Mijn NINLARO patiëntengids Deze gids is uitsluitend bestemd voor patiënten die NINLARO (ixazomib) door hun arts voorgeschreven hebben gekregen.
Beste lezer, Uw arts heeft u NINLARO (ixazomib) voorgeschreven voor de behandeling van multipel myeloom (vroeger ziekte van Kahler genoemd). NINLARO is een geneesmiddel dat in combinatie met twee andere geneesmiddelen, lenalidomide en dexamethason, wordt ingezet om multipel myeloomcellen doelgericht te behandelen en daarmee eventuele symptomen van de ziekte te verminderen. Om u bij de behandeling en inname van uw geneesmiddelen zo goed mogelijk te ondersteunen, heeft uw arts u deze NINLARO patiëntengids meegegeven. In deze gids vindt u aanvullende informatie over uw behandeling met NINLARO, waaronder tips over hoe u de geneesmiddelen op een goede manier en volgens schema inneemt. En tevens hoe u zelf actief ervoor kunt zorgen dat uw behandeling zo goed mogelijk verloopt. 2
Deze gids is een aanvulling op de patiëntenbijsluiter. In de verpakking en op de website www.ninlaro.nl treft u de meest recente versie van de NINLARO patiëntenbijsluiter aan. Deze gids vervangt niet het advies van uw behandelaar. Stel altijd uw arts, verpleegkundige of apotheker alle vragen die u mogelijk heeft over uw behandeling of ziekte. Het Takeda Oncology team 3
Inhoud OVER NINLARO Wat is NINLARO?...6 Wie komt voor NINLARO behandeling in aanmerking?...7 Hoe werkt NINLARO?...8 Waarom moet ik NINLARO combineren?...9 In welke doseringen is NINLARO verkrijgbaar?...12 Hoe moet ik NINLARO bewaren?...14 VOORDAT IK START MET NINLARO Wanneer moet ik NINLARO innemen?...16 Hoe moet ik NINLARO innemen?...18 Wat moet ik doen als ik vergeten ben NINLARO in te nemen of te veel heb ingenomen?...20 Hoe moet ik lenalidomide innemen?...22 Wat moet ik doen als ik vergeten ben lenalidomide in te nemen of te veel heb ingenomen?...23 Hoe moet ik dexamethason innemen?...24 4
Wat moet ik doen als ik vergeten ben dexamethason in te nemen of te veel heb ingenomen?...25 Wat moet mijn arts weten voordat ik start met NINLARO?...26 TIJDENS MIJN BEHANDELING MET NINLARO Welke geheugensteuntjes kan ik gebruiken voor inname van mijn medicijnen?...28 Welke bijwerkingen komen vaak voor bij NINLARO?...32 Wat moet ik doen bij bijwerkingen?...36 Waar moet ik verder nog op letten?...39 OVER MULTIPEL MYELOOM Wat is multipel myeloom?...42 Wat zijn de symptomen?...47 Wat zijn de behandelmogelijkheden?...48 NUTTIGE ADRESSEN...52 5
OVER NINLARO WAT IS NINLARO? NINLARO is een geneesmiddel tegen multipel myeloom, dat de werkzame stof ixazomib bevat. Ixazomib is een proteasoomremmer en werkt door het blokkeren van de werking van proteasomen. Dit zijn structuren binnen in de cel die eiwitten (bouwstoffen van het lichaam) afbreken die belangrijk zijn voor het overleven van de cel. Omdat myeloomcellen veel eiwitten aanmaken, kan het blokkeren van de werking van proteasomen de kankercellen doden (zie voor een schematische afbeelding pagina 10 van deze gids). In 2004 werd een Nobelprijs toegekend aan het onderzoek naar proteasomen. Proteasoomremmers hebben inmiddels een belangrijke plek ingenomen bij de behandeling van multipel myeloom. Het nieuwe aspect dat NINLARO met zich meebrengt, is dat de werkzame stof niet meer via een infuus of injectie hoeft te worden toegediend, zoals bij andere middelen die behoren tot deze klasse. NINLARO kan eenvoudig in de vorm van een capsule worden ingenomen. 6
OVER NINLARO WIE KOMT VOOR NINLARO BEHANDELING IN AANMERKING? NINLARO wordt gebruikt voor de behandeling van volwassenen met multipel myeloom. NINLARO wordt gecombineerd met lenalidomide (REVLIMID ) en dexamethason. Dat zijn andere geneesmiddelen die worden gebruikt voor de behandeling van multipel myeloom. NINLARO wordt pas ingezet wanneer u minstens één eerdere behandeling hebt ondergaan. Voordat een behandeling met NINLARO wordt gestart, zal uw arts u uitleggen waarom dit geneesmiddel voor u geschikt is en welke individuele doelen hij/zij met deze therapie bij u probeert te bereiken. 7
HOE WERKT NINLARO? Proteasomen zorgen in een cel voor afbraak van overbodige of verkeerd gevouwen eiwitten. Remming van proteasomen leidt ertoe dat zich in de cel eiwitafval ophoopt, wat de natuurlijke celprocessen belemmert: de cel kan niet meer groeien, zich niet meer delen en sterft uiteindelijk af (zie afbeelding op pagina 10). Anders gezegd: cellen stikken in hun eigen afval. Doordat kankercellen zich, vergeleken met gezonde cellen in het lichaam, snel en ongeremd delen, zijn ze sterker afhankelijk van een goed lopende eiwitafbraak. Hierdoor vormen proteasomen bij multipel myeloom een geschikt aangrijpingspunt: proteasoomremmers zoals NINLARO hinderen de werking van proteasomen en kunnen op die manier ervoor zorgen dat de kankercellen doodgaan. 8
OVER NINLARO WAAROM MOET IK NINLARO COMBINEREN? NINLARO wordt als onderdeel van een drievoudige combinatietherapie toegepast. Deze aanpak is in een klinisch onderzoek bewezen werkzaam gebleken. De andere middelen in de combinatie zijn lenalidomide (REVLIMID ) en dexamethason. Deze middelen hebben een vaste plaats in de behandeling van multipel myeloom. NINLARO, lenalidomide en dexamethason werken allemaal op een verschillende manier en worden precies om die reden samen ingezet. 9
Cel Proteasoom Eiwit Celkern NINLARO 1. Zonder geneesmiddel: Afbraak van overbodige eiwitproducten door het proteasoom. 2. Blokkering van het proteasoom door NINLARO 3. Eiwitafval hoopt zich op en de cel sterft af. 10
OVER NINLARO NINLARO is een proteasoomremmer (zie pagina 10). Lenalidomide is een zogenoemde immunomodulator. Het werkt door het afweersysteem van het lichaam te beïnvloeden en de kanker rechtstreeks aan te vallen op een aantal verschillende manieren door: het stoppen van de ontwikkeling van kankercellen; het stoppen van de groei van bloedvaten in de kanker; het stimuleren van een deel van het afweersysteem om de kankercellen aan te vallen. Dexamethason is een corticosteroïd en reguleert de ontstekingsremmende werking van het bijnierschorshormoon cortison. De myeloomcellen worden zo op verschillende fronten aangevallen, wat het effect van de behandeling vergroot. Om het best mogelijke behandelresultaat te bereiken, is het daarom van groot belang dat u zich precies aan het opgestelde behandelplan houdt. 11
Alleen dan kunnen de drie werkzame stoffen optimaal samenwerken. Hoe u de middelen samen inneemt, leest u vanaf pagina 16. Lees ook zorgvuldig de bijsluiters en het informatiemateriaal over lenalidomide en dexamethason wanneer u dat heeft meegekregen. IN WELKE DOSERINGEN IS NINLARO VERKRIJGBAAR? NINLARO capsules zijn beschikbaar in drie doseringen: 4 mg (lichtoranje capsules), 3 mg (lichtgrijze capsules) en 2,3 mg (lichtroze capsules). De aanbevolen dosering is één 4 mg capsule per week, via de mond ingenomen. Als u leverof nierproblemen heeft, kan uw arts NINLARO capsules voorschrijven die 3 mg bevatten. 12
OVER NINLARO Als u bijwerkingen heeft, kan uw arts NINLARO capsules voorschrijven die 3 mg of 2,3 mg bevatten. De arts kan ook de dosis van lenalidomide en dexamethason aanpassen. Uw arts zal met u bespreken welke dosering voor u persoonlijk het meest geschikt zijn. Doseringen NINLARO 4 mg (standaarddosering) 3 mg 2,3 mg Afbeeldingen van de capsules zijn niet op ware grootte. De capsule moet in zijn geheel worden doorgeslikt en mag in geen geval van tevoren worden opengemaakt. 13
HOE MOET IK NINLARO BEWAREN? < 30 Bewaar de NINLARO capsules beneden 30 graden Celsius en niet in de vriezer. Zoals alle geneesmiddelen moeten NINLARO capsules buiten het bereik van kinderen worden bewaard. Haal de capsules pas vlak voor inname uit de verpakking. Bewaren buiten de verpakking is niet toegestaan, omdat NINLARO gevoelig is voor inwerking van vocht. 14
15 VOORDAT IK START MET NINLARO
VOORDAT IK START MET NINLARO WANNEER MOET IK NINLARO INNEMEN? NINLARO wordt samen met twee andere werkzame stoffen, lenalidomide en dexamethason gebruikt in behandelperiodes (cycli) van vier weken. Gebruik deze medicijnen altijd precies zoals de arts of apotheker heeft gezegd. Is iets niet duidelijk? Vraag het dan nog even. Voor een optimale werking is het belangrijk dat u zich bij elke inname precies aan de instructies houdt: DAG 1 NINLARO 4mg DAG 8 DAG 15 DAG 22 GEEN DOSIS LENALIDOMIDE 25mg DEXAMETHASON 40mg 16
NINLARO wordt op dag 1, 8 en 15 van de cyclus van vier weken ingenomen dus bijvoorbeeld in de eerste drie behandelweken altijd op maandag. Lenalidomide wordt van dag 1 tot en met dag 21 dagelijks ingenomen. VOORDAT IK START MET NINLARO Dexamethason wordt op dag 1, 8, 15 en 22 ingenomen dus bijvoorbeeld in de vier weken van de behandelcyclus altijd op maandag. Als u de afbeelding op pagina 16 voor ogen houdt, zal het voor u makkelijker zijn om u aan de hierboven beschreven instructies te houden. Door uw geneesmiddelen volgens schema in te nemen kunt u zelf uw behandeling zo goed mogelijk ondersteunen. Bouw de inname van uw medicatie in uw dagelijkse routine in. Bepaal gerust zelf, in overleg met uw arts of verpleegkundige, welk innameschema voor u persoonlijk het beste werkt. 17
HOE MOET IK NINLARO INNEMEN? Neem dit geneesmiddel altijd in precies zoals uw arts u dat heeft verteld. Lees de bijsluiter voor meer informatie over het gebruik en de effecten ervan. De aanbevolen dosering NINLARO is één 4 mg capsule per week gedurende de eerste 3 weken van de cyclus. Ninlaro moet op de geplande behandeldagen op ongeveer hetzelfde tijdstip worden ingenomen. Bepaal eerst het tijdstip waarop het u het beste uitkomt om NINLARO in te nemen. Onthoud daarbij dat NINLARO niet tegelijkertijd met voedsel dus bijvoorbeeld niet met een tussendoortje of een maaltijd ingenomen mag worden: de NINLARO capsule moet minstens twee uur na een maaltijd en minstens één uur voor een volgende maaltijd worden ingenomen. 18
Slik de NINLARO capsule in zijn geheel door met wat water. De capsule mag niet gebroken, geopend of fijngekauwd worden. Maak één dag van de week een NINLARO-dag, bijvoorbeeld maandag, omdat dat de eerste dag van de week is en zo elke behandelweek met een NINLAROdag begint. VOORDAT IK START MET NINLARO 19
WAT MOET IK DOEN ALS IK VERGETEN BEN NINLARO IN TE NEMEN OF TE VEEL HEB INGENOMEN? Als u vergeten bent een dosis NINLARO in te nemen, kunt u deze tot maximaal drie dagen (72 uur) voor de eerstvolgende, geplande inname inhalen. Neem de vergeten dosis niet alsnog in als de tijd tot de volgende geplande inname korter dan 72 uur is. Als u na inname van een dosis NINLARO moet overgeven, neem dan niet nog een capsule in. Vervolg de behandeling met de eerstvolgende, geplande inname. Als u meer NINLARO hebt ingenomen dan voorgeschreven, vertel dit dan onmiddellijk aan uw arts of ga direct naar het ziekenhuis. Neem de verpakking van het geneesmiddel mee. Heeft u nog andere vragen over het gebruik van NINLARO? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. 20
BELANGRIJK Verander in geen geval zelf de dosis van NINLARO of van lenalidomide of dexamethason. Stop ook niet met de inname zonder eerst hierover met uw behandelend arts te overleggen. Ga door met de behandeling totdat uw arts u zegt te stoppen. Neem bij alle problemen of vragen contact op met uw behandelend arts. VOORDAT IK START MET NINLARO 21
HOE MOET IK LENALIDOMIDE INNEMEN? Neem dit geneesmiddel altijd in precies zoals uw arts u dat heeft verteld. Lees de bijsluiter voor meer informatie over het gebruik en de effecten ervan. De aanbevolen dosering lenalidomide is 25 mg die dagelijks ingenomen wordt gedurende de eerste drie weken van de cyclus. Lenalidomide moet op de geplande behandeldagen op ongeveer hetzelfde tijdstip worden ingenomen. Druk de capsules maar aan één uiteinde uit de doordrukstrip. Zo is het risico kleiner dat de capsules vervormen of breken. Neem de capsules in hun geheel met water in (de capsules dus niet openmaken, breken of fijnkauwen). 22
WAT MOET IK DOEN ALS IK VERGETEN BEN LENALIDOMIDE IN TE NEMEN OF TE VEEL HEB INGENOMEN? Als u vergeten bent een dosis lenalidomide op het gebruikelijke tijdstip in te nemen, handel dan als volgt: Binnen 12 uur na een vergeten dosis kunt u deze alsnog innemen. Zijn er na het gebruikelijke tijdstip van inname meer dan 12 uur verstreken, haal dan de vergeten dosis niet in. Neem de volgende dosis dan pas de volgende dag op het gebruikelijke tijdstip weer in. VOORDAT IK START MET NINLARO Als u meer lenalidomide heeft ingenomen dan voorgeschreven, vertel dit dan onmiddellijk aan uw arts. Heeft u nog andere vragen over het gebruik van lenalidomide? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. 23
HOE MOET IK DEXAMETHASON INNEMEN? Neem dit geneesmiddel altijd in precies zoals uw arts u dat heeft verteld. Lees de bijsluiter voor meer informatie over het gebruik en de effecten ervan. De aanbevolen dosering dexamethason is 40 mg eenmaal per week, ingenomen op dezelfde dag in elke week van de cyclus. Neem de tabletten dexamethason bij of na een maaltijd in. Slik de tabletten in hun geheel door (dus niet fijnkauwen) met een ruime hoeveelheid vloeistof. Aanbevolen wordt de dagdosis s morgens bij het ontbijt in te nemen. DAG 1 NINLARO 4mg DAG 8 DAG 15 DAG 22 GEEN DOSIS LENALIDOMIDE 25mg DEXAMETHASON 40mg 24
WAT MOET IK DOEN ALS IK VERGETEN BEN DEXAMETHASON IN TE NEMEN OF TE VEEL HEB INGENOMEN? Als u vergeten bent een dosis dexamethason in te nemen, neem dan zo snel mogelijk deze dosis alsnog in (binnen 8 uur). Als het echter bijna tijd is voor de volgende dosis, sla dan de gemiste dosis over en ga verder met uw normale doseringsschema. Neem nooit een dubbele dosis van dexamethason om zo de vergeten dosis in te halen. Raadpleeg bij twijfel uw arts of apotheker. VOORDAT IK START MET NINLARO Wanneer u te veel dexamethason heeft ingenomen, neem dan onmiddellijk contact op met uw arts of apotheker. Heeft u nog andere vragen over het gebruik van dexamethason? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. 25
WAT MOET MIJN ARTS WETEN VOORDAT IK START MET NINLARO? Gebruik NINLARO niet als u zwanger bent of borstvoeding geeft. Dit is belangrijk omdat u NINLARO altijd samen krijgt met lenalidomide, dat schadelijk kan zijn voor het ongeboren kind. Zolang u zwanger kunt worden, moeten u en uw partner tijdens de behandeling deelnemen aan het zwangerschapspreventieprogramma van lenalidomide. Uw arts zal u hier meer informatie over geven. Begin vier weken voordat u met de behandeling begint met het gebruik van betrouwbare anticonceptie en ga hiermee door tot drie maanden nadat u met de behandeling bent gestopt. Neem meteen contact op met uw arts als u in deze periode zwanger denkt te zijn. 26
En verder is het belangrijk dat u uw arts heeft geïnformeerd wanneer u: in het verleden bloedingen heeft gehad; aanhoudend last heeft van misselijkheid, overgeven of diarree; in het verleden zenuwproblemen heeft gehad, waaronder tintelingen en gevoelloosheid; in het verleden zwellingen heeft gehad; aanhoudend last heeft van huiduitslag; lever- of nierproblemen heeft of heeft gehad; in dat geval kan het zijn dat de dosis moet worden aangepast. VOORDAT IK START MET NINLARO De arts zal u onderzoeken en u tijdens de behandeling nauwlettend in de gaten houden. Voor de start met NINLARO en tijdens de behandeling moeten er bloedtesten gedaan worden om te controleren of u voldoende bloedcellen heeft. 27
/ / / / / / / / / / NINLARO: REVLIMID: dexamethason: NINLARO moet worden ingenomen op ongeveer hetzelfde tijdstip Neem REVLIMID op ongeveer hetzelfde tijdstip op de Uw arts zal u vertellen hoeveel dexamethason tabletten u op dagen 1, 8 en 15 van elke behandelcyclus, ten minste één uur geplande dagen, met of zonder voedsel. Slik de capsule heel moet innemen. Neem dit geneesmiddel in via de mond. Slik de vóór de inname van voedsel of ten minste twee uur daarna. door, bij voorkeur met water. De capsule niet breken, openen tabletten geheel door met een glas water. Maak de tabletten niet Slik de capsule in zijn geheel in met water. De capsule niet of op kauwen. Bent u vergeten REVLIMID in te nemen op het fijn en kauw er ook niet op. Neem dexamethason met voedsel s fijnmaken, kauwen of openen. Indien een dosis is overgeslagen of vaste tijdstip en zijn er minder dan 12 uur verstreken, neem ochtends in, bij voorkeur voordat u NINLARO inneemt. Als u een te laat is ingenomen, moet u de dosis alsnog innemen zolang de dan uw capsule onmiddellijk in. Als er meer dan 12 uur zijn dosis dexamethason vergeten bent in te nemen, neem deze dan volgende dosis pas over meer dan 3 dagen of 72 uur gepland staat. verstreken neemt u uw capsule niet in. Neem de volgende in zodra u eraan denkt. Als het bijna tijd is voor de volgende dosis, Neem een overgeslagen dosis niet in als de volgende dosis binnen capsule op het gebruikelijke tijdstip de volgende dag. sla dan de gemiste dosis over. Neem niet twee doses tegelijk in 3 dagen of 72 uur gepland staat. Als u na inname van een dosis om een vergeten dosis in te halen. moet braken, neem dan geen extra dosis. Neem de volgende dosis op het, volgens het schema, geplande tijdstip. NL/IXA/17/0016 / / / / / / / / / / / / / / / / / / TIJDENS MIJN BEHANDELING MET NINLARO WELKE GEHEUGENSTEUNTJES KAN IK GEBRUIKEN VOOR INNAME VAN MIJN MEDICIJNEN? Het innemen van uw medicijnen op de juiste dag en op het juiste tijdstip is erg belangrijk. Dit kan soms best lastig zijn, vooral wanneer u een groot aantal verschillende medicijnen moet nemen. Schroom niet om dit met uw arts of verpleegkundige te bespreken. Zij kunnen u hierbij helpen. Hieronder vindt u een aantal adviezen en hulpmiddelen, die u zelf kunt toepassen of kunt bespreken met uw arts of verpleegkundige. 1. Maak gebruik van de NINLARO behandelkalender MIJN BEHANDELKALENDER CYCLUSDAG 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 Startdatum / / Datum Dag van de week NRd SCHEMA Dosis NINLARO (ixazomib) REVLIMID (lenalidomide) dexamethason ONDERSTEUNENDE MEDICATIE HOE EN WANNEER UW MEDICATIE INNEMEN 28
Met de behandelkalender kunt u checken wat u per dag moet innemen en vinkt u af wanneer u dat hebt gedaan. Uw verpleegkundige kan uw behandelkalender voor u personaliseren. U kunt een nieuw exemplaar aanvragen bij uw verpleegkundige. U kunt ook een digitale versie downloaden vanaf de website (www.ninlaro.nl). TIJDENS MIJN BEHANDELING MET NINLARO 2. Vraag anderen u te helpen herinneren Veel mensen hebben moeite om eraan te denken op tijd hun medicatie in te nemen. Grijp dus alle hulp daarbij aan! Zorg er bijvoorbeeld voor dat een familielid of kennis op de hoogte is van het innameschema. Zo kan diegene u helpen herinneren wanneer u welke capsules en tabletten moet innemen. 29
Wanneer u met een partner samenwoont, kunt u hem of haar als geheugensteuntje inschakelen. Ook kunt u een familielid of kennis laten bellen om te vragen of u uw tabletten hebt ingenomen. Dat kan de eerste weken dagelijks zijn. Wanneer u eenmaal vertrouwd bent met het innameschema en wat zekerder van uzelf bent, hoeft dat misschien alleen nog maar op NINLARO-dagen en dexamethason-dagen. Noteer de innamedagen in uw agenda ook hierbij kunnen uw arts, verpleegkundige, apotheker, familie of kennissen u helpen. 30
3. Stel een herinnering in op uw telefoon Gebruikt u een smartphone? Dan kunt u gratis gebruikmaken van handige apps, bijvoorbeeld Medisafe. Download deze app via itunes (voor ios) of Google Play (voor Android), om daarmee uw medicatiegebruik te beheren. Medisafe kan u een seintje geven wanneer u uw medicatie moet innemen. Volg daarbij de instructies van de app. TIJDENS MIJN BEHANDELING MET NINLARO U kunt een familielid, begeleider of verzorgende als Medfriend toevoegen aan uw Medisafe. Mocht u een keer niet op de reminderfunctie van uw smartphone reageren, dan kan deze uitgenodigde Medfriend contact met u opnemen. 31
WELKE BIJWERKINGEN KOMEN VAAK VOOR BIJ NINLARO? Tijdens de behandeling met NINLARO doen zich vaak maag-darmklachten voor, bijvoorbeeld diarree, verstopping, misselijkheid en braken. Zo nodig kan de arts in deze gevallen extra geneesmiddelen voorschrijven, bijvoorbeeld tegen misselijkheid of diarree. Daarnaast kunnen veranderingen in het bloedbeeld optreden bijvoorbeeld afname van het aantal bloedplaatjes en/of witte bloedlichaampjes. Een andere mogelijke bijwerking is zogenoemde perifere neuropathie. Dit is zenuwschade die tot uiting komt door bijvoorbeeld gevoelloosheid, tintelingen of een branderig gevoel in de handen of voeten. Als de veranderingen in het bloedbeeld of de neuropathie aanhouden, kan de arts overwegen de dosis aan te passen. 32
33 TIJDENS MIJN BEHANDELING MET NINLARO
34
Behandeling met NINLARO kan ook invloed hebben op de functie van nieren en hart. Bij sommige patiënten treden zwelling van de benen (perifeer oedeem) of huidreacties (uitslag) op. Deze klachten zijn meestal licht tot matig-ernstig en vaak van voorbijgaande aard. Een compleet overzicht van mogelijke bijwerkingen (ook zelden voorkomende) kunt u vinden in de bijsluiters van NINLARO, lenalidomide en dexamethason. Voor vragen daarover kunt u terecht bij uw arts of de medewerkers van uw apotheek. TIJDENS MIJN BEHANDELING MET NINLARO 35
WAT MOET IK DOEN BIJ BIJWERKINGEN? Krijgt u last van bijwerkingen, neem dan contact op met uw arts, apotheker of verpleegkundige. Dit geldt ook voor mogelijke bijwerkingen die niet in de bijsluiter staan. Bij sommige bijwerkingen (zie pagina 37 en 38) moet u onmiddellijk contact opnemen met uw arts. Door bijwerkingen te melden, kunt u helpen meer informatie te verkrijgen over de veiligheid van dit geneesmiddel. U kunt bijwerkingen ook rechtstreeks melden aan het Bijwerkingencentrum Lareb (www.lareb.nl). Als bij u bijwerkingen optreden, zal uw arts de beslissing nemen om deze bijwerkingen te behandelen of om uw behandeling aan te passen. Verander nooit eigenhandig iets aan het behandelschema! U kunt de bijwerkingen die u ervaart eventueel noteren in de behandelkalender (zie pagina 28 of kijk op www.ninlaro.nl). 36
U moet in het bijzonder letten op de volgende bijwerkingen en onmiddellijk contact opnemen met uw arts, verpleegkundige of apotheker als u deze opmerkt: neusbloedingen of snel blauwe plekken misselijkheid, braken en diarree TIJDENS MIJN BEHANDELING MET NINLARO gevoelloosheid, tintelingen of branderig gevoel in de handen of voeten zwelling van de benen of voeten (perifeer oedeem) huiduitslag, mogelijk met jeuk, plaatselijk of over het gehele lichaam Dit zijn zeer vaak voorkomende ernstige bijwerkingen (kunnen optreden bij meer dan 1 op de 10 personen). 37
ernstige huiduitslag, zoals rode tot paarse bultjes, of huiduitslag met schilfers en mondzweren spierzwakte, gevoelsverlies in de tenen en voeten of uitvalsverschijnselen in de benen veranderingen in het gezichtsvermogen of geestelijke toestand, of toevallen duizeligheid, minder plassen, verwardheid, braken, misselijkheid, zwelling, kortademigheid of hartritmestoornissen vermoeidheid, koorts, blauwe plekken, neusbloedingen of minder plassen, die kunnen duiden op een zeldzame bloedstoornis met vorming van bloedstolsels Dit zijn zelden voorkomende bijwerkingen (kunnen optreden bij maximaal 1 op de 1000 personen). 38
WAAR MOET IK VERDER NOG OP LETTEN? 1. Vermijd contact van de werkzame stof met huid en ogen Vermijd direct huidcontact met de inhoud van de capsule. Komt u onbedoeld in aanraking met het poeder, was dan de huid zorgvuldig met water en zeep. Als het poeder uit de capsule in het oog komt, spoel het oog dan overvloedig uit met water. In geval van een opengebroken capsule mag bij het opruimen ervan geen poeder opdwarrelen. Dit om schade aan de luchtwegen te voorkomen. Spoel het geneesmiddel niet door de gootsteen of de wc en gooi het niet in de vuilnisbak. Vraag uw apotheker wat u moet doen met een geneesmiddel dat u niet meer gebruikt. TIJDENS MIJN BEHANDELING MET NINLARO 39
2. Pas op met gelijktijdige inname met vrij verkrijgbare geneesmiddelen Vertel het aan uw behandelend arts als u naast uw behandeling voor multipel myeloom nog andere geneesmiddelen inneemt of wilt gaan innemen. Dit geldt ook voor geneesmiddelen die u zonder recept kunt verkrijgen, zoals vitaminen en kruidenpreparaten (bijvoorbeeld sintjanskruidextract). Uw arts moet dit weten, omdat andere geneesmiddelen invloed kunnen hebben op de werking van NINLARO. 3. Rijvaardigheid en het vermogen om machines te bedienen NINLARO kan invloed hebben op de rijvaardigheid en op het vermogen om machines te bedienen. Na inname van NINLARO kunt u zich mogelijk moe voelen of duizelig worden. U mag geen voertuig besturen of machines bedienen als u deze bijwerkingen heeft. 40
Schrijf alle vragen die u uw arts wilt stellen van tevoren op. Zo kunt u tijdens het bezoek aan uw arts niets belangrijks vergeten! TIJDENS MIJN BEHANDELING MET NINLARO 41
Over multipel myeloom WAT IS MULTIPEL MYELOOM? Multipel myeloom werd voorheen in Nederland de ziekte van Kahler genoemd. De Oostenrijkse internist Otto Kahler beschreef in 1844 de ziekte voor het eerst. In 2015 kregen in Nederland 1106 patiënten de diagnose multipel myeloom *. Multipel myeloom komt vooral voor bij mensen van 60 jaar en ouder. Het komt iets meer voor bij mannen (56%) dan bij vrouwen (44%)*. Het is onbekend waardoor de ziekte precies ontstaat. Multipel myeloom is een kanker in het bloed die een type cel treft die plasmacel heet. Plasmacellen behoren tot de witte bloedcellen (zie afbeelding op pagina 43). Ze worden in het beenmerg (vooral in borstbeen, de ribben, het bekken, de schedel, de ruggenwervels en in bovenarmen en bovenbenen) gevormd. Een plasmacel is een witte bloedcel die normaal eiwitten (antistoffen of ook wel immuunglobulinen genoemd) produceert om infecties tegen te gaan. 42 * www.cijfersoverkanker.nl/selecties/dataset_2/img58ef1e3ad7b49
Dijbeen Rode bloedcellen OVER MULTIPEL MYELOOM Bloedplaatjes Witte bloedcellen Beenmerg Plasmacellen Stamcellen in het beenmerg kunnen zich ontwikkelen tot rode bloedcellen, witte bloedcellen of bloedplaatjes. Rode bloedcellen transporteren zuurstof door het lichaam, witte bloedcellen spelen een rol bij de afweer tegen infecties en bloedplaatjes zorgen ervoor dat het bloed kan stollen. 43
Elke plasmacel kan maar één soort antistof maken. Bij multipel myeloom vermenigvuldigt één soort plasmacel ongecontroleerd (zie onderstaande afbeelding). Deze blijft antistof aanmaken. Hierdoor ontstaat een grote hoeveelheid van één soort antistof: het M-proteïne (ook wel paraproteïne genoemd). Het M-proteïne is in het bloed en soms in de urine te meten. Ongecontroleerde groei Plasmacellen Copyright 2017 Esculaap Media b.v. 44
Door de ongecontroleerde groei van het ene type plasmacel in het beenmerg worden de andere cellen in het beenmerg verdrongen. Soms wordt het M-proteïne niet volledig aangemaakt, maar vind je alleen kleine brokstukken (lichte ketens) terug in de urine. OVER MULTIPEL MYELOOM De lichte ketens kunnen ook in de nieren blijven steken. Dan ontstaan nierproblemen. Heel soms komt het voor dat plasmacellen wel woekeren, maar helemaal geen M-proteÏne produceren. 45
46
WAT ZIJN DE SYMPTOMEN? Bij multipel myeloom ontstaan klachten die meerdere oorzaken kunnen hebben. Ze ontstaan geleidelijk en zijn vaak lastig te herkennen, waardoor niet altijd wordt gedacht aan multipel myeloom. De ziekte wordt daardoor vaak pas in een later stadium ontdekt. OVER MULTIPEL MYELOOM De meest voorkomende symptomen zijn botpijn, vermoeidheid en een verhoogde gevoeligheid voor infecties. Botpijn komt vaak laag in de rug voor en in de ribben. Veel mensen met multipel myeloom worden in de loop van de tijd kleiner door inzakkende wervels. Vermoeidheid wordt onder andere veroorzaakt door bloedarmoede, verminderde nierfunctie en een verhoogde hoeveelheid kalk in het bloed. Verhoogde gevoeligheid voor infecties ontstaat doordat het afweersysteem niet meer goed werkt. Een verminderde nierfunctie en/of een verhoogde hoeveelheid kalk in het bloed kunnen onder andere gezwollen enkels, obstipatie en verwarring veroorzaken. 47
Er kunnen neurologische klachten ontstaan door druk op het ruggenmerg. Ook kunnen sneller bloedingen optreden. WAT ZIJN DE BEHANDEL- MOGELIJKHEDEN? De afgelopen tien jaar is duidelijk vooruitgang geboekt in de behandeling van multipel myeloom. Desondanks is er tot op heden geen genezing mogelijk voor multipel myeloom. Met behandeling wordt daarom momenteel geprobeerd om: het voortschrijden van de ziekte een halt toe te roepen of op zijn minst te vertragen; de klachten die met multipel myeloom gepaard gaan te verlichten. Door de ontwikkeling van nieuwe medicijnen zijn de vooruitzichten wel verbeterd. 48
Voor de behandeling van multipel myeloom bestaat een reeks verschillende opties: A. Antimyeloommiddelen B. Radiotherapie (bestraling) C. Stamceltherapie D. Operatie E. Onderhoudsbehandeling OVER MULTIPEL MYELOOM Patiënten jonger dan 66 jaar krijgen meestal een intensievere behandeling dan oudere of minder fitte patiënten. Die intensieve behandeling bestaat uit een voorbehandeling met chemotherapie en corticosteroïden met als doel al zo veel mogelijk tumorcellen uit te schakelen om een zo goed mogelijke uitgangspositie voor de stamceltransplantatie te verkrijgen. Dit wordt gevolgd door hoge dosis chemotherapie ondersteund door een stamceltransplantatie met eigen stamcellen: autologe stamceltransplantatie. Patiënten ouder dan 65 jaar of die minder fit zijn komen meestal niet in aanmerking voor een stamceltransplantatie. 49
De behandeling bestaat dan uit een andere combinatie van chemotherapie en corticosteroïden. Radiotherapie (bestraling) kan worden gebruikt om pijn te bestrijden en om de ziekte plaatselijk te behandelen en daarmee klachten te voorkomen. Bijvoorbeeld op een plek waar een spontane botbreuk kan optreden of op een plek waar mogelijk door inklemming van het ruggenmerg een dwarslaesie dreigt. Wanneer door woekering van kwaadaardige plasmacellen een instabiele wervelkolom, beklemming van zenuwen of het ruggenmerg of ingezakte wervels zijn ontstaan, is een operatie nodig. Ook als de wervelkolom steeds krommer dreigt te worden of bij aanhoudende rugklachten na bestraling of chemotherapie kan een operatie nodig zijn. Na afsluiting van de behandeling wordt soms nog onderhoudsbehandeling gegeven om de ziekte langer onder controle te houden. 50
Omdat niet vaststaat dat hierdoor ook de levensverwachting wordt verbeterd, wordt onderhoudsbehandeling alleen nog in studieverband onderzocht. Tevens wordt voortdurend verder onderzoek gedaan om in de toekomst nieuwe behandelmogelijkheden ter beschikking te kunnen stellen. Doel is om de vooruitzichten van patiënten met multipel myeloom nog verder te verbeteren. Welke behandeling bij een individuele patiënt wordt uitgevoerd, hangt onder andere af van de algemene gezondheidstoestand, de leeftijd, mogelijke andere bestaande aandoeningen, de symptomen, het ziektestadium en eventuele eerder uitgevoerde behandelingen. De arts kiest in samenspraak met de individuele patiënt de meest geschikte behandeling. OVER MULTIPEL MYELOOM Aanvullende informatie over multipel myeloom kunt u vinden op de website van de patiëntenvereniging Hematon (www.hematon.nl/myeloom). Daar staat ook een filmje met uitleg over het ziektebeeld multipel myeloom. 51
NUTTIGE ADRESSEN Er zijn verschillende websites waar u meer informatie kunt vinden over multipel myeloom en de behandeling ervan. Hieronder een kleine selectie: NINLARO.NL Op deze website kunt u de laatste informatie over NINLARO vinden, evenals de volledige patiëntenbijsluiter en een filmje over een aantal belangrijke aspecten uit de bijsluiter. Tevens kunt u hierop de digitale versie van de NINLARO behandelkalender vinden. www.ninlaro.nl HEMATON Hematon is de patiëntenorganisatie voor mensen met bloed- of lymfklierkanker en mensen die een stamceltransplantatie (hebben) ondergaan. Ze is er ook voor naasten en donoren. Hematon komt tegemoet aan drie behoeften bij patiënten: weten, delen en ontmoeten. www.hematon.nl/myeloom 52
IKNL VERWIJSGIDS KANKER De Verwijsgids Kanker is een website van Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) in samenwerking met andere partners. NUTTIGE ADRESSEN De Verwijsgids Kanker helpt patiënten en hun naasten bij het vinden van aanvullende behandelings- en begeleidingsmogelijkheden die zij op enig moment na de diagnose nodig hebben. De gids biedt een overzicht van zorgverleners, organisaties en zelfhulpprogramma s. Om de kwaliteit en betrouwbaarheid te bewaken, werkt IKNL aan de verwijsgids samen met beroeps- en koepelorganisaties. Deze organisaties bepalen de kwaliteitscriteria waar zorgverleners aan moeten voldoen om opgenomen te kunnen worden in de Verwijsgids Kanker. www.verwijsgidskanker.nl 53
HELEN DOWLING INSTITUUT Het Helen Dowling Instituut (HDI) helpt kankerpatiënten en hun naasten bij ernstige angst, vermoeidheid of stress. Ze bieden professionele zorg in de vorm van individuele therapie, maar ook groepstherapie en internettherapie (e-health). www.hdi.nl BIJWERKINGENCENTRUM LAREB Bijwerkingencentrum Lareb is het Nederlandse meld- en kenniscentrum voor bijwerkingen van geneesmiddelen. U kunt bijwerkingen van medicijnen melden bij uw zorgverlener of bij het Lareb. www.lareb.nl 54
Bij specifieke vragen over NINLARO en voor het melden van bijwerkingen van NINLARO staat de medische informatie afdeling van Takeda Nederland bv u graag te woord op telefoonnummer +31 (0)23 566 8777. U kunt ook een mail sturen naar nl.medical.info@takeda.com. NUTTIGE ADRESSEN 55
Notities 56
57
Notities 58
59
NL/IXA/17/0008