Driemaandelijks informatieblad

Afgiftekantoor: Leuven 1 - P 209987 Belgie - Belgique P.B. Leuven 1 BC 4192 ACTUEEL Informatieblad van de Vlaamse Ouderenraad Driemaandelijks informatieblad Jaargang 10, nr. 2 - april/mei/juni 2009

ACTUEEL-Informatieblad Inhoud Voorwoord...ū 1 Nieuws uit de Commissies en Werkgroepen...2 Nieuws van de Overheid...11 Advies 2009/1 - Sport en Bewegen voor ouderen...12 Lokale ouderenadviesraden aan het woord...14 Energie-eitjes...ū 16 Nieuws van AGE...ū 17 Oudere patiënten minder vaak betrokken bij beslissingen rond levenseinde...18 Ouderenmis(be)handeling...19 Eenzaamheid: hoe te doorbreken?...20 Brief aan jonge grootouders...23 Juni: sportmaand...ū 24 Turkse ouderen maken kennis met het Vlaamse erfgoed...26 Van 7 tot 107... de positie van jongeren in een vergrijsde samenleving...28 Literatuur...ū 29 Leden van het OOK - Vlaamse Ouderenraad...31 Agenda...ū 33 2

Voorwoord Voorjaar Goddie De Smet, voorzier Het vraagt niet zoveel denkwerk om maatschappelijke onderwerpen aan te kaarten: de financiële crisis, de koopkracht, onderzoekscommissies, enz. Het geweten een beetje onder druk zeen, kan geen kwaad. Of de wereld er beter van wordt, weet ik niet. Maar in deze uitgave wil ik niet zeuren over regeringen, boetes of overvolle treinen. Gewoon omdat het voorjaar is en ik mij even nergens druk over wil maken. Ik weet niet hoe het bij u zit, maar voor mij is het voorjaar nog altijd het bekoorlijkste seizoen van het jaar. Veel licht, meer warmte (laat ons hopen), een uitbundige natuur, lange avonden, eerste terrasjes en vooral de mensen komen terug vrolijk naar buiten. Kortom, echt genieten en plannen maken voor de komende vakantie(s). De belangrijkste trend van het moment: wij trekken er minder lang maar steeds vaker op uit. Een verlengd weekend of een midweek zijn goed om het vakantiegevoel aan te wakkeren. Ja, misschien is het ook soms wegvluchten van het drukke en dure leven, de vermoeidheid en stress, en andere kleine of grote ergernissen,... Gelukkig verdwijnen al deze vervelende gevoelens als bij toverslag bij elke korte of iets langere onderbreking van het gewone doen. In afwachting van al die zalige dagen bieden we u toch al dit ontspannende leesmoment aan. ALLE BEETJES HELPEN. ACTUEEL-Informatieblad 1

Nieuws uit de Commissies en Werkgroepen Stuurgroep Ouderenweek-Ouderenparlement Ouderenweek De stuurgroep is momenteel bezig met de voorbereiding van de Ouderenweekbrochure. Nu de inhoudelijke thema s bepaald zijn, dienen die ook verder geconcretiseerd te worden. Zo werd n.a.v. het thema ouderen en arbeid een toelichting gegeven door mevrouw Lieve De Lathouwer werkzaam bij het Expertisecentrum Leeijd en Werk. Uit deze boeiende uiteenzeing kunnen we zeker cijfermateriaal gebruiken voor de brochure. Bovendien werd ook ander cijfermateriaal verzameld. Zo blijkt uit een studie van professor Luc Sels dat Vlaanderen sinds kort veel meer 50-plussers aanwer. Bovendien tonen nieuwe Eurostatcijfers aan dat Belgen langer aan het werk blijven. Tussen 2001 en 2007 steeg in België de effectieve uiredeleeijd van 56,8 naar 61,6 jaar. Toch zullen er nog heel wat inspanningen moeten gebeuren Kathy Louagie, Stafmedewerker om de werkzaamheidsgraad van 50-plussers te verhogen in het licht van de vergrijzing. Want ondanks de groei in arbeidsdeelname van 55-plussers scoren de Vlaamse oudere werkenden met 34 op 100 beneden het Europese gemiddelde van 44,7% in 2007. België hee het engagement aangegaan om tegen 2010 de tewerkstelling van oudere werknemers te verhogen. Het vooropgestelde streefpercentage van 50% tegen 2010 lijkt nu nog veraf. De andere thema s komen een volgende keer aan bod. Om de brochure wat te spijzen met piige uitspraken, zullen ook per thema een aantal mensen, die werkzaam zijn in de sector, geïnterviewd worden. Er werd alvast nagedacht over getuigenissen en interviewvragen. Ook de zoektocht naar een krachtige slogan gaat verder. Suggesties zijn altijd welkom! 2 ACTUEEL-Informatieblad

Commissie Inkomen Bernadee Schalenbourg, secretaris Hoewel de Vlaamse Ouderenraad niet rechtstreeks betrokken is bij de Nationale Pensioenconferentie, is dit voor de commissie geen beletsel om na te denken over prioriteiten die ze in dit kader willen naar voor schuiven. En als dusdanig ook in te brengen in het Raadgevend Comité voor de Pensioensector. De discussie werd opgestart in februari 2009 met een deskundige inleiding door Jul Geeroms, voorzier van de commissie. Die baseerde zich op gegevens van recente studies: het rapport 2008 van de studiecommissie vergrijzing, het strategisch rapport sociale insluiting en de working paper van het federaal planbureau met betrekking tot de welvaartsbinding van de sociale uitkeringen. Hieruit blijkt onder meer dat het weelijk pensioen de beste garantie is om armoede onder gepensioneerden te voorkomen. Nochtans is het armoederisico voor 1 op 5 gepensioneerden in België dan nog onaanvaardbaar hoog. En dit ondanks de sterke stijging van de minimapensioenen en de inkomensgarantie voor ouderen. Het armoederisico bij ouderen stijgt naarmate men ouder wordt en is groter bij vrouwen en alleenstaanden. Daarnaast wordt nagegaan in welke mate gepensioneerden hun levensstandaard kunnen behouden eens ze met pensioen zijn. Een regelmatige, jaarlijkse en procentuele welvaartsaanpassing is hiervoor absoluut noodzakelijk. Dit is tot nu toe niet het geval. De tweejaarlijkse structurele welvaartsaanpassing voorzien in het generatiepact is onvoldoende. Bovendien is voor de oudste pensioenen nog steeds een inhaaloperatie nodig voor de niet toepassing van de welvaartsaanpassing in de periode 1992-2002. Ook voor de toekomstige gepensioneerden dienen dringend maatregelen genomen om armoedeval te vermijden: het weelijk pensioen in België situeert zich bij de laagste van Europa. Diverse besparingsoperaties uit het verleden zijn hier niet vreemd aan. Uitdagingen genoeg voor de werkgroep die prompt zijn vergaderritme verhoogde en waarvan we u in een volgend nummer de concrete resultaten presenteren. Memoranda t.a.v. de Vlaamse en Europese verkiezingen i.f.v. de beleidsperiode 2009-2014 Naar aanleiding van de komende Vlaamse en Europese verkiezingen in juni 2009 werden door de Vlaamse Ouderenraad, in samenwerking met de 31 lidorganisaties, de memoranda bezorgd aan de politieke partijen en aan de Coördinerend Minister voor Ouderenbeleid. U kunt beide memoranda terugvinden op de website van de Vlaamse Ouderenraad onder de rubriek Nieuws bij de subrubriek Memoranda of de documenten opvragen bij het secretariaat. Jaarverslag Vlaamse Ouderenraad 2008 Het jaarverslag gee een volledig overzicht van de werkzaamheden van de Vlaamse Ouderenraad. In deel 1 wordt de werking beschreven aan de hand van de opdrachten geformuleerd in de beheersovereenkomst tussen de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Ouderenraad. Deel 2 is een weergave van de interne werking van 2008. Dit verslag kunt u downloaden op de volgende link: www.vlaamse-ouderenraad.be/file?fle=3817 of aanvragen bij het secretariaat. ACTUEEL-Informatieblad 3

Commissie Internationaal Ouderenbeleid Kristel Wijshof, secretaris Dag van de Intergenerationele Solidariteit Tijdens de laatste bijeenkomst van de Commissie Internationaal Ouderenbeleid werd er aandacht besteed aan een aantal Europese initiatieven. Zo wordt op 29 april de Dag van de Intergenerationele Solidariteit georganiseerd. Waarom? Onze samenleving evolueert: de levensverwachting stijgt, er zijn steeds minder jongeren en meer ouderen en de levensloop van vele mensen wordt complexer. In deze veranderende context zijn relaties tussen mensen van een andere generatie minder vanzelfsprekend en minder stabiel. Nochtans is contact tussen jong(er) en oud(er) ook vandaag van groot belang, het komt immers de solidariteit en de samenhang in de samenleving ten goede. Daarom nam Europa het initiatief voor de organisatie van de Dag van de Intergenerationele Solidariteit. Op heel wat plaatsen in Vlaanderen plannen gemeenten, dienstencentra en woonzorgcentra diverse initiatieven zoals een grootouders-kleinkinderennamiddag of een gespreksnamiddag rond sociale zekerheid. In Franstalig België werd ondertussen een groots evenement Operation Carrefours des generations gelanceerd dat op 25 en 26 april 2009 wordt afgerond. Meer informatie op www.kbs-frb.be. Belgisch voorzierschap 2010: Europees jaar Armoedebestrijding Dit jaar staat het thema innovatie en creatie centraal binnen Europa. Volgend jaar wordt het thema armoede en sociale insluiting naar voren geschoven binnen de Europese Unie. Niet verwonderlijk als je weet dat binnen Europa nog heel wat mensen met armoede geconfronteerd worden. Tijdens de tweede hel van dat jaar zal België het voorzierschap van de Raad van de Europese Unie op zich nemen. Ons land zal daarvoor nauw samenwerken met Spanje en Hongarije. Spanje is namelijk voorzier tijdens de eerste hel van 2010 en Hongarije neemt het voorzierschap op zich tijdens het eerste semester van 2011. België zal samen met die twee landen een gemeenschappelijk programma voor achien maanden uitwerken. Een extra reden dus om een aantal knelpunten duidelijk in de verf te zeen en de burgers te betrekken bij deze problematiek. De commissie acht het belangrijk dat ouderen sterk betrokken worden bij het bepalen van een aantal accenten vermits ouderen hier een kwetsbare groep vormen. Meer informatie vindt u op forum2010.belgium.be. Rapporten Ook de volgende publicaties werden onder de loep genomen: de PES-publicatie Het nieuwe sociale Europa: onze verouderende samenleving pro-actief maken, alsook het Zweeds Strategisch Rapport inzake sociale bescherming en insluiting (2008-2010). Ook hier wordt er, naar analogie met de samenvaing van het Belgische rapport, wat meer aandacht besteed aan de pensioensituatie in Zweden. Globaal gesteld kan hierover het volgende meegedeeld worden: het weelijk pensioen is erg belangrijk in Zweden. 84% van alle betalingen kwamen in 2007 uit dat stelsel. Het Zweedse stelsel kent evenwel net zoals zovele Europese landen een driepijlerstelsel. Uniek is de financieringswijze van hun stelsel, alsook de combinatie van repartitie en kapitalisatie binnen de eerste pijler. 4 ACTUEEL-Informatieblad

Commissie Zorg en Wonen Roger Van Ranst, voorzier Iedereen die met en voor ouderen actief is weet ondertussen al dat er een nieuw decreet door het Vlaams Parlement is goedgekeurd: het W. Onze commissie hee het ontwerp kritisch bekeken en twee tussenkomsten in parlementaire hoorziingen klaar gestoomd. Dit hee heel wat studiewerk van de commissieleden gevergd. Het is inderdaad niet eenvoudig om 22 blz. decreet en 128 blz. toelichting goed te doorgronden. Het behandelt 12 soorten voorzieningen, de woonzorgnetwerken en de verenigingen voor gebruikers en mantelzorgers, Hieronder geef ik u het lijstje van de in het decreet behandelde voorzieningen: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. Dienst voor gezinszorg en aanvullende thuiszorg Dienst voor logistieke hulp Dienst voor oppashulp Dienst voor thuisverpleging Dienst maatschappelijk werk van het ziekenfonds Lokaal en regionaal dienstencentrum Dienst voor gastopvang Dagverzorgingscentrum Centrum voor herstelverblijf Centrum voor kortverblijf Groep van assistentiewoningen Woonzorgcentrum Leidt dit decreet tot een revolutie in de sector? Neen. Het hee de verdienste veel positieve ervaringen van gesubsidieerde projecten (sommigen reeds 30 jaar!!!) te integreren in een decretaal kader. Wellicht zal er in sommige gemeenten naar ruimtelijke ordening en BPA s iets moeten ondernomen worden. Bovendien zal de cultuur in de thuiszorg en verpleging enerzijds en anderzijds de intramurale zorg en verpleging moeten groeien tot een betere integratie op het werkveld. Is het decreet weldra in uitvoering? Dit zal aangen van de snelheid waarmee de uitvoeringsbesluiten tot stand komen en van de beschikbaarheid van de nodige financiële middelen. Hopelijk komt alles tijdig klaar, nog vóór de tijd dat de babyboomouderen er niet meer zijn! Ondertussen zijn de leden van de commissie bezig met een grondige analytische studie van het decreet. Ik dank hen hier uitdrukkelijk voor hun voorbeeldige inzet. Als u er meer over wil vernemen kan u zich tot hen richten. Het decreet vertrekt van de uniciteit van elke mens en schrij zich in in een levensloopbenadering van wonen en zorg. De levensloopbenadering veronderstelt dat gezondheidsbevordering en ziektepreventie gedurende alle levensfasen gericht moeten zijn op het behouden van de zelfstandigheid, het voorkomen en uitstellen van ziekten en handicaps, het krijgen van een behandeling waar nodig en het verbeteren van de kwaliteit van het leven van ouderen die reeds een handicap hebben. ACTUEEL-Informatieblad 5

Commissie Sport & Bewegen Jan Tessier, secretaris Evaluatie van de studiedag 55-plussers in Beweging van 7 november 2008 en Beleidsadvies Sport en Bewegen voor Ouderen De denktank seniorensport, met vertegenwoordigers uit de Commissie Sport en Bewegen, BLOSO, Vlaamse Trainersschool (VTS), Instituut voor Sportbeheer (ISB) en de Vlaamse Sportfederatie (VSF), hee alvast een visie ontwikkeld. Deze visienota vormde de basis voor de gelijknamige studiedag 55- plussers in beweging Naar een kwaliteitsvol sport- en bewegingsbeleid voor senioren 2008, georganiseerd door de Vlaamse Ouderenraad op 7 november 2008 in het Vlaams Parlement. De Commissie Sport en Bewegen hee samen met de leden van de denktank de studiedag geëvalueerd. De visietekst zelf en resultaten van de studiedag vormden de basis voor het opstellen van enkele aanbevelingen. Hieruit werd dan een Advies Sport en Bewegen voor Ouderen opgesteld die door de Vlaamse Ouderenraad goedgekeurd werd. Dit advies werd ondertussen naar de verschillende beleidsdomeinen (Welzijn, Sport en Onderwijs) verstuurd. Senior Games Zet het al in je agenda: dinsdag 29 en woensdag 30 september 2008 zijn het opnieuw Senior Games in Blankenberge! Je kan deelnemen aan 8 verschillende competitiesporten (bowling, petanque, badminton, curve bowls, zwemmen, tennis, dans en lopen) en kennis maken met meer dan 25 recreatiesporten. Deelnameprijs: 7 euro Busvervoer: 5 euro De folder met inschrijvingsformulier wordt in mei verspreid. Inschrijven kan tot 6 september! Prioriteitenbeleid seniorensport 15 sportfederaties hebben een project ingediend in het kader van de facultatieve opdracht prioriteitenbeleid seniorensport. Deze federaties wachten momenteel nog op de goedkeuring van hun project en het daaraan gekoppelde subsidiebedrag. De BLOSOsensibiliseringscampagne voor 50-plussers TERVUREN - In het Koloniënpaleis in Tervuren werd op 17 maart de nieuwe Blososensibiliseringscampagne voor 50-plussers door de minister van Sport Bert Anciaux voorgesteld. Deze campagne, die over meerdere jaren zal lopen, moet 50-plussers (50 tot 65 jaar) aanzetten om te sporten, bij voorkeur in clubverband. 50-plussers moeten worden overtuigd om fysiek actief te blijven met het oog op onder andere een hogere levenskwaliteit op latere leeftijd. Deze campagne wordt in een nieuw woord vertaald: Sportelen. Sportelen is geen nieuwe activiteit. Het is een mentaliteit. Sportelen is geen nieuwe sport, maar wel een nieuw begrip. Sportelen gaat sport bij 50-plussers anders promoten: het is sporten zonder verplichtingen, afzien of prestaties. Er worden geen fysieke grenzen verlegd, er is geen blessureleed of pijn. Er is geen doel, er zijn geen medailles. De eigen regels worden gevolgd en vooral: Sportelen doe je nooit alleen. Meer info op www.sportelen.be. 6 ACTUEEL-Informatieblad

Werkgroep Media Kathy Louagie, secretaris Ouderenweek in beeld! Om de Ouderenweek beter in beeld te brengen, plant de Vlaamse Ouderenraad een mediaactie. Begin dit jaar werd door de Werkgroep Media een duidelijk concept bepaald voor de verschillende stations in Vlaanderen. Ook de ouderenorganisaties werden uitgenodigd om hun feedback te geven. Hoewel het concept reeds vaststaat, geven we omwille van het verrassingseffect nog niet teveel details prijs. Centraal staat het thema van de Ouderenweek De rollen van de ouderen in een vergrijzende maatschappij. Via een ludieke actie zal de aandacht van de voorbijgangers worden getrokken. Hieronder vindt u alvast waar en wanneer de actie zal plaatsvinden. Planning: Maandag 16 november: station Brussel-Centraal van 8.00 tot 10.30 uur Dinsdag 17 november: station Brugge van 15.00 tot 17.30 uur Woensdag 18 november: station Antwerpen- Centraal van 14.00 tot 17.00 uur Donderdag 19 november: station Hasselt van 15.00 tot 17.30 uur Vrijdag 20 november: station Gent-St-Pieters van 14.00 tot 17.00 uur Zaterdag 21 november: station Leuven van 14.00 tot 17.00 uur Ouderen op het Vlaamse scherm In het rapport Monitor Diversiteit 2007, een grootschalig onderzoek naar de diversiteit op het Vlaamse televisiescherm uitgevoerd door de VRTstudiedienst, werd nagegaan of de mensen op televisie een goede afspiegeling zijn van de maatschappij of dat bepaalde groepen eerder ondervertegenwoordigd zijn. Hieruit bleek dat ouderen op het Vlaamse scherm relatief weinig voorkomen: slechts 3% van de sprekende actoren waren ouderen. Een vergelijking met 2004 toonde bovendien aan dat het aandeel 50- plussers in non-fictie afgenomen was van 31 tot 23 procent. Voor fictie was de afname minder groot: van 16 naar 14 procent. En dit terwijl het aandeel 50-plussers in de samenleving steeds maar toeneemt. In 2007 was 37 % van de bevolking uit het Vlaams Gewest ouder dan 50 jaar; hieruit kan men concluderen dat de ouderen sterk ondervertegenwoordigd zijn op het Vlaamse televisiescherm. Daarom zal de Werkgroep Media nagaan of de VRT naar aanleiding van dit rapport specifieke inspanningen doet die de participatie en evenwichtige beeldvorming van ouderen bevorderen. ***************** OPROEP ***************** Voor de media-actie zoeken wij per provincie: - Een koor bestaande uit ouderen - Een groep ouderen (per groep 10 personen) die tapdansen, linedansen, flamencodansen, salondansen, - Een looporkest bestaande uit ouderen - Ben je muzikaal en speel je in een band, maak je deel uit van een ouderenkoor of dans je graag en kan jij je vereniging overtuigen om deel te nemen aan deze actie? Neem dan vlug contact op met Kathy Louagie op het nummer 02 209 34 52 of stuur een e-mail naar kathy.louagie@vlaamse-ouderenraad.be. Onkosten worden vergoed. ACTUEEL-Informatieblad 7

Werkgroep Multicultureel Samenleven De Werkgroep Multicultureel Samenleven legt momenteel de laatste hand aan het ontwerp van een advies over de zorgverlening aan ouderen van vreemde herkomst. De werkgroep probeerde zich een duidelijker beeld te vormen van deze groep ouderen. Een heterogene groep In 2004 was bijna 5% van alle 55-plussers (of 80.000 personen) in het Vlaamse Gewest van vreemde herkomst. Ouderen van vreemde herkomst zijn alle ouderen die in België gevestigd zijn en die bij geboorte niet over de Belgische nationaliteit beschikten. In de toekomst zal hun aandeel in de bevolking nog stijgen. Net zoals de ganse ouderenpopulatie, is de groep van ouderen van vreemde herkomst een erg diverse groep. Deze ouderen zijn aomstig uit verschillende landen en kennen verschillende godsdiensten, filosofische overtuigingen en culturele achtergronden. Bij ouderen van vreemde herkomst denkt men meestal aan (moslim)ouderen van Turkse of Marokkaanse aomst. In de realiteit is het merendeel echter aomstig uit onze buurlanden (54%) en uit Zuid-Europa (17%). Verder komt ongeveer 16% uit Noord-Afrika (vooral Marokko) of uit Turkije. 2% komt uit Polen, 5% uit allerlei andere westerse en 6% uit allerhande niet-westerse landen. Migratie: vroeger en nu België hee een uitgebreide geschiedenis van migratie. Zo vestigden vluchtelingen voor de Spaanse burgeroorlog en de twee wereldoorlogen zich hier. Sinds de tweede hel van de twintigste eeuw zorgde arbeidsmigratie voor heel wat nieuwe inwoners van België, tijdens de jaren 50 vooral Grieken, Spanjaarden en Italianen, vanaf de jaren 60 vooral Turken en Marokkanen. Omdat deze arbeidskrachten als tijdelijke gasten werden gezien, was geen onthaalproces voorzien. Er was geen aandacht voor taalverwerving, huisvesting en integratie van de gastarbeiders. Deze migranten van de eerste generatie hebben vandaag de pensioenleeijd bereikt. Nog steeds is er een continue komst van (oudere) eerstegeneratiemigranten. Zij migreren onder andere in het kader van gezinshereniging op hoge leeijd naar België. Deze ouderen wonen vaak in bij een zoon of dochter die al lang in België woont. Verder zijn er de asielzoekers die het recht verkregen zich in België te vestigen en de vroegere illegale immigranten van wie de toestand geregulariseerd werd. Ten sloe zijn er de migranten die nog steeds op illegale wijze in België verblijven. Op deze laatste groep is weinig zicht. Een beeld van ouderen van vreemde herkomst Het aantal vijfenzestigplussers binnen de populatie van vreemde herkomst neemt toe, terwijl het aantal jongeren beneden de vijien jaar daalt. Ook zijn er steeds meer vrouwen onder de immigranten (vooral bij Marokkanen en Turken). Dit zal gevolgen hebben voor het overheidsbeleid: onder andere voor de gezondheidszorg en de sociale zekerheid. Ouderen van vreemde herkomst wonen vooral in en rond steden, dit hee invloed op het lokale beleid. De leefsituaties en opvaingen van ouderen van vreemde herkomst stemmen in heel wat domeinen overeen met die van autochtone ouderen, maar hebben ook enkele specifieke kenmerken. Zo staan ouderen van vreemde herkomst vaak voor een. Eerst werd de terugkeer naar het geboorteland uitgesteld, uiteindelijk koos men ervoor in België te blijven. De kinderen en kleinkinderen wonen in België en de (naaste) familie kwam via gezinshereniging naar België. Deze ouderen pendelen vaak heen en weer, ze hangen als het ware tussen twee culturen in. Deze ouderen van vreemde herkomst staan ook voor een. In hun cultuur staat informele (familie)zorg of mantelzorg vaak hoog aangeschreven. Wijzigende familiale verhoudingen en de economische realiteit (zoals 8 ACTUEEL-Informatieblad

Bart Beernaert, stafmedewerker twee buitenhuiswerkende partners) zorgen er voor dat voltijdse informele zorg niet altijd mogelijk is. Net als bij de autochtone bevolking willen de kinderen bijspringen in de zorg voor hun ouders, maar dan wel in de mate van hun mogelijkheden. De vaak gebrekkige kennis van het Nederlands zorgt er voor dat ouderen van vreemde herkomst dikwijls onjuiste kennis en verwachtingen hebben van het zorg- en welzijnsaanbod in Vlaanderen en vooral beroep doen op informele zorg uit hun eigen gemeenschap en cultuur. Bovendien bevinden ouderen van vreemde herkomst zich vaak in een precaire sociaaleconomische situatie. Veelal hebben ze niet lang genoeg in België gewerkt om volledige pensioenrechten op te bouwen. Vooral vrouwen hebben dikwijls hun leven lang voor anderen gezorgd. Hierdoor moeten ze op oudere leeijd vaak terugvallen op de Inkomensgarantie voor Ouderen (IGO). Ouderen van vreemde herkomst, vooral uit Noord-Afrika, Turkije en Zuid-Europa, hebben over het algemeen een slechtere gezondheid dan de autochtone bevolking. Er is een verhoogde kans op beroepsziekten ten gevolge van jarenlange tewerkstelling in zware en ongezonde sectoren. Ook de stress die veroorzaakt wordt door de migratie-ervaring en het terugkeerdilemma, zorgt voor meer psychosomatische klachten bij ouderen van vreemde herkomst. Ouderdomsaandoeningen komen bij ouderen van vreemde herkomst op jongere leeijd voor dan bij autochtone ouderen. Ook de sociaaleconomische positie, slechte huisvesting, de levensstijl, de voedingsgewoonten en allerlei culturele factoren spelen mee in het verschil in gezondheid. De onbekendheid met het bestaande aanbod van professionele welzijns- en zorgvoorzieningen vormt een groot probleem. Op basis van deze gegevens hee de werkgroep een voorstel voor een advies inzake de zorgverlening aan ouderen van vreemde herkomst geformuleerd. Dit voorstel wordt tijdens de volgende werkgroepbijeenkomst afgewerkt. Bedenk een actie voor de vierde Week van de Smaak! Van 12 tot 22 november 2009 belee Vlaanderen zijn vierde Week van de Smaak. De Week van de Smaak wil zoveel mogelijk mensen op een toegankelijke wijze kennis laten maken met smaak en hen laten genieten van eten en drinken, gastronomie en alles wat daarbij komt kijken. Dit jaar werd Leuven uitgekozen als Stad van de Smaak. Onder de noemer Passie voor Smaken staat de stad klaar voor een jaar vol passionele smaakactiviteiten. Hoogtepunt wordt het slotevenement op 22 november. Ook Turkije als gastland biedt heel wat mogelijkheden. Van de Turkse nomaden tot de Seltsjoeken en de Oomaanse paleiskeuken: elke periode drukte haar stempel op de Turkse gastronomie. Tot 31 mei kan jouw vereniging projecten indienen om opgenomen te worden in het programma van de Week van de Smaak. Wie wil deelnemen aan de Week van de Smaak, vindt tips en suggesties in de pas verschenen, rijk gestoffeerde deelnemersbrochure. Vraag de gids gratis aan via de website www.weekvandesmaak.be. Op de website staan ook de voorwaarden waaraan een programma-item moet voldoen. Meer informatie: Week van de Smaak in Vlaanderen, FARO, Priemstraat 51, 1000 Brussel Tel.: 02 243 13 50 info@metsmaak.be www.weekvandesmaak.be ACTUEEL-Informatieblad 9 9

Werkgroep Onderwijs, Vorming en Cultuur Huib Hinnekint, voorzier Zoals gebruikelijk werd door de heer Hugo Verhenne verslag uitgebracht over de ontwikkelingen binnen de Raad Levenslang Leren (VLOR). Naar aanleiding van dit agendapunt werd opnieuw van gedachten gewisseld over de opleiding van seniorenconsulenten. Op dit ogenblik lopen er op drie plaatsen dergelijke opleidingen. Zij situeren zich op het niveau van het Hoger Beroepsonderwijs voor volwassenen. Nieuw is dat er bij het Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen wordt gedacht aan een opleiding psycho-sociale gerontologie op het niveau bachelor-na-bachelor (BANABA). Dit zou een opleiding worden voor mensen die al een bachelor behaald hebben (of hiermee zijn gelijkgesteld). Echter het aantal mensen dat bij zo n opleiding baat kan vinden, zal niet bijzonder groot zijn. Daarom is de werkgroep van oordeel dat er in ieder geval geen opbod mag ontstaan tussen allerlei instellingen voor het organiseren van een dergelijke opleiding. Beter kan er worden samengewerkt. Bovendien is de werkgroep van mening dat een opleiding voor het werken met ouderen op het niveau van het hoger beroepsonderwijs beslist zinvol blij. Zij zou breed toegankelijk moeten blijven voor ouderen die zich op dit terrein inzeen. Verder werd de nota Bijdrage aan het maatschappelijk debat over de eindtermen voor het onderwijs aan de bevoegde instanties en de pers bezorgd. Begin maart is er een brief ontvangen vanwege de heer Frank Vandenbroucke, minister van Onderwijs. Hierin wijst hij er op dat de lopende herziening van de eindtermen minder zal gaan over de vakoverschrijdende eindtermen en deze voor wereldoriëntatie. Wat niet wegneemt dat onze bijdrage op prijs werd gesteld. Zij zal ook op wat langere termijn, wanneer andere eindtermen zullen worden bijgewerkt, kunnen worden benut. Overigens diende het parlement zich op dat moment nog over de herziening uit te spreken. voormiddagbijeenkomst, grondig over een aantal inzichten van gedachten te wisselen. Inhoudelijk was de conclusie dat de voorgestelde koersrichting kon worden onderschreven en dat verder werk moet worden gemaakt van een verdere concretisering. Wat dat laatste betre, is er in de werkgroep een nota besproken en geamendeerd met een ontwerp van standpuntbepaling over een beleid voor de oudereneducatie. Hierin wordt bijzondere aandacht geschonken aan de financiële toegankelijkheid van het aanbod. Het is de bedoeling dat deze standpuntbepaling, als de Raad van Bestuur hiermee instemt, aan de lidorganisaties zou worden voorgelegd en nog dit jaar tot een voldragen standpunt van de Vlaamse Ouderenraad zou worden bewerkt. Wat het aspect cultuur betre, vond er een onderhoud plaats met de directeur van de strategische raad bevoegd voor dit terrein. Hieruit bleek dat deze (vrij jonge) Raad zich de jongste tijd intensief diende bezig te houden met een aantal dringende adviesvragen van de bevoegde minister. Er bestaat zeker bereidheid om op dit terrein meer aandacht te schenken aan de verwachtingen van de ouderen en nader samen te werken met de Vlaamse Ouderenraad. Op welke wijze dat het best kan gebeuren is nog even in het midden gelaten. Uiteraard schonk de werkgroep het meest aandacht aan de opvolging van de workshop Oudereneducatie. Het initiatief werd als bijzonder positief beoordeeld. Wel bleek de tijd te kort om, als gevolg van de keuze voor een 10 ACTUEEL-Informatieblad

NIEUWS VAN DE OVERHEID BEDRAG ZORGVERZEKERING Vanaf 1 maart is het bedrag dat de zorgverzekering uitkeert aan zorgbehoevende personen met 5 euro verhoogd. Betrokkenen ontvangen vanaf dan 130 euro (i.p.v. 125 euro) van de zorgkas voor niet-medische kosten. Dit bedrag is van toepassing op alle personen die in een rusthuis, RVT, woonzorgcentrum, psychiatrisch verzorgingstehuis wonen of thuis hulp krijgen van mantelzorgers en thuiszorg. HOSPITALISATIEVERZEKERING Hospitalisatieverzekeringen zijn zowat een noodzakelijke aanvulling geworden op de sociale zekerheid. De laatste maanden is er echter heel wat turbulentie rondom deze verzekeringen. Ook de Vlaamse Ouderenraad hoorde bij herhaling reacties over forse prijsstijgingen bij privéverzekeraars of over leeijdsgrenzen. In 2007 was er een eerste poging met de wet Verwilghen om deze aanvullende verzekering te reguleren. Deze wet handelde over de garantie op een levenslange verzekering, bescherming tegen sterke prijsstijgingen via een medische index, een recht op aansluiting voor personen met een reeds bestaande ziekte (opgelet: de medische kosten van de reeds bestaande aandoening mogen wel uitgesloten worden). Op 19 maart 2009 werd het wetsontwerp Reynders in de Kamer goedgekeurd om enkele tekortkomingen van voorgaande regeling op te vangen (Het wetsontwerp moet nog goedgekeurd worden door de Senaat). Zo werd bepaald welke instanties verantwoordelijk zullen zijn voor de medische index, de toepassing van het recht op individuele voortzeing van collectieve verzekeringscontracten verduidelijkt, het recht op verzekering voor chronisch zieken verlengd. Om werkelijk voor allen, ook voor gepensioneerden, tot een goede regeling te komen en tot de uitvoering van het recent goedgekeurde wetsontwerp in de Kamer, zal er nog heel wat gedebaeerd moeten worden in de Senaat en zijn er mogelijk nog nieuwe ween nodig. Hoe de medische index er zal uitzien, is tot op heden onbekend. Dit zal via Koninklijk Besluit bekend worden gemaakt. NACHTZORG IN BRUSSEL Sinds 1 februari 2009 kan elke zorgbehoevende oudere uit Halle-Vilvoorde, Tervuren en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest beroep doen op nachtzorg. Dit pluralistisch initiatief is het resultaat van de samenwerking van verschillende thuiszorgdiensten en woon- en zorgcentra, en kan rekenen op de medewerking van het Ministerie van Welzijn van de Vlaamse Gemeenschap. Nachtzorg biedt ondersteuning om kwetsbare ouderen te helpen om thuis te kunnen blijven wonen, en gee mantelzorgers de gelegenheid om even op adem te komen. Aankelijk van de thuiszorgsituatie en de mogelijkheden van de zorgbehoevende en de mantelzorgers worden er drie formules aangeboden. Ook een combinatie van deze formules is mogelijk. - Nachtoppas: een vrijwilliger komt s nachts bij u thuis. - Nachtzorg: een gediplomeerde verzorgende komt s nachts bij u thuis. - Nachthotel: tijdelijke nachtzorg in een woonen zorgcentrum in uw streek. Om beroep te kunnen doen op nachtzorg, moet de zorgbehoevende 65 jaar of ouder zijn en wonen in Halle-Vilvoorde, Tervuren of het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De geboden hulpverlening wordt betaalbaar gehouden. Hierbij gaat Nachtzorg Vlaams- Brabant er vanuit dat een nacht bij u thuis normalerwijze 9 uren duurt, tussen 22.00 uur s avonds en 7.00 uur in de morgen. Alle aanvragen gebeuren via het centrale telefoonnummer 02 481 08 92, via e-mail hvb@ nachtzorgvlaamsbrabant.be of via de website www.nachtzorgvlaamsbrabant.be. ACTUEEL-Informatieblad 11

Advies 2009/1: Sport en Bewegen voor ouderen Inleiding Een beleid dat de gezondheid en het welzijn van ouderen hoog in het vaandel draagt, erkent het preventieve karakter van bewegingsactiviteit. Voldoende bewegen, aangepast aan de fysieke en psychische mogelijkheden, biedt een meerwaarde voor het welbevinden en de gezondheid van ouderen.... Op basis van de visienota 55-plussers in beweging Naar een kwaliteitsvol sport- en bewegingsbeleid voor senioren en de resultaten van de studiedag van 7 november 2008 formuleert de Vlaamse Ouderenraad de volgende adviezen. Adviezen voor een kwalitatief sport- en bewegingsbeleid De Vlaamse Ouderenraad stelt vast dat het actuele sportbeleid en gezondheidsbeleid onvoldoende op elkaar afgestemd zijn. De Vlaamse Ouderenraad richt dit advies daarom naar de verschillende beleidsdomeinen die rond sport en bewegen van ouderen werken, namelijk welzijn en gezondheid, sport en onderwijs, en gee tevens enkele algemene, beleidsoverschrijdende aanbevelingen. 1. 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 12 Aanbevelingen voor het domein Welzijn en Gezondheid De overheid dient te investeren in de sensibilisatie tot bewegen van niet fysiek actieve ouderen en hun sociale omgeving omwille van de gezondheidswinst die dat oplevert. Het bestaande bewegingsaanbod voor ouderen dient behouden en verdergezet te worden. In bewegingsprojecten, zoals het Project tienduizend stappen, is extra aandacht voor ouderen nodig. Om bewegingsactiviteiten het noodzakelijke effect te geven, zijn verankering van projecten in het aanbod van ouderen- of sportorganisaties en implementatie in het sport- en welzijnsbeleid nodig. Pilootprojecten om zorgbehoevende ouderen en bewoners van woonzorgcentra tot beweging aan te zeen, dienen gestimuleerd en uitgebouwd te worden. De niet-commerciële aanbieders van sporten bewegingsactiviteiten voor ouderen moeten financieel ondersteund worden, zodat zij een toegankelijk, duurzaam en kwaliteitsvol aanbod kunnen ontwikkelen, promoten en aanbieden. 2. 2.1. 2.2. 2.3. Aanbevelingen voor het domein Sport Er is nood aan een participatiebeleid waarin sportieve bewegingsactiviteiten een structurele plaats krijgen en waarin elke oudere zijn plaats vindt. Een basisvoorwaarde om de participatie van ouderen te bevorderen, is het verhogen van de toegankelijkheid en de bereikbaarheid van sportinfrastructuur voor alle ouderen. Het is belangrijk om tot een duurzaam en kwalitatief sport- en bewegingsaanbod te komen dat alle ouderen aanspreekt. De sportfederaties moeten worden gestimuleerd om hun sport- en bewegingsaanbod ook voor ouderen open te stellen, zoals dit actueel gebeurt in het kader van het prioriteitenbeleid. Daarom hebben de niet-commerciële, recreatieve seniorensportaanbieders een blijvende behoee aan een structurele financiële ondersteuning die in een redelijke verhouding staat met de competitiesport. De Vlaamse Ouderenraad vraagt tevens aandacht voor enkele dringende, concrete adviezen inzake het prioriteitenbeleid en de nieuwe campagne seniorensport 2009-2011.... Prioriteitenbeleid Zowel op de gezondheidsconferentie 2008, de studiedag 55-plussers in beweging als op verschillende andere informatiemomenten werd duidelijk gesteld dat sport- en bewegingsactiviteiten bij ouderen op een aangepaste manier moeten aangebracht worden.... Echter, de facultatieve opdracht prioriteitenbeleid gaat niet ver genoeg om een optimaal effect te creëren. Om maximaal te kunnen inzeen op seniorensport is de hantering van de sporakkenlijst te beperkend. Veel activiteiten buiten de sporakkenlijst sluiten dicht aan bij de activiteiten die geschikt zijn voor ouderen.... De Vlaamse Ouderenraad vraagt om, nog tijdens deze legislatuur, volgende zaken te verwezenlijken: De Organisaties voor de Sportieve Vrijetijdsbesteding (OSV) laten intekenen op de facultatieve opdracht. De sportactiviteiten die door de OSV s worden aangeboden sluiten goed aan bij de interesses en fysieke mogelijkheden ACTUEEL-Informatieblad

Nieuwe campagne seniorensport 2009-2011 De Vlaamse Ouderenraad stelt vast dat zij niet betrokken werd bij de voorbereiding van de nieuwe seniorensportcampagne. Wij adviseren dat de Commissie Sport & Bewegen van de Vlaamse Ouderenraad in de toekomst van bij het begin bij de voorbereiding van dergelijke campagnes aangaande ouderen betrokken wordt. Om het effect van campagnes te verhogen, wil de Vlaamse Ouderenraad meedenken over de uitwerking van de campagne voor wat betre beelden, slogan en doelgroepbereik. Het is eveneens belangrijk dat deze promotiecampagne een duurzaam karakter krijgt. 3. 3.1. 3.2. 4. van 55-plussers. Hierbij gaat het om bijvoorbeeld petanque, krulbollen, boogschieten en tal van andere activiteiten. Om dezelfde redenen stellen we voor om de recreatieve sportfederaties, in het kader van het prioriteitenbeleid, ook sportactiviteiten te laten aanbieden die niet op de sporakkenlijst staan, bijvoorbeeld tai chi, bowling, yoga,... 4.1. Aanbevelingen voor het domein Onderwijs Er is nood aan een inventaris die een overzicht biedt van het opleidingsaanbod inzake beweging en sport bij ouderen van hogescholen en universiteiten. De conclusies van wetenschappelijk onderzoek omtrent ouderensport en beweging moeten binnen de sport- en gezondheidsgerelateerde opleidingen opgevolgd en geïmplementeerd worden. Binnen de opleiding Lichamelijke Opvoeding van hogescholen en universiteiten moet de inhoud van de gerichte module Begeleiden van sportende senioren (van de Vlaamse Trainersschool) opgenomen worden. Algemene beleidsoverschrijdende aanbevelingen Investeren in sport- en gezondheidspromotie betekent de nodige middelen beschikbaar stellen om sport- en bewegingsactiviteiten voor ouderen te ondersteunen en te ontwikkelen. Door financiële, psychologische, praktische, culturele, drempels van bewegings- en sportactiviteiten voor ouderen te verlagen, kan de toegankelijkheid verhoogd worden 4.2. 4.3. en kunnen de positieve effecten van sport en bewegen ervaren worden. De Vlaamse Ouderenraad wijst hierbij op de grote heterogeniteit binnen de groep van ouderen en pleit voor een sport- en bewegingsbeleid voor elke oudere. Een kwalitatief lokaal sport- en bewegingsbeleid kan enkel vorm krijgen wanneer voldoende ouderen vertegenwoordigd zijn in de sportraden. Seniorensportclubs die aangesloten zijn bij erkende sportfederaties moeten vertegenwoordigd zijn in de lokale sportraad. Ook vanuit de lokale ouderenadviesraad moeten vertegenwoordigers van de ouderen in de sportraad kunnen worden afgevaardigd. Zo is de inspraak van en de terugkoppeling naar de lokale ouderenpopulatie verzekerd. De Vlaamse Ouderenraad stelt de recente aanzet tot wetenschappelijk onderzoek rond sport en ouderen vast. Gericht wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van bewegen en sport bij ouderen dient gestimuleerd, uitgebreid en gecontinueerd te worden. De resultaten van wetenschappelijk onderzoek moeten worden vertaald en gecommuniceerd naar het werkveld. Er is ook nood aan een oplijsting van de goede praktijken uit binnen- en buitenland. Betrekken van de Vlaamse Ouderenraad bij het Sport- en Bewegingsbeleid Bovenstaande aanbevelingen vragen om een dialoog tussen de overheid en de partners die betrokken zijn bij seniorensport. De Vlaamse Ouderenraad wil via overleg bijdragen aan een gecoördineerd sport- en bewegingsbeleid voor ouderen. Deze overlegfunctie werkt beleidsoverschrijdend (sport, welzijn, onderwijs ) en wordt erkend door de diverse beleidsinstanties. Om de continuïteit van een sport- en gezondheidsbeleid voor ouderen te waarborgen, dient het overleg structureel verankerd te worden. Het volledige advies is te vinden op de website www.vlaamse-ouderenraad.be/file?fle=3823 of kan aangevraagd worden op het secretariaat. ACTUEEL-Informatieblad 13

Lokale Ouderenadviesraden aan het woord De provinciale forumdag hee als bedoeling te informeren, te reflecteren en te overleggen met de lokale ouderenadviesraden. Er werden twee Oost-Vlaamse publicaties voorgesteld op deze forumdag: Ouderen in beeld Oost-Vlaams ouderencahier met een demografische situatieschets van de ouderen in de provincie, de resultaten van het ouderenbehoeeonderzoek en de aanwezige zorgvoorzieningen. Ouderen in beeld Een praktische handleiding voor lokale ouderenadviesraden met inspirerende suggesties voor lokale besturen en lokale ouderenraden. Daarnaast presenteerden drie Oost-Vlaamse gemeenten hun werking van de lokale ouderenadviesraad als voorbeeld. Ze hadden het over de samenstelling van de ouderenraad, de ondersteuning door het gemeentebestuur en de medewerking bij het opstellen van een Lokaal Ouderenbeleidsplan. Hieronder leest u over hun invulling van de adviesfunctie en opgezee projecten welke eerder coördinerend of verruimend werken. WAARSCHOOT De gemeente vroeg 3 maal om advies: - Dorpskernvernieuwing - Gemeentelijk Ouderenbeleidsplan - Huishoudelijk reglement De lokale ouderenadviesraad bezorgde 2 adviezen op eigen initiatief: - Verkeersveiligheid - Onderhoud van voet- en fietspaden De projecten van de lokale ouderenraad: - 2005: behoeeonderzoek bij en met ouderen - 2006: Mobi+: voortgezee rijopleiding voor 55-plussers - 2007: computerlessenreeksen voor 55-plussers - 2008: start GALM-project (Gezond Actief Leven Model) i.s.m. de sportdienst: fiest bewegingsintroductieprogramma - bewegingsvervolgprogramma - 2009: opmaak jaarprogramma coördinatie van het project rond dementie fietsbehendigheid en opfrissing verkeersreglement samen met scholen knelpuntenwandeling in heel de gemeente, verdeling onder de ouderenverenigingen gemotiveerd advies infosessie over tax-on-web computerlessen informatiesessies over preventie en veiligheid door het Wit-Gele Kruis Ouderenweek: diversiteit en beeld van de Waarschootse ouderen 14 ACTUEEL-Informatieblad

op de provinciale forumdag in Oost-Vlaanderen 10 februari 2009 SINT-NIKLAAS De lokale ouderenadviesraad werd 14 maal om advies gevraagd: 12 keer vanwege het stadsbestuur, 2 keer door het OCMW. De ouderenraad bezorgde 3 maal een advies dat op eigen initiatief geformuleerd werd. De thema s van de afgeleverde adviezen: - Toelagen voor mantelzorg, huisvesting, welzijn, taxicheques, - Opheffing onderhoudsplicht - Organisatie Ouderenbehoeeonderzoek - Toewijzingscriteria en reglement serviceflats OCMW - Memorandum (voor verkiezingen) en witboek (na verkiezingen) - Lokaal Sociaal Beleidsplan (met intensieve deelname aan werkgroepen) - Ouderenbeleidsplan - Tijdspad uitvoering Ouderenbeleidsplan De projecten spitsten zich vooral toe op informatie over de werking van de ouderenverenigingen en de samenwerking met het Lokaal Gezondheidsoverleg (LOGO) over valpreventie. OUDENAARDE Een paar keer werd de ouderenraad om advies gevraagd. Daarnaast werden tientallen schrielijke adviezen gegeven. Op deze spontane adviezen kwam niet altijd antwoord. Daarom werden de voornaamste voorstellen gebundeld in een adviesplan dat aan de politieke partijen werd overhandigd voor opname in hun verkiezingsprogramma. Enkele voorbeelden met het resultaat: - Meer toegankelijke culturele activiteiten Er werden meer namiddagvoorstellingen voorzien. - Meer veiligheid Een goede samenwerking met de politie leidde tot oplossing van verscheidene probleempjes. - Meer aangepaste woongelegenheden Er zijn veel serviceflats bijgekomen en zowel overheid als privé plannen er nog. - In de titulatuur voor de schepenen ook Ouderenbeleid voorzien Er is een schepen verantwoordelijk voor Ouderenbeleid. Mie Moerenhout, directeur Vlaamse Ouderenraad - De onrechtvaardigheden van de onderhoudsplicht afschaffen Het OCMW besliste de onderhoudsplicht niet meer toe te passen. - Verhoging van de subsidiëring van de verenigingen Het subsidiebedrag werd opgetrokken van 2000 naar 5000 euro. - Aanwerving van een ouderenconsulent Dit is in principe toegezegd, maar nog niet uitgevoerd. Projecten: - Op herhaaldelijk aandringen van de Oudenaardse Ouderenraad werd beslist een Lokaal Dienstencentrum op te richten. Een sociaal restaurant, verzorgingsdiensten en een polyvalente zaal zijn daarbij de eerste gerealiseerde troeven voor de ouderen. De ouderenraad volgt dit zeer nauw op. - Een infonamiddag voor jonggepensioneerden met als doel hen kennis te laten maken met de ouderenwerking, ook deze van de ouderenverenigingen. Een volgende stap wordt gepland om de jonggepensioneerden effectief te kunnen betrekken. - Vervolgwerking rond de thematiek van eenzaamheid: middagmaal voor alleenstaanden onderzoek over de haalbaarheid van het systeem telesenior stimulering van bezoek - Medewerking aan het opstellen van het Lokaal Ouderenbeleidsplan en bespreking van het ontwerp op de ouderenraad. ACTUEEL-Informatieblad 15 15

Energie-eitjes! Nele Decrock, energieconsulent Ons energieproject is halfweg! Waar we al kwamen met onze informatiesessie waren de reacties steeds positief en dat is een goede zaak! Uiteraard kan je zelf ook nog altijd zo een sessie aanvragen om bij je eigen vereniging te laten plaatsvinden. Voor Pasen trakteren we iedereen op enkele energie-eitjes... Nu het buiten terug wat warmer wordt, kan je je droogkast vaker links laten liggen. Hang je wasgoed buiten te drogen! Je kan weer wat vaker je stalen ros van stal halen! Doe je kleine boodschappen met de fiets i.p.v. met de auto, goed voor de conditie, en je spaart een tankbeurt uit! Geniet van een avond in de buitenlucht: wandelen, een boek lezen, zo laat je je TV ook op rust komen, en bespaar je dus weer wat elektriciteit! Probeer binnen zoveel mogelijk te genieten van het licht van buiten, zo hoef je minder lichten aan te steken, opnieuw een besparing! Nu de zomer in aantocht is, komen ook die vervelende muggen terug op nachtelijk bezoek Vervang je elektrisch muggenverdelgingsapparaat door een natuurlijke variant: Citronella druppels! Even effectief en je verbruikt er geen elektriciteit mee. Wil je een sluitende beveiliging tegen muggen? Hang dan een muskietennet boven je bed, succes gegarandeerd! Maar ook een muggenraam kan nog steeds dienst doen. 16 ACTUEEL-Informatieblad

Nieuws van AGE B Naar aanleiding van deze buitengewone top op 1 maart stuurde AGE een open brief aan de regeringen. In deze brief drukte AGE de bezorgdheid van haar leden uit over de gevolgen van de crisis voor gepensioneerden en oudere werknemers. Ze vreest dat in de nasleep van de huidige crisis, een groeiend aantal ouderen zich net boven de armoedegrens zal bevinden en niet in aanmerking zal komen voor sociale uitkeringen, waardoor ze onvoldoende koopkracht zullen hebben om een waardig leven te leiden. In haar brief onderstreept AGE de noodzaak van een sterke controle van de staat wat betre de pensioenen zodat een toereikend inkomen op oudere leeijd gegarandeerd wordt. Zo is er nood aan een efficiënt Europees financieel toezichtsmechanisme, aan het waarborgen van de toegang tot gezondheidszorg en langdurige zorg voor iedereen, en aan maatregelen ter ondersteuning van oudere werknemers en mensen die niet kunnen werken. Het Europees sociaal model moet worden gehandhaafd als een bescherming tegen diepere recessie. Er is behoee aan een terugkeer naar de fundamentele waarden en het is opnieuw de verantwoordelijkheid van de staat om een adequaat inkomen voor iedereen te garanderen, met inbegrip van oudere werknemers en gepensioneerden. Intergenerationele solidariteit en samenwerking moet ook worden gepromoot als een manier om de negatieve gevolgen van de huidige crisis af te zwakken. R B Het rapport Buitenweg pleit voor Europese regels tegen discriminatie op grond van seksuele oriëntatie, handicap, religie en leeijd. Op de arbeidsmarkt en de werkvloer zijn alle vormen van discriminatie sinds 2000 volgens Europese wetgeving verboden. Maar de bestaande antidiscriminatierichtlijn geldt nog niet voor de terreinen goederen en diensten, onderwijs, sociale zekerheid en sociale voordelen. Met het rapport van Buitenweg moet hier een einde aan komen. Onder impuls van AGE werd door de Vlaamse Ouderenraad een brief gestuurd naar de Vlaamse vertegenwoordigers voor het Europees Parlement met de vraag om voor dit rapport te stemmen. Als Vlaamse Ouderenraad worden we vaak geconfronteerd met ouderen die gediscrimineerd worden omwille van hun leeijd. Voor ons, is een weelijk kader dan ook een noodzakelijke voorwaarde om de discriminatie die ouderen ondervinden in ons land en in de Europese Unie, aan te pakken. Begin april werd dit rapport in het Europees Parlement met 364 voor en 226 tegen stemmen, goedgekeurd. EUROPESE INFORMATIECAMPAGNE VERSCHIL MOET ER ZIJN. DISCRIMINATIE NIET. De Europese informatiecampagne Verschil moet er zijn. Discriminatie niet. wordt in alle 27 lidstaten ingezet om aandacht te vragen voor discriminatie, om te informeren over de wetgeving ter bestrijding van discriminatie en om de voordelen van diversiteit te propageren. In het kader van deze campagne worden op nationaal niveau verschillende evenementen georganiseerd. Bovendien is er ook voor deze campagne een informatievideo ontwikkeld. In deze korte film worden vraagstukken met betrekking tot gelijkheid en diversiteit onder deze wetgeving onderzocht aan de hand van de verhalen van vijf mensen uit drie landen, die op verschillende manieren zijn gediscrimineerd. In de film worden ook voorbeelden getoond van specifieke acties en initiatieven van verschillende betrokkenen op nationaal en EUniveau, die zich inspannen om mensen bewust te maken van hun rechten, slachtoffers te steunen en de voordelen van diversiteit onder de aandacht te brengen. De informatievideo vindt u op: www.stopdiscrimination.info/index.php?id=5703 ACTUEEL-Informatieblad 17

Oudere patiënten worden minder vaak betrokken bij beslissingen rond het levenseinde Isabelle François Coördinator wetenschapscommunicatie en valorisatie Onderzoeksgroep Zorg rond het Levenseinde Wilsbekwame patiënten ouder dan tachtig worden door artsen opmerkelijk minder vaak betrokken bij levenseindebeslissingen dan jongere patiënten. Dat concluderen de onderzoekers van de onderzoeksgroep Zorg rond het Levenseinde van de Vrije Universiteit Brussel in een studie over 2000 overlijdens in Vlaanderen. Ze pleiten ervoor om patiënten en hun familie in een zo vroeg mogelijk stadium te betrekken bij de voorbereiding van dergelijke beslissingen. Tijdig afspreken hoe het later verder moet, is hierbij de boodschap. Dankzij een gezondere levensstijl en de toegenomen medische mogelijkheden leven mensen in ontwikkelde landen almaar langer. Nu is ongeveer de hel van alle mensen die in de Westerse wereld overlijden ouder dan tachtig jaar. Maar de omstandigheden van overlijden, en de kwaliteit van de zorg die daaraan vooraf gaat, daar is weinig tot geen informatie over. Samen met Cindy De Gendt en andere collega s bestudeerden Johan Bilsen en Luc Deliens voor het eerst op grote schaal de manier waarop wordt omgesprongen met levenseindebeslissingen en het toedienen van levensverkortende middelen bij deze groep ouderen. In totaal werden meer dan tweeduizend niet-plotse overlijdens in heel Vlaanderen in beschouwing genomen en de resultaten verschenen zopas in het gezaghebbend vaktijdschri Gerontology. De hamvraag: Worden patiënten ouder dan tachtig anders behandeld dan jongere patiënten? Uit het onderzoek bleek dat bij 54 procent van de tachtigplussers ten minste één levenseindebeslissing werd genomen. In 1 procent van de gevallen werden levensverkortende middelen toegediend. In 27 procent was er sprake van het opdrijven van pijn- en symptoombestrijding. In een kwart van de gevallen werd besloten de behandeling stop te zeen, en in bijna 7 procent van de gevallen was er sprake van terminale sedatie. Opvallend is dat oudere patiënten die in staat zijn beslissingen te nemen, slechts in iets meer dan de hel van de gevallen betrokken werden bij het overleg rond hun levenseinde. Bij 25 procent was er hierover zelfs geen overleg met de patiënt of de familie. De familie werd meestal wel aangesproken wanneer de patiënt zelf wilsonbekwaam was. Bij jongere patiënten werden behandelingen vaker besproken (72 procent), wat erop kan wijzen dat ouderen hun wensen minder uiten of dat er minder rekening mee gehouden wordt. Hier is duidelijk een belangrijke rol weggelegd voor verpleegkundigen en verzorgenden. Meestal zijn zij goed op de hoogte van de wensen en waarden van de patiënt. Zij vormen de link tussen patiënt en arts. Dit is vooral het geval in zorgvoorzieningen zoals rusthuizen en RVT s of woonzorgcentra en bij lager opgeleide patiënten. Vanwege het stijgende gemiddelde opleidingsniveau wordt er verwacht dat oudere patiënten in de toekomst meer betrokken zullen worden bij medische beslissingen. Uit het onderzoek bleek dat er wel degelijk een verschil bestaat in de mate waarbij patiënten betrokken worden bij medische beslissingen. Artsen schijnen minder overleg te plegen met oudere patiënten en hun familie. Mogelijke oorzaken kunnen enerzijds bij de oudere patiënt liggen, die over het algemeen lager opgeleid is, en een sterk ontwikkeld respect hee voor de arts en zijn mening ( De dokter zal het wel beter weten. ). Anderzijds is het mogelijk dat de arts een oudere persoon nog te weinig als een relevante gesprekspartner ziet. De onderzoekers pleiten ervoor om patiënten en hun familieleden tijdig en actief bij de besluitvorming aan het levenseinde te betrekken. Ook kan men best al op voorhand een zorgplanning opstellen, waarbij de wensen van de patiënt kenbaar worden gemaakt, voor het geval de patiënt later niet meer in de mogelijkheid is om zelf een beslissing te formuleren. Bron: Cindy De Gendt, Johan Bilsen, Freddy Mortier, Robert Vander Stichele, Luc Deliens. End-of-life decision-making and terminal sedation among very old patients. Gerontology 2008 October 9. 18 ACTUEEL-Informatieblad