over de voortgang van het project 100 jaar Groote Oorlog

stuk ingediend op 2093 (2012-2013) Nr. 1 4 juni 2013 (2012-2013) Gedachtewisseling over de voortgang van het project 100 jaar Groote Oorlog Verslag namens de Verenigde Commissies voor Bestuurszaken, Binnenlands Bestuur, Decreetsevaluatie, Inburgering en Toerisme en voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed uitgebracht door de heer Jan Durnez verzendcode: BIn lee

2 Stuk 2093 (2012-2013) Nr. 1 Samenstelling van de Commissie voor Bestuurszaken, Binnenlands Bestuur, Decreetsevaluatie, Inburgering en Toerisme: Voorzitter: mevrouw Annick De Ridder. Vaste leden: mevrouw Karin Brouwers, de heren Jan Durnez, Ward Kennes, Jan Verfaillie; de heren Stefaan Sintobin, Joris Van Hauthem, mevrouw Linda Vissers; de heer Marnic De Meulemeester, mevrouw Annick De Ridder; de heer Kurt De Loor, mevrouw Els Robeyns; de heren Marius Meremans, Willy Segers; mevrouw Patricia De Waele; de heer Bart Caron. Plaatsvervangers: mevrouw Vera Jans, de heer Jan Laurys, mevrouw Valerie Taeldeman, de heer Johan Verstreken; de dames Katleen Martens, Marleen Van den Eynde, de heer Wim Wienen; de heer Marc Vanden Bussche, mevrouw Khadija Zamouri; mevrouw Fatma Pehlivan, de heer Jurgen Vanlerberghe; mevrouw Lies Jans, de heer Karim Van Overmeire; de heer Peter Reekmans; mevrouw Mieke Vogels. Toegevoegde leden: de heer Christian Van Eyken. Samenstelling van de Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed: Voorzitter: de heer Bart Martens. Vaste leden: de heren Robrecht Bothuyne, Lode Ceyssens, de dames Tinne Rombouts, Valerie Taeldeman; mevrouw Agnes Bruyninckx-Vandenhoudt, de heer Pieter Huybrechts, mevrouw Marleen Van den Eynde; de dames Gwenny De Vroe, Mercedes Van Volcem; de heren Bart Martens, Jurgen Vanlerberghe; mevrouw Tine Eerlingen, de heer Wilfried Vandaele; de heer Ivan Sabbe; de heer Hermes Sanctorum. Plaatsvervangers: de dames Karin Brouwers, Veerle Heeren, de heren Johan Sauwens, Jan Verfaillie; mevrouw Katleen Martens, de heren Wim Van Dijck, Wim Wienen; de heren Karlos Callens, Dirk Van Mechelen; de heer Steve D Hulster, mevrouw Michèle Hostekint; de heren Piet De Bruyn, Marius Meremans; de heer Boudewijn Bouckaert; de heer Dirk Peeters. V l a a m s Pa r l e m e n t 1011 B r u s s e l 0 2 / 5 5 2. 11. 11 w w w. v l a a m s p a r l e m e n t. b e

Stuk 2093 (2012-2013) Nr. 1 3 INHOUD 1. Toelichting door de heer Geert Bourgeois, viceminister-president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Bestuurszaken, Binnenlands Bestuur, Inburgering, Toerisme en Vlaamse Rand... 4 1.1. Erfgoed van de Groote Oorlog... 4 1.2. Toerisme... 5 2. Vragen en opmerkingen van de commissieleden... 6 2.1. Tussenkomst van de heer Dirk Van Mechelen... 6 2.2. Tussenkomst van de heer Jan Verfaillie... 7 2.3. Tussenkomst van de heer Stefaan Sintobin... 7 2.4. Tussenkomst van de heer Marius Meremans... 8 2.5. Tussenkomst van mevrouw Annick De Ridder... 8 3. Antwoorden van minister Geert Bourgeois... 8 Bijlage: zie dossierpagina op www.vlaamsparlement.be

4 Stuk 2093 (2012-2013) Nr. 1 De Verenigde Commissies voor Bestuurszaken, Binnenlands Bestuur, Decreetsevaluatie, Inburgering en Toerisme en voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed hielden op 14 mei 2013 een gedachtewisseling over de voortgang van het project 100 jaar Groote Oorlog. De rapportage had betrekking op de periode juli-december 2012 en focust op de beleidsdomeinen Toerisme en Onroerend Erfgoed. Het overzicht van de infrastructuurprojecten is als bijlage te raadplegen op de dossierpagina van het stuk op www.vlaamsparlement.be. 1. Toelichting door de heer Geert Bourgeois, viceminister-president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Bestuurszaken, Binnenlands Bestuur, Inburgering, Toerisme en Vlaamse Rand 1.1. Erfgoed van de Groote Oorlog Minister Geert Bourgeois licht toe dat er inzake Onroerend Erfgoed vier sporen worden gevolgd: onderzoek, klassieke bescherming en ruimtelijke verankering, beheer en erkenning. Onderzoek De onderzoekscyclus is intussen afgerond. In de jaren 2002-2005 is er een inventaris gemaakt van ongeveer 1300 bouwkundige relicten uit de Eerste Wereldoorlog. In de periode 2010-2012 werden er 28 landschappelijke herinneringsplaatsen afgebakend en werd er op allerlei manieren gewerkt aan de ontsluiting van het erfgoed. Bescherming en ruimtelijke verankering Van juli tot december 2012 zijn er 35 voorlopige beschermingen gebeurd en 30 definitieve. Eind 2012 waren er 187 definitieve beschermingen. Er zijn een aantal voorlopig aangeduide ankerplaatsen in de Westhoek en een aantal ankerplaatsen in voorbereiding. In de Westhoek zijn dat het slagveld Passendale en Pilkem Ridge en het kanaal Ieper-IJzer. Buiten de Westhoek gaat het om Halen in Limburg, de Getevallei en de Antwerpen-Turnhoutstellung in Antwerpen. FARO (Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed) is bezig met een topstukkenlijst. Onder de bevoegdheid van minister Schauvliege is er een gunning gebeurd voor een proeflijst voor het cultureel erfgoed van Wereldoorlog I. De proeflijst zal in het najaar van 2013 opgeleverd worden. Beheer De bescherming van het erfgoed van de Eerste Wereldoorlog kadert in een omvattende beheervisie. Er zijn restauratiepremies toegekend voor het stadhuis en het belfort van Diksmuide. Het Herinneringspark 2014-2018 dient een omvattend cultuur-toeristisch plan te worden voor de frontstreek in de Westhoek. De sites van de provincie West-Vlaanderen en het netwerk van sites tussen Frontzate en IJzer zijn daarbij betrokken. Vervolgopdrachten zijn een typebestek voor informatiedragers en een globaal informatie- en bewegwijzeringsplan, met de plaatsing van uniforme informatiedragers en wegwijzers. Erkenning als UNESCO-werelderfgoed (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) Vlaanderen, Wallonië en Noord-Frankrijk werken aan een gezamenlijk dossier en met een werkgroep en een stuurgroep. Ook internationale partners uit Engeland, Duitsland en Frankrijk zijn betrokken.

Stuk 2093 (2012-2013) Nr. 1 5 1.2. Toerisme Missie en doelstellingen Inzake Toerisme stelt Toerisme Vlaanderen de volgende missie voorop: Vlaanderen, bestemming voor herdenkingstoerisme, waar de Eerste Wereldoorlog beleefd kan worden als fascinerende geschiedenis, met een universeel menselijke boodschap van vrede.. Daarbij streeft Toerisme Vlaanderen naar een meerwaarde op drie vlakken: op economisch vlak streeft het naar een stijging van het aantal bezoekers in deze periode; op symbolisch vlak streeft het naar een grotere bekendheid van Vlaanderen als bestemming voor herinneringstoerisme; op sociaal vlak moet dit leiden tot een grotere toegankelijkheid van de vakantieketen in de Westhoek voor personen met een beperking. Hierbij werd een sequentiële aanpak gehanteerd. In de jaren 2006-2008 werd er aan kennisverwerving gedaan. In de periode 2010-2014 werd en wordt het aanbod verbeterd. Vervolgens kan men aan de promotie beginnen. Kennis verwerven De kennisverwerving is gebaseerd op een studie uit 2006-2008. In 2013 is Toerisme Vlaanderen gestart met een nulmeting, met de bedoeling om in 2019 de resultaten te kunnen voorleggen. De nulmeting houdt verband met het economisch belang voor de Westhoek, met de bekendheid en het imago, en met de toegankelijkheid. Het meerjarenonderzoeksplan is in voorbereiding. Aanbod verbeteren Het impulsfonds Infrastructuur 2010 voorzag in 15 miljoen euro voor 44 projecten, waarvan vijf strategische. In 2012 zijn de volgende projecten al gerealiseerd: het In Flanders Fields Museum in Ieper, het bezoekerssalon in het kasteel van Zonnebeke, het bezoekerscentrum Lijssenthoek en de executieplaats en de dodencellen in Poperinge. In 2013 moeten het Memorial Museum Passchendaele 1917 in Zonnebeke en het Talbot House in Poperinge klaar zijn. In 2014 volgen het Memoriaal van de IJzertoren en Nieuwpoort. Voor de impuls aan evenementen werd in 2012 6,7 miljoen euro uitgetrokken. In de eerste ronde werden tien projecten gegund en in de tweede ronde vier. In de tweede ronde gaat het om het Fotomuseum in Antwerpen, het Museum Dr. Guislain in Gent, Toerisme Brugge en het Museum M in Leuven. In 2013 gaat het om War & Trauma, een project van het In Flanders Fields Museum in Ieper en van het Museum Dr. Guislain in Gent. Inzake bestemmings- en productontwikkeling wordt er gewerkt aan de verbetering van de bereikbaarheid en van het onthaal, van routes, tours en excursies en van verblijfsarrangementen, kortingen en voordelen. Dit wordt in 2013 gecontinueerd. De toegankelijkheid is belangrijk voor de volledige vakantieketen in de Westhoek. De doorlichting is afgerond. Er zijn verbeterpunten bij de bezienswaardigheden, de horeca, het openbaar vervoer en het openbaar sanitair. Dat moet in de mate van het mogelijke afgerond worden in 2013. In bepaalde sites, bijvoorbeeld in de loopgraven, zullen de toegankelijkheidsproblemen echter niet voor iedereen kunnen worden opgelost. Promotie maken Inzake promotie hebben Toerisme Vlaanderen en Westtoer in 2012 afspraken gemaakt over de positionering, de prioritaire markten en de rolverdeling in binnen- en buitenland en hebben ze een kader ontworpen voor de acties. In 2013 wordt er gefocust op de professionele reissector. In 2012 werden er heel wat persreizen georganiseerd naar aanleiding

6 Stuk 2093 (2012-2013) Nr. 1 van de opening van het In Flanders Fields Museum. In 2013 heeft Toerisme Vlaanderen in Berlijn een persconferentie gegeven, zijn er individuele persreizen georganiseerd en zijn er tal van kleinere acties en individuele contacten. In 2013 wordt er een campagne gegund aan een reclamebureau. Deze campagne zal haar zwaartepunt hebben in de periode 2013-2015. 2. Vragen en opmerkingen van de commissieleden 2.1. Tussenkomst van de heer Dirk Van Mechelen De heer Dirk Van Mechelen stelt vast dat de herdenking van de Groote Oorlog vandaag sterk leeft. Daarom is het belangrijk dat het parlement geregeld op de hoogte wordt gehouden van de vorderingen in dit dossier. Hij betreurt echter dat de commissieleden het lijvige rapport, dat vermoedelijk al sinds midden februari beschikbaar is, pas aan de vooravond van de bespreking hebben ontvangen. Daarom zullen zijn inhoudelijke tussenkomsten beperkt blijven. De heer Van Mechelen heeft de indruk dat in dit dossier de passie en gedrevenheid ontbreken die nodig zijn om van een dergelijk initiatief een succes te maken. Nieuwe initiatieven zijn op de vingers van een hand te tellen. Dat geldt ook voor de klassieke beschermingen. Hij heeft de indruk dat de erfgoedconsulenten van de provinciale cellen te werk gaan zonder veel onderling overleg. Er is geen globaal kader op basis waarvan verbanden kunnen worden gelegd tussen de klasseringen. In Limburg en in Vlaams-Brabant werd een gedenkteken van juffrouw Orianne beschermd zonder enige duiding van de betekenis van deze dame voor de identificatie, begraving en herdenking van de oorlogsslachtoffers. Daarover is nochtans heel wat gepubliceerd. Andere gedenktekens van haar organisatie, met een even belangrijke historische betekenis, werden dan weer niet beschermd. Op een van de schriftelijke vragen van de heer Van Mechelen over dit onderwerp antwoordde de minister dat bij de bescherming vooral de artistieke betekenis de doorslag heeft gegeven. Deze gedenktekens putten hun intrinsieke waarde echter vooral uit hun historische betekenis en minder uit hun artistieke kwaliteit. Zou men er niet beter aan doen om alle gedenktekens te beschermen, zoals men ook gedaan heeft met de militaire begraafplaatsen? Met de bescherming van de militaire graven op de burgerlijke begraafplaatsen is men nog niet begonnen. Meestal gaat het om militairen voor wie er, om welke reden dan ook, geen officiële zerk gevraagd werd. Op dit ogenblik worden heel wat van die graven geruimd, zonder dat iemand er erg in heeft. Inzake ruimtelijke verankering bevat het rapport niet veel nieuws in vergelijking met de vorige versie. De informatieronde verloopt volgens de spreker niet naar wens. Binnen de landbouwsector is er nogal wat koudwatervrees. Maakt men, zoals gepland, gebruik van instrumenten als ankerplaatsen en erfgoedlandschappen? Binnen deze instrumenten kan niet alleen de sector onroerend erfgoed, maar ook de landbouw een eigen sectorale visie ontwikkelen. Hoe ver staat men met de realisatie van het zogenaamde Herinneringspark 2014-2018? In het kader van de reconstructie van het oorlogslandschap zouden er bomen worden aangeplant. Als men daarmee enig visueel resultaat wil boeken, zal men echter tempo moeten maken. De aangekondigde acties rond de ontsluiting en het aantrekken van toeristen zullen vooral toegespitst zijn op de relicten in de Westhoek, wat begrijpelijk is. Hoe zal men de relicten buiten de Westhoek onder de aandacht brengen? Daarbij denkt hij vooral aan de Antwerp- Turnhoutstellung, het bestbewaarde loopgravennetwerk van de Eerste Wereldoorlog. Het is gelegen in het Mastenbos, dat nu eigendom is van het Agentschap Natuur en Bos. Dit

Stuk 2093 (2012-2013) Nr. 1 7 zou een toplocatie kunnen zijn voor Nederlandse toeristen. Er is echter onvoldoende infrastructuur om de toeristen behoorlijk op te vangen. Het Agentschap Natuur en Bos zou nu een viertal bunkers ontsluiten, aan de overzijde van de gewestweg. Dat leidt echter tot een onveilige situatie voor de bezoekers. In dat dossier moet men een tandje bijsteken. De provincie Antwerpen en de gemeente zijn bereid om daaraan mee te werken. Hoe ver staat men met het dossier van de UNESCO-erkenning? Bij de vorige bespreking zei de minister dat vooral zijn Franstalige collega s talmen. De spreker vreest dat uitstel tot afstel zal leiden. Ten slotte wil hij weten of het bezoekerscentrum aan de Ganzenpoot in Nieuwpoort op tijd zal klaar zijn. 2.2. Tussenkomst van de heer Jan Verfaillie De heer Jan Verfaillie dankt de minister en administratie voor het voorbereidende werk maar sluit zich ook aan bij de opmerking van de heer Van Mechelen over het laattijdige doorsturen van het rapport. Via het Infrastructuurfonds werd 15 miljoen euro toegewezen aan 44 projecten, waarvan 5 strategische. De minister heeft de realisaties van het jaar 2012 opgesomd. Het Museum In Flanders Fields breekt het ene bezoekersrecord na het andere. De minister heeft ook een aantal projecten voor 2013 opgesomd. In de wandelgangen hoort hij echter dat sommige projecten niet tijdig klaar zullen zijn. Kan de minister aan de commissie een lijst bezorgen van de diverse projecten met hun exacte timing? Zo kan men weten welke projecten op kruissnelheid zitten en waar er nog problemen zijn. De spreker dringt aan op een zorgvuldige aanpak van het dossier van de UNESCO-erkenning. In de streek Heuvelland-Poperinge doen hierover de wildste verhalen de ronde. Het is echter belangrijk dat het dossier wordt doorgezet en dat er aan een groot draagvlak wordt gewerkt bij de betrokken lokale besturen, verenigingen en landbouworganisaties. Wat is hier de stand van zaken? 2.3. Tussenkomst van de heer Stefaan Sintobin De heer Stefaan Sintobin sluit zich aan bij de kritiek over het laattijdig bezorgen van het rapport. Eventuele detailvragen zal hij schriftelijk stellen. Nu beperkt hij zich tot algemene opmerkingen over het project 100 jaar Groote Oorlog. De minister van Toerisme is de trekker van dit project, maar ook andere beleidsdomeinen moeten hieraan zoveel mogelijk aandacht besteden, onder meer Openbare Werken, Mobiliteit en Onderwijs. Is er structureel overleg tussen de diverse betrokken beleidsdomeinen? De NMBS wil het treinvervoer naar de Westhoek gemakkelijker en misschien ook goedkoper maken. Wat zal de rol zijn van De Lijn? De heer Sintobin is geen voorstander van federale bemoeienissen in het project. Dat gaat immers om een exclusief Vlaamse bevoegdheid. Toch heeft ook het federale niveau op dat vlak een aantal initiatieven genomen. Heeft minister Bourgeois daar zicht op? Waren de uitspraken van de federale coördinator over de commercialisering van het project 100 jaar Groote Oorlog werkelijk zo erg als dat werd voorgesteld in het buitenland? De initiatieven zullen worden gespreid over de periode 2014-2018. Niet alles zal vanaf het begin toegankelijk zijn. Het komt erop aan zoveel mogelijk toeristen naar Vlaanderen te halen. Het project moet vanaf het begin een groot succes zijn. Daar zal ook het vervolg van afhangen. Heeft de minister al enig zicht op de interesse in het buitenland? Wordt er inderdaad gestreefd naar 600.000 bezoekers?

8 Stuk 2093 (2012-2013) Nr. 1 In Londen zou er, naast Buckingham Palace, een soort herinneringspark worden aangelegd. In welke mate is de minister daarbij betrokken? Wie heeft dit initiatief genomen? 2.4. Tussenkomst van de heer Marius Meremans De heer Marius Meremans spreekt zijn waardering uit voor de inspanningen van de diensten. Nu is het aan de steden en gemeenten om daar verder invulling aan te geven. Deze herdenking leeft sterk onder de bevolking. Zijn stad, Dendermonde, is een van de martelaarssteden. De bevolking kan er terecht met foto s en verhalen van de Eerste Wereldoorlog. Dit wordt een groot succes. Behalve een toeristisch luik heeft deze herdenking ook een cultureel luik. Hij zal dit aankaarten bij minister Schauvliege. Dit culturele luik is niet alleen de verantwoordelijkheid van de steden en de gemeenten, maar ook van de Vlaamse overheid. 2.5. Tussenkomst van mevrouw Annick De Ridder Mevrouw Annick De Ridder, voorzitter, merkt op dat het niet gemakkelijk was een datum te vinden die geschikt was voor de beide betrokken commissies. Het laattijdige doorsturen van het rapport heeft mogelijk daarmee te maken. Ze stelt voor dat de rapportering over de eerste helft van 2013 in september of oktober zou doorgaan en dat dit tijdig wordt georganiseerd. Zo wordt het ook mogelijk het rapport ruim op tijd aan de commissieleden te bezorgen. Mevrouw De Ridder hecht veel belang aan de vredesboodschap binnen de herdenking. Deze boodschap is wel degelijk aanwezig in de missie, maar in de doelstellingen is dat minder het geval. Bij de uitwerking wordt het niet meer uitdrukkelijk vermeld. Hoe zal men het belang van de vredesboodschap beklemtonen bij de diverse initiatieven? Ze vindt het positief dat er aandacht wordt gevraagd voor relicten in de omgeving van Antwerpen. In dit verband wil ze het hebben over de fortengordel rond Antwerpen. Erfgoedbelangen blijken er af en toe te botsen met natuurbelangen. Soms is het moeilijk om het erfgoed afdoende te beschermen omdat natuurbeschermers van mening zijn dat men het verder moet laten vervallen, bijvoorbeeld omwille van de vleermuizen die in de forten huizen. Hoe denkt de minister daarover? De erkenning als UNESCO-werelderfgoed is heel belangrijk. Ook de heer Taleb Rifai van de UNWTO (United Nations World Tourism Organization) denkt in die richting. Wanneer wordt dit dossier ingediend? Welke vorderingen zijn er gemaakt? 3. Antwoorden van minister Geert Bourgeois Minister Geert Bourgeois excuseert zich voor het laattijdige bezorgen van het rapport. Dat heeft inderdaad te maken met het feit dat de vergadering pas laattijdig werd vastgelegd. Het zou goed zijn om de datum voortaan langer vooraf vast te leggen. De minister heeft de vorderingen van het project inderdaad beknopt voorgesteld, zoals gevraagd. Daaruit mag de heer Van Mechelen echter niet afleiden dat de gedrevenheid en passie ontbreken. Op het terrein lopen er heel wat initiatieven waarvan de regie niet bij de Vlaamse overheid berust. De Vlaamse Regering organiseert zelf geen evenementen, op enkele initiatieven na, die verlopen in samenwerking met het buitenland. De Federale Regering organiseert zelf wel drie grote evenementen. Bij de bescherming van erfgoed is het altijd de vraag of men zich moet baseren op de verbondenheid met een bepaalde figuur of op de intrinsieke waarde van het monument. Het agentschap kijkt naar de intrinsieke waarde van het monument, en soms botst dat met de historische waarde.

Stuk 2093 (2012-2013) Nr. 1 9 Alle militaire begraafplaatsen zijn nu beschermd. Voor het overige wordt er thematisch gewerkt. Militaire graven worden beschermd in samenhang met de gehele begraafplaats en met de kerk. Individuele ereperken zijn niet beschermd, op enkele uitzonderingen na. Sommige leden hebben hun bezorgdheid geuit over de ruimtelijke processen. Voor de ankerplaatsen gaat men zeer omzichtig te werk, omwille van het draagvlak. Concreet zijn er wat misverstanden ontstaan over Ieperboog-Zuid maar die werden intussen rechtgezet en de dialoog verloopt nu vrij goed. Morgen gebeurt de gunning voor het Herinneringspark. Daarbij neemt de provincie West-Vlaanderen de leiding. Het is de bedoeling de 28 herinneringsplaatsen op een uniforme manier te bewegwijzeren en toegankelijk te maken. Normalerwijs zullen alle noodzakelijke werken tijdig uitgevoerd zijn. Er wordt gewerkt aan de voorbereiding van een ankerplaats voor de Antwerp-Turnhoutstellung. De minister heeft begrepen dat dit inderdaad een unieke site is, waarmee men bijvoorbeeld Nederlandse toeristen zou kunnen aantrekken. De Groote Oorlog leeft in Nederland minder sterk omwille van de neutraliteit van dat land tijdens de oorlog. Toch zijn Nederlanders geboeid als ze met de relicten uit deze oorlog in contact komen. Hij zal de opdracht geven om hierover overleg te organiseren tussen alle betrokken partners (Erfgoed, Toerisme, de provincie). Het predossier voor de erkenning als UNESCO-werelderfgoed zal worden voorgesteld in het voorjaar van 2014. Het is zinvoller om een internationaal dossier voor te leggen dat betrekking heeft op de hele site, dan om zich te beperken tot het westelijk front in Vlaanderen. De Fransen hebben echter nog een achterstand in te lopen, al staan zij wel volledig achter het dossier. Alleen de meest belangwekkende territoria zullen in het dossier worden opgenomen. De ontwikkeling van de landbouw en industrie komt niet in het gedrang. Het is uiteraard belangrijk dat dit dossier een voldoende groot draagvlak heeft. De minister zal ingaan op de suggestie van de heer Verfaillie om de lijst van de projecten te bezorgen, met hun timing. Ook de oorzaken van eventuele vertragingen zullen worden vermeld. De minister vermeldt het strategisch project de Ganzenpoot in Nieuwpoort dat wat vertraging heeft opgelopen. De stad Nieuwpoort is daar trekker van, maar zij moet ook samenwerken met andere partners zoals de Regie der Gebouwen. Vertragingen staan alleszins los van de subsidiëringspolitiek. In Zonnebeke bijvoorbeeld is er tijdens de werken een probleem van waterinfiltratie opgetreden. Omdat er geprocedeerd werd, hebben de werken dan lang stilgelegen. Toch ziet het er naar uit dat men klaar zal zijn tegen 2014. Er is inderdaad structureel overleg tussen de verschillende betrokken beleidsdomeinen, vooral op ambtelijk vlak. Het actieplan kan geraadpleegd worden op het internet. Om de zes maanden wordt er aan de Vlaamse Regering gerapporteerd over de geboekte vooruitgang. Er zijn contacten tussen de Vlaamse projecten en de federale coördinator. Elk blijft echter op het eigen terrein. Het is vooral de bedoeling om te vermijden dat de timing van grote evenementen van beide beleidsniveaus elkaar doorkruisen. De uitspraken van de federale coördinator hebben kwaad bloed gezet, niet in het minst in zijn eigen stad, Ieper. Hij zou nochtans moeten beseffen dat er geen sprake is van platte commercialisering. Men kan er natuurlijk niet omheen dat er altijd bepaalde commerciële bijproducten ontwikkeld worden. Maar het toerisme in de Westhoek is spontaan ontstaan. In 1920 begonnen de Britten de sites te bezoeken, in grote piëteit, nog voor iemand in het verwoeste Ieper de idee had opgevat om iets te organiseren. Het is de bedoeling het aantal bezoekers in de periode 2014-2018 op te drijven tot 500.000 per jaar, maar niemand kan nu al met zekerheid zeggen of dat ook zal lukken. De belangstelling is in alle geval groot.

10 Stuk 2093 (2012-2013) Nr. 1 De plannen voor het maken van een memorial garden werden geïnitieerd in de vorige regeerperiode, in samenwerking met Nic Vandermarliere, de toenmalige Vlaamse vertegenwoordiger in Londen. Nu zit men al in een vergevorderd stadium. Ook een gelijkaardig initiatief in Parijs heeft een redelijke kans op succes. Ook in andere landen bestaan er dergelijke plannen. Ook dat zal een bepaalde band creëren. In de actieplannen kan men hierover meer informatie terugvinden. De minister gaat akkoord met de opmerking van de heer Meremans dat deze herdenking ook een cultureel en onderwijsaspect heeft. Veel van de geplande evenementen zijn ook culturele manifestaties. Over het algemeen worden de evenementen echter niet georganiseerd door de Vlaamse Regering zelf. Het Festival van Vlaanderen haalt in die periode vijftig koren van over de hele wereld naar hier. Dat is niet alleen een verbroedering en een vredesmanifestatie, maar ook een culturele manifestatie. Ook een tentoonstelling in Flanders Fields draagt altijd een vredesboodschap in zich. Het Departement internationaal Vlaanderen heeft, onder leiding van de minister-president, het initiatief genomen om de Nobelprijswinnaars voor de vrede samen te brengen. De fortengordel rond Antwerpen is volledig beschermd. Ook daar zal een evenement doorgaan. Hij is niet op de hoogte van eventuele problemen met natuurbeschermers. Annick DE RIDDER, voorzitter Jan DURNEZ, verslaggever