Kanker Instituut U heeft van uw behandelend arts gehoord dat u een behandeling met hyperthermie (warmtebehandeling) krijgt. Voorafgaand aan de eerste hyperthermie-behandeling heeft u een gesprek met een arts van de unit Hyperthermie (afdeling Radiotherapie). In dit gesprek krijgt u informatie over de behandeling, de mogelijke bijwerkingen en waar u terecht kunt met eventuele vragen. Het doel van deze folder is de informatie samen te vatten zodat u het thuis nog eens na kunt lezen. Wat is hyperthermie Hyperthermie betekent letterlijk verhoogde temperatuur. We geven hyperthermie als plaatselijke behandeling in combinatie met radiotherapie of chemotherapie. Het is voor sommige tumorsoorten bewezen dat de gecombineerde behandeling betere resultaten geeft dan radiotherapie of chemotherapie alleen. Hyperthermie als enige behandeling heeft weinig effect. Door middel van elektromagnetische velden wordt de tumor verwarmd. Het doel van de behandeling is de temperatuur in de tumor tussen de 40 en 43 C te houden. Elektromagnetische velden Het doelgebied wordt verwarmd door middel van elektromagnetische velden. Het is een plaatselijke behandeling; zodra de energie in het lichaam komt, wordt die plek warm. Wanneer de apparatuur uitgeschakeld wordt, trekt de warmte weer weg. De behandeling is niet schadelijk voor gezond weefsel. Personeel en begeleiding kunnen in de behandelkamer aanwezig zijn. De behandeling wordt wel in een afgeschermde ruimte gegeven omdat de elektromagnetische velden de apparatuur buiten de behandelkamer kunnen verstoren. Diepe hyperthermie Afdeling Radiotherapie
Voorbereiding op de hyperthermie Voorafgaand aan de behandeling wordt een CT-scan gemaakt, speciaal voor de hyperthermie. Tijdens de CT-scan ligt u in een soort hangmat, in dezelfde houding zult u behandeld worden. Op de CT-scan wordt het te behandelen gebied aangegeven en aan de hand daarvan wordt het behandelplan gemaakt. Hoe wordt hyperthermie gegeven U krijgt een individueel behandelschema waarin de hyperthermie wordt gecombineerd met radiotherapie of chemotherapie. In de periode dat u behandeld wordt krijgt u eenmaal per week hyperthermie. Gecombineerd met radiotherapie wordt hyperthermie na de bestraling gegeven en hoeft u niet opgenomen te worden. Gecombineerd met chemotherapie kan het zijn dat u wordt opgenomen voor de chemotherapie. De hyperthermie wordt dan gelijktijdig met de chemotherapie gegeven. Het totaal aantal behandelingen is afhankelijk van uw radiotherapieschema of chemotherapieschema. Het schema wordt van tevoren met u besproken. De behandelingen worden gegeven op de unit Hyperthermie. Het apparaat dat wordt gebruikt voor verwarming van het lichaam bestaat uit een ring waarop microgolfantennes zijn bevestigd. Terwijl u in een hangmat ligt, schuiven we de ring om uw buik. De ruimte tussen de ring en uw lichaam wordt opgevuld door een met water gevulde band. Het koele water zorgt voor geleiding van de energie naar uw lichaam en koelt de huid. Temperatuurmeting Tijdens de behandeling wordt de temperatuur in het behandelgebied gemeten. Zo hebben we een indruk of de tumor goed verwarmd wordt en het gezonde weefsel juist niet te warm wordt. Er wordt een dunne draadthermometer geplaatst in de blaas, via de anus in de endeldarm en bij vrouwen ook in de vagina. De warmte wordt tijdens de behandeling naar de tumor gestuurd, via de bloedsomloop wordt de warmte naar de rest van uw lichaam verspreid. Daarom wordt tijdens de behandeling uw lichaamstemperatuur een aantal keer gemeten. 2
De behandeling Voorbereiding U mag voor de hyperthermie-behandelingen een lichte maaltijd eten. Als u medicijnen gebruikt, moet u die gewoon blijven innemen zoals u gewend bent. Wij vragen u sieraden en waardevolle spullen thuis te laten. Om te ontspannen krijgt u een licht kalmerende tablet (Xanax) dat u ongeveer een half uur voor de behandeling kunt innemen. U hoeft niets mee te nemen naar de behandelingen. Alleen als u verbandmateriaal gebruikt is het prettig als u reserve materiaal bij u heeft. Bij de behandelkamer is een kleedruimte waar u zich kunt uitkleden om in een ziekenhuisjasje naar de behandelkamer te komen. U wordt door een laborant/verpleegkundige begeleid. U krijgt een blaaskatheter zodat de urine tijdens de behandeling kan aflopen. De thermometriekatheters worden geplaatst in de blaas, de endeldarm en bij vrouwen in de vagina. Als alle katheters geplaatst zijn wordt een deel van de tafel omhoog bewogen waardoor u in een hangmatje komt te liggen. Vervolgens wordt de ring om het te verwarmen lichaamsdeel geschoven en wordt de band gevuld tussen uw lichaam en de ring met water. De voorbereiding duurt bij elke behandeling ongeveer een half uur. 3
Start behandeling Als alle voorbereidingen zijn getroffen, begint de eigenlijke behandeling. De apparatuur wordt bediend vanuit de aangrenzende ruimte. Tijdens de gehele behandeling kunt u via een raam praten met de behandelaars in die ruimte. Bovendien is personeel en eventuele begeleiding in de behandelkamer aanwezig. Tijdens de behandeling wordt iedere 5 minuten uw bloeddruk en uw hartslag automatisch gemeten. Al enkele minuten nadat de behandeling is gestart, kunt u de warmte voelen. Het lichaam reageert op de temperatuurstijging; het hart gaat sneller kloppen, de warmte wordt via de bloedsomloop verspreid naar de rest van het lichaam, u gaat transpireren. Wij zorgen voor verkoeling door airconditioning, koude washandjes en cool packs. U mag drinken tijdens de behandeling. De lichaamstemperatuur stijgt tot ongeveer 38 C. In de tumor en het gebied eromheen worden hogere temperaturen bereikt. 4
Na de behandeling Na de behandeling neemt het verwijderen van alle katheters ongeveer tien minuten in beslag. Daarna is het mogelijk om te douchen. Dan bent u klaar om naar huis te gaan. Als u met eigen vervoer naar het ziekenhuis komt, adviseren wij u niet zelf terug te rijden. De totale behandeling op de unit Hyperthermie duurt ongeveer 2,5 uur. De temperaturen worden voortdurend gecontroleerd, toch kan het rond het behandelgebied te warm worden. Als het te warm is, voelt het branderig, drukkend of onplezierig aan. Laat u ons dit dan direct weten. We zetten het apparaat even uit waardoor de warmte snel wegtrekt. Zo nodig kunnen we de instellingen van het apparaat aanpassen. De eigenlijke warmtebehandeling duurt 90 minuten. 5
Bijwerkingen Hyperthermie beïnvloed de bijwerkingen van radiotherapie of chemotherapie niet, maar de hyperthermie zelf kan wel klachten geven. U moet dan denken aan: - Vermoeidheid Een hyperthermiebehandeling is intensief en duurt lang, u kunt na de behandeling vermoeid zijn. - Brandwonden Tijdens de behandeling kan als gevolg van een langdurig te hoge temperatuur een brandwond ontstaan. Zo n brandwond ontstaat bij de diepe hyperthermie-behandeling vrijwel nooit óp de huid (een blaar). Bij ongeveer 10 % van de patiënten ontstaat een brandwond in het onder de huid gelegen vet- of spierweefsel. Een brandwond in vetweefsel geeft een drukgevoelige plek. Schade in de spier geeft pijn bij bewegen, verglijkbaar met gewone spierpijn. Over het algemeen verdwijnen de klachten vanzelf. - Irritatie bij het plassen. Door het inbrengen van de blaaskatheter kan het plassen één of een paar dagen een beetje pijnlijk zijn. Wat u zelf kunt doen De gecombineerde behandeling met hyperthermie vraagt wel wat van u. Het is vermoeiend en inspannend. Het is verstandig zoveel mogelijk ontspanning te zoeken en regelmatig te rusten als u daar behoefte aan heeft. Er is geen extra huidverzorging nodig voor de hyperthermie-behandelingen. U kunt uw huid verzorgen zoals elders is geadviseerd. Informatie voor uw (eventuele) begeleider U kunt iemand meenemen om u gezelschap te houden tijdens de behandeling. Laat uw begeleider er rekening mee houden dat het in de behandelruimte koud is. Houdt u er rekening met het volgende: - Elektromagnetische velden kunnen een pacemaker verstoren. De behandelkamer is daarom niet toegankelijk voor mensen met een pacemaker. - Een gehoorapparaat of mobiele telefoon kan storen of beschadigd raken; we raden u aan deze buiten de behandelkamer te bewaren. - Zwangere vrouwen worden uit voorzorg afgeraden de behandelkamer binnen te gaan. 6
Vragen Wij hopen u met deze folder voldoende te hebben geïnformeerd over de gang van zaken op de unit Hyperthermie. Wanneer u nog vragen heeft over de behandeling, stelt u deze dan gerust aan uw hyperthermie-arts of één van de laboranten. U kunt ook telefonisch contact opnemen met het secretariaat van de unit Hyperthermie, telefoonnummer (010) 7041470, bereikbaar tijdens kantooruren. 7
www.erasmusmc.nl/kankerinstituut 5853738 Erasmus MC - Patiëntencommunicatie - 01/17 Aan de inhoud van deze folder kunnen geen rechten worden ontleend