafzaken. Zoals aangehaald in het tweede lid van artikel 119ter heeft de bemiddelingsprocedure juist als doel de aangebrachte schade te vergoeden of herstellen om zo te vermijden dat nog een administratieve sanctie dient te worden opgelegd of desgevallend een kleine administratieve geldboete te kunnen opleggen. Er wordt als het ware aan de dader van de inbreuk een kans gegeven om de geldboete te vermijden door het slachtoffer te vergoeden en/of de aangerichte schade te herstellen of zich een kleinere geldboete opgelegd te zien. Gelet op de zeer korte verjaringstermijn waarbinnen de ganse administratieve procedure dient afgehandeld te zijn, spreekt het voor zich dat deze bemiddelingsprocedure slechts een zeer korte tijd mag innemen. 5

6 De voorafgaande bemiddelingsprocedure is facultatief, behoudens voor procedures tegen minderjarigen vanaf 16 jaar ; wanneer tegen hen een administratieve geldboete wordt opgelegd, dient voorafgaandelijk de bemiddelingsprocedure doorlopen te worden teneinde hen maximaal de kans te geven de aangerichte schade te herstellen alvorens een administratieve sanctie op te leggen of hiermede rekening te houden bij de begroting van de op te leggen administratieve sanctie. De wet bepaalt bovendien geen formaliteiten voor deze bemiddelingsprocedure zodat het hen vrij staat de concrete stappen hiervan in hun reglement op te nemen. Om reden van bewijskracht spreekt het voor zich dat er minstens een schriftelijke weerslag zal dienen te bestaan van deze bemiddelingspoging Niets verzet er zich bovendien tegen dat de bemiddelingsprocedure zou gevoerd worden door een andere persoon of instantie dan de specifieke ambtenaar die aangeduid werd om de administratieve geldboete op te leggen. Ann DE BACKER Attaché FOD Binnenlandse Zaken 14/12/2004 6