Omgaan met hoogtevrees
Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men met het probleem om moet gaan. Door de prettig leesbare combinatie van beschouwingen, cartoons en citaten zijn de boeken niet alleen geschikt voor vertegenwoordigers van patiëntenverenigingen, behandelaren en mantelzorgers, maar vooral ook voor de cliënten zelf en de mensen in hun directe omgeving. De reeks staat onder redactie van: Fred Sterk, psycholoog-psychotherapeut, werkzaam bij CAP Den Haag, centrum voor arbeid en psyche Sjoerd Swaen, psycholoog-psychotherapeut, werkzaam bij PsyQ, psycho-medische programma s te Den Haag, afdeling angststoornissen Jenny Swart, fondsredacteur, uitgeverij Bohn Stafleu van Loghum
Omgaan met hoogtevrees Jan van den Berg, Marieke Krämer en Laura Grootaarts Bohn Stafleu van Loghum Houten 2006
2006 Bohn Stafleu van Loghum, Houten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. ISBN 90 313 4629 2 NUR 770 Ontwerp omslag: PH&D, Huizen Cartoons: Marcel Jurriëns Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Distributeur in België: Standaard Uitgeverij/Manteau Postbus 246 Mechelsesteenweg 203 3990 GA Houten 2018 Antwerpen www.bsl.nl www.standaarduitgeverij.be
Voorwoord Hoogtevrees komt voor bij mensen over de hele wereld. Het is een van de meest bekende en meest geaccepteerde angstklachten. Toch bestaat er amper literatuur over dit onderwerp. Reden genoeg om een boekje te schrijven voor mensen die bang zijn op hoogtes. Hoogtevrees kan op verschillende manieren ontstaan en vele uitingsvormen hebben. De één durft niet de bergen in te trekken, terwijl de ander niet in diep, helder water durft te zwemmen of naar een kerktoren durft te kijken. Hoogtevrees gaat niet gelijk op met het aantal meters dat je boven de grond staat, maar wordt beïnvloed door vele persoonskenmerken en omgevingsfactoren. Deze zullen in dit boekje aan de orde komen. Ernstige hoogtevrees is een vervelende klacht, die gelukkig vaak goed te behandelen is. De behandelaanpak van hoogtevrees komt in dit boek uitvoerig aan bod. Daarbij geven we tips om de hoogtevrees te verminderen en hanteerbaar te maken. De auteurs zijn werkzaam bij angstbehandelingsinstituut IPZO in Nijmegen en Nieuwegein. Zij hebben in hun dagelijkse praktijk regelmatig te maken met cliënten die hun leven beperkt zien door hoogtevrees. Jan van den Berg, Laura Grootaarts en Marieke Krämer Februari 2006 5
Inhoud Voorwoord Inhoud 1 Wat is hoogtevrees? 11 Van normale angst tot hoogtefobie 11 Samenvatting 16 2 Oorzaken van hoogtevrees 17 Instinctieve angst 17 Overmatige hoogtevrees van jongs af aan 19 Hoogtevrees met het ouder worden 21 Hoogtevrees na een schrikreactie of traumatische ervaring 22 Hoogtevrees door persoonseigenschappen 24 Hoogtevrees door omgevingsfactoren 27 Hoogtevrees en evenwicht 27 Samenvatting 31 3 Verschillende soorten hoogtevrees 33 Optische hoogtevrees 33 Cognitieve hoogtevrees 34 Andere vormen van hoogtevrees 37 Constructievrees 37 7
Angst voor terrorisme 38 Imaginaire hoogtevrees 39 Plaatsvervangende hoogtevrees 40 Dieptevrees 43 Angst voor het kijken naar hoge gebouwen 43 Samenvatting 45 4 Gevolgen van hoogtevrees 47 Verminderde mobiliteit 47 Onbegrip en irritatie 50 Beroepsbelemmering en belemmering in het dagelijks functioneren 53 Technologische hoogstandjes? 54 Hoogste gebouwen ter wereld 55 Angst is een rotgevoel 55 Samenvatting 57 5 De behandeling van hoogtevrees 59 Op zoek naar de juiste behandeling 59 Gedragstherapie 60 Psycho-educatie 61 1 De waarneming 62 2 Het alarmbelletje 64 3 Terugkoppeling vanuit het lichaam 65 4 Angstgedachten 66 5 Het geheugen 67 Andere behandelmethoden 69 EMDR 69 Virtual reality 71 Andere behandelmethoden 73 Medicatie 74 8
Omgaan met hoogtevrees bij kinderen 78 Stappenplan 80 Wat te doen bij een paniekaanval? 86 6 Hoogtevrees die gekoppeld is aan andere klachten 89 Overbelasting 89 Posttraumatische stress-stoornis (PTSS) 91 Angst voor flauwvallen 94 Angst voor hartkloppingen 95 Rijangst 96 Laddervrees 103 Liftangst 107 Tips bij (glazen) liften 110 Skiën en skiliften 111 Tips voor skiën en skiliften 112 Angst voor roltrappen 114 Vliegangst 116 Obsessive-compulsive disorder (OCD) 118 Hyperventilatie/astma 119 Oplossingen bij hyperventilatie 122 Ademhalingsproblemen in de bergen 122 Hoogteziekte 123 Autisme en het syndroom van Gilles de la Tourette 124 Balansproblemen 126 Samenvatting 127 7 Adressen, oefenlocaties en literatuur 129 Adressen voor hulp bij hoogtevrees 129 Oefenlocaties 129 Literatuur 130 9
Nawoord 133 Over de auteurs 135 Raad van advies 137 Reeds verschenen titels 139 10