Knorhaan 52 Nieuwsbrief Strandwerkgroep KNNV afd. Regio Alkmaar Inhoud Excursieprogramma Verslag excursie Hargen aan Zee, 12 augustus 2016 Verslag excursie Gorishoek, 18 september 2016 Strandvondsten Exhibitionistische boksertjes massaal langs de kust Hoekige krab op Ameland Bijzonder veel mosselzaad in westelijke Waddenzee Bijzonder krabbenduet Transplantatie behoudt groefwier in de Oosterschelde Coördinator: Henk Witte, tel. 072-5895170. e-mail: witte43@gmail.com Foto's voor zover niet bij het artikel vermeld: Linda Keesman, Pieter Korstanje, Wilbert Kerkhof, Herman Walvis en Henk Witte. Excursieprogramma Tenzij anders vermeld: aanmelden bij Henk Witte witte43@gmail.com en verzamelen bij station Alkmaar-Noord, ingang oostzijde. Zondag 13 november 2016 Petten, 10.00 12.00 uur. Verzamelen op de dijk, noordzijde nieuw hoog duin. Aanmelden niet nodig. Zondag 11 december 2016 Huisduinen (bij Nogal Wiedus), 9.30 11.30 uur. Vertrek Alkmaar 8.30 uur. Zondag 15 januari 2017 Wijk aan Zee, Noordpier, 12.00 14.00 uur. Vertrek Alkmaar 11.30 uur. Zondag 12 februari 2017 Hargen aan Zee, 13.00 15.00 uur. Aanmelden niet nodig. Zondag 12 maart 2017 Zandmotor, strandopgang Monster Molenweg, 10.00 13.00 uur. Vertrek Alkmaar 8.30 uur.
Verslag excursie Hargen aan Zee, 12 augustus 2016 Tijd: 19.30 tot 20.30 uur Aantal deelnemers: 7 Weersomstandigheden: ZW4, 20º C Er lag vrij veel wier op het strand, hoofdzakelijk bruinwieren. Leuk was de vondst van een adderzeenaald. Eikapsels lagen er ook: 2 van de stekelrog, 14 van de hondshaai en één cluster eikapsels van de wulk. De Filipijnse tapijtschelp zou je hier niet direct verwachten maar we vonden zelfs een doublet van deze soort. Fragmenten van de kleine zwaardschede waren weer vrij algemeen. Een (beschadigd) doublet is echter minder gewoon. In wat fijn gruis vonden we o.a. twee kleine platschelpen en een ovaal zeeklitschelpje. In het gruis dat mee naar huis ging zaten nog twee kleine platschelpen en dertien ovale zeeklitschelpjes. Verder vrij algemeen het wadslakje, 3x fragment muizenkeutel, 1x stomp traliehorentje, 5x fragment sabelschede, 10x fragment papierschelp, 2x kleine astarte, 1x juveniel zandschelp, en 21x tweetandschelp. Groenwieren Darmwier (Ulva spec.). Vrij algemeen. Bruinwieren Japans bessenwier (Sargassum muticum). Algemeen. Riemwier (Himanthalia elongata). Algemeen. Knotswier (Ascophyllum nodosum). Algemeen. Blaaswier (Fucus vesiculosus). Algemeen. Veterwier (Chorda filum). Vrij algemeen. Ringwormen borstelwormen Schelpkokerworm (Lanice conchilega). Vrij algemeen. Geleedpotigen kreeftachtigen Gewone strandkrab (Carcinus maenas). 1x fragment. Weekdieren buikpotigen Ruwe alikruik-complex (Littorina saxatilis s.l.). 1x fragment. Wadslakje (Peringia ulvae). Vrij algemeen. Muizenkeuteltje (Bittium reticulatum). 4x Grote tepelhoren (Euspira catena). Fragmenten vrij algemeen. Glanzende tepelhoren (Euspira nitida). Algemeen. Wulk (Buccinum undatum). Enkele fragmenten, 1x cluster eikapsels. Filipijnse tapijtschelp
Grof geribde fuikhoren (Nassarius nitidus). Enkele fragmenten. Stomp traliehorentje (Chrysallida sarsi). 1x tweekleppigen Gewone mossel (Mytilus edulis). Algemeen, ook doubletten. Gewone oester (Ostrea edulis). Vrij algemeen. Ovaal zeeklitschelpje (Tellimya ferruginosa). 14x Tweetandschelpje (Kurtiella bidentata). 21x (1x doublet) Kleine astarte (Goodallia triangularis). 2x Gewone kokkel (Cerastoderma edule). Zeer algemeen. Brakwaterkokkel (Cerastoderma glaucum). Algemeen. Noorse hartschelp (Laevicardium crassum). Algemeen. Halfgeknotte strandschelp (Spisula subtruncata). Zeer algemeen. Ovale strandschelp (Spisula elliptica). Zeer algemeen. Stevige strandschelp (Spisula solida). Zeer algemeen. Grote strandschelp (Mactra stultorum). Fragmenten vrij algemeen. Gewone otterschelp (Lutraria lutraria). Fragmenten vrij algemeen. Sabelschede (Phaxas pellucidus). 5x fragment. Klein tafelmesheft (Ensis minor). 1x fragment. Amerikaanse zwaardschede (Ensis directus). Zeer algemeen, ook doubletten. Kleine zwaardschede (Ensis ensis). Fragmenten vrij algemeen, 1x beschadigd doublet. Rechtsgestreepte platschelp (Fabulina fabula). Algemeen. Kleine platschelp (Moerella pygmaea). 4x Zaagje (Donax vittatus). Zeer algemeen. Platte slijkgaper (Scrobicularia plana). Enkele fragmenten. Gewone Venusschelp (Chamelea striatula). Zeer algemeen. Grijze tapijtschelp (Polititapes senescens). Algemeen. Filipijnse tapijtschelp (Ruditapes philippinarum). 1x doublet. Zandschelp (Mysia undata). 1x juveniel. Ruwe boormossel (Zirfaea crispata). Fragmenten vrij algemeen. Papierschelp (Thracia phaseolina). 10x fragment. koppotigen Gewone zeekat (Sepia officinalis). Rugschilden vrij algemeen. Stekelhuidigen Zeeklit (Echinicardium cordatum). Fragmenten algemeen. Zeeboontje (Echinocyamus pusillus). Algemeen. Vissen Hondshaai (Scyliorhinus canicula). 14x eikapsel. Stekelrog (Raja clavata). 2x eikapsel. Adderzeenaald (Entelurus aequoreus). 1x
Verslag excursie Gorishoek, 18 september 2016 Tijd: 10.30 tot 16.00 uur Aantal deelnemers: 7 Weersomstandigheden: N3, 20º C Iriserend kraakbeenwier (blauw roodwier) Gorishoek op het eiland Tholen ligt aan de Oosterschelde, recht tegenover Yerseke. In de voormalige oesterputten komen soorten voor die alles te maken hebben met de aanvoer van kweekmateriaal van oesters uit alle windstreken. Dit gebied staat vooral bekend vanwege het massaal levend voorkomen van Japanse stekelhoren en Amerikaanse oesterboorder. We hebben er inderdaad heel veel gevonden, inclusief eikapsels. We zagen ook diverse andere levende weekdieren, waaronder asgrauwe keverslak (algemeen), gewone schaalhoren (vrij algemeen), asgrauwe tolhoren (algemeen), muiltje (zeer algemeen), purperslak (enkele), gevlochten fuikhoren (enkele) en Filipijnse tapijtschelp (zeer algemeen). Soorten die er mogelijk geleefd hebben maar waarvan wij alleen horentjes dan wel kleppen vonden zijn o.a. gewone penhoren (8x), gewone marmerschelp (vrij algemeen), wijde mantel (20 exx. meer dan 50% gaaf, fragmenten vrij algemeen), grote mantel (1x linkerklep), noordkromp (2x fragment), tere hartschelp (1x), noordse hartschelp (1x), Venus casina, 14x, Amerikaanse venusschelp (2x doublet, 3x losse klep), korfschelp (1x) en gewone artemisschelp (2x).
Aan andere organismen hebben wij weinig aandacht besteed. Een platworm werd door Marco Faasse gedetermineerd als Effen vliesworm. Net als bij de Goesse Sas in juni was het harig porseleinkrabbetje hier algemeen. Een vrij algemeen voorkomend wier met opvallend blauwe kleur bleek het Iriserend kraakbeenwier (Chondria coerulescens) te zijn, ook wel genoemd blauw roodwier, voor het eerst in ons land waargenomen in 2003 op deze plek. Toen de waterstand in de voormalige oesterputten te hoog was geworden hebben we nog nabijgelegen strandje bezocht en een strandje tussen Stavenisse en Sint-Annaland. De leukste vondsten daar waren een tiental exemplaren van het Meertandig muizenoortje (Myosotella denticulata) en één exemplaar van het Gewoon muizenoortje (Myosotella myosotis). o.a. Asgrauwe tolhoren en Amerikaanse oesterboorder met eikapsels Soortenlijst Gorishoek Roodwieren Iriserend kraakbeenwier (Chondria coerulescens). Vrij algemeen. Platwormen Effen vliesworm (Leptoplana tremellaris). 1x (det. Marco Faasse).
Sponsdieren Gewone broodspons (Halichondria panicea). Vrij algemeen levend. Geleedpotigen kreeftachtigen Gewone strandkrab (Carcinus maenas). Algemeen. Blaasjeskrab (Hemigrapsus sanguineus). 1x Harig porseleinkrabbetje (Porcellana platycheles). Algemeen Weekdieren keverslakken Asgrauwe keverslak (Lepidochitona Japanse stekelhoren cinerea). Algemeen, levend. buikpotigen Gewone schaalhoren (Patella vulgata). Vrij algemeen, ook levend. Asgrauwe tolhoren (Gibbula cineraria). Algemeen, ook levend. Stompe alikruik (Littorina obtusata). Vrij algemeen. Vlakke alikruik (Littorina fabalis). Vrij algemeen. Gewone alikruik (Littorina littorea). Zeer algemeen, ook levend. Ruwe alikruik-complex (Littorina saxatilis s.l.). Algemeen. Gewone penhoren (Turritella communis). 8x Glanzende tepelhoren (Euspira nitida). 1x Muiltje (Crepidula fornicata). Zeer algemeen, ook levend. Japanse stekelhoren met zeeduizendpoot Purperslak (Nucella lapillus). Enkele, ook levend. Japanse stekelhoren (Ocenebra inornata). Algemeen, ook levend, veel eikapsels. Amerikaanse oesterboorder (Urosalpinx cinerea). Algemeen, ook levend, veel eikapsels. Wulk (Buccinum undatum). Lege horens vrij algemeen. Gevlochten fuikhoren (Nassarius reticulatus). Enkele, ook levend. tweekleppigen Gewone marmerschelp (Glycymeris glycymeris). Losse kleppen vrij algemeen. Gewone mossel (Mytilus edulis). Zeer algemeen. Wijde mantel (Aequipecten opercularis). 20 exx. meer dan 50% gaaf. Fragmenten vrij algemeen. Japanse stekelhoren en Amerikaanse oesterboorder
Grote mantel (Pecten maximus). 1x onderklep. Gewone oester (Ostrea edulis). Aanwezig. Japanse oester (Crassostrea gigas). Zeer algemeen, ook levend. Noordkromp (Arctica islandica). 2x fragment. Gewone kokkel (Cerastoderma edule). Zeer algemeen. Brakwaterkokkel (Cerastoderma glaucum). Algemeen. Tere hartschelp (Acanthocardia paucicostata). 1x Noorse hartschelp (Laevicardium crassum). 1x Halfgeknotte strandschelp (Spisula Amerikaanse venusschelp subtruncata). Enkele. Stevige strandschelp (Spisula solida). 1x Grote strandschelp (Mactra stultorum). 1x Amerikaanse zwaardschede (Ensis directus). Enkele. Nonnetje (Macoma balthica). Vrij algemeen. Platte slijkgaper (Scrobicularia plana). Enkele waaronder 1 doublet. Gewone Venusschelp (Chamelea striatula). 1x Venus casina. 14x Amerikaanse venusschelp (Mercenaria mercenaria). 2x doublet, 3x losse klep. Gewone tapijtschelp (Venerupis senegalensis). 2x doublet. Filipijnse tapijtschelp (Ruditapes philippinarum). Zeer algemeen, ook levend. Gewone artemisschelp (Dosinia exoleta). 2x Korfschelp (Varicorbula gibba gibba). 1x Strandgaper (Mya arenaria). Vrij algemeen. Afgeknotte gaper (Mya truncata). 3x Filipijnse tapijtschelp Amerikaanse boormossel (Petricolaria pholadiformis). Enkele kleppen. Stekelhuidigen Gewone zeeappel (Psammechinus miliaris). Enkele. Zakpijpen Knotszakpijp (Styela clava). Aanwezig. Slingerzakpijp (Botrylloides violaceus). Aanwezig. Venus casina
Grote mantel, Wijde mantel, Marmerschelp, Artemisschelp, Gewone zeeappel, Penhoren, Purperslak, asgrauwe tolhoren, Japanse stekelhoren, Amerikaanse oesterboorder, Filipijnse tapijtschelp, Venus casina en Amerikaanse venusschelp Broodspons
Strandvondsten Ria en Herman Walvis, Hargen aan Zee, 18 augustus 2016. Gevonden in het gruis: 1x brakwateralikruik, 10-tallen wadslakjes, 19x gekielde cirkelslak, 5x vliezig drijfhorentje, 1x slank gordelhorentje, 1x wulk juveniel, 169x muizenkeutel, 29x stomp traliehorentje, 1x oubliehorentje, 2x priemhorentje sp., 1x spieshorentje sp., 1x sponshorentje sp., 3x tandhorentje sp., 3x wijde mantel, 105x klep en 7x doublet tweetandschelpje, 34x klep en 4x doublet ovaal zeeklitschelpje, 1x rechtsgestreepte platschelp, 31x kleine platschelp, 9x tere platschelp, 1x prismatische dunschaal, 8x klep en 3x doublet kleine astarte, 2x witte boormossel, 2x oud en 5x vers papierschelp en veel venusschelpen. Ria en Herman Walvis, Ameland, begin september 2016. Vondsten oostzijde Noordzeestrand (bij NAM.-complex): 2x groot tafelmesheft (klep 20,5 cm en doublet 18 cm), 1x slotfragment en meerdere fragmenten noordkromp, 1x schelp pijlinktvis (25 cm, niet compleet), ca. 10x helmkrab, 1x grote zeenaald (15 cm) en 1x eikapsel hondshaai. Vondsten bij vuurtoren (Hollum): 3x gedoornde hartschelp, 1x tere hartschelp, 3x noorse hartschelp, 1x brakwaterkokkel, 3x geplooide zonneschelp!, 2x artemisschelp, 2x witte boormossel, 2x fragment ruwe boormossel, 2x gevlochten fuikhoren en 1x noordse cirkelschelp (3,5 cm). Vondsten bij Ballum (Blinkert): 1x wenteltrap met zeepok en zeerasp), 1x mediterrane mossel en 1x cluster wulkeneikapsels met juveniele wulkjes. Uit gruis van de wadkant kwamen 2x tere dunschaal, 2x oubliehoren en veel wadslakjes. Voor gruis van de westkant zie onderstaand overzicht. Ruwe alikruik-complex (Littorina saxatilis s.l.). 10-tallen. Brakwateralikruik ( Littorina saxatilis tenebrosa). 3x Wadslakje (Peringia ulvae). Veel. Melkwit traliedrijfhorentje (Alvania lactea). 2x Vliezig drijfhorentje (Rissoa membranacea). 7x Muizenkeuteltje (Bittium reticulatum). 3x Pijlinktvis Gewone wenteltrap (Epitonium clathrus). 4x Gekielde cirkelslak (Tornus subcarinatus). 79x Grote tepelhoren (Euspira catena). Veel. Glanzende tepelhoren (Euspira nitida). 5x Gevlochten fuikhoren (Nassarius reticulatus). 6x Gewone trapgevel (Propebela turricula). 12x Stomp traliehorentje (Chrysallida sarsi). 20x Gestreept priemhorentje (Turbonilla rufa). 32x Mediterrane mossel
Valse oubliehoren (Cylichna cylindracea). 5x Oubliehoren (Retusa obtusa). 9x Gewoon muizenoortje (Myosotella myosotis). 3x Melkwitte arkschelp (Striarca lactea). 1x Gewone mossel (Mytilus edulis). Veel. Wijde mantel (Aequipecten opercularis). 3x Bonte mantel (Mimachlamys varia). 2x fragment Ovaal zeeklitschelpje (Tellimya ferruginosa). 13x Noordse cirkelschelp Tweetandschelpje (Kurtiella bidentata). Veel. Kleine astarte (Goodallia triagularis). 3x Kleine platschelp (Moerella pygmaea). 3x Zaagje (Donax vittatus). Veel. Korfschelp (Varicorbula gibba gibba). 3x Noordse rotsboorder (Hiatella arctica). 1x Zeeboontje (Echinocyamus pusillus). Veel. Grote zeenaald Ria en Herman Walvis, De Kerf, 14 september 2016. Gevonden een operculem van een Wulk 2,3 cm. En weer veel mosseltjes e.a. in het gruis met zgn. dendrieten. Veel leuke vondsten in het gruis: 2x ruwe alikruik, 2x brakwateralikruik, veel wadslakjes, 10x slank gordelhorentje, 4x geribt gordelhorentje, 13x melkwit traliedrijfhorentje, 63x gekielde cirkelslak, 9x vliezig drijfhorentje, 1x wulk, 2x muizenkeutel, 1x gewone wenteltrap, 2x witte wenteltrap, 34x gevlochten fuikhoren, 5x gewone trapgevel, 14x stomp traliehorentje, 2x spoelhorentje, 13x oubliehoren, 1x gaaf en 5x fragment parelmoerneut, 1x melkwitte arkschelp, 1x oester, 12x ovaal zeeklitschelpje, veel, ook dubbele, tweetandschelpjes, 2x scheve hartschelp, veel fragmenten rechtsgestreepte platschelp, 2x kleine platschelp, 10-tal fragmenten witte dunschaal, 4x noordse rotsboorder, 12x priemhorentje sp., 3x witte boormossel, 10tal venusschelp, 10-tal jonge Amerikaanse boormossels, 4x eikapsel fuikhoren en 1x fragment geribt zeeklitschelpje. operculum wulk
dendrieten
Jannie Nijman, Camperduin, 20 september 2016. Afgelopen dinsdag belandden we met de Dinsdaggroep op het nieuwe strand bij Camperduin, op de HWL lag aardig grof gruis met aardige verrassingen: Wadslakje Peringia ulvae Muizenkeutel Bittium reticulatum Melkwit traliedrijfh. Alvania lactea Vliezig drijfhorentje Rissoa membranacea Gekielde cirkelslak Tornus subcarinatus Gevlochten fuikhoren Nassarius reticulatus Gewone trapgevel Propebela turricula Stomp traliehorentje Chrysallida sarsi Obliehoren Retusa obtusa -----------------------------Wijde mantel Aequipecten opercularis Zandschelp* Mysia undata Ovaal zeeklitschelpje Tellimya ferruginosa Tweetandschelpje Kurtiella bidentata Scheve hartschelp Parvicardium exiguum Sabelschede Phaxas pellucidus Rechtsgestr. platsch. Tellina fabula Kleine platschelp Moerella pygmaea Glanzende dunschaal* Abra nitida Grijze tapijtschelp Politapes senescens Papierschelp Thracia phaseolina 4x 1 x - grijs 6x 1x 1 x fragm. - oud 3 x vers 1x 1 x oud grijs 1 x juv. 2 x 5 mm. 10 x vele doubletten 1 x fossiel 3 fragmenten, vers 4 x, waarvan 1 vers 12 x 1 x vers (mogelijk toch witte dunschaal?) fossiel 1x Overige: slangenster (armplaten), zeeboontjes, zeepokken Henk Witte, Bergen aan Zee Noord, 22 september 2016. In navolging van Ria en Herman Walvis vond ik mijn eerste stukje schelp met dendriet. Verder 17x vliezig drijfhorentje, 1x gekielde circelslak, 3x melkwit traliedrijfhorentje, 1x mosselslurper, 1x schepje, 1x witte wenteltrap, 4x fragment driehoekige parelmoerneut, 3x wijde mantel juveniel, 14x fragment sabelschede, 2x amerikaanse boormossel juveniel doublet, 1x geplooide rotsboorder en 2x papierschelp. Henk Witte, Banjaard, 8. Een reisje naar het Banjaardstrand op Noord-Beveland leverde het volgende lijstje op: 1x fragment Yoldia lanceolata, 2x fragment driehoekige parelmoerneut, 156x melkwitte arkschelp, 1x Ostrea multicostata, 4x slotfragment noordkromp, 1x slotfragment Pygocardia rustica, 1x grote astarte, 3x Claibornicardia aalterensis, 3x Cyclocardia chamaeformis, 2x Cyclocardia scalaris, 9x korfschelp, 9x korfmossel, 6x fragment afgeknotte gaper fossiel, 4x asgrauwe tolhoren, 2x
scheefhoren, 4x vliezig drijfhorentje, 2x klein drijfhorentje, 6x melkwit traliedrijfhorentje, 5x gekielde cirkelslak, 1x verdikte fuikhoren, 1x ijslandse tepelhoren, 1x stompe ribhoren, 3x gewone trapgevel, 1x schuingeribte trapgevel, 5x gewone wenteltrap, 3x oubliehorentje en 1x fragment olifantstand sp. Linda Keesman, Petten, 9. Op het strand van Petten een bos touw gevonden met een hele "leefgemeenschap" er in: honderden porceleinkrabbetjes, 24x ruig krabbetje, waarschijnlijk 2x jonge noordzeekrab, 1x gewone zeester, een koker van een goudkammetje, 1x tweetandschelpje, 3x schilferige dekschelp waarvan 1x de vorm aculeata, 1x witte dunschaal, 3x dubbele wijde mantel en ik denk ook de middellandse zeemossels. Wijde mantel Porceleinkrabbetjes
Exhibitionistische boksertjes massaal langs de kust Het is een recordzomer op het gebied van de sport. Op televisie en in andere media, buiten op de sportvelden of binnen: overal is het sport wat de klok slaat. Ook langs het strand is het raak. Massaal komen ook dit jaar weer tienduizenden boksertjes naar de Nederlandse kust. Waarom? Nou: voornamelijk om hier schaamteloos, voor het oog van de badgasten, de liefde te bedrijven... 28.08.2016 Lees verder (of ga naar www.naturetoday.com) Hoekige krab op Ameland Op het strand van Ameland is een bijzonder dier gezien. Eind augustus ontdekten twee wandelaars een hoekige krab op de oostpunt van het eiland. In 2003 werd deze opvallende krab voor het eerst gemeld in het Nederlandse deel van de Noordzee, bij het Friese front. Vissers kregen ze opeens in hun netten. Bij ons weten is er echter nooit eerder een hoekige krab op het Nederlandse stránd gezien. 13.09.2016 Lees verder (of ga naar www.naturetoday.com) Bijzonder veel mosselzaad in westelijke Waddenzee Er is dit najaar een ongekende hoeveelheid mosselzaad in de westelijke Waddenzee. Bij de jaarlijkse bestandsinventarisatie van sublitorale mosselbanken is in totaal 95 miljoen kilogram mosselzaad in kaart gebracht. 21.09.2016 Lees verder (of ga naar www.naturetoday.com)
Bijzonder krabbenduet Een strandkrabmannetje verstrengeld met een breedpootkrabmannetje, dat is een unieke waarneming. Drie ervaren strandonderzoeksters waren dan ook stomverbaasd toen ze dit op 15 september zagen op het Texelse strand bij paal 9. 22.09.2016 Lees verder (of ga naar www.naturetoday.com) Transplantatie behoudt groefwier in de Oosterschelde Het kleine, bruine groefwier is zeldzaam maar niet beschermd. Het dreigde uit ons land te verdwijnen als gevolg van dijkversterkingen. Toch is het gelukt om de laatste omvangrijke groeiplaats van deze soort in Nederland te behouden. Een wiertransplantatie, nog nooit eerder vertoond in Nederland, zorgt ervoor dat de soort nu in kleine aantallen groeit op de nieuwe dijkbekleding in de Oosterschelde. 01.10.2016 Lees verder (of ga naar www.naturetoday.com)