Senioren, hou het veilig! Tips en e i d e i t a m r o f in e j r o o v n e g r zo veiligheid
Inhoudstafel Inhoudstafel 3 Voorwoord 4 Wat bij een ongeval? 5 Verkeer 6 Gauwdiefstal 8 Laat je niet in de luren leggen 9 Inbraak en beveiliging van je woning 10 Afwezigheidstoezicht 12 Telefoneren 15 Valpreventie 16 Ouderen(mis)behandeling 19 CO De stille moordenaar 22 Een rookmelder, laat je niet stikken 24 Aankopen van een rookmelder 26 Nuttige telefoonnummers 28 3
Voorwoord Veiligheid en senioren een veelbesproken onderwerp. We weten allemaal dat het aandeel van senioren binnen de totale bevolking de volgende jaren en decennia heel sterk zal toenemen. Wie de media een beetje volgt en naar de aangedikte verhalen in de straat luistert, krijgt al snel de indruk dat er heel wat veiligheidsvraagstukken in de politiezone zijn. Dat valt echter heel goed mee. De cijfers laten zien dat het al jaren veiliger is geworden in de politiezone. Ook voor senioren! Desondanks lezen we in een grootschalig behoeftenonderzoek bij de senioren van Geraardsbergen dat senioren zich wel eens onveilig voelen of geven ze aan zich wel eens kwetsbaar te voelen. De verminderde mobiliteit, een trager reactievermogen of de afhankelijkheid van anderen kunnen daar oorzaken van zijn. Wat bij een ongeval? Tips en tricks Een verwittigd man is er twee waard! Vul altijd zelf het gedeelte van het Europese Aanrijdingsformulier in. Laat dit niet doen door de (te) vriendelijke tegenpartij. Als burger verwacht je dat de overheid haar verantwoordelijkheid neemt en acties neemt om de veiligheid en de leefbaarheid binnen de stad te bevorderen. Maar je kan zelf ook heel wat doen om je veiligheid te beheersen en een stuk zelfredzamer te worden. Laat je niet intimideren door de tegenpartij. Blijf kalm en verwittig desnoods de politie of vraag hulp van een omstaander. Verwittig bij een ongeval in het buitenland de bijstandsverlener van je ziekenfonds of vakantieverzekering. Indien de tegenpartij direct na het ongeval wegrijdt, tracht de nummerplaat of een beschrijving van het voertuig/tegenpartij te onthouden. Wanneer er gekwetsten zijn of de tegenpartij betwist de feiten, verwittig de politie. Verwittig naderhand altijd je verzekering. Daarom deze brochure. We zijn vertrokken van een erg brede invulling van het begrip veiligheid. De verschillende thema s die aangesneden worden, zijn het resultaat van een risico-inschatting door ocmw, brandweer en lokale politie. We geven je een aantal preventieve tips waarmee je aan je eigen veiligheid kan werken, maar ook raadgevingen voor de momenten waarop er toch iets misgaat. Weet alvast dat ook wij vanuit de overheidsdiensten steeds bereid zijn tot helpen! 4 Meer informatie BIVV Belgisch Instituut voor Verkeersveiligheid - Haachtsesteenweg 1405, 1130 Brussel 02 244 15 11 www.bivv.be Verkeersdienst Lokale Politie Geraardsbergen/Lierde - 054 43 43 84 5
Verkeer 6 Luc is een echte wielerliefhebber. Van zodra het weer een beetje meezit, is hij op zijn fiets terug te vinden. Hij hecht bij het uitvoeren van zijn hobby heel veel belang aan veiligheid. Hij maakt steeds oogcontact met automobilisten om er zeker van te zijn dat ze hem gezien hebben. Hij draagt steeds zijn fietshelm en een fluorescerend vestje en zorgt ervoor dat zijn fiets technisch in orde is. Tot slot is hij bij nat weer extra voorzichtig omdat de baan er op die momenten glad bij kan liggen. Tips en tricks Met de wagen Rijd nooit als je onder stress staat of erg moe bent. Ga jaarlijks langs bij de oogarts voor een uitgebreide test. Als je moet rijden, drink je niet. Maak afspraken over een BOB. Let op met geneesmiddelen achter het stuur. Bespreek met je arts of je met de auto mag rijden bij het gebruik van bepaalde medicijnen. Houd altijd voldoende afstand tot je voorligger. Je moet een zijdelingse afstand van ten minste 1 m laten tussen je voertuig en de voetganger. Het is verboden stil te staan en te parkeren op de rijbaan op minder dan 5 m van de aanvang en het einde van een fietspad. Fietsers moeten immers zien en gezien worden. Met de fiets Te voet Maak zo veel mogelijk oogcontact met de andere weggebruikers. Als je oogcontact hebt, weet je zeker dat de andere weggebruiker je gezien heeft. Houd altijd rekening met de andere weggebruikers. Iedereen maakt wel eens een fout. Wees dus alert. Houd altijd rekening met de staat van het wegdek. Kasseien en wegmarkeringen zijn bij nat weer vaak glad. Een fietshelm beschermt tegen hoofdletsels bij een eventuele val of botsing. Zorg dat je fiets technisch in orde is en dat je gezien wordt bij valavond of slecht weer (lichten, fluohesje). Hang geen boodschappen aan je stuur, je kunt je evenwicht immers verliezen. Berg ze goed verdeeld op in de fietstassen of zet ze op de bagagedrager. Maak gebruik van een eventueel fietsopstelvak. Je kunt dan bij groen licht als eerste het kruispunt oprijden. Let op voor de dode hoek van een vrachtwagen. Indien je op de rijbaan fietst en er is geen fietspad, mag je met twee naast elkaar rijden, behalve wanneer het kruisen niet mogelijk is. Buiten de bebouwde kom moet je bovendien achter elkaar rijden bij het naderen van een voertuig, zodat dit kan voorbijsteken. Ook te voet moet je aandachtig blijven. Er is geen reden om je hoorapparaat of bril thuis te laten als je op pad gaat. Stap altijd op het voetpad of de (verhoogde) berm. Je hebt als voetganger voorrang op een zebrapad als je op het punt staat om over te steken of als je aan het oversteken bent. Voorrang betekent niet dat je blindelings mag oversteken! Bij gebrek aan een (begaanbare) berm stap je op het fietspad of op vrije parkeerzones. Let wel: geef hier voorrang aan de fietser. Is er niets van dit alles, stap dan links op de rijbaan en achter elkaar. Zo ziet het verkeer je aankomen. Als het voetgangerslicht op rood springt terwijl je aan het oversteken bent, loop je verder. Keer zeker niet hals over kop terug! Steek de straat recht over. Zo is de afstand het kortst en kan je het verkeer beter in het oog houden. Als er op minder dan 30 meter afstand een zebrapad ligt, dan gebruik je dit. Als er geen zebrapad is, kies je de plaats waar je gaat oversteken zorgvuldig uit. In bochten en tussen geparkeerde auto s zie je bijvoorbeeld weinig en kan je ook niet gezien worden. Draag lichtgekleurde bovenkleding en/of lichtweerkaatsend materiaal (bv. refl ecterende armband) als je bij valavond of slecht weer gaat wandelen. Ook bij een zebrapad met verkeerslichten kijk je best even of er geen auto s door het rood licht rijden alvorens over te steken bij groen licht. Let ook op voor afslaande auto s. 7
Gauwdiefstal Laat je niet in de luren leggen Agnes beleeft de schrik van haar leven als ze thuiskomt van de wekelijkse markt. Haar portefeuille is nergens meer te vinden! Wanneer ze erover nadenkt, herinnert ze zich dat ze haar portefeuille bovenop haar volle boodschappenmand had gelegd. Wanneer ze aangifte gaat doen bij de politie, raadt de agent haar aan telkens haar portefeuille in haar handtas te stoppen en haar handtas met de sluiting naar haar lichaam gekeerd te dragen. In de toekomst laat Agnes bovendien alle persoonlijke documenten die ze niet bij zich moet hebben thuis. Daniël woont alleen. Op een dag komt iemand bij hem aan de deur om appels te verkopen. De verkoper vertelt dat het gaat om een rest van een veiling en dat de appels spotgoedkoop zijn. Voor Daniël het goed en wel beseft, heeft hij zijn handtekening geplaatst en betaalt de verkoper 250 EUR voor de appels. De verkoper laat de bakken met appels achter en vertrekt. Wanneer Daniël de bovenste bak wegneemt, stelt hij vast de andere bakken leeg zijn. Daniël wil zich in de toekomst beter voorbereiden op dergelijke verkooptrucs. Hij hangt een deurketting aan zijn voordeur, zodat hij de verkopers niet binnen hoeft te laten. Tot slot beseft hij dat hij nooit meer verhaaltjes mag geloven die te mooi klinken om waar te zijn. Tips en tricks om gauwdiefstal te vermijden 8 Neem beperkt cash geld mee. Laat persoonlijke documenten, die je niet onmiddellijk nodig hebt of die je niet verplicht op zak moet hebben, thuis. Verlies je waardevolle goederen of tas nooit uit het oog. Draag je handtas gesloten met de sluiting naar het lichaam. Stop je portefeuille goed weg in de handtas of binnenzak van een jas. Laat omstaanders niet meekijken naar de inhoud van de portefeuille bij het betalen. Blijf alert op drukke plaatsen en in gedrum. Wees extra aandachtig in shoppingcentra, winkelstraten en op de wekelijkse markt. Leg de portefeuille nooit bovenop een uitpuilende boodschappentas. Tips en tricks Doe nooit zomaar meteen open. Woon je in een appartementsgebouw? Probeer ook je medebewoners te motiveren om de gemeenschappelijke toegangsdeur niet voor onbekenden te openen. Je weet immers nooit wie je binnenlaat. Kijk eerst door een raam of deurspion wie er voor de deur staat of gebruik de videofoon. Vraag wie de persoon is en wat deze komt doen. Een deurketting of kierstandhouder bied je de mogelijkheid met onbekenden te praten zonder de deur helemaal te moeten openen. Staat een politieambtenaar, een personeelslid van de stad of iemand van een nutsmaatschappij voor de deur? Vraag en controleer legitimatiebewijs en/of bel naar de centrale dienst/instantie. Een politieambtenaar draagt meestal een uniform en heeft altijd een dienstkaart met een foto bij. Kijk ook naar het dienstvoertuig en -wapen. Contacteer bij twijfel de betrokken dienst. 9
Elke werkdag van 9 tot 12 uur. De eerste en derde donderdag van de maand van 16.30 tot 19.30 uur. Of op de website van de stad Geraardsbergen www.geraardsbergen.be Tips en tricks om inbraak te vermijden Sluit alles veilig af. Draai de nachtschoot van het slot volledig uit om de deur te vergrendelen. De deur enkel dichttrekken ( in het slot laten vallen ) met dagschoot volstaat niet. Draag zorg voor je sleutels. Hang geen adreslabel aan de sleutel. Laat geen sleutels achter op voor de hand liggende plaatsen: onder de mat, bloempot, in de brievenbus, aan het tuinhuis,... Sluit binnendeuren en kasten niet af. Zo vermijd je extra braakschade en bij brand kan je sneller de woning verlaten. Geef je huis een bewoonde indruk (ook bij korte afwezigheid). Laat binnenverlichting branden en gebruik een timer. Maak hiervoor ook goede afspraken met de buren en familie (leegmaken brievenbus, op- en neerlaten van rolluiken, gordijnen, onderhoud tuin). Zorg ervoor dat waardevolle voorwerpen niet zichtbaar zijn van buitenaf. Haal niet meer contant geld in huis dan strikt noodzakelijk is. Zorg dat je huis gemakkelijk zichtbaar is van op straat. Zo verhoog je de sociale controle en heeft de inbreker geen mogelijkheden om zich te verschuilen. Maak een inventaris op van je waardevolle goederen. Een handige registratiekaart kan je bekomen via de wijkdienst van de lokale politie (tel. 054/43 43 55) of vind je terug op www.besafe.be. Zorg dat er geen opklimmogelijkheden (tuinmeubelen, ladders en dergelijke) zijn naar een plat dak of venster. Stadspremie voor beveiliging tegen inbraak. Vraag afwezigheidstoezicht aan bij de onthaaldienst van de lokale politie of online via www.police-on-web.be De stad Geraardsbergen geeft een premie voor beveiliging van een woning. Wie in aanmerking komt, wat de voorwaarden zijn, wat het bedrag van de premie is en hoe je een aanvraag moet indienen kom je te weten op de dienst Wooninfo, Kattestraat 25, 9500 Geraardsbergen, tel. tel. 054 43 44 81; fax 054 43 33 20 Spreek geen specifieke boodschappen in op het antwoordapparaat en hang geen briefjes voor bakker, postbode of melkboer aan het raam. Wees bovendien discreet over de duur van je afwezigheid. Zet de verpakking van nieuw aangekochte elektronische apparaten niet zomaar aan de deur. Snijd ze in stukken alvorens ze weg te doen. Inbraak en beveiliging van je woning Madeleine en Julien wonen al jaren in een rustige buurt. Hun verbazing is dan ook groot als ze vernemen dat er de laatste tijd meerdere inbraken gepleegd werden in hun buurt. Om een inbraak in hun eigen woning te vermijden, schakelen zij een technopreventief adviseur in. Dit is een medewerker van de politie die hen wijst op allerlei zaken die in en rond de woning anders kunnen. Eerst worden een paar verkeerde gewoontes van Madeleine en Julien besproken. Zo heeft het koppel de gewoonte om, wanneer zij hun woning verlaten, alle rolluiken naar beneden te doen. De technopreventieve adviseur legt uit dat het belangrijk is de woning altijd een bewoonde indruk te geven. Bovendien haalden Madeleine en Julien telkens grote sommen geld van de bank af, die zij bewaarden in een schuif in de woonkamer: een buit die als het ware op de dief lag te wachten. Daarna werd hun woning onder de loep genomen: zo laten Madeleine en Julien een veiligheidscilinder in de voordeur plaatsen en komt er een extra slot op de achterdeur en de schuifdeur. In de toekomst zullen Madeleine en Julien bovendien met een geruster gevoel op reis vertrekken. Ze vragen immers afwezigheidstoezicht aan bij de lokale politie. Tijdens hun vakantieperiode controleert de politie dan op onregelmatige tijdstippen hun woning, wat het risico op inbraken erg verkleint. Bovendien is het fijn dat dit afwezigheidstoezicht gratis is! 10 11
Draag goed zorg voor je sleutels! Beperk bijvoorbeeld het aantal sleutels in omloop. Sluit alle buitendeuren en vensters af, ook al ben je maar even weg. Geef een bewoonde indruk aan je woning wanneer je op vakantie bent: de haag laten snoeien, rolluiken op- en neerlaten, Laat geen gereedschap buiten liggen waar inbrekers dankbaar gebruik van kunnen maken. 12 Afwezigheidstoezicht Je plant een vakantie in binnen- of buitenland of je bent gewoon een langere periode van huis weg: zorg er dan voor dat je woning geen makkelijke prooi is voor inbrekers. Een bijkomende maatregel is afwezigheidstoezicht aanvragen bij de lokale politie. Dit is gratis en kan je aanvragen via een folder, verkrijgbaar in het politiegebouw. De politie controleert op onregelmatige tijdstippen de woning of patrouilleert in de straat. Het risico op inbraken wordt hierdoor kleiner en de politieaanwezigheid verhoogt de algemene veiligheid in de buurt. Je kan ook online een aanvraag doen via de website www.police-on-web.be. Het afwezigheidstoezicht moet minstens 7 dagen voor vertrek aangevraagd worden en niet vroeger dan 3 maanden voor het vertrek. Tips en tricks Organisatorische maatregelen Veiligheid begint met het aannemen van goede leefgewoonten. Het doel is het wegnemen van de gelegenheid tot inbraak. Deze maatregelen vragen geen grote investering en zijn zo eenvoudig dat ze vaak over het hoofd worden gezien. Toch vormen ze de eerste en essentiële stap in de beveiliging van je woning. Bouwkundige maatregelen Je kan je woning beveiligen tegen inbraak met bijkomend hang- en sluitwerk voor de gevelopeningen. Dit heeft de bedoeling de inbraak zelf te bemoeilijken. Tegenwoordig zijn er heel wat producten op de markt verkrijgbaar om je woning beter te beveiligen. Laat je daarom bijstaan door een technopreventief adviseur van de preventiecel van de lokale politie. Hij helpt je gratis en vrijblijvend met de uitwerking van een beveiligingsplan op maat en om de juiste keuzes te maken. Voorbeelden: veiligheidsglas laten plaatsen, een ingebouwde kluis voorzien, een veiligheidscilinder in de voordeur plaatsen, Elektronische maatregelen Deze maatregelen vormen een eventuele aanvulling op voorgaande maatregelen. Elektronische beveiligingssystemen zijn weinig doeltreffend als ze op zich blijven staan: ze doen immers enkel detectie, maar houden een inbraak niet tegen. Een alarmsysteem wordt best door een erkende vakman geplaatst en zorgvuldig onderhouden om valse alarmmeldingen te vermijden. Er gelden ook allerlei wettelijke verplichtingen. Meldingsmaatregelen Toch slachtoffer geworden van een inbraak of poging daartoe? Doe steeds aangifte bij de lokale politie. Raak niets aan om eventuele sporen intact te houden in afwachting van de politiekomst. Ook verdachte situaties kan u best meteen melden. Zo krijgt de politie een goede kijk op de situatie en kan ze haar acties gerichter uitvoeren en preventief optreden. Wist je dat je belastingsvermindering tot een bepaald forfaitair bedrag kan genieten voor uitgaven voor inbraakpreventieve maatregelen? Welk beveiligingsmateriaal hiervoor in aanmerking komt en de volledige procedure kan u raadplegen op www.besafe.be of vraag de informatiefolder aan bij de lokale politie. 13
Meer informatie Wenst u dat uw woning wordt onderzocht voor technopreventief of inbraakbeveiligingsadvies? Contactpersonen lokale politie: Technopreventief Adviseurs Philippe Segers Glenn Panis & Charles De Vos 054/43.43.43 Telefoneren 14 Tips en tricks Laat degene die je opbelt altijd zichzelf eerst voorstellen. Als een onbekend persoon je telefoonnummer vraagt, zeg dan dat je zelf eerst contact zal opnemen. Wees aandachtig voor herhaaldelijk verkeerd verbonden zijn. Spreek enkel een algemene boodschap in op je antwoordapparaat. Vraag in de boodschap op je voicemail om meer informatie dan enkel het telefoonnummer van de oproepen. Ook de naam en de reden van oproep zijn nuttig. Geef bij telefoonenquêtes geen informatie over geld, vakantieperiode enz. Leer de kleinkinderen in elk geval dat ze niet mogen zeggen dat ze alleen thuis zijn. Gebruik je gsm om jouw veiligheidsgevoel te verhogen: draag het toestel in je hand of doe alsof je in gesprek bent met een vriend, ook al is er niemand aan de lijn. Een telefoonkaart naast je toestel, met duidelijke notitie van nuttige telefoonnummers en contactpersonen heb je vlug bij de hand in geval van nood. Spreek af met familie en vrienden, en maak een telefooncirkel. Op afgesproken tijdstippen of dagelijks bel je mekaar of alles ok is. Als onbekenden je vragen om bij je thuis de dienst 100 of 101 te mogen bellen, zeg dan dat je dat zelf zal doen en sluit de deur. Regel is : laat geen onbekenden binnen als je alleen thuis bent. 15
In de woonkamer Laat voldoende ruimte tussen de meubelen zodat verplaatsing en beweging niet gehinderd worden. Opgelet voor glazen tafels en breekbare voorwerpen. Ruim zoveel mogelijk op en laat zo weinig mogelijk op de vloer achter. Valpartijen gebeuren vaak door te slippen of verstuiken over achtergelaten voorwerpen. 16 Valpreventie Tips en tricks om het risico op vallen te verkleinen Heel belangrijk Stevig schoeisel ( antislipzool )dragen, en in huis niet op kousenvoeten lopen. Draag een gepaste bril en laat je ogen jaarlijks controleren. Controle van je medicatie door je arts, hem zeker op de hoogte brengen bij duizeligheid In de badkamer Leg een antislipmatje voor en in het bad of in de douche. Een douchecel is beter dan een bad. Plaats een aantal stevige handgrepen zodat u gemakkelijker in en uit het bad of douche kan. Een zitje in het bad/douche of ruime plastieken stoel met armleuningen in de instapdouche bieden comfort en bewegingszekerheid bij het wassen. Zorg steeds voor voldoende verluchting. Op de trappen Leuningen aan beide zijden van de trap zijn erg veilig. Maak je trap veilig, bevestig een antislipstreep op elke trede, zorg dat je traptapijt goed vast zit. Hou de treden vrij (geen boeken of schoenenpaar) en duid de laatste traptrede goed aan. Leg geen matje onderaan de trap om uitschuiven te voorkomen. In de keuken Verlichting Laat vooral geen laden en kasten openstaan. Materiaal dat je vaak gebruikt dient opgeborgen in gemakkelijk bereikbare kasten en laden. Vermijd opstapjes. Nooit potten op de grond zetten (vb. frituurpan of soepketel), deze horen op het aanrecht. Vermijd natte vloeren of plekken. Zorg voor voldoende en aangepaste verlichting.(een leuke TV avond kan verstoord zijn door een valpartij indien er onvoldoende licht is in de leefkamer) Hou rekening met het vallen van de avond. Een nachtlampje in een stopcontact in de slaapkamer/gang of weg naar de badkamer is aanbevolen. In de slaapkamer In en uit bed of zetel stappen doe je best op een rustige manier. Neem de tijd, zodoende behoud je je evenwicht en kan je bloeddruk zich rustig aanpassen. 17
Vloeren en tapijten Losliggende kabels en snoeren op de grond zijn heel gevaarlijk, zij dienen weggewerkt. Tapijten met omkrullende hoeken verwijder je het best. Bevestig steeds een antisliplaag onder uw tapijt. Garage / Bergplaats Tuin 18 Laat geen gereedschap rondslingeren. Geef alles een plaats op een stabiel en stevig rek of meubel. Verwijder olie en vet op de vloer. Trapladders moeten altijd volledig geopend worden en veilig vastgemaakt (veiligheidsklep). De koer en de paden in de tuin moeten regelmatig worden schoongemaakt om natte bladeren, mos, ijs of sneeuw te verwijderen. Op een regenput en een beerput liggen stevige deksels. Bij het openen van deksels, plaats deze overhoeks terug op de opening. Dit blijft een erg gevaarlijke zone, omstanders dienen verwittigd te worden. Ouderenmis(be)handeling Vormen van ouderenmis(be)handeling Als oudere ben je vaak afhankelijk van anderen voor je zorg. Van familie of partner, van buren of huisvrienden, of van professionals. Dat kan heel prettig zijn. Maar soms leidt de grote afhankelijkheid ook tot problemen en tot grensoverschrijdend gedrag van de zorgverlener. Het kan zijn dat mensen moedwillig misbruik maken van de oudere die van hen afhankelijk is. Maar ook overbelasting en machteloosheid bij de zorgverlener kunnen leiden tot mishandeling of verwaarlozing. Maar liefst één op de twintig zelfstandig wonende ouderen komt met mishandeling in aanraking. Bij dementerende ouderen gaat het zelfs om één op de drie mensen. Fysieke (lichamelijke) mis(be)handeling: knijpen, duwen, trekken, vastgrijpen, slaan, schoppen, schudden, verbranden, aan het haar sleuren, laten vallen, vastbinden, onrechtmatig toedienen van medicijnen Maar ook verwaarlozing bijvoorbeeld te weinig eten of drinken geven of het bed niet verschonen is een vorm van ouderenmishandeling. Psychische mis(be)handeling: schelden, pesten, intimideren, chanteren, dreigen, vernederen, infantiliseren, negeren, familiale en/of sociale contacten van de oudere niet toelaten of het ontnemen van privileges als telefoneren, de post lezen en familie ontvangen. Financieel en materieel misbruik; uitbuiting: stelen van geld of eigendom, misbruik maken van goedgelovigheid, giften eisen, onder valse voorwendselen toe-eigenen van bezittingen, misbruik van volmachten, het ontnemen van zeggenschap over de eigen financiën, diefstal van geld of bezittingen, of gedwongen testamentveranderingen 19
Verwaarlozing: onvoldoende of niet-aangepaste voeding geven, niet voldoende medische zorg bieden Schending van rechten: beperken van de vrijheid van privacy, ongevraagd post lezen of achterhouden, iemand nooit alleen laten, geen bezoek toelaten Seksueel misbruik in de vorm van exhibitionisme, betasting of verkrachting. Verzorging laat te wensen over: de oudere krijgt verzorging maar die laat te wensen over, er is geen sprake van verwaarlozing of andere vormen van mishandeling Multiple problem-situaties: situaties waar verschillende vormen van ouderenmis(be)handeling samen voorkomen. Signalen van mis(be)handeling Er zijn bepaalde signalen die mogelijk wijzen op mishandeling. Maak een realistische, nuchtere inschatting. Uiterlijke signalen (herhaalde) verwondingen zoals blauwe plekken, hoofdwonden, ontwrichtingen, brandwonden etc., waarvoor de oudere of de verzorger onsamenhangende of tegenstrijdige verklaringen geeft; verschijnselen van verwaarlozing, zoals slechte hygiëne, doorligwonden, uitdroging, ondervoeding etc.; depressiviteit, angst (voor aanraking bijvoorbeeld), apathie, woede etc. er verdwijnen spullen en geld van de oudere Gedragsmatige signalen een onderdanige houding, onzeker of schrikachtig gedrag; praten in termen van ik mag van mijn zoon niet... of mijn dochter wil niet dat ; het niet beschikken over eigen geld, geen eigen afspraken mogen maken, etc. de oudere krijgt geen gelegenheid om alleen met de hulpverlener te praten de oudere weigert samenwerking met professionele hulp- en dienstverleners de oudere geeft onsamenhangende en tegenstrijdige verklaringen Ook bij de pleger kunnen bepaalde signalen wijzen op mishandeling. De verzorger toont zich onverschillig over het wel en wee van de oudere; De verzorger vertoont verschijnselen van overbelasting; Er wordt gescholden en geschreeuwd in aanwezigheid van arts of hulpverlener of de mantelzorger is overdreven aardig tegen de oudere; De betrokkenen proberen de hulpverlener buiten de deur te houden. Tips en tricks als slachtoffer De eerste stap die je moet zetten is een van de moeilijkste: praat over wat er aan de hand is met iemand die je vertrouwt. Ook al denk je dat het maar een eenmalig incident was. Ook al schaam je je, ben je bang voor een negatieve reactie of ben je bang dat je je familie te schande maakt. Praten helpt, alleen al omdat je dingen dan beter voor jezelf op een rijtje kunt zetten. Zorg ervoor dat je niet te afhankelijk wordt van bepaalde personen. Onderhoudt daarom goede contacten met familie en vrienden en probeer nieuwe contacten te leggen. Als mensen met je omgaan op een manier die je niet zint, laat dit dan direct merken en spreek deze mensen hierover aan Probeer zo lang mogelijk je financiën zelf te onderhouden. Wanneer dit niet meer gaat, zoek dan zo snel mogelijk een vertrouwenspersoon die met jou je financiën kan beheren. Zo kan je vermijden dat er misbruik van je gemaakt wordt. Is er sprake van mis(be)handeling, bespreek samen wat je kunt doen om het geweld te stoppen Laat je helpen door de bevoegde instanties Meer informatie Vlaams Meldpunt voor ouderenmis(be)handeling 078 15 15 70 Heb je vragen of wil je een melding doen van situaties of vermoedens van mis(be)handeling dan kan je bij het meldpunt terecht. Het meldpunt geeft advies en informatie aan iedereen die er nood aan heeft of zal je desgevallend doorverwijzen naar de gepaste dienst. 20 21
Hoe herken je CO-gevaar thuis? Wie thuis last heeft van duizeligheid, moeheid, hoofdpijn of braken heeft misschien wel koolstofmonoxide in huis hangen. Je kan CO ook opmerken doordat er veel roet op de muren zit bij gasboilers, als er abnormaal veel vochtigheid in huis hangt of als de vlam van de gasboiler eerder geel is dan blauw. Tips en tricks CO De stille moordenaar 1397 slachtoffers, waarvan 35 doden. Dat is de trieste balans van het aantal CO-vergiftigingen in 2009. Opvallend is dat tweederde van de slachtoffers jonger is dan 40 jaar. De slachtoffers vielen hoofdzakelijk in de wintermaanden, tussen november en maart, zo blijkt uit cijfers van het Antigifcentrum. 36% van de ongevallen vond plaats in de badkamer. Een oude of slecht werkende gasboiler is hiervan vaak de oorzaak. Iedereen kan slachtoffer worden, maar het valt op dat tweederde van de slachtoffers jonger is dan 40 jaar. Daarnaast wonen potentiële slachtoffers vaak in oudere huizen, met oudere en/of goedkopere verwarmings-toestellen en lopen zo een groter risico. De boodschap is: De stille moordenaar is gevaarlijk, maar je kan je ertegen beschermen!. Zorg voor goede verluchting in kamers waar een verwarmingstoestel of badgeiser is. Laat jaarlijks je schoorsteen controleren zodat die goed trekt. Installeer goede verwarmingstoestellen die de rookgassen naar buiten afvoeren. Laat je verwarmingstoestellen geregeld nakijken door een vakman. Zelfs nieuwere toestellen kunnen CO veroorzaken. Lees, bij aankoop van een nieuw verwarmingstoestel (vast of verplaatsbaar), grondig de gebruiksaanwijzing na. Meer informatie Meer informatie over CO en het campagnemateriaal is te vinden op de website: www.besafe.be/nl/co of bij de brandweer. CO-vergiftiging voorkomen CO is een kleurloos, geurloos, smaakloos en niet-irriterend gas dat vrijkomt bij slechte of onvolledige verbranding. Iedereen die de woning verwarmt op gas, kolen, hout, petroleum, pellets, mazout, stookolie enz. kan ermee te maken krijgen. Het is dus belangrijk om voorzorgen te nemen. 22 23
Een rookmelder, laat je niet stikken Jaarlijks zijn er in België ca. 10 000 branden. Daarbij maakt niet alleen de hitte van het vuur slachtoffers, maar vooral de rook is dodelijk! Zeker als de brand s nachts uitbreekt. Investeer daarom in een goede rookmelder, hang hem op de juiste plaats en test hem regelmatig. Zo gaat u met een gerust hart slapen. Tips en tricks Koop een goede rookmelder. Een rookmelder kan je kopen in allerlei elektro- en doe-het-zelfzaken. Bepaalde rookmelders zijn voorzien van een (niet-vervangbare) batterij met een levensduur van 10 jaar. Ze kosten meer, maar je moet de batterijen gedurende 10 jaar niet vervangen. 24 Zoek op de verpakking naar de labels CE en EN14604. Houd steeds rekening met de wettelijke voorschriften in je gewest. Hang je rookmelder op de juiste plaats Richtlijnen op een rijtje Alle woongelegenheden (eengezinswoningen, appartementen ) zijn veiliger als u ze beschermt met één of meerdere rookmelders. Het maakt niet uit als de woning verhuurd wordt of niet. Deze maatregel geldt ook voor woningen die een gedeelte hebben dat niet voor wonen wordt gebruikt (vb. praktijk). Plaats 1 rookmelder in de hal of het trappenhuis op elke bewoonde verdieping van het huis. Rookmelders in de keuken, badkamer of garage kunnen sneller leiden tot valse alarmen en zijn dus niet aan te raden. Installeer de rookmelders aan het plafond op minstens 30 cm van de hoek. Op die manier kan de detector het snelst de rook oppikken. Wanneer de rookmelder op de muur geplaatst wordt, doe het dan ze hoog mogelijk maar minstens 15 cm van het plafond verwijderd. 30cm 30cm Plaats de rookmelder zodanig dat je er vlot bij kan voor onderhoud. Zorg dat je de rookmelder ingeschakeld hebt nadat die geïnstalleerd is. Test en onderhoud je rookmelder regelmatig. Test tenminste 1 keer per maand je rookmelder. In de meeste gevallen is hiervoor een testknop op de rookmelder voorzien. Verwijder maandelijks het stof van de rookmelder. Dit kan met een stofdoek, of eventueel met uw stofzuiger. Haal nooit de batterij uit de rookmelder, tenzij om die te vervangen. Bij sommige rookmelders kan je zelfs de batterij niet vervangen. De batterij heeft in dat geval vaak 10 jaar levensduur. Overschilder nooit je rookmelder en stop nooit de gaatjes toe. De detector kan anders hierdoor slecht functioneren. Meer informatie over een goede rookmelders vindt je op de site van ANPI de Nationale Vereniging voor brand- en diefstalbestrijding www.anpi.be Tel.: 32 (0)10 47 52 11 25
Aankopen van een rookmelder Een rookmelder laat je niet stikken, op voorwaarde dat je die rookmelder aanschaft en installeert natuurlijk. Alles begint bij de aankoop van een goede rookmelder die onder andere een testknop moet hebben, moet beantwoorden aan de Europese normen enz. Tips en tricks bij het aankopen van een rookmelder Kijk na welke soort batterij er in het toestel zit Bepaalde rookmelders zijn voorzien van een niet-vervangbare batterij die 10 jaar meegaat. Zo n toestel kost iets meer, maar je bent 10 jaar gerust. Er wordt sowieso aangeraden om 10-jaarlijks de rookmelder te vervangen door een nieuwe.toestellen met vervangbare batterijen, geven dikwijls ook een signaal als de batterijen bijna leeg zijn. Bij deze toestellen moet je natuurlijk wel de reflex hebben de batterijen echt te vervangen en niet de lege batterijen eruit te halen om van het gepiep vanaf te zijn. Informatie over de batterij kan je op de verpakking terug vinden. Koop een optische rookmelder Of een rookmelder al dan niet optisch is, vind je terug op de verpakking. Soms vind je ook de term foto-elektrisch. Vroeger waren er ook ionische rookmelders, maar de verkoop ervan is verboden sinds 1.11.2010 en ze zullen vanaf 1 januari 2020 niet meer gebruikt mogen worden door particulieren. Zoek op de verpakking naar de vermelding optische rookmelder en de norm EN14604 De vermelding van de CE-markering en de norm EN14604 wil zeggen dat dit model voldoet aan de technische bepalingen waaraan een woningrookmelder wettelijk moet voldoen. M.a.w. dat het een betrouwbare rookmelder is. Op de website van ANPI (www.anpi.be), een officieel keuringsinstituut voor brandwerende middelen, vind je een lijst met gecertificeerde rookmelders voor woningen. Premie bij de aankoop van een CO-rookmelder Je kan bij aankoop van een CO-melder, onder bepaalde voorwaarden, een premie van 25 euro per CO-melder krijgen met een maximum van 2 melders per wooneenheid. Meer info vind je op www.hetportaal.be/be-nl/info/premies_en_subsidies 26 Controleer of er een testknop op het toestel aanwezig is Om de goede werking van een rookmelder te kunnen controleren, is het belangrijk dat het toestel over een testknop beschikt. Door kort op de testknop te drukken, gaat het alarm enkele seconden af en weet u dat het toestel werkt. De testknop van de rookmelder bevindt zich er meestal midden op. 27
Nuttige telefoonnummers Nota s ANPI - de Nationale Vereniging voor brand- en diefstalbestrijding 010 47 52 11 Ambulance 100 of 112 BIVV Belgisch instituut voor verkeersveiligheid 02 244 15 11 Brandweer 100 of 112 Card-stop voor Bancontact/Mister Cash 070 344 344 CO-meldpunt 054 43 44 81 Electriciteit en gas (Eandis) 078 35 35 34 Storingen en defecten 078 35 35 00 Voor doven en slechthorenden sms-codebericht 0477 77 70 80 Melden gasreuk 0800 650 65 Defecte straatlamp 0800 635 35 Medische spoeddienst 054 43 27 11 (of 100) Noodsituatie 112 OCMW Geraardsbergen - Algemeen nummer 054 43 20 00 Politie 101 of 112 Politie Geraardsbergen/Lierde 054 43 43 43 Rode Kruis 0800 777 00 Stad Geraardsbergen Algemeen nummer 054 43 44 45 Tele-onthaal 106 Verkeersdienst Lokale Politie Geraardsbergen/Lierde 054 43 43 84 Vlaams Meldpunt voor ouderenmis(be)handeling 078 15 15 70 Wachtdienst apothekers 0900 10 500 Wachtdienst huisartsen 054 41 06 07 Wachtdienst tandartsen 0903 39969 Zelfmoordpreventie 02 649 95 55 (24u op 24) 28 29
30 Nota s
De brochure Senioren, hou het veilig! is een uitgave in samenwerking met de brandweer, het OCMW, de politie en de stad Geraardsbergen. Dit is een eerste editie met een oplage van 500 Exemplaren. Met dank aan de stad Sint-Niklaas Uitgave 21 november 2011