jeugd jeugd Zorgbelang Brabant vindt goede zorg belangrijk en komt op voor de belangen van iedereen die gebruik maakt van zorg, jeugdhulp of maatschappelijke dienstverlening in de regio. Wij geloven dat zorg alleen maar verbeterd kan worden door in gesprek te zijn met de mensen om wie het echt gaat. Zij weten namelijk als geen ander hoe de zorg in praktijk werkt en hoe deze verbeterd kan worden zodat het aanbod aansluit op hun vragen, wensen en behoeften. Zorgbelang Brabant zorgt er samen met patiënten en cliënten voor dat hun kennis en ervaring wordt gedeeld met beleidsmakers bij overheden, zorgaanbieders en zorgverzekeraars. Zorgbelang werkt altijd vanuit het perspectief van de patiënt/cliënt en heeft hiervoor intensief contact met individuele cliënten en verschillende organisaties in de provincie. Bij Zorgbelang Brabant zijn inmiddels ruim 240 organisaties aangesloten. Met behulp van diverse methodieken brengt Zorgbelang Brabant de behoeften, wensen en ideeën van patiënten en cliënten snel en goed in beeld. Hierdoor is Zorgbelang Brabant een goede gesprekspartner voor overheid, zorgaanbieders, zorgverzekeraars en professionals. Jeugdhulp vanaf 2015 ZOOM nu in op: een vertrouwenspersoon in uw gemeente jongerenparticipatie op elk niveau kwalitatief ervaringsonderzoek Algemeen Zorgbelang Brabant Ringbaan-Zuid 44 5022 PN Tilburg 013 5942170 www.zorgbelang-brabant.nl info@zorgbelang-brabant.nl @Zorgbelangbr facebook.com/zorgbelangbrabant In contact met vertrouwenspersonen afdeling jeugd: vertrouwenspersonen@zorgbelang-brabant.nl www.praatmetons.nl en www.zorgbelang-brabant.nl facebook.com/vertrouwenspersonen @vpbrabant 013 5942170 In contact met adviseurs afdeling jeugd: www.praatmetons.nl en www.zorgbelang-brabant.nl facebook.com/praatmetons @praatmetons Zorgbelang Brabant 013 5942170 februari 2014 Zorgbelang Brabant Samen werken aan betere zorg
Inleiding Na 2015 moeten gemeenten ervoor zorgen dat jongeren en hun ouders/verzorgers een beroep kunnen doen op een vertrouwenspersoon. Een professional die onafhankelijk is van de gemeente, de jeugdhulpaanbieder, de gecertificeerde instelling en het advies- en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling. Daarnaast hebben gemeenten een verplichting om jongeren en hun ouders/verzorgers te betrekken bij de voorbereiding van het beleid met betrekking tot jeugdhulp, kinderbeschermingsmaatregelen, en de jeugdreclassering. Ook moeten gemeenten jaarlijks de resultaten publiceren van het onderzoek naar de ervaringen van gebruikers met jeugdhulp. Hierbij zal hoogstwaarschijnlijk gekozen worden voor een methodologisch verantwoorde methodiek van ervaringsonderzoek. De kerntaken van de afdeling jeugd van Zorgbelang Brabant bestaan uit het bieden van ondersteuning door vertrouwenspersonen, het organiseren van participatie van jongeren op elk niveau en het doen van kwalitatieve ervaringsonderzoeken. Deze kerntaken liggen in het verlengde van de hiernaast genoemde verantwoordelijkheden van de gemeenten. In deze folder laten wij u zien waarvoor u Zorgbelang Brabant kunt inschakelen. Wij werken graag samen met cliënten/ patiënten, gemeenten, zorgaanbieders, zorgverzekeraars aan een betere zorg in Brabant. 3
Vertrouwenswerk Een vertrouwenspersoon luistert naar mij Recht op een vertrouwenspersoon Jongeren en hun ouders/verzorgers kunnen een beroep doen op een vertrouwenspersoon wanneer zij vragen of klachten hebben over de hulp die zij (hebben) ontvangen. Dat is bij wet geregeld. 1 De vertrouwenspersonen van Zorgbelang Brabant bieden een luisterend oor, geven informatie en advies en ondersteunen en bemiddelen bij klachten. Zij zijn ervaren professionals, ze geven geen oordeel over de geboden hulp aan hun cliënt, gaan vertrouwelijk om met informatie en handelen alleen met medeweten en toestemming van de cliënt. Het uitgangspunt van het vertrouwenswerk is dat de direct betrokkenen er samen uitkomen. Door op deze manier problemen vroegtijdig op te lossen, kunnen klachten en juridische procedures worden voorkomen. Onafhankelijk Vertrouwenspersonen werken onafhankelijk van aanbieder en financier. Dit is wettelijk geregeld in de Jeugdwet. De betrokkenheid van de vertrouwenspersoon ligt primair bij de cliënt maar om het vertrouwenswerk goed uit te kunnen voeren, is een goede relatie met de betrokken hulpverleners net zo belangrijk. De vertrouwenspersoon houdt hierbij echter voldoende afstand om zo de onafhankelijkheid te bewaken. Cijfers geven aan dat gemiddeld 6% van de ouders en jongeren die te maken krijgt met jeugdhulp, gebruik maakt van een vertrouwenspersoon. De tijdsinvestering varieert naar soort kwestie, waarbij een officieel klachttraject de meeste tijd vergt. Een kwestie kan bestaan uit een vraag, een vertrouwelijk gesprek of een klacht. Een deel van deze cliënten ontmoet de vertrouwenspersoon in de jeugdzorginstelling. Ze zijn daar regelmatig aanwezig om er te zijn voor de cliënten en vertrouwensrelaties met hen op te bouwen. Voor deze en ambulante cliënten zijn de vertrouwenspersonen bereikbaar via telefoon, e-mail, chat, Whatsapp, Facebook en Twitter. Andere taken Naast de individuele ondersteuning, hebben de vertrouwenspersonen ook afgeleide taken. Zij geven voorlichting over onder meer rechten en plichten in de (jeugd)zorg en signaleren tekortkomingen en misstanden. Deze worden, samen met de ontvangen feedback van cliënten verwerkt in jaarrapporten die beschikbaar zijn voor betrokken organisaties, opdrachtgevers, gemeenten en eventueel inspectie. ZOOM in op ervaringsverhalen van jongeren Ik twijfelde of de vertrouwenspersoon mij verder kon helpen, maar achteraf ben ik blij dat ik niet alleen in het diepe ben gesprongen. Ik weet het niet zeker, maar ik denk dat het geholpen heeft dat de vertrouwenspersoon het Door de uitleg van de nog een keer heeft uitgelegd bij vertrouwenspersoon bij het Bureau Jeugdzorg. boekje Ken je rechten weet ik beter waar ik aan toe ben. Ik wil je bedanken voor je inzet, je luisterend oor en je mededogen. Het nam de moedeloosheid en de onmacht echter niet weg, maar ik kan het wel een plaatsje geven. Voor het eerst sinds anderhalf jaar voel ik me weer serieus genomen. Ik ben zo ontzettend diep geraakt, gekwetst en ben het vertrouwen in mensen kwijt. Wat de vertrouwenspersoon voor mij heeft gedaan, is met geen pen te beschrijven en zal ik nooit meer vergeten. Dank je wel. Ik ben blij dat de gezinsvoogd akkoord ging met het verzetten van de afspraak zodat mijn vertrouwenspersoon er bij kon zijn. 1 De vertrouwenspersoon zal vooralsnog t/m 2017 landelijk worden gefinancierd. 4 5
Jongerenparticipatie Beleidsmakers, praat met ons Participatie van jongeren draagt bij aan hun empowerment. Jongeren betrekken bij de inrichting en toetsing van jeugdhulp vergroot niet alleen het draagvlak voor jeugdhulp, maar versterkt ook hun eigen kracht. Juist voor kwetsbare jongeren (en hun ouders) is het belangrijk te ervaren dat zij vanuit hun kwetsbaarheid een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan de samenleving. Participatie op elk niveau Of het nu gaat om meedenken over het individuele begeleidingstraject, om medezeggenschap in een cliëntenof jongerenraad of om inspraak binnen de lokale overheid, jongeren kunnen in principe allemaal participeren. Dit kan al op het niveau van informeren of raadplegen. Interessanter wordt het als jongeren kunnen adviseren vanuit hun eigen ervaringen, of nog beter, kunnen co-produceren in beleid. Welke participatievorm je ook kiest, het moet aansluiten bij de capaciteiten en wensen van jongeren. Praat met jongeren Maar hoe kom je in contact met jongeren? Het is best lastig om jongeren te vinden die kunnen en willen verwoorden hoe de jeugdhulp beter kan. Het is vaak een arbeidsintensieve bezigheid om ze te motiveren, te binden en te boeien. En heb je een groep jongeren die wil participeren, dan is dat altijd voor beperkte tijd. Wanneer zij volwassen worden, verdwijnen ze immers uit de jeugdhulp. Wat kan Zorgbelang hierin betekenen? Zorgbelang Brabant heeft jarenlange ervaring met het verzamelen van wensen, behoeften ervaringen van jongeren die te maken hebben met (jeugd)hulp. Jongeren zijn graag bereid om mee te denken over zaken die zij belangrijk vinden. Zorgbelang biedt verschillende vormen van jongerenparticipatie die aansluiten bij de belevingswereld van jongeren. De beste ervaring hebben wij met vormen die incidenteel ingezet worden, vaak gecombineerd met entertainment en sociaal samenzijn. Bijvoorbeeld debatavonden waarin jongeren in discussie gaan met beleidsmakers en professionals. Of jongeren die in een film laten horen, zien en voelen wat het voor hen betekent om jeugdhulp te krijgen. ZOOM in op ervaringsverhalen van jongeren Toen ik ontdekte wat mijn talenten zijn, kreeg ik energie en zin om die talenten in te zetten voor een nuttige en zinvolle deelname aan de maatschappij. Ik haal mijn voldoening uit de wetenschap dat ik me inzet voor de jongeren die met jeugdhulp te maken hebben. Participeren is een interactief werkwoord. Het leven wordt door participeren heel wat leuker. Ook de maatschappij wordt prettiger. De persoon zien met inhoudelijke kwaliteiten en niet enkel zijn handicap. Meedoen in de samenleving levert zo veel meer op. Jaren geleden hadden ze bij mij de moed opgegeven. Nu zet ik juist al die ervaringen in om anderen te helpen en de zorg te verbeteren. Ik hoop dat onze verhalen hoop bieden aan andere mensen die ook op weg zijn naar herstel. Hoe kan een hulpverlener bepalen wat een jongere nodig heeft, als hij of zij de jongere maar weinig ziet. Hoe kan een jongere afhankelijk zijn van iemand van wie hij alleen de naam en telefoonnummer kent? Mijn wens is een omgeving waarin meer zeggenschap is over het eigen behandeltraject, minder regels zijn en Ik vind dat er in de jeugdhulp ervaringsverhalen centraal staan. beter geluisterd moet worden naar wat de jongere zelf wil. Want vaak weet de jongere wel wat hem of haar kan helpen. 6 7
Vormen van jongerenparticipatie Gastlessen Undercover en shadowing Jongerendebat ZOOMlive Tijdens gastlessen op middelbare scholen en HBO s delen Jongeren en stagiaires van Zorgbelang Brabant gaan Voor- en tegenstanders gaan met elkaar in discussie over ZOOMlive is een maandelijks online programma waarin jongeren met ervaring in de jeugdhulpverlening hun undercover en onderzoeken de dienstverlening van een bepaalde stelling. De debaters verdedigen hun eigen jongeren met beleidsmakers en professionals uit het goede en minder goede ervaringen met scholieren en bijvoorbeeld de Centra voor Jeugd en Gezin. Een andere mening en proberen met argumenten de jury te overtuigen. jeugddomein in gesprek gaan. In een ontspannen setting studenten. De jongeren nemen hierbij geen blad voor de manier om diep door te dringen in de wereld van de De debatleider bepaalt wie het woord krijgt. worden deze gesprekken open, eerlijk en scherp gevoerd. mond en geven een inkijk in hun leven. De verhalen zijn dan soms ook heel persoonlijk en heftig. Jongerenpanel Een lokaal of regionaal platform is een structureel overleg tussen jongeren die met jeugdhulp te maken hebben. hulpverlening is om een jongere mee te laten lopen met een andere jongere in het zorgtraject: ook wel shadowing of schaduwen genoemd. Waar loopt hij of zij tegenaan en wat zou er beter kunnen? Sociaal diner Kidstour 3D (Denken, Doen en Delen) Er zijn maar weinig instrumenten die specifiek voor jonge, uit huis geplaatste, kinderen zijn ontwikkeld. De Kidstour bestaat uit doedagen voor jonge kinderen (t/m 12 jaar) in jeugdinstellingen. De speelse werkvormen in een veilige De gesprekken worden livestream uitgezonden. Jongeren en professionals kunnen via social media reageren op de stellingen en het gesprek. Inhoudelijk gaat het de diepte in, de verdieping is de kracht! Het doel is tweeledig: enerzijds empowerment van de Tijdens een sociaal diner in de wijk komen beleidsmakers, omgeving geven kinderen niet alleen een leuke alternatieve doelgroep en anderzijds het organiseren van de lokale of professionals in de zorg en cliënten met elkaar in contact speeldag, maar leveren ook de nodige informatie op over regionale belangenbehartiging voor en door de leden van in een informele setting. Het doel is om ervaringen met hoe zij de hulp binnen een instelling ervaren. de doelgroep. Bij Zorgbelang is een jongerenpanel al jaren jeugdhulp te verzamelen en verbeterpunten aan te dragen. actief. 8 9
Soorten kwalitatief ervaringsonderzoek Kwalitatief ervaringsonderzoek Spiegelgesprek Focusgroep Bent u nieuwsgierig hoe uw plaatselijk jongerennetwerk Jongeren fungeren tijdens het onderzoek als klankbord Een spiegelgesprek is een luistersessie waarin Met een Focusgroep, bestaande uit jongeren en hun door de jongeren wordt gewaardeerd? Wilt u weten hoe en treden eenmalig op als bron van ervaringskennis. Zij beleidsambtenaren en/of zorgverleners horen wat een ouders/verzorgers wordt een gesprek over mogelijke jongeren het jeugdhulptraject (hebben) ervaren? Of bent u delen deze ervaringskennis tijdens een bijeenkomst. Deze groep jongeren te vertellen heeft. De sessie wordt geleid verbeteringen van bestaande jeugdhulp, over nieuw geïnteresseerd in het functioneren van organisaties vanuit bijeenkomst kan in de vorm van een (groeps)interview, door een onafhankelijke gespreksleider. aanbod of over nieuwe diensten gevoerd. Het gesprek het perspectief van jongeren? Op verzoek voert Zorgbelang peer consultatie, focusgroep of spiegelgesprek. Meestal zijn Jongeren worden naar hun mening gevraagd aan de hand wordt geleid door een onafhankelijke gespreksleider. Brabant kwalitatieve ervaringsonderzoeken uit. Op basis digitale vragenlijsten via een zogenaamd E-panel onderdeel van een vooraf deels gestructureerde vragenlijst. Ze worden van semi-gestructureerde interviews verzamelen wij op van het onderzoek. Naast de jongeren, kunnen ook ouders uitgenodigd hun ervaringen te delen en voorstellen gemeentelijk of regionaal niveau ervaringen van jongeren. of verzorgers deelnemen aan het onderzoek. te doen voor verbeteringen. Aansluitend kunnen de Vervolgens doen we aanbevelingen voor het jeugdbeleid. beleidsmedewerkers en/of zorgverleners vragen stellen aan Deze kwalitatieve ervaringsonderzoeken zijn aanvullend en de jongeren. verdiepend op de jaarlijkse cliëntervaringsonderzoeken die u vanaf 2015 als gemeente moet uitvoeren. Peer consultatie Het doel van het kwalitatief ervaringsonderzoek is het achterhalen van de knelpunten en het formuleren van verbeterpunten in het hulptraject van jongeren. In een rapport vatten we de aanbevelingen op basis van de resultaten van dit onderzoek samen. Het rapport geeft inzicht in hoeverre de beslissingen, die gedurende het hulptraject genomen zijn, beter of anders hadden gekund. Bij peer consultatie gaan jongeren uit een bepaalde doelgroep in gesprek met hun peer : leeftijdsgenoten of mensen met dezelfde kenmerken of achtergrond. Door de herkenning en het vertrouwen dat een peer als gelijke geeft, delen zij informatie die zij normaal gesproken niet zomaar met andere niet-peers gedeeld hadden. Daarnaast geeft het rapport richting aan de wijze waarop jeugdhulp beter en efficiënter georganiseerd kan worden vanuit het perspectief van jongeren. 10 11