Annick Hellebuyck Adviseur Competentiecentrum Werk & Sociale Zekerheid T +32 2 515 08 58 F +32 2 515 09 13 ah@vbo-feb.be CIRCULAIRE S.2014/015 Verkiezingen van 25 mei 2014 : stemplicht en gevolgen in het arbeidsrecht 19 mei 2014 Samenvatting Op zondag 25 mei 2014 vinden de Europese, de parlements- en de gewestverkiezingen plaats. De werknemers die op die dag aan het werk zijn, worden uitgenodigd om bij volmacht te stemmen. De verhinderde kiezer (de volmachtgever) en zijn gemachtigde dienen een modelformulier in te vullen en te ondertekenen. Bovendien moet de werkgever een attest verstrekken waaruit blijkt dat de kiezer om beroepsredenen verhinderd is om zich op 25 mei 2014 in het stembureau te melden. VBO VZW Ravensteinstraat 4 B - 1000 Brussel T + 32 2 515 08 11 F + 32 2 515 09 99 info@vbo-feb.be www.vbo.be Lid BUSINESSEUROPE
> Pagina 2 van de circulaire van 19 mei 2014 1 Stemplicht en wijzen om de stem uit te brengen 1.1 Stemplicht In België is de stemming verplicht en geheim. Deze verplichting om aan de stemming deel te nemen staat in de Grondwet, het Kieswetboek en in de verschillende kieswetten die van toepassing zijn. 1.2 Wijzen om de stem uit te brengen Iedere kiezer kan zijn stem uitbrengen, hetzij persoonlijk, hetzij bij volmacht, i.e. door een andere kiezer daartoe te machtigen (cf. artikel 147bis van het Kieswetboek). Wat de stemming bij volmacht betreft, moeten twee opmerkingen worden geformuleerd: - Artikel 147bis, 1, 2 van het Kieswetboek bepaalt: «De volgende kiezers kunnen een andere kiezer machtigen om in hun naam te stemmen: 2 de kiezer die om beroeps- of dienstredenen: b) zich op de dag van de stemming in het Rijk bevindt, maar in de onmogelijkheid verkeert zich in het stembureau te melden; De onder () b) bedoelde onmogelijkheid moet blijken door een attest () van de werkgever onder wie de betrokkene ressorteert.» Het Kieswetboek maakt het aldus mogelijk om gebruik te maken van de stemming bij volmacht, onder meer voor de werknemerskiezers die om beroeps- of dienstredenen in de onmogelijkheid verkeren zich in het stembureau te melden (bijvoorbeeld, de ploegarbeider). Hierbij dient opgemerkt dat een dergelijke stemming bij volmacht dus voor de kiezers een mogelijkheid en geen verplichting is. - Sinds een wet van 7 maart 2002 bepaalt artikel 147 bis 2 van het Kieswetboek dat als gemachtigde elke andere kiezer kan aangewezen worden. De vroegere voorwaarden van bloed- of aanverwantschap tussen de verhinderde kiezer en zijn gemachtigde zijn sinds 2002 definitief geschrapt. Het Kieswetboek bepaalt dat de gemachtigde maar één volmacht mag hebben.
> Pagina 3 van de circulaire van 19 mei 2014 2 Gevolgen in het arbeidsrecht 2.1 Recht om afwezig te zijn om zijn stemrecht uit te oefenen Ondanks deze wijziging van het Kieswetboek in 2002 werd de arbeidswetgeving niet aangepast. De werknemers van wie de arbeidsregeling voorziet in prestaties op de dag van de verkiezingen en gedurende de openingsuren van de stembureaus, kunnen dus kiezen tussen: - afwezig zijn (zonder loonbehoud cf. pt 2.2) om fysiek hun stemrecht uit te oefenen; - bij volmacht stemmen Uit de bovenvermelde stemplicht vloeit voort dat iedere werknemer het recht heeft om op zondag 25 mei 2014 a.s. van zijn werk afwezig te zijn om zijn stem uit te brengen. De uren van afwezigheid om zijn stem uit te brengen, moeten als een toegestane afwezigheid worden beschouwd. 2.2 Loon Op het stuk van loon bepaalt artikel 27, 3 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten: «Recht op het loon dat hem zou zijn toegekomen indien hij zijn dagtaak normaal had kunnen volbrengen, heeft de werknemer die op het ogenblik dat hij zich naar het werk begeeft, geschikt is om te werken en: 3 die, zo hij niet voldoet aan de voorwaarden om bij volmacht te stemmen, afwezig is van het werk gedurende de tijd die noodzakelijk is om zijn plicht als kiezer op het Belgisch grondgebied te vervullen.» Echter, aangezien een machtiging kan worden gegeven aan iedere Belgische staatsburger die kiezer is (cf. supra), kan een werknemer zich de facto niet meer beroepen op het feit dat hij niet aan de voorwaarden voldoet om bij volmacht te stemmen. Artikel 27,3 van de wet van 3 juli 1978 en het recht op een loon dat erdoor bevestigd wordt, zijn dus sinds 2002 in onbruik geraakt. Bijgevolg zal iedere werknemer die zou besluiten afwezig te zijn om te gaan stemmen, als gerechtvaardigd maar onbetaald afwezig worden beschouwd. Natuurlijk dient deze afwezigheid vooraf aan de werkgever te worden meegedeeld teneinde de organisatie van het werk te faciliteren.
> Pagina 4 van de circulaire van 19 mei 2014 Om iedere desorganisatie van het werk in de ondernemingen zoveel mogelijk te vermijden, kan het nuttig blijken de werknemers die op zondag 25 mei eerstkomend gedurende de openingsuren van de stembureaus moeten werken, te verzoeken het nodige te doen opdat zij bij volmacht kunnen stemmen. 3. Wettelijke formaliteiten om bij volmacht te stemmen De volmachtformulieren kunnen op de website van FOD Binnenlandse Zaken gedownload worden via het volgende adres: http://www.verkiezingen.fgov.be Ieder gewest heeft zijn eigen modelformulieren 1, met onderscheid tussen Belgische kiezers en kiezers uit andere EU-landen. De verhinderde kiezer en zijn gemachtigde dienen het juiste volmachtformulier in te vullen en te ondertekenen. Bovendien moet de werkgever de verhinderde werknemer een attest verstrekken waaruit blijkt dat deze om beroepsredenen in de onmogelijkheid verkeert om zich op 25 mei 2014 in het stembureau te melden. Om tot de stemming te worden toegelaten, overhandigt de gemachtigde aan de voorzitter van het stembureau waar de volmachtgever had moeten stemmen de volmacht en het door de werkgever verstrekte attest en vertoont hij hem zijn identiteitskaart en zijn persoonlijke oproepingsbrief waarop de voorzitter vermeldt: "heeft bij volmacht gestemd". Een kiezer mag maar één volmacht hebben. 4. Recht om afwezig te zijn als lid van het stembureau en/of bureau voor stemopneming Het koninklijk besluit van 28 augustus 1963 betreffende het behoud van het normaal loon van de werknemers voor afwezigheidsdagen ter gelegenheid van familiegebeurtenissen of voor de vervulling van staatsburgerlijke verplichtingen of van burgerlijke opdrachten, dat genomen werd ter uitvoering van de artikelen 29 en 30 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, bepaalt een reeks gebeurtenissen die de werknemer het recht geven om met behoud van zijn loon van het werk afwezig te blijven. 1 Brussel (ACF-formulieren); Wallonië (ACE-formulieren); Vlaanderen (ACDformulieren)
> Pagina 5 van de circulaire van 19 mei 2014 Onder de verschillende gebeurtenissen die aan bod komen, vindt men o.m.: - de uitoefening van het ambt van bijzitter in een hoofdstembureau of enig stembureau bij de parlements-, de provincieraads- en de gemeenteraadsverkiezingen; - de uitoefening van het ambt van bijzitter in een hoofdbureau voor stemopneming bij de parlements-, de provincieraads- en de gemeenteraadsverkiezingen. - de uitoefening van het ambt van bijzitter in een van de hoofdstembureaus bij de verkiezing van het Europees Parlement Voor de uitoefening van het in het KB van 1963 bedoelde ambt heeft de werknemer het recht om gedurende de nodige tijd afwezig te zijn. Voor de laatste twee gevallen wordt de gerechtigde afwezigheid wel begrensd tot een maximum van 5 dagen. De werknemers hebben dus geen recht op het gewaarborgd loon als zij op 25 mei eerstkomend: - voor de stembureaus en bureaus voor stemopneming het ambt van voorzitter of secretaris uitoefenen, - voor de secundaire stembureaus en de secundaire bureaus voor stemopneming het ambt van bijzitter uitoefenen. De voorgaande bepalingen gelden onder voorbehoud van de toepassing van gunstigere bepalingen die in de ondernemingen of bedrijfssectoren zijn aangenomen.