PROJECTBESCHRIJVING TOVEREN EN GAMES Leerlijn Literatuur Thema Utopie Groep 5 en 6 Juni 2017
Cultuuronderwijs op zijn Haags Leerlijn Literatuur Thema Utopie Groep 5 en 6 Juni 2017 Deze projectbeschrijving wordt regelmatig geactualiseerd. Kijk voordat u ermee aan de slag gaat op www.cultuurschakel.nl/coh voor de nieuwste versie. Hierbij treft u een projectbeschrijving: waarmee u een project van 6-8 lessen van 45 min. kunt uitvoeren; waarin veel ruimte is voor uw eigen inbreng; waarop u uw lesvoorbereidingen kunt baseren. De structuur van de projectbeschrijving is gebaseerd op het doorlopen van het creatief proces. Na de introductie van het project oriënteert de leerling zich op de inhoud van het thema. Hierbij doorloopt de leerling drie deelopdrachten waarin hij steeds onderzoekt, uitvoert, presenteert en evalueert. Bij elke stap van het creatief proces zijn reflectievragen geformuleerd. Maak hieruit een keuze of formuleer zelf passende vragen. Gebruik ook vooral uw eigen inzicht en ervaring bij andere onderdelen, zoals het filosofisch gesprek en de evaluatievragen. Lees allereerst de korte beschrijving van het project in het document Informatie voor de leerkracht, zodat u een goed beeld krijgt van de opdrachten, werkwijze en context. 2
Inhoudsopgave 1. Introductie van het project... 4 2. Oriëntatie... 4 2.1. Het filosofisch gesprek... 4 2.2. Oriëntatie op het thema Utopie... 4 3. Deelopdracht 1: Betoverende game... 6 3.1. Onderzoek Betoverende game... 6 3.2. Uitvoeren Betoverende game... 6 3.3. Presenteren Betoverende game... 7 3.4. Evalueren Betoverende game... 7 4. Deelopdracht 2: Toverspreuken in geheimtaal... 8 4.1. Onderzoek Toverspreuken in geheimtaal... 8 4.2. Uitvoeren Toverspreuken in geheimtaal... 8 4.3. Presenteren Toverspreuken in geheimtaal... 9 4.4. Evalueren Toverspreuken in geheimtaal... 9 5. Deelopdracht 3: Recenseren... 10 5.1. Onderzoek Recenseren... 10 5.2. Uitvoeren Recenseren... 10 5.3. Presenteren Recenseren... 11 5.4. Evalueren Recenseren... 11 6. Algemene beoordeling... 11 3
TOVEREN EN GAMES 1. Introductie van het project Het project kan op verschillende manieren worden geïntroduceerd: Spreek op theatrale wijze de toverspreuk Sesam open u uit. Vraag de leerlingen wat dit zou kunnen betekenen. Vertel kort het sprookje van Ali Baba en de veertig rovers. Bedenk met de leerlingen een toverspreuk die elke keer gebruikt kan worden als er aan het project gewerkt wordt. Een spreuk om de magische wereld van fantasie te betreden, bijvoorbeeld Sesam open u achterstevoren gezegd: U nepo mases. U of een leerling speelt een avatar. Laat de leerlingen in tweetallen een actie en opdracht bedenken die de avatar moet uitvoeren, zoals in een game. Ze verzinnen een bijpassende toverspreuk waarmee de avatar op afstand aangezet en bediend kan worden. Denk aan acties als links, rechts, vlieg, spring, verover, pak en versla. 2. Oriëntatie 2.1. Het filosofisch gesprek Voer met de leerlingen een filosofisch gesprek over het projectthema aan de hand van (een aantal van) de volgende vragen: Is toveren iets uit de geschiedenis of uit de toekomst? Welke toverkrachten ken je? Welke toverkracht zou je zelf willen hebben? Is toveren een bovenmenselijke gave of fantasie? Is avatar zijn in een game een vorm van tovenarij? 2.2. Oriëntatie op het thema Utopie Voer onderstaande opdrachten uit: 1. Lees en bespreek met de leerlingen (een deel van) het boek Merlijn van Agave Kruijssen (Lannoo, 2005). Het verhaal is geïnspireerd op het Boec van Merline van de middeleeuwse schrijver Jacob van Maerlant. Of vertel over deze tovenaar naar aanleiding van wat u hierover vindt aan informatie, bijvoorbeeld op Wikipedia. 2. Bespreek dat er onmogelijke of utopische avonturen worden beleefd in games, sprookjes en andere fictieve verhalen. Laat de leerlingen in tweetallen kenmerken van game- en sprookjeswerelden opschrijven. Hoe zien die werelden eruit en wat gebeurt er? Inventariseer en bespreek de verschillen en overeenkomsten met de hele klas. 3. Laat de leerlingen tijdens dit project een boek lezen waarin toveren of een tovenaar een rol speelt. 4
Reflectievragen Oriëntatie TOVEREN EN GAMES Wat kun je vertellen over Merlijn? Wat is voor jou het belangrijkste verschil tussen de gamewereld en de sprookjeswereld? Zijn er mensen die kunnen toveren? Hoe? Wat zou jij willen toveren? Is gamen een vorm van toveren? Vertel. 5
3. Deelopdracht 1: Betoverende game 3.1. Onderzoek Betoverende game 1. Gameonderzoek o Inventariseer met de leerlingen alle woorden die te maken hebben met gamen en stel een gamelexicon samen. Vul het lexicon aan met spreuken en zegswijzen die in games gebruikt worden. o Verzamel spelregels van verschillende games en bespreek de verschillen en overeenkomsten van de spelregels. o Laat de leerlingen noteren wat er mogelijk is in games dat in het dagelijks leven niet kan. Bespreek de bevindingen met elkaar. o Vraag de leerlingen te noteren waar de grenzen liggen (de beperkingen) van wat er in het echt mogelijk is in de voor hen bekende games. 2. Rijmonderzoek Troubadours, ofwel reizende verhalenvertellers, deden dorpen aan toen er nog geen kranten, radio, televisie en computers waren. Ze vertelden over verre landen, koningen, oorlogen en romantische ontmoetingen. Dat deden ze op rijm, zodat ze de verhalen makkelijker konden onthouden. Laat de leerlingen in tweetallen voorbeelden zoeken van onderstaande rijmvormen: o eindrijm: de laatste woorden van twee zinnen rijmen op elkaar o binnenrijm: rijmwoorden binnen de zin o alliteratie: woorden die met dezelfde letter beginnen o assonantie: woorden die ongeveer hetzelfde klinken o gepaard rijm: zinnen rijmen twee aan twee op elkaar o gekruist rijm: zinnen rijmen om en om op elkaar o gebroken rijm: sommige zinnen rijmen wel, andere niet Sluit af met een quiz. Lees een aantal strofes voor van verschillende gedichten en kijk of de leerlingen weten om welke rijmvorm het gaat. Reflectievragen Onderzoek Betoverende game Wat is de belangrijkste overeenkomst tussen games en sprookjes? Welke nieuwe dingen heb je geleerd over games? Wat heb je ontdekt over de mogelijkheden in games? Wat komt in vrijwel alle spelregels terug? Welke rijmvormen nodigen uit tot dichten? Moet een gedicht rijmen? 3.2. Uitvoeren Betoverende game 1. Laat de klas in groepjes van drie of vier leerlingen een concept ontwikkelen voor een game. Dit kan aan de hand van het verhaal van Merlijn, het boek dat ze tijdens de oriëntatie zelf hebben uitgezocht of het kan een combinatie zijn van verschillende verhalen of games. Ze verzinnen een titel en maken een omschrijving van: 6
o o o o o het doel van de game; de avatars; de tools die nodig zijn; de omgeving of gamewereld; waar en wanneer er sprake is van tovenarij. 2. Vraag de leerlingen om de spelregels voor hun game te bedenken. Laat ze deze op rijm zetten in een van de rijmsoorten uit het onderzoek, zodat zij de spelregels beter kunnen onthouden. 3. Laat de leerlingen een productbeschrijving van hun game (ca. 150 woorden) maken voor een advertentie op internet. Reflectievragen Uitvoeren Betoverende game Welke bronnen hebben jullie gebruikt voor jullie game? Wat is er bijzonder aan jullie game? Wat herken je in jullie game van de oorspronkelijke inspiratiebronnen? In hoeverre lijkt jouw avatar op de hoofdpersoon uit het boek? Met welke drie woorden kun je je avatar omschrijven? Hoe heb jij de omgeving beschreven: gedetailleerd of met algemene woorden als 'bos', 'strand' en 'stad'? Wat lijkt je prettiger voor de lezer: gedetailleerd of vereenvoudigd? Waarom kun je de spelregels beter onthouden als ze rijmen? Noem drie redenen waarom iemand jullie game zou moeten kopen? Welke drie games zou je op internet zetten onder het kopje Anderen bekeken ook? 3.3. Presenteren Betoverende Game Laat de leerlingen met hun groepje een manier bedenken waarop ze hun game kunnen pitchen. Houd rekening met onderstaande aandachtspunten: De vorm van de pitch moet aansluiten bij de kenmerken van de game. Laat de leerlingen de op rijm geschreven spelregels gebruiken. Het moet duidelijk worden waarom gamedesigners juist hún game moeten ontwikkelen. Reflectievragen Presenteren Betoverende game Welke pitch was het meest overtuigend? Waarom? Bij welke pitch paste de vorm goed bij de inhoud van de game? Wat doe je liever: een game ontwerpen of de game pitchen? Zou je de hele pitch makkelijker kunnen onthouden en geven in dichtvorm? Waarom? 3.4. Evalueren Betoverende game Bespreek met uw leerlingen het doorlopen proces: In welke game is de tovenarij goed verwerkt? Waarin verschilt gametaal van toverspreuken? Wat is het verschil tussen avatars in games en personages in boeken? Wat is het verschil tussen games en verhalen? Hoe hebben jullie het spelregelsgedicht verwerkt in je pitch? 7
4. Deelopdracht 2: Toverspreuken in geheimtaal 4.1. Onderzoek Toverspreuken in geheimtaal 1. Laat de leerlingen onderzoek doen naar morsecode, het semafooralfabet en kabouter-abc. 2. Laat de leerlingen zoeken naar toverspreuken in verhalen en films. Ze noteren de spreuk, de bron en de uitwerking van de spreuk. 3. Maak een selectie van drie tot vijf toverspreuken en vertaal deze in morsecode, semafooralfabet of kabouter-acb. Oefen het uitspreken van de spreuken in de nieuwe taal. Reflectievragen Onderzoek Toverspreuken in geheimtaal Welke van de drie alfabetsoorten is het makkelijkst uit te spreken? Waarom? Welk alfabet kun je makkelijk schrijven of tekenen? Welke woorden van thuis ken je die alleen je huisgenoten kennen? Op welke bestaande talen lijken de toverspreuken? Welke toverspreuk werkt echt? 4.2. Uitvoeren Toverspreuken in geheimtaal 1. Laat de leerlingen in groepjes een nieuw alfabet ontwikkelen en letters of symbolen tekenen of schrijven. Dit alfabet is de grondslag voor hun nieuwe taal. In deze taal worden de drie tot vijf toverspreuken vertaald. Verzin eventueel enkele nieuwe toverspreuken en bedenk waarvoor ze kunnen worden gebruikt. 2. Oefen het uitspreken van de toverspreuken. 3. De leerlingen maken een pagina voor een Toverspreukwoordenboek waarin de toverspreuken in de Nederlandse én in de zelfverzonnen taal geschreven staan, eventueel met uitleg van hun functie. 4. De leerlingen verzinnen voor hun zelfverzonnen game een toegangscode in de vorm van een toverspreuk in geheimtaal. De functie van de spreuk is de speler toegang geven tot de betoverende wereld. Reflectievragen Uitvoeren Toverspreuken in geheimtaal Maakt het uit in welke taal je een toverspreuk uitspreekt? Waarom? In welke taal komt de toverspreuk het beste tot zijn recht? Waarom? Welke spreuk klinkt het meest als een game-toverspreuk? Welke manieren om een eigen alfabet te maken heb je bedacht? Waarom is het handig als een toverspreuk in geheimtaal staat? Waaraan kun je zien dat jouw toverspreuk hoort bij je zelfbedachte game? 8
4.3. Presenteren Toverspreuken in geheimtaal Geef de leerlingen de opdracht om filmpjes te maken. Houd rekening met onderstaande aandachtspunten: De leerlingen verkleden zich als een tovenaar, passend bij hun zelfverzonnen alfabet. De leerlingen spreken hun eigen toverspreuk op het filmpje uit. De klas maakt een compilatie van alle filmpjes, bijvoorbeeld in Moviemaker. Reflectievragen Presenteren Toverspreuken in geheimtaal Verandert de zeggingskracht van de toverspreuk op film? Hoe komt dat? Ben je tevreden over jullie bijdrage aan het toverspreukenfilmpje? Licht toe. Op welke wijze draagt de kleding bij aan de zeggingskracht van de spreuk? 4.4. Evalueren Toverspreuken in geheimtaal Bespreek met uw leerlingen het doorlopen proces: Welke code of welk alfabet vind je het beste passen bij geheimtaal? Waarom? Waar kom je nog meer codes tegen? In welke historische situaties is geheimtaal van belang geweest? Hoe leer makkelijk een nieuwe taal of code? 9
5. Deelopdracht 3: Recenseren 5.1. Onderzoek Recenseren 1. Laat de leerlingen in tweetallen een overzicht maken van computerspellen die ze kennen en hier kort iets over vertellen. Vraag de leerlingen wat de uitdaging is in het spel. Wat voor soort spel is het? Gebruik het overzicht op Wikipedia van computerspelgenres om de spellen te categoriseren. Als er een genre ontbreekt, zoeken de leerlingen daar een passend spel bij. 2. Vergelijk de computerspelgenres met de literatuurgenres. Zoek overeenkomsten en verschillen. 3. Laat de leerlingen in tweetallen een recensie zoeken over een game (bijvoorbeeld op de website Kidsweek) en over een boek (bijvoorbeeld op de website Leesfeest). Ze noteren de verschillen en overeenkomsten en vertellen over hun bevindingen. Reflectievragen Onderzoek Recenseren Heb je weleens eerder een recensie gelezen? Waar? Is een aanbeveling door een vriend ook een recensie? Moet een recensie altijd schriftelijk zijn? Waarom was je het wel of niet eens met de recensent? Waar kom je nog meer genres tegen? 5.2. Uitvoeren Recenseren 1. Laat de leerlingen in viertallen een recensie schrijven over elkaars zelfbedachte game met de toverspreuk die als toegangscode geldt. Ze fantaseren hoe het was om de game te spelen en schrijven aan de hand daarvan hun recensie. Ze bepalen onder welk genre de game valt. Ze letten bij het schrijven van de recensie op: o een aansprekende kop; o het vermelden van de belangrijkste gegevens; o het onderbouwen van hun mening; o het geven van voorbeelden; o beginnen met het vermelden van iets bijzonders; o eindigen met een conclusie; o het beknopt houden. 2. De leerlingen gaan in gesprek met de recensent van hun game en bediscussiëren de recensie. Zijn ze het eens met wat er over de game is geschreven? Waarom wel of niet? Reflectievragen Uitvoeren Recenseren Tot welk genre behoort jouw game? Waarom ging jouw game meer 'leven' toen erover geschreven en gediscussieerd werd? Wat is het doel van een recensie? Hoe heeft de recensent de relatie tussen de toegangscode (toverspreuk) en de game beschreven? 10
Welke toverspreuk zou je op de recensie willen afvuren? Als je zelf een recensie schrijft, waarom vind je dan dat je wel of niet aardig moet blijven over het boek of de game waarover je schrijft? 5.3. Presenteren Recenseren De leerlingen presenteren in tweetallen hun game. Ze prijzen hun game aan en nemen onderstaande punten mee in hun presentatie: fragmenten uit de recensie; de relatie tussen de toverspreuk en de game; er moet interactie zijn tussen de twee leerlingen; Eventueel kunnen de leerlingen een reclametekst schrijven of een slogan en/of een illustratie maken voor hun game. Reflectievragen Presenteren Recenseren Ben je tevreden over de presentatie? Hoe verliep de interactie tussen jou en je medeleerling? Welke middelen hebben jullie nog meer ingezet bij de presentatie? Waarom? Welke tips en tops geven jullie jezelf over de presentatie? 5.4. Evalueren Recenseren Bespreek met uw leerlingen het doorlopen proces: Waarom zou juist jullie game in productie genomen moeten worden? Denk je dat je in de toekomst met een toverspreuk kunt gamen? Waarin verschilt een toverspreuk van een wachtwoord? Welke game zou jij graag willen spelen? Waarom? 6. Algemene beoordeling Voor het beoordelen van de leerlingprestaties kunt u gebruikmaken van het beoordelingsformulier voor leerkracht en leerling. De vier beoordelingscriteria zijn afgestemd op de kerndoelen kunstzinnige oriëntatie en de uitgangspunten van COH. De leerlingprestaties in het gehele project worden meegenomen in de beoordeling. Voor het gebruik van de formulieren is een korte toelichting beschikbaar. Het beoordelingsformulier voor leerkracht en leerling en de toelichting op het beoordelingsformulier vindt u in de bijlagen van het document Informatie voor de leerkracht. 11