Agrarisch December 2011 Inzicht Nieuwsbrief voor agrariërs in het rivierengebied Aanleg waterberging en natuurvriendelijke oevers Ik ben ondernemer, ik zie kansen! Soms moet je over dingen heen kunnen stappen zegt Theo Hopman in de keuken van kaasboerderij De Diervoort. Buiten klinken kinderstemmen: een schoolklas krijgt les over het boerenbedrijf. Straks mogen ze de koeien knuffelen. Hier binnen gaat het over iets anders: over waterberging, ruilgrond en natuuroevers. Waterberging We zijn in het Overasselts Broek, een agrarisch gebied onder Nijmegen, tussen de Maas en het Overasseltse en Hatertse vennengebied. De waterlopen zijn hier te nauw bemeten. Het waterschap staat voor een dubbele opgave: het realiseren van extra waterberging én het realiseren van natuurvriendelijke oevers als onderdeel van een ecologische verbindingszone. Om aan de landelijke normen te voldoen moet in het gebied nog zo n 15 hectare waterberging komen. Inmiddels is zo n 1,5 hectare gereed, en nog eens 4,5 hectare staat op stapel. Oprukkend onkruid Het vlot niet erg met de aanleg. Dat komt vooral omdat het verwerven van de gronden de oeverstroken die worden afgegraven op vrijwillige basis moet gebeuren. De grondeigenaren staan vaak sceptisch tegenover de plannen. Theo Hopman, zelf agrariër in het gebied, begrijpt dat wel: De mensen staan niet te springen om zo n strook land weg te doen. Je hebt ergens een mooi perceel op orde, en dan gaat er toch weer een strookje af. De ruilgrond die je er eventueel voor terugkrijgt is vaak niet gunstig gelegen. En je bekijkt het als boer economisch. Er komt een strook natuur langs je land. Hoe zit het met oprukkend onkruid? Wat als de distel je veld opkomt? Ik begrijp die angst wel. Theo Hopman heeft een boerenbedrijf in het Overasselts Broek. Hij doet mee met een waterbergingsproject van Waterschap Rivierenland en legt zelf natuurvriendelijke oevers aan. Stimuleringsregeling Een goede prijs voor de grond zou veel kunnen verzachten. Maar ook hier schuilt een probleem: grondverwerving kan alleen tegen een vaste prijs, volgens richtlijnen van de DLG. Om speculatie te voorkomen is die prijs relatief laag. Hopman: Daar doet geen boer het voor. Toch doet hij nu mee met een waterbergingsproject. Maar liefst 1.250 meter watergang op zijn land wordt verbreed en krijgt natuurvriendelijke oevers. Wat heeft hem uiteindelijk overgehaald? Hopman: Ik ben ondernemer, ik zie kansen. Ik las ergens dat het waterschap een stimuleringsregeling heeft voor de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Een vast > 1
> bedrag per vierkante meter. Ik ben gaan rekenen, volgens mij kan ik dat zelf goedkoper dan een aannemer van het waterschap. Ik doe het met eigen materieel, met eigen mensen, zonder reistijd. Dus dáár zit mijn winst. Ik heb die strook verkocht en heb afgesproken dat ik zélf het grondwerk doe. Boerenverstand Maar heeft een boer wel verstand van het aanleggen van natuurvriendelijke oevers? Hopman: Boerenverstand! Ik ken mijn eigen land het best. Dat betekent dat ik met zo min mogelijk schade kan werken. Ik rij de grond niet kapot als het te nat is. Mijn eigen mensen zitten op de kraan, ik zit zelf met de trekker voor de kiepwagen, ik kan schep voor schep zien waar ik die grond het beste weer kan neerzetten. We werken heel nauwkeurig volgens de tekeningen van het waterschap, daar is goed overleg over en dat controleren ze ook. Ik kan mooi werk maken. Ik hou er zelf iets aan over, terwijl het ook goed is voor de waterbergingsfunctie van het hele gebied. Ik wil niet betweterig overkomen, de redenen van mijn collega s om het niet te doen begrijp ik goed, maar soms moet je over iets heen kunnen stappen. Als dit nou goed uitpakt, en het waterschap zorgt dat het onderhoud goed verloopt, misschien dat er dan meer schapen over de dam komen! Op www.waterschaprivierenland.nl is meer te lezen over de subsidie voor de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Bij het digitaal loket voor agrariërs kunt u een brochure met voorwaarden en subsidiebedragen downloaden. Waterschap Rivierenland stelt nieuwe sanctiemaatregel schouw in Waterschap Rivierenland voert jaarlijks de schouw uit van de kleinere sloten in het rivierengebied, de zogenoemde B-watergangen. Daarbij controleert het waterschap of eigenaren van gronden die aan deze sloten grenzen, de sloten goed genoeg onderhouden. Voor het waterbeheer in het rivierengebied is het belangrijk dat sloten schoon en diep genoeg zijn. Schone, diepe sloten zijn een voorwaarde voor een vlotte aan- en afvoer van water en voor de kwaliteit van het water. Nieuwe maatregel Waterschap Rivierenland heeft met ingang van dit jaar een nieuwe sanctiemaatregel voor de schouw ingevoerd: de preventieve last onder dwangsom. Uit onderzoek bleek dat een dergelijke maatregel een goed hulpmiddel is om het aantal overtredingen te verminderen. Daarbij worden de grondeigenaren extra gewezen op de onderhoudsplicht, zodat het watersysteem tijdens de natte winter periode goed functioneert. Herhaaldelijk overtreder De sanctiemaatregel wordt alleen opgelegd aan eigenaren die herhaaldelijk hun onderhoudsplicht niet nakomen. Ze worden aangemerkt als herhaaldelijk overtreder als ze twee achtereenvolgende jaren niet aan de onderhoudsplicht voldoen. Wanneer in het derde jaar blijkt dat een eigenaar opnieuw het onderhoud van een sloot niet op orde heeft, deelt het waterschap een geldboete uit. De onderhoudsplicht blijft uiteraard bestaan. Dit betekent dat wanneer de onderhoudsplicht alsnog niet wordt nagekomen, het waterschap ondanks de opgelegde geldboete het onderhoud uitvoert op kosten van de overtreder. Hoogte van de geldboete De volgende geldboetes ( dwangsommen ) zijn van toepassing: Aantal kadastrale percelen Dwangsom 1-5 kadastrale percelen 250,- 6-10 kadastrale percelen 500,- Meer dan 10 kadastrale percelen 750,- De schouw is een arbeidsintensieve klus. Alle B-sloten in het rivierengebied worden gecontroleerd. Meer informatie Heeft u na het lezen van dit artikel nog vragen? Neemt u dan contact op met Waterschap Rivierenland, telefoon (0344) 649 090. 2
Bagger opslaan in weilanddepots Waterschap Rivierenland baggert alle A-watergangen in het rivierengebied om de 15 jaar. Per jaar komt een deel van het gebied aan de beurt. In die hele cyclus van 15 jaar komt in totaal 4 miljoen kubieke meter bagger vrij. Wat gebeurt er nu met deze grote hoeveelheid bagger? Verwerking van bagger De wijze van verwerking van de bagger is afhankelijk van diverse factoren. Eén van de voornaamste is de kwaliteit van de bagger. Afhankelijk van de stoffen die worden aangetroffen bij analyse is de bagger verspreidbaar of niet verspreidbaar. In het Besluit BodemKwaliteit (BBK) is opgenomen onder welke voorwaarden de verschillende kwaliteiten bagger kunnen en mogen worden verwerkt. Verspreidbare bagger kan direct uit de watergang op de aangrenzende percelen. Eigenaren en gebruikers van deze percelen hebben een wettelijke ontvangstplicht. Het waterschap voert niet-verspreidbare bagger af naar een wettelijk erkende verwerker of een definitieve stortplaats. Weilanddepots Vanwege ruimtegebrek of bij lastig bereikbare watergangen is het verspreiden van verspreidbare bagger op aanliggende percelen niet altijd mogelijk. De bagger wordt in deze gevallen afgevoerd. Dit gebeurt ook wanneer er grote hoeveelheden bagger bij de werkzaamheden vrijkomen. Het afvoeren van de bagger is echter een zeer kostbare aangelegenheid. De aanleg van een weilanddepot is dan vaak een goed alternatief. Het waterschap vraagt aan landeigenaren om percelen ter beschikking te stellen voor de aanleg van een weilanddepot. Bij een weilanddepot wordt de bagger in een grotere laagdikte dan normaal verspreid. Een aarden wal om het weiland voorkomt dat de bagger terug kan stromen naar de watergang. Na indrogen van de bagger wordt deze verspreid over het perceel en wordt het perceel ingericht voor landbouwkundig gebruik. Bij de aanleg van een weilanddepot worden afspraken gemaakt voor een periode van twee á drie jaar. Een voordeel voor de landeigenaar is dat het perceel na gebruik als weilanddepot is verhoogd en geëgaliseerd. In de tussenliggende periode ontvangt de landeigenaar een financiële compensatie voor de onttrekking van het perceel uit zijn areaal. Een voordeel voor het waterschap 3 Het waterschap bemonstert het slib om de kwaliteit ervan te kunnen vaststellen. is dat baggerwerkzaamheden op deze manier tegen aanzienlijk lagere kosten kunnen worden uitgevoerd. Voorwaarden De aanleg van een weilanddepot is vaak wel, maar niet altijd mogelijk. De bagger die daarin gaat, moet in ieder geval van de kwaliteit verspreidbaar zijn. Daarnaast moet de aanleg van het depot passen binnen diverse wet- en regelgevingen. Het waterschap draagt zorg voor het verkrijgen van de benodigde vergunningen en het doorlopen van de procedures. Heeft u een brief heeft gehad dat het waterschap in uw omgeving gaat baggeren en u heeft interesse om uw perceel ter beschikking te stellen als weilanddepot? Neemt u dan gerust contact op met Jacco van Dijk, team Baggeren, telefoon: (0344) 649 191
Waterschap breidt Akkerrandenregeling uit Aanmelden kan tot en met 15 januari 2012 Schoner water in sloten en meer biodiversiteit. Waterschap Rivierenland werkt hier aan. Door deel te nemen aan stimuleringsregelingen voor akkerranden helpen boeren het waterschap mee om dit doel bereiken. Onlangs stelde het waterschap een nieuwe stimuleringsregeling Akkerranden vast. Hiermee zijn er nu regelingen voor het totale Gelderse en Brabantse werkgebied van het waterschap. Niet bemesten Met akkerranden (ofwel bufferstroken) bedoelen we vier meter brede stroken die tussen sloot en weiland of bouwland liggen. Agrariërs die mee doen aan een akkerrandenregeling mogen deze randen niet bemesten of bespuiten. Hierdoor spoelen minder meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen weg naar de sloot. Niet bemesten heeft nóg een voordeel: zonder mest groeit het gras langs de sloot minder dicht, zodat andere planten en dieren hier meer kansen krijgen. Het waterschap stelt als compensatie een vergoeding beschikbaar aan. Hoogte van de vergoeding De vergoeding bedraagt voor een bufferstrook van 4 meter breed, 0,35 per strekkende meter langs grasland en 0,70 langs bouwland per jaar. Het waterschap controleert regelmatig in het veld of aan de subsidievoorwaarden van de regeling wordt voldaan. Nieuwe Stimuleringsregeling Onlangs stelde Waterschap Rivierenland de nieuwe Stimulerings regeling Akkerranden Rivierengebied 2011 vast. Met deze nieuwe regeling biedt het waterschap in het totale Gelderse en Brabantse deel van zijn beheersgebied akkerrandenregelingen aan. Op de kaart van het beheersgebied van waterschap Rivieren Alblasserdam land is te zien, waar welke regeling geldt. En in de tabel is aangegeven voor welke datum aan meldingen binnen moeten zijn bij het waterschap. Meerdere regelingen Binnen het gebied van het waterschap zijn vier akkerrandenregelingen van kracht. Dit komt doordat diverse partijen meefinancieren. De vier regelingen hebben ook verschillende looptijden (zie tabel). Lopende regelingen verlengen? In 2012 proberen we de Gelderse regelingen die tussen 2012 en 2014 aflopen, in de nieuwe vastgestelde regeling onder te brengen. Ook voor de regeling Actief Randenbeheer Brabant trachten we de contracten die eind 2012 aflopen, te verlengen. Zo streven we ernaar om het voor het hele beheergebied van het waterschap alle deelnemers de kans Papendrecht Graafstroom Nieuw- Lekkerland Hardinxveld- Sliedrecht Giessendam Drimmelen Liesveld Werkendam Giessenlanden Zederik Gorinchem Woudrichem 4 Aalburg Vianen Leerdam Lingewaal Culemborg Zaltbommel Geldermalsen Neerijnen Maasdriel Buren Tiel Akker en sloot zijn van elkaar gescheiden door een bufferstrook van vier meter breed. West Maas en Waal Wageningen Nederbetuwe Druten Beuningen Wijchen Overbetuwe Nijmegen Zuid Heumen Arnhem Zuid Lingewaard Nijmegen Noord Ubbergen Groesbeek Regeling Looptijd Aanmelden voor Akkerranden Natuurlijke Grenswateren 2011 2012 15 maart 2012 Akkerranden Rivierengebied 2012 2014 15 januari 2012 Actief Randenbeheer Brabant 2007 2012 / 2014 Gesloten Akkerranden Langs de Linge 2011 2013 15 maart 2012 Geen regeling te bieden gebruik te blijven maken van akker randenregelingen tot eind 2014. Naar één regeling Momenteel wordt het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) van de EU herzien voor de periode 2014 2020. Diverse partijen overleggen met elkaar of het mogelijk is het akkerrandenbeheer onder te brengen in het GLB. Binnenkort verwachten we hierover de voorstellen van de Europese commissie. Aanmelden en meer informatie Voor meer informatie of indien men zich wil aanmelden dan kan contact opgenomen worden met Jessi de Coninck, van waterschap Rivierenland, email: j.de.coninck@wsrl.nl of telefoonnummer (0344) 649 449 of Johan van Rooij, van waterschap Rivierenland, email: j.van.rooy@wsrl.nl of telefoon nummer (0344) 649 300. Millingen aan de Rijn
weetjes over wetten Nieuwbouw of uitbreiding van uw bedrijf? Raadpleeg vooraf het waterschap Regelmatig ontvangt het waterschap vragen over nieuwbouw en/of uitbreiding van bedrijven. Deze vragen worden helaas niet altijd voor aanvang van de werkzaamheden gesteld, waardoor soms (duur) herstel noodzakelijk is. Daarom adviseren we u om bij plannen voor uitbreiding of nieuwbouw vooraf contact op te nemen met het waterschap. We informeren u graag tijdig en duidelijk, over regels en mogelijkheden, zodat u uw plannen waar nodig nog tijdig kunt aanpassen. Compensatie van ruimte voor water bij uitbreiding Wanneer u stallen of erfverharding uitbreidt, bent u verplicht ruimte voor water te creëren in de vorm van sloten of vijvers. Die moeten voorkomen dat het hemelwater te snel afstroomt naar laaggelegen gebieden en daar voor wateroverlast zorgt. Het is raadzaam dit in uw plannen mee te nemen, om te voorkomen dat achteraf ruimte moet worden gezocht. Dammen en duikers Aanleg van dammen met duikers in watergangen ten behoeve van een goede bereikbaarheid van uw bedrijf is een belangrijk onderdeel in de bedrijfsvoering. In principe stelt Waterschap Rivierenland een maximale duikerlengte van 12 meter en één duiker per perceel als norm. Echter, omdat vrachtauto s en agrarisch materieel steeds groter worden, zijn, indien nodig, meerdere en langere duikers (tot maximaal 18 meter) toegestaan. Overigens mag u een duiker alleen plaatsen voor de bereikbaarheid van uw bedrijf. Varend onderhoud In het gebied van Waterschap Rivierenland worden watergangen soms varend onderhouden. Dit, omdat de watergang soms te breed is voor onderhoud vanaf de kant, of omdat de slootkanten niet bereikbaar zijn (door bijv. bebouwing). Voor dammen met duikers in sloten die varend worden onderhouden, gelden andere eisen dan voor reguliere duikers, omdat de veegboot de duiker moet kunnen passeren. Bruggen Overigens heeft de aanleg van bruggen de voorkeur boven dammen met duikers, omdat deze minder waterberging wegnemen en betere doorstroming bieden. Waar een brug aan moet voldoen, vindt u op onze website. Dempen en graven van watergangen Omdat bedrijven in omvang toenemen, moeten watergangen steeds vaker worden verlegd. Indien dit nodig is, dient altijd minimaal dezelfde hoeveelheid aan watercapaciteit worden gegraven. Dit om te voorkomen dat het watersysteem zijn afvoer- en bergingscapaciteit verliest. Uiteraard moet de aansluiting op het bestaande systeem geborgd zijn. Heeft u vragen? Naast bovengenoemde onderwerpen spelen natuurlijk veel meer zaken op watergebied, zowel wat betreft de waterkwaliteit (opgenomen in het Lozingenbesluit open teelt en veehouderij), als de We informeren u graag tijdig en duidelijk, over regels en mogelijkheden waterkwantiteit. Neemt u bij vragen over waterzaken gerust en tijdig contact op met Waterschap Rivierenland. Wij adviseren u graag, en het kan veel narigheid voorkómen. U kunt met vragen over bedrijfsuitbreiding of nieuwbouw terecht bij onze afdeling Vergunningen. Zij zijn bereikbaar op telefoon (0344) 649 494 of per mail via: cpv@wsrl.nl. Ook vindt u op onze website veel informatie: www.waterschap rivierenland.nl. 5
Verstandig omgaan met bodem verbetert waterkwaliteit Kijk eens wat vaker onder de grond! Jan de Wit, van het Louis Bolk Instituut Door verstandig met de bodem om te gaan kan milieuwinst worden gehaald zonder productieverlies. Dat was de les van een aantal masterclasses over bodem en bodemgebruik voor agrariërs in het rivierengebied. Volgend jaar komt er een terugkomdag voor de deelnemers en andere geïnteresseerden. Kennis onderbelicht geraakt De interesse voor de masterclasses over bodemgebruik was groot. Jan de Wit, senior medewerker Veehouderij van het Louis Bolk Instituut, vertelt: Er waren bijna 50 deelnemers voor de bijeenkomsten. Die werden afgelopen zomer op drie verschillende bedrijven van collegaboeren gehouden, in Dreumel, Driel en Randwijk. We hebben aandacht besteed aan het bodemgebruik van zowel veehouderij als akkerbouw. Er bleek grote interesse te zijn voor een kijkje onder de grond. Over het bodemleven, de beworteling en de opbouw van het grondpakket. De kennis over de bodem is bij veel boeren onderbelicht geraakt. Winst voor boer én milieu De masterclasses worden georganiseerd als onderdeel van het grensoverschrijdende project Natuurlijke Grenswateren. Waterschap Rivierenland is partner in dat project. Het doel van het project is om te komen tot minder belasting van de waterlopen met mest- en gewasbeschermingsmiddelen. Er wordt daarbij ook gekeken naar manieren voor agrariërs om efficiënter te werken. De Wit legt uit: Als je efficiënter werkt, betekent dat minder verlies. Minder verlies van meststof bijvoorbeeld. Dat is winst voor de boer, én het is winst voor het milieu. We verwachten niet dat een bedrijf nu plotseling overstapt op bijvoorbeeld niet kerende grondbewerking of een vast rijpadensysteem. Het is niet realistisch om van een agrariër te verwachten dat hij zijn bedrijfsvoering naar aanleiding van één masterclass meteen ingrijpend veranderd. Maar bewustwording en kleine veranderingen tellen ook mee. Kleine beetje helpen De Wit geeft voorbeelden: Iets meer aandacht voor het moment van inzaai bijvoorbeeld. Nét even wachten tot de grond wat droger is. Letten op je bandenspanning, en zorgen dat je loonwerker daar óók op let. Er was ook veel belangstelling voor graan als tussenvrucht vóór je nieuw gras gaat inzaaien. En voor gewasmengsels van gras en klaver die zorgen voor meer bodemleven. Het zijn op zich kleine veranderingen in de manier hoe je met je grond omgaat die allemaal samen toch een positief effect kunnen hebben op de gezondheid van de bodem. Een gezonde bodem geeft uiteindelijk een hogere productie bij dezelfde bemesting, watert beter af, en zorgt op de lange duur voor een stabiele verantwoorde productie met minder belasting voor de omgeving. Terugkomdag in 2012 Medio 2012 organiseert het Louis Bolk Instituut, in samenwerking met DLV Plant en CLM, een terugkomdag voor de deelnemers aan de masterclasses. De Wit: Op die dag gaan we dieper in op de ervaringen en de vragen van agrariërs die al met maatregelen aan de slag zijn gegaan. Ook nieuwkomers zijn dan natuurlijk welkom. Het wordt een leer zame dag, je steekt wat op, maar het is natuurlijk ook gewoon gezellig om met collega s een kijkje te nemen op een ander bedrijf! Deelname aan de terugkomdag is gratis. Neem voor meer informatie contact op met Jan de Wit, Louis Bolk Instituut: (0343) 523 860. Zie ook www.nagrewa.eu, www.bodemacademie.nl en www.spade.nl. Agrarisch Inzicht is een uitgave van Waterschap Rivierenland. Deze speciale uitgave voor de glastuinbouw wordt bij alle glastuinbouwbedrijven in het beheergebied van het waterschap bezorgd. Belangstellenden krijgen het blad op aanvraag gratis toegestuurd. Het is ook te downloaden vanaf onze website. Waterschap Rivierenland Postbus 599 4000 AN Tiel Telefoon (0344) 649 090 www.waterschaprivierenland.nl info@wsrl.nl Fotografie Waterschap Rivierenland, Tiel en Foto Actief Randenbeheer Brabant - Vormgeving Het Lab grafisch ontwerpers bno, Arnhem - Drukwerk Drukkerij Opmeer, Den Haag - Cartoon studio Bajo 6