NVVK 2017 Alle auteursrechten en andere intellectuele eigendomsrechten op de inhoud van deze Gedragscode/Module berusten bij de NVVK, branchevereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren. Gebruik van en verwijzing naar de bepalingen in deze Gedragscode/Module is slechts toegestaan onder vermelding van de bron. De NVVK is niet aansprakelijk voor de wijze waarop niet-leden van de vereniging de bepalingen uit deze Gedragscode/Module ten uitvoer brengen MODULE BESCHERMINGSBEWIND
MODULE BESCHERMINGSBEWIND DOEL Het doel is het behouden van of komen tot een financieel stabiele situatie van een rechthebbende waarbij de goederen onder bewind zijn gesteld. De bewindvoerder beschermt de financiële belangen van de rechthebbende, beheert de goederen en het inkomen en streeft ernaar het ontstaan van (nieuwe) schulden of achterstanden te voorkomen. Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek inzake curatele, onderbewindstelling ter bescherming van meerderjarigen en mentorschap ten behoeve van meerderjarigen. BESCHRIJVING Ad 1 Aanvraag bewind Beschermingsbewind wordt in principe aangevraagd door de rechthebbende zelf maar kan ook worden aangevraagd door de echtgenoot, de geregistreerde partner dan wel een andere levensgezel, de bloedverwanten in de rechte lijn en die in de zijlijn tot de vierde graad ingesloten, de voogd, de curator of de mentor. Is er niemand die de aanvraag kan doen en is bewindvoering toch noodzakelijk, dan kan een verzoek bij de Officier van Justitie worden ingediend. Een verzoek tot het instellen van bewind kan in geval van verkwisting of van een problematische schuld ook door Burgemeesters en Wethouders van de woonplaats van de rechthebbende worden ingediend. Beschermingsbewind wordt door de landelijke wet- en regelgeving nauw omschreven. De NVVK houdt deze wet- en regelgeving aan. De module Beschermingsbewind is een toegepaste uitwerking van deze wet- en regelgeving. De aanbevelingen van het Landelijk Overleg Vakinhoud Civiel en Kanton (LOVCK) zijn voor NVVK-leden leidend. De wet- en regelgeving die voor de NVVK en voor deze module aan de orde is, is vastgelegd in: n Burgerlijk Wetboek, Boek 1, Titel 19 Onderbewindstelling ter bescherming van meerderjarigen, artikelen 431 t/m 449, alsmede de artikelen 391 (Titel 16) en 420 (Titel 17). n Besluit van 29 januari 2014, houdende regels ter waarborging van de kwaliteit van curatoren, bewindvoerders en mentoren. n Aanbevelingen meerderjarigenbewind, LOVCK 1. n Memorie van Toelichting (MvT) van de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie (V&J) (vergaderjaar 2011 2012, 33 054, nr. 3) op de Wijziging van enige bepalingen van 1 https://www.rechtspraak.nl/sitecollectiondocuments/aanbevelingenmeerderjarigenbewind.pdf Ad 2 Instellen bewind Beschermingsbewind kan door de rechter worden ingesteld voor mensen die als gevolg van een lichamelijke of geestelijke beperking niet in staat zijn om hun eigen vermogen te beheren. Tevens kan bewind worden ingesteld om redenen van verkwisting of het hebben van problematische schulden. Bewind is ook mogelijk als verwacht kan worden dat een persoon op afzienbare tijd in bovengenoemde toestanden zal verkeren. Ad 3 Inhoud bewind De hoofdtaak van een bewindvoerder die beschermingsbewind uitoefent, is het beheren ofwel het beschermen van de goederen van de rechthebbende. Hij moet ervoor zorgen dat de goederen die door de kantonrechter onder bewind zijn gesteld in stand blijven dan wel goed worden beheerd. De Wet spreekt over het waarnemen van vermogensrechtelijke belangen. Indien sprake is van problematische schulden is de MvT van toepassing. Daarin (pagina 35, toelichting bij Onderdeel T) geeft de staatssecretaris aan hoe de taak- en rolverdeling tussen bewindvoerder en de minnelijke schuldhulpverlening vorm krijgt: De MODULE BESCHERMINGSBEWIND PAGINA 2 MODULE BESCHERMINGSBEWIND PAGINA 3
bewindvoerder is niet verplicht om een betalingsregeling met schuldeisers te treffen. Dit is uitdrukkelijk de taak van schuldhulpverleners en vloeit voort uit de Wsnp Indien de rechthebbende geen beroep kan doen op één van beide regelingen, staat het zijn bewindvoerder vrij om een betalingsregeling met crediteuren te treffen. De voornaamste taak van een bewindvoerder in een schuldenbewind is het stabiliseren van de financiële situatie. Uitgangspunten voor het gedrag en de werkwijze van de bewindvoerder zijn zorgvuldigheid en een dienstverlenende houding naar de rechthebbende. Daartoe zijn nadere bepalingen opgenomen in een Besluit dat door de staatssecretaris van V&J is opgesteld. Tevens is integriteit een belangrijk uitgangspunt. Ad 4 Duur en einde bewind De duur van de onderbewindstelling is gelijk aan de periode waarin de lichamelijke of geestelijke beperking aanwezig is. Dit kan dus voor onbepaalde tijd zijn. Bewind wordt in principe beëindigd conform het Burgerlijk Wetboek door het verstrijken van de tijdsduur waarvoor het is ingesteld en door de dood of ondercuratelestelling van de rechthebbende. Tevens kan bewind op verzoek van de rechthebbende worden beëindigd en door ontslag van de bewindvoerder. Ook Burgermeester en Wethouders kunnen een verzoek indienen tot beëindiging van het bewind. Het Burgerlijk Wetboek benoemt nader de partijen die om het instellen of beëindigen van bewind mogen verzoeken. De wetgever heeft bepaald dat in principe vijfjaarlijks door de bewindvoerder verslag wordt gedaan aan de kantonrechter over het verloop van het bewind. Daarbij wordt geëvalueerd in hoeverre het bewind moet worden gecontinueerd en of dat er andere, minder vergaande, voorzieningen beschikbaar zijn om beheer te voeren over de goederen van de rechthebbende. De bewindvoerder voorziet de kantonrechter hierbij van de noodzakelijke informatie. De NVVK-leden bezien regelmatig, maar in ieder geval vόόr het verstrijken van het verplichte vijfjaarlijkse verslag aan de kantonrechter, in hoeverre de redenen nog aanwezig zijn die ten grondslag lagen aan het instellen van bewind. Hiermee wordt bevorderd dat een rechthebbende, wanneer de persoonlijke situatie is gewijzigd, sneller door kan stromen naar andere, passende vormen van dienstverlening en ondersteuning. Achtergrond hiervan is het principe dat beschermingsbewind een dienstverlening is die wordt geleverd wanneer dit feitelijk noodzakelijk is en niet langer dan noodzakelijk. Het voeren van bewind over een persoon beperkt immers de rechten en vrijheden van deze persoon. De bewindvoerder, zijnde het NVVK-lid, moet het aanbod aan beschikbare vormen van alternatieve dienstverlening kennen en bevordert actief de overgang en overdracht naar minder vergaande voorzieningen. TAKEN BEWINDVOERDER Bij aanvang van het bewind, en binnen een periode van 3 maanden, moet een boedelbeschrijving worden ingediend bij de griffie van de rechtbank (sector Kanton). Daartoe is op www.rechtspraak.nl een formulier beschikbaar dat door de bewindvoerder ondertekend ingeleverd moet worden bij de rechtbank. Is het bewind ingesteld vanwege het hebben van problematische schulden dan dient samen met de boedelbeschrijving een plan van aanpak te worden ingediend waarin wordt omschreven hoe wordt omgegaan met de schulden en welke maatregelen daarbij aan de orde zijn. Plan van Aanpak In het plan van aanpak staat op welke wijze gewerkt wordt aan het oplossen van schulden en het bevorderen van de financiële zelfredzaamheid van de onder bewind gestelde. De inzet is geijkt op de specifieke behoeften van een rechthebbende en volgen de doelstellingen die geformuleerd zijn in de Gedragscode Schuldhulpverlening van de NVVK en van de onderliggende modules. Het betreft de volgende modules: - Stabilisatie - Betalingsregeling - Herfinanciering - Schuldregeling - Communicatie met schuldeisers De rol van de bewindvoerder in deze richt zich vooral op het voeren van regie, aangezien de bovengenoemde diensten in principe door andere hulpverleners worden MODULE BESCHERMINGSBEWIND PAGINA 4 MODULE BESCHERMINGSBEWIND PAGINA 5
uitgevoerd. In het kader van flankerende hulp treedt de beschermingsbewindvoerder ook op als doorverwijzer. - correspondentie met organisaties die betrekking hebben op het inkomen en goederen van de rechthebbende, zoals verzekeringen, Belastingdienst, UWV, etc. De bewindvoerder dient direct na zijn benoeming een bankrekening aan te vragen van waaruit het beheer zal worden gevoerd. Op een bankrekening mag nooit meer dan 100.000 euro staan. Indien noodzakelijk moeten verschillende rekeningen bij verschillende banken worden geopend die geen bestuurlijke binding tot elkaar hebben. Tevens dient hij zijn benoeming in het Kadaster in te schrijven wanneer er sprake is van bewind over onroerend goed. Daarnaast dient hij zijn benoeming in te schrijven in het Handelsregister wanneer er sprake is van een onderneming. Bovenstaande bepalingen worden overzichtelijk beschreven in de Aanbevelingen meerderjarigenbewind van het LOVCK. In het kader van juiste en volledige informatievoorziening dient de rechthebbende bij aanvang van een bewind volledig en schriftelijk te worden geïnformeerd over de aard van de werkzaamheden die de bewindvoerder verricht en de rechten, taken en plichten die voor beide partijen - bewindvoerder en rechthebbende - daarbij van toepassing zijn. Daarnaast is het verplicht de rechthebbende jaarlijks een totaaloverzicht te doen toekomen van alle mutaties die op de beheerrekening hebben plaatsgevonden en van het saldo bij aanvang en einde van het desbetreffende jaar. De bewindvoerder moet actuele en volledige dossiers onderhouden. Dit dossier kan, op verzoek, door de rechthebbende worden ingezien. In het dossier wordt minimaal vastgelegd: - gegevens rechthebbende; - kopie geldig legitimatiebewijs rechthebbende; - besluit rechtbank tot instelling bewind; - actueel overzicht mutaties op beheerrekening; - jaarlijkse totaaloverzichten beheerrekening; - boedelbeschrijving bij aanvang bewind; - schuldenoverzicht en plan van aanpak schulden (indien van toepassing); Gedurende het jaar voert de bewindvoerder de administratie over de goederen die onder zijn bewind zijn gesteld. Hierbij kunnen taken ook door de rechthebbende zelf worden uitgevoerd, dan wel wordt erop toegezien dat deze de taken zelf uitvoert, dan wel wordt de rechthebbende hierbij ondersteund. REKENING EN VERANTWOORDING De bewindvoerder legt jaarlijks en aan het einde van het bewind rekening en verantwoording af aan de kantonrechter. Van de volgende zaken wordt per rechthebbende het totaalbedrag aangegeven: het ontvangen inkomen; het totaalbedrag van de vaste lasten; indien van toepassing: een overzicht van de betaalde schulden; indien van toepassing: een overzicht van de nog te betalen schulden; het saldotegoed van het begin en eind van de periode waarover verantwoording afgelegd moet worden. Ook voor rekening en verantwoording is een modelformulier beschikbaar op www. rechtspraak.nl. KOSTEN BEWIND Aan het beschermingsbewind zijn kosten verbonden en een bewindvoerder kan een beloning vragen voor zijn werkzaamheden. De kosten zijn gereguleerd. De tarieven voor bewindvoering worden gepubliceerd op www.rechtspraak.nl. In principe wordt de rechthebbende geacht de kosten van bewindvoering te voldoen vanuit het inkomen of vermogen. Het is mogelijk om bij de gemeente bijzondere bijstand aan te vragen voor de kosten van bewindvoering wanneer het inkomen of vermogen ontoereikend is. MODULE BESCHERMINGSBEWIND PAGINA 6 MODULE BESCHERMINGSBEWIND PAGINA 7
AANDACHTSPUNTEN Financiële zelfredzaamheid Financiële zelfredzaamheid wordt gedefinieerd als het kunnen maken van weloverwogen keuzes, zodanig dat zijn financiën in balans zijn op zowel korte als op lange termijn. Telkens wanneer sprake is van beschermingsbewind werkt de bewindvoerder toe naar meer financiële zelfredzaamheid, met dien verstande dat financiële zelfredzaamheid vooral bij verkwisting en problematische schulden moet worden bevorderd. De beschermingsbewindvoerder benoemt in het Plan van Aanpak de wijze waarop de financiële zelfredzaamheid moet worden bevorderd, welke werkzaamheden daarbij worden uitgevoerd, en, indien van toepassing, de NVVK-modules die daarbij worden ingezet. In het Plan van Aanpak worden doelstellingen en bijbehorende termijnen genoemd. Het Nibud vermeldt op haar website www.nibud.nl/beroepsmatig/nibud-competenties/ de competenties die in het kader van financiële zelfredzaamheid bij rechthebbenden in acht moeten worden genomen. Beschermingsbewind en het oplossen van schulden Conform de Wet, zoals verwoord in de MvT kunnen beschermingsbewindvoerders schulden regelen, mits de minnelijke en wettelijke trajecten niet meer mogelijk zijn 2. Ook het LOVCK bevestigt deze taak- en rolverdeling tussen beschermingsbewindvoerder en schuldhulpverlener. Indien de schulden wegens de beperkte aflossingscapaciteit niet door de bewindvoerder zelf in drie jaar geheel kunnen worden afgelost, wordt de toeleiding naar de minnelijke regeling door de gemeente voorbereid. zowel beschermingsbewind uit te laten voeren als de schulden op te lossen. Dit conform het standpunt van de ALV op 26 november 2016. Binnen de audit wordt hier kritisch naar gekeken en mocht het toch door dezelfde persoon uitgevoerd worden dan dient beargumenteerd te worden waarom hiervan afgeweken is. Als een rechthebbende tegelijkertijd onder beschermingsbewind staat en wordt begeleid door een schuldhulpverlenende organisatie bij het regelen van de schuldenlast, moeten beschermingsbewindvoerders en schuldhulpverleners afspraken maken omtrent de wijze waarop de werkzaamheden in de praktijk worden vormgegeven. Dit raakt vooral praktische aspecten, zoals inkomensbeheer of het beheer van de afloscapaciteit van de rechthebbende. Tenzij onderling door de beide organisaties een andere afspraak tot stand komt, geldt dat de verantwoordelijkheid voor het inkomensbeheer ligt bij de bewindvoerder. Deze kan ervoor kiezen het volledige inkomen onder zich te houden. De beschermingsbewindvoerder is wel gehouden aan de afspraken die in het kader van een minnelijke regeling worden gemaakt met de schuldeisers en reserveert in deze de afloscapaciteit. De schuldhulpverlenende organisatie moet in deze gevallen erop kunnen toezien dat de reserveringen en betalingen aan de schuldeisers conform de afspraken worden uitgevoerd. De NVVK bevordert op brancheniveau het tot stand komen van goede onderlinge afspraken. Kwaliteitseisen De NVVK streeft ernaar maximale kwaliteit te leveren ten aanzien van de door haar leden geleverde dienstverlening. De bepalingen uit deze module zijn gebaseerd op de wet- en regelgeving en op de Aanbevelingen meerderjarigenbewind van het LOVCK. De bepalingen uit deze module worden vertaald naar de interne audit van de NVVK. Indien de beschermingsbewindvoerder de schulden regelt is het in principe niet mogelijk om bij één en dezelfde rechthebbende door één en dezelfde functionaris 2 https://www.rechtspraak.nl/sitecollectiondocuments/aanbevelingenmeerderjarigenbewind.pdf Kwaliteit heeft betrekking op de dienstverlening aan de rechthebbende en kent verschillende aspecten: zorgvuldigheid, tijdigheid, volledigheid en transparantie. Het uitgangspunt van de NVVK-audit is tweeledig. Enerzijds beoogt de NVVK-audit, aanvullend op het Landelijk Kwaliteitsbureau CBM (LKB), aspecten van dienstverlening te toetsen, dubbelingen met de toets van het LKB daarbij worden voorkomen in de vorm van MODULE BESCHERMINGSBEWIND PAGINA 8 MODULE BESCHERMINGSBEWIND PAGINA 9
vrijstelling. Anderzijds staat de NVVK-audit ook ten dienste aan de leden en heeft tot doel de leden te ondersteunen in hun eigen kwaliteitsbeleid. Gekeken wordt vanuit individuele cases naar de werking van het proces binnen de organisatie van het lid. Gestreefd wordt naar een NVVK-audit die zoveel mogelijk aansluit bij de vraagstukken van dienstverlening die aan de orde zijn bij individuele leden. Het strekt ter aanbeveling het verslag van de LKB accountant als leidraad aan te houden. Op deze wijze worden dubbelingen voorkomen en kan gerichter worden geauditeerd. TIJDSPANNE Er zijn in deze module geen specifieke doorlooptijden vastgesteld aangezien de weten regelgeving en de onderliggende bepalingen al ingaan op de processtappen binnen beschermingsbewind. EISEN AAN DE BESCHERMINGSBEWINDVOERDER Medewerkers voldoen aan de noodzakelijke opleidingseisen. Deze zijn bepaald in het Besluit kwaliteitseisen curatoren, beschermingsbewindvoerders en mentoren. PROCES Het proces van het beschermingsbewind wordt hier niet verder uitgewerkt. MODULE BESCHERMINGSBEWIND PAGINA 10 MODULE BESCHERMINGSBEWIND PAGINA 11