ONDERSTEUNEND COMMUNICEREN BIJ DEMENTIE

ONDERSTEUNEND COMMUNICEREN BIJ DEMENTIE

ISBN 978-90-368-1699-1 ISBN 978-90-368-1700-4 (ebook) 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. NUR 897 Omslagontwerp: studio Pietje Precies bno, Hilversum Basisontwerp binnenwerk: studio Pietje Precies bno, Hilversum Fotografie bij opening van elk hoofdstuk: De Herbergier Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten www.bsl.nl

ONDERSTEUNEND COMMUNICEREN BIJ DEMENTIE Chris de Rijdt Wilma Scheres

INHOUD 1 Wat is dementie? 9 1.1 Inleiding 9 1.2 Taal met gaten 10 1.3 In contact 11 2 Totale communicatie bij mensen met dementie 15 2.1 Inleiding 15 2.2 Bewuste communicatieve houding 16 3 Visualisaties en communicatievormen 41 3.1 Inleiding 41 3.2 Het gebruik van visualisaties 42 3.3 Communicatievormen 44 3.4 Foto s 46 3.5 Pictogrammen 51 4 Het gebruik van hulpmiddelen 57 4.1 Inleiding 58 4.2 Allerhande hulpmiddelen 59 4.3 Altijd weer een nieuwe uitdaging 87

5 Verstandelijke beperking en dementie 93 5.1 Inleiding 93 5.2 Dementie bespreekbaar maken bij mensen met een verstandelijke beperking 96 6 Visualiseren in woonzorgvoorzieningen 101 6.1 Inleiding 101 6.2 Enquête 103 6.3 Wat valt ons op? 105 6.4 Conclusie 109 Literatuur en websites 115 Auteurs 119

VOORWOORD Iedereen die werkt of leeft met mensen bij wie de communicatie soms hapert, kan baat hebben bij een aanpak die ondersteunend communiceren wordt genoemd. Het belangrijkste kernmerk hiervan is de intentie iemand te willen begrijpen en ervan uit te gaan dat alle gedrag betekenis heeft. Communicatie is de vaardigheid die je een individu laat zijn, die het mogelijk maakt eigenheid en waardigheid te ervaren. Communicatie geeft je grip op de wereld en stelt je in staat je behoeften te uiten. Het geeft je de mogelijkheid contact te hebben met je omgeving en dat contact bevestigd te zien. Het helpt je om je emoties te tonen en deze te begrijpen ook als je je niet langer bewust bent van het belang hiervan als gevolg van een beginnende dementie. Sinds de eerste druk van dit boekje is er zoveel nieuwe informatie rond ondersteunende communicatie en dementie beschikbaar gekomen dat we hebben besloten de tekst te herzien. Ook willen we in dit boek wat extra aandacht besteden aan het communiceren met mensen met een verstandelijke beperking. In hoofdstuk 5 schrijven we daar meer over. Bovendien zijn er nieuwe producten op de markt gekomen die ondersteuning kunnen bieden bij het communiceren. Het doel van het boek blijft hetzelfde: het bevorderen van meer geslaagde interacties tussen mensen met communicatieproblemen en hun omgeving, en het doen afnemen van moeilijk te begrijpen gedrag. Deze tweede geheel herziene druk over ondersteunend communiceren bij dementie informeert over nieuw verschenen producten en heeft ook aandacht voor personen met dementie en een verstandelijke beperking Omdat ieder boek een momentopname is en er altijd nieuwe kennis en ervaringen bijkomt, doen wij graag een oproep om uw eigen ervaringen, kritiekpunten, aanvullingen en initiatieven aan ons door te geven, zodat dit boekje vervolledigd kan worden. Je kunt ons bereiken via de website www.werkenmetvisualisaties.be waar we ook een rubriek aan dementie besteden.

Nieuw is ook dat u het communicatieprofiel en divers filmmateriaal kan downloaden via de website van de uitgever. Ga hiervoor naar website http://extras.springer.com en vul in het zoekveld Search ISBN het nummer van dit boek in: 978-90-368-1699-1. De termen ondersteunende, ondersteunde of totale communicatie worden nog steeds door elkaar heen gebruikt en de terminologie blijft voor discussie zorgen. Maar what s in a name? De essentie voor ons is dat we bij iedereen de persoonlijke sleutel willen zoeken om tot geslaagde communicatie te komen. Welke terminologie we ook hanteren, de basisfilosofie achter het gebruik van ondersteun(en)de communicatie is de onvoorwaardelijke intentie om de ander te willen begrijpen en aan te sluiten bij diens individuele signalen en betekenissen. concreet hulpmiddel voor begeleiders en familie die zich willen inzetten voor een betere interactie met mensen die het moeilijk vinden te communiceren. Wij hopen dat u bij het lezen van deze praktische gids daarvoor voldoende handvatten vindt. Chris de Rijdt Wilma Scheres Chris de Rijdt: Mijn bijdrage aan dit boek draag ik op aan ons moe die mij mee nam in de wondere wereld van dementie. We willen met dit boekje vooral een praktische handleiding geven en kiezen bewust niet voor een wetenschappelijke publicatie over het belang of gebruik van ondersteunde communicatie in de ouderenzorg. Het is bedoeld als een