ADMINISTRATIEVE en OVERIGE INDELINGEN van HERLAER, GHESTEL bij HERLAER en SINT-MICHIELSGESTEL VAN 698 TOT 1952 Door de toponiemgroep van de heemkundevereniging De Heerlijkheid Herlaar zijn de afgelopen vier jaar bijna 5000 veldnamen en toponiem vermeldingen van Sint-Michielsgestel geregistreerd. Het betreft individuele vermeldingen, deel verzamelingen (bijv Akkerveldnamen, zie : http://home.hccnet.nl/jefvanveldhoven/ en vermeldingen uit de zogenaamde Kaartenbak Gemeente enz. enz.. In het Liber aureus Epternacensis dat is opgesteld tussen 1191 en 1222 blijkt uit een regest dat in 698 een zekere Hadericus filius Odonis aan Willibrord schenkt in villa Rumelacha et in Datmunda et in Tadia goederen met de daarbij behorende onvrijen die hij door erfenis van zijn vader verkregen had. In 1951 weet de historicus N.P. Sprenger de Rover uit Vught deze goederen te identificeren als zijnde de gehuchten : Ruimel, Gemonde en Theede. Het zijn de oudst bekende toponiemen van Sint-Michielsgestel. (Bron : Brabants Heem 1951, pag 51 e.v.) Deze keer heb ik getracht een overzicht samen te stellen van dorpsdeelnamen, zoals tiendblokken, heertgangen, rotten, wijken, kadastersecties, straatnamen enz., die in de periode van 700 tot omstreeks 1950 in gebruik zijn geweest, veel van deze namen zijn reeds lang niet meer in gebruik en in de vergetelheid geraakt. 1. Gemeijnt of Gemeene gronden. Alle niet in gebruik zijnde woeste gronden in de middeleeuwen waren in eigendom van de hertog of de plaatselijke heer, die deze gronden dan voor gemeenschappelijk gebruik uitgaven aan de omwonenden tegen een betaling van cijns. 1.1 Die Vier Gemaelen of de Bodem van Elde Deze gemeijnte gelegen tussen Herlaar en Boxtel is in 1374 door de hertog van Brabant uitgegeven aan de bewoners van de vier omliggende dorpen Boxtel, Schijndel, Sint Oedenrode en Sint-Michielsgestel. Deze gemeijnte lag dus maar voor een deel op Gestels grondgebied. Bron : ARR BoZ inv. Nr. 2866 1.2 Gemeijnte gelegen: van Thede ende van Gestel tot Maasbrugske toe en het gerecht van Boxtel wederom tot de Dommel ( de Theereheide) Deze gemeijnte is door Willem van Huerne, heer van Herlaar, uitgegeven aan de luden van Nijeherlair, van Thede ende van Gestel tot Maesbrugxken thoe in 1381. 2. Parochies Bron : ARR BoZ inv. Nr. 2814 Op het grondgebied van de heerlijkheid Sint-Michiels-Gestel lagen drie parochies : 2.1 De parochie van Gestel, die aan de H. Michaël is toegewijd. In 1413 wordt als eerste pastoor genoemd Joannes van Vessem. Reeds in het Cijnsboek van de Hertog van Brabant van 1340 werd er cijns betaald op 29 september de feestdag van de H. Michaël. 2.2 De parochie van Gemonde, die aan de H. Lambertus is toegewijd en bij het kapittel van Boxtel was ingelijfd en deels op Gestels grondgebied lag. In 1403 wordt als eerste pastoor genoemd Nicolaus van Boxtel pastoor van Ghemonden, deze is in 1415 overleden. In 1662 verklaren de deken en kanunniken van de Sint Pieter kerk te Boxtel dat aan hen toebehoort het tiendblok genaamd de Geenenberchse Thiende
Bron : BHIC Raad en Rentmeester Generaal der Domeinen toegangsnr. 9 inv nr 18 doc. 53 2.3 De parochie van Vught, die aan de H. Lambertus is toegewijd, lag deels op Gestels grondgebied bij Oud Herlaar. Reeds in het Cijnsboek van de Hertog van Brabant van 1340 werd er cijns betaald op 17 september de feestdag van de H. Lambertus Bron : L.H.C. Schutjes, Geschiedenis van het Bisdom s-hertogenbosch, 1872 3. Tiend blokken 3.1 Tiendblokken in 1536 tot 1542 Deze tiendblokken waren gelegen in Gestel bij Herlaer en waarvan de ontvangst toebehoorde aan de rector van de kapel van Herlaer. -1 e blok : Rumel -2 e blok : Hoechstraet -3 e blok : Thee -4 e blok : Heezelair -5 e blok : Roversdonck -6 e blok : Pettelair Bron : Rijksarchief Brussel, Familiearchief van Merode, inv. Nr. O 459 3.2 Tiendparcelen in 1589 en 1639 Deze tiendparcelen komen uit het Register van inkomsten der Pastorie van de heerlijklijkheid St. Michiels Gestel uit de jaren 1589 en 1639. -1 e parceel : de Midackersen Thiende -2 e parceel : de Groote Nieuwe Thiende het eerste part : het eerste parceel der nieuwer thiende is beginnende van der Hoochstraten aen Lenaert hoecx woninge westwaerts, ende alsoo voort noortwaerts op lopende totter Horricx straeten toe, tot Jan van Merendoncx toe, ofte die twee dreijbomen toe bij het heijlich huijsken op te Dungen, bij welcke eerste parceel ofte thiende voorscreven vanden driest achter den Hert liggende, lopende soo voorts oost waerts op tot bij den Gestelwijntmolen ende niet verdere -3 e parceel : het tweede part der nieuwe thiende hier toe sijn gevoegt alle andere parcelen tot de nieuwe thiende toebehorende, die gelegen sijn buijten Horricx straete westwaerts oplopende nae Haenwijck, ende die Pleijn, ende den Houw< met alle die ackeren die inden selven quartiere altijt onder de nieuwe thiende vergadert ende aengebuert sijn geweest, waar toe oock sijn toebehorende den eersten acker opden Pettelaer inden Houw gelegen -4 e parceel : het derde part der nieuwer thienden hier toe sijn gevoegt andere parcelen beginnende noordwaerts vande Hooghstraete aft, soo voort suijtwaert, op streckende, soo verre als de des pastoirs recht van alden tijden gaende is geweest, steijtende tot aan het cleijn thiendeken dat totter pastorie oock is toebehorende, dat genoemt wordt novalie vande Heesackeren, geheten het Schoortiendeken, dat met die Heesackere ofte op sijn selven soo den pas-
toir belieft verpacht wordt in desen parceel niet wordt begreepen -5 e parceel : Heesackeren dit parceel der thienden wordt genoempt de Heesackers daer onder sorteert Schilders hoeve met der novalien van het Schoor, ofte Schoorthiendeken -6 e parceel : het seste parceel : Thielens dit parceel genoempt Thielens thiendeken,daer in gelegen is Kraeckensteijnsche hoeve -7 e parceel : het sevenste parceel : Donckse oft Horricx hoeve het Doncksche ende Horricx hoeve, dese twee parcelen rijden tegen malcanderen, ende worden van jaeren tot jaeren gewisselt tegens Jonkheer Jan van Meroden ende den pastoir van Gestel -8 e parceel : het achtste parceel : het Schoorthiendeken -9 e parceel : het negenste parceel het nieuthiendeken onder Thede gelegen oock gemeijn met Meroden in die Blocxthienden Bron : ARR 2832 BoZ, transcriptie door Nico van Hengstum. 3.3 Tienden 1664 tot 1788 Pastorale goederen -1 e en 2 e parceel van den Mudakker of Midackers tiende - Houwsche tiende - Horkse of Horrikse tiende - Donkse tiende - Oude Tiende - 1 e en 2 e parceel van Hoogstraten - Schoortiende - Tiende van den Heesakker - Correwagen of Cruijwagen tiende - Tiele of Thielens Hoef Tiende - Ruijmel tiende - Tiende van Theede - Pettelairs tiende - 1 e en 2 e parceel van de Logt - Tiende van de Schildershoeve - Tiende van den Grooten Block Bron ; ARR BoZ 2836 3.4 De Heeren Canoniken van Boxtel -De Thienden genaamt Gemonde boven de Loop -De Oghele Thienden of Gemonde beneden de Loop -De Thienden genaamt Gemonde, Boxtel, Rode of in de wandeling De klijne Thiend Bron : BHIC GA 5039 Liggers 3.5 Het Gemeene Land, wegens de naarvolgende Clampen Thienden -Cruiwagen Thienden -Horrixe Thienden -Thee Thienden -Oude Thienden aan de Dungensen kant
-Thienden van de Pettelairsche Hoeven -Ruimelsche Thienden -Heesacker Thienden -Schoor Thienden -Het 1 e en 2 e parceel van de Midackers Thienden -Schildershoeve Thienden -Houwsche Thienden -Donksche Thienden -Het 1 e en 2 e parceel van den Grooten Blok op de Hoogstraat -Thielens Thiendeken -Het 1 e en 2 e parceel van de Thienden op de Logt Bron : BHIC GA 5039 Liggers 3.6. Domaniale Tienden van de Gemeente Sint-Michiels Gestelin 1872 -Sectien A en B -De Hooge Mudakkers tiende -De Houwsche tiende -Sectien A, E en F -Novalia tiende 1 e deel - Sectie B -1 e, 2 e en 3 e perceel van de Hoogstratensche tiende - Sectie B en Sectie B Den Dungen - Oude Tiende -Horsiksche tiende -Donksche tiende - Sectie C,D en F -Kruiwagen tiende -Heesakker tiende - Sectie C en F -Hooge Logt -Ruimelse tiende - Sectie D en Boxtel en Sint-Oedenrode -Eerste perceel van Gemonde boven de Loop (bijgenaamd : Genenberg) -Tweede perceel van Gemonde boven de Loop (bijgenaamd : Slebeke) -Derde perceel van Gemonde boven de Loop (bijgenaamd : Kaarscheuf) -Eerste perceel van Gemonde beneden de Loop ( bijgenaamd : den Bendel) (deels op Boxtel) -Tweede perceel van Gemonde beneden de Loop ( bijgenaand : den Bredepad) -Eerste perceel van Gemonde de Kerkakker (deels op Boxtel en St.Oedenrode) - Sectie F -Tielens Tiendje -Lage Mudakkersche tiende Bron : BHIC 5129 Tiendkaarten 1872 (zie de bijbehorende kaarten) Opmerking : De Tiendheffing is in 1907 afgeschaft.
4. Heertgangen Sint-Michielsgestel was in de middeleeuwen administratief verdeeld in drie heerdgangen (in 1465 wordt het herscap van Rumell vermeld in de Tafel van de H.Geest inv, nr 1456) en dit bleef zo tot omstreeks 1795. 4.1. Eerste heerdgang : De Plaets De eerste heerdgang werd gevormd door de dorpsdelen : de Plaets, Thede. Herlaer en Haenwijck, zoals vermeld staat op den Theetsen ligger van 1663. In de ligger van 1717 (Plaets Boeck genoemd) wordt de eerste heertgang onderverdeeld in : -Nieuherlair -Thede int Haldersch Rot -Heijkant onder het Halders Rot -Thede int Plaats Rot -Clopberg -Hogen Heijkant onder het Plaats Rot -Zegenwerp -De Plaats -Haanwijck -Oudt Herlair 4.2 Tweede heerdgang : Gemonde De tweede heerdgang werd gevormd door de dorpsdelen : Gemonde, Heselair, Beeckant en Stockhoeck, zoals vermeld staat in de Gemondtsen Ligger van 1663. In de ligger van 1717 (Setboeck van de Verpondinge en Conincx Bede over den Heertganck van Gemonde, Heselair, Stockhoeck en Beeckandt) wordt de tweede Heertgang onder verdeeld in : -Gemonde -Heselair -Beeckandt -Vencant -Stockhoeck 4.3 Derde heerdgang : Ruijmel De derde heerdgang werd gevormd door de dorpsdelen : Ruijmel, de Pleijn en de Dungensen Cant, zoals vermeld staat in de Ruijmelsen Ligger van 1663. In de ligger van 1717 (Setboeck van de Verponding en Conincx Bede over den Heertganck van Ruijmel, Pleijn en Dungensenkant) wordt de derde heerdgang onder verdeel in : -Pleijn -Pettelair -Ruijmel -Brandse Heijde -Horsick -Mugheuvel Bron : BHIC GA 5039 61,62,63 en 71, 72, 73 5. Rotten met Rotmeesters De heerlijkheid Sint-Michiels Gestel en Gemonde was in acht rotten verdeeld.
Aan het hoofd van een rot stond een rotmeesters, die waren aangesteld door drost en schepenen en deze waren verplicht hun ambt aan te nemen. Hun taak was velerlei met name de bescherming van hun rot (wijk). In 1733 was de heerlijkheid in de volgende rotten opgedeeld : -Plaats, Clopberg, Zegenwerp, Hoogen Heijcant en Theesestraat tot en met de hoef van heer van Grave -Nieu Herlair, Leegen Heijcant en Theesestraat tot de hoef van de heer Grave -Ruijmel, Pleijn, Haanwijck en Oud Herlair -Pettelair, Horsick, Brandsche Heijde en Mugheuvel -Dungense Cant, van t Wout of Moleneijnd af tot de Keer -Stockhoeck, Vencant en Beeckant -Heselair -Gemonde Bron : BHIC GA 5039 2 Resolutieboek, 23 augustus 1733 6. Polders en waterschappen - Ouden Sint-Michielsgestelse polder of Polder aan den Dungense kant 1649-1959 Belending : Noord : De polder van Den Dungen Oost : De Hoogstraatsche akkers Zuid : De Nieuwe Sint Michielsgestelsche Polder West : Het Bellenbroek - Nieuwen Sint-Michielsgestelschen Polder 1814 1959 Belending : Noord : den Hoogen Pettelaar Oost : de Petterlaarsche Dreef en het Boschbroek Zuid : de Mudakkersche en Plijnsche Polder West : de Dreef van Haanwijk en de Voortsche Straat - Mudakker en Plijnsche Polder 1844-1959 Belending : Noord : de Haansche Akkers Oost : den Pleinschen Dijk Zuid : den Muudakkerschen Dijk, tegen de Ruimelsche Beemden en den Ruwenberg West : het kasteel Haanwijk - Waterschap Theereheide en Herlaer 1881 1974 - Waterschap Het Moerschot 1882 1974 Bron : Inventairs van de archieven van Waterschap De Dommel 1862-1974 7. Maatboek sub-delen 1792 1832 -agter Duikenburg 1477-1480 -de Groote en Kleine Beemden 1481-1491 - Genenberg 1-31 - de Wiel 32-37, 41 49, 1495-1496 -de Kalkakker 38-40 -den Moezelberg 50-54, 1506-1508 -d Oggelen 55-83, 1497-1519
-den Dikkenbosch 84-86, 1520-1535 -den Vinkenslag 87-99 -den Hoogaart 101-124 -den Kerkakker 125-137 - den Kerkvonder 138-146, 154-159 -het Willig Stuk 147-153 -Loopstraat 161-171 -de Driessen 176-188 -de Rulaart 190-197, 206-214 -de Hyde 198-205 -de Bogt /het Heufken 215-223 -Lariestraat 222-226, 235-236, 242-243, 276-278 -de Heyde 227-234 -het Kerkeind 237-240 -bij het Gasthuis 244-246 -Buttershof 247-250 -de Spekhaes 252-255 -de Bogt 258-263 -Laag Gemonde 264-265 -den Hoogen Akker 273-275 -de Kaart 280-304 -de Prang 305-314, 331-342 -de Walbraak 315-323 -de Heykant/Heykens 324-330 -het Loo 343-346 -het Look 349-353 -de Sleebeeken 354-356, 388-416 -het Heselaar 357-364, 501-518, 577-581 -het Hoog Heselaar 365-384, 419-434 -de Hoef 408-413 -den Bil-,Poort- en Vaartakker 437-449 -de Molenakker 454-472 -Schildershoef 474-479 -het Laag Heselaar 485-489, 573-576 -de Stempels 490-498 -den Heykamp 507-510 -Hirkhuyzenhyde 519-524 -de Hyde 526-528 -het Moerschot 529-570, 618 621, 661 679, 701 711, 716-734, 779 782, 792-809 -de Paal 583 589 -de Staart 590 593 -Beekkant 600-617, 680 687, 874 907, -Thielens Hoef 622-657, 688-690 - t Woud 691-698, 712-715 -de Landweer 698-700 -den Heyman 737-757 -de Lage Logt 758-768 -de Hyde 771-778 -de Heyde 783-787 -de Plak 789-791, 919-943, -Venkant 811-817, 914 -Heesakkers 818-846 -de Spijt 481-482, 847-849, -de Beekgraaf 850-871 -het Rotven 944 961, 989-1027
-de Logt 962-983 -het Moleneind 984-988 -Hoogstraat 1028-1039, 1101-1148, 1211-1213,1258 1277, -Dungense kant 1040-1054 -Triest 1055-1100 -Raveschotsche Heyde 1149-1173 -Kleine Molenstraat 1174-1184, 1192-1210 -den Kwaden Akker 1186-1191 -Maaskantje 1214-1223 -Molenstraat 1224-1247 -Palse Heyde 1250-1256 -de Hey bij de Brandse stoep 1278-1281 -de Brandsche heyde 1282 1292, 2352 2355, 2367-2397 -de Horsik 1293-1305, 1313-1321 -de Brandsche Hoef 1306-1312, 1323-1326 -de Meugheuvel 1327-1376, 1387-1397 -de Leenakker 1377-1382 -Donkse straat 1386-1388, 1398-1405 -Hermesveldje 1405-1413, -Groote Molenstraat 1414-1423 -de Zwaan 1425-1434 -de Keer 1436-1441, 1450-1455 -St. (An)Teunisakker 1444-1449 -de Hyde aan den Dungensen kant 1456-1476 -Halder 1536-1542, 1570 1572, 2758 2760, 2795-2797 -de Willigen Akker 1539-1542 -de Zandberg 1543-1555 -de Doorenboom 1556-1559 -Halderse Akkers 1561-1569 -den Krayenakker 1575-1580 (bij de Groote Leeuw en Laag Donderswijke) -Hoog en Laag Donderswijke 1581-1586 -den Blesakker 1590-1595 -Steltstukken en de Flaas 1596-1598 -Theede 1599-1609, 1711-1714, 1740 1743, 1782 1795, 1808 1814, -Lagen Schuilenburg 1610-1616 -Hogen Schuilenburg 1617-1619 -Lage Heikant 1620-1623 -de Hopvelden 1624-1629 -Volmeerse Akker 1630-1633 -Kleine Volmeer 1634-1638 -den Kivitsakker 1639-1644 -de Volmeer 1645-1647 -de Nieuwe Erf 1648-1655 -den Akker 1656-1668 (met Verbrande-, Hoogen-, Bles-, Graafen Hengakker) -de Hoef 1669-1672 -het Busselen 1674-1676 -de Kool- en Ribakker 1677-1680 -de Oude Hoef 1683-1687 -den Heykant 1690-1692 -den (Molen)berg 1693-1701, 1726-1727 -den Brouwmeer 1702-1710 -de Bleeken of
Groote wyde 1715-1722 -de Hoeve 1728-1733 -de Donk 1734-1739 -Gestelsche Bosch 1744-1746, 1755-1768 -de Mortel 1749-1751 -de Langen Akker 1769-1773 -den Hogaart 1777-1781 -den Klopberg 1796-1805 -de Hoeve 1816-1820 -den Boezenberg 1821-1823 -Zegenwerp 1823-1885 -Oud Herlaer 1887 1900, 2899-2964 -Sneppenscheut 1901-1905 -den Houw 1906-1933 -Haanwijk 1934-1938 -Haanwijkschen Berg 1939-1950 -Korte en Lange Boonakkers 1961-1967 -Beekschen Akker 1975-1978 -Haanwijksche Akkers 1951-1960, 1968 1974, 1979 1987 -den Venakker 1988-1992 -het Maarsel 1993-2000 -de Midakkers 2001-2038 -den Beemdkant 2041-2056 -Ruymel 2059-2062 -Lokaart 2063-2097 -Bij de Schutsboom 2098-2103 -de Jonker 2098-2100 -het Hemelrijk 2102-2104, 2118-2128 -het Kleine Hemelrijk 2111-2113 -het Leeken 2115-2118 -de Plijn 2129-2166, 2177-2214 -Venstraat 2167-2176 -Sleeuwenhoef 2190-2192 -de Vogelzang 2194-2214 -de Patersberg 2216-2224 -de Pettelaar 2225-2241 -de Pettelaarse Hoef 2242-2253 -de Horsikse Hoef 2254-2291 -de Horsik 2292-2297, 2460-2467 -den Heykamp 2298-2305 -de Horsikse straat 2306-2321 -in t Emaus 2308-2309, 2313 2314, 2326 2319, 2357-2372 - t Hoog Emaus 2310-2312, 2315, 2320 2321 -Varrenbroek 2322 2339, 2588 2594, 2643-2658 -Pettelaarsestraat 2328 2332, 2643-2649 -het Berkveld 2334-2339 -Plijn, buitendijks 2350-2351 -Brandse straat 2393-2406 -de Roodstaart 2404-2406 -Krakestein 2407-2416 -de Stokhoek 2417-2422 -den Hazenbaard 2424-2429 -Slingerbos 2432-2434 -de Dommelakker 2446-2453 -Horsik buitendijks 2454-2459 -op de Vaart 2468-2474
-Bellenbroek 2475-2533, 2569-2587 -den Hoge Keer 2491-2495 -de Keer 2496-2497 -Bellenbroeksdijkje 2534-2539, 2567-2568 -de Donk 2540-2568 -de Lange Winkels 2560-2565, 2596-2618 -Dragonderskamp 2578-2583 -Ossekampen 2620-2629 -Haverkampen en Paardsweyden 2630-2642 -Ruymelse Beemden 2659-2703 -de Waay 2704-2706 -de Biezen 2707-2712 -Vinkerswyde vanouds den Bruul 2714-2720 -de Warande 2722-2727 -de Korsbeemd 2728-2734 -den Laagen Bruul 2736-2745 -den Waard 2747-2752 -Halderse Brug 2747-2754 -de Theederbeemden 2756-2793 -Balsbroek 2807-2814 -Dooibroek 2821-2863 -Ouden Beemd en Laagveld 2844-2846 -de Horsten en Horstenhyde 2847-2853 -de Haas 2854-2856 -de Staar 2857-2861 -den Houw 2864-2885 -Houwsestraat 2869-2873 -de Wouwelaar 2884-2890 -in de Mortel 2891-2895 -het Sterrenbosch 2899-2910 -de Damveldjes 2911-2914 -den Hoogen Turf 2915-2917 -den Lagen Turft 2918-2920 -de Varkenshorsten 2926-2930, 2979-2980 -den Kleine Turf 2937-2939 -Eymkensbeemd 2940-2942 -de Hoge acht Mergen 2952-2956 -de Endekooy 2957-2960 -de Paardswyde of Afgegraven wyde 2961-2964 -den Hulst 2975-2978 -het Holder 2981-2988 -de Koeweide 2989-2994 -Pettelaarsche Schans 2995-3020 -den Omloop 3001-3003 -den Kersenmaker 3006-3009 -den Lieskamp 3021-3023 -den Bultkamp 3030 3036 -de Hoge en Lage Ossenkampen 3036-3046 Bron : BHIC GA 5184 1103 Maatboek1792, herzieningen 1806-1808 en BHIC GA 5184 1107 Onbebouwde eigendommen 1816
8. Bevolkingsregister 1830 Buurtschap huisnummers -Herlaar 1-33a -Thede 35-55 -Heide 55a - 74a, 80 84b -Zegenwerp 75-79 -Dorp 80-121 -Gemonde 122-171 -Hezelaar 172-212 -Beekkant 213-231, 237, 239-245b -Beekkant (Heesakkers) 232-236 -Stokhoek 238, 246-271 -Plak 272-274 -Venkant 275-281 -Maaskantje 282-351 -Horsik 352, 358-377 -Mugheuvel 353-357a -Ruimel 378-393 -Hemelrijk 394-406b -Plijn 407-422 -Haanwijk 423-435 -Oud Herlaar 436-438 -Pettelaar 439-447 9. Kadaster Bron : BHIC GA 5184 1160 Register van bevolking 1830 9.1 Secties Sectie A B C D E F genaamd Haanwijk Horsik Het Heesselaar Gemonde Zegenwerp Gestel 9.2 Sectie delen Sectie A Het Bossche Veld De Petelaar De Patersberg Oud-Herlaar Den Houw Het Dooibroek De Vogele Zang De Haanwijkse Akkers Haanwijk De Waarden Sectie B De Pettelaar De Ossche Kampen
De Donk De Lange Winkels De Horsiksche Hoef Het Varenbroek Den Horsik De Vaart Het Bellen broek De Heide De St. Antonius Akkers Den Mugheuvel De Hoogstraatsche Akkers De Molenstraatsche Akkers De Triest Sectie C Het Moleneind Het Roden Ven De Hoge Logt De Lage Logt Den Heiman De Tielsche Hoeve Het Moerschot De Plak Den Stokhoek Den Beekkant De Heesakkers Sectie D Sectie E Sectie F De Beemden De Molenakkers Den Geenen Berg Het Look De Sleebeken De Prang Het Heesselaar De Kaatsche Hoeve Gemonde Den Breeden Pad De Wiel De Gemondsche Akkers Het Doggelen De Theere Beemden De Volmeer De Kievits Akkers Schuilenburg De Haldersche Akkers De Theesche Akkers De Theere Heide Zegen werp Het Balsbroek De Plijn Het Hemel Rijk De Mud Akkers Den Haanwijkschen Berg Den Beemdkant Ruimel De Ruimelsche Beemden
Nieuw-Herlaar Halder De Thee Den Gestelschen Bosch Het Dorp De Dommel Akkers De Ruwenberg Het Lookert Het Hemel Rijk De Brandsche Heide Het Krakenstein Bron : http://watwaswaar.nl/, voorheen www.mijnwoonomgeving.nl 10. Bevolkingsregister 1850 Wijk Gehucht Huisnummers A Halder 1-41 Theede 42-115 Dorp 116-177 B Gemonde 1-66 Hezelaar 67-135 C Stokhoek 1-62 Wout 63-104 Maaskantje 105 130 D Mugheuvel 1-20 Horsik 21-30 Ruimel 31-52 Hemelrijk 53-65a Plijn 66-88 Haanwijk 89-94 Pettelaar 95 112 Bron : BHIC GA 5184 1165 t/m 1168 Bevolkingsregister Wijk A t/m D Opmerking : Na 1935 is Wijk A opgesplitst in Wijk A en Wijk E 11. Afdeling Heide, Halder en Dorp 1847 1935. 12. Straatnamen 1952. In 1950 wordt voorgesteld om de wijkindeling te laten vervallen en over te gaan tot indeling in straten, pleinen en buurtschappen. Dit vanwege de toename van het aantal woningen, dat tot verwarring leidt bij de tot dan toe gebruikte wijkindeling. Op 16 september 1952 besluit de raad het voorstel over te nemen. De oude benaming of omschrijving waren : 1. Petrus Dondersplein 2. Weg van café Jansen tot aan de Dommelbrug 3. Theesestraat of Theerestraat van Dommelbrug tot Halder 4. Heistraat of Esscheweg
5. Mgr. Hermuslaan 6. Zegenwerp 7. Theere- of Theese Heide 8. Schuilenburg 9. Halderse akkers 10. Halder tot de brug 11. Straatje van Bullens naar winkel Sanders 12. Weg Sint-Michielsgestel Schijndel 13. Weg langs de middenstandswoningen naar de Schijndelseweg 14. Gemondseweg tot aan de Kaart 15. Hezelaar 16. De Genenberg 17. De Wielse Hoeven 18. De Kaartse Hoeven 19. Den Hoogert of Gemonse akkers 20. Verharde weg van de Kaart tot grens Boxtel 21. Straat van het Kerkeind 22. De Lariestraat 22a. Kruisstraat 23. De Loopstraat 24. Loopstraat naar de Veestraat langs de Brede Pad 25. Heesakkerseweg 26. Pleintje t.o. R. K. Kerk 27. Middenweg Dommelterrein 28. Rondweg Dommelterrein 29. Spijt 30. Bestaaande zandweg op de Heesakker 31. Kerkpad over de Heesakker naar Eekels 32. Nieuwe verbindingsweg v.d. Spijt naar Schijndelseweg 33. Nieuwe weg langs de Beekgraaf op de Heeakker 34. Nieuwe weg op de Heesakker uitlopende op de Spijt 35. Verbindingsweg v.d. nieuwe weg langs de Beekgraaf naar de bestaande Zandweg op op de Heesakker 36. Verb. weg van de Zandweg op de Heesakker naar de verharde Heesakkersestraat 37. Verb. weg van de Zandweg op de Heesakker naar de Heesakkersestraat. (Kunstweg) langs de oude school 38.. 38b. Beekkantsestraat 39. Wegje naar Seminarie 40. v. Beekkantsestraat naar Heesakker 41. Ringweg langs nieuwe woningen in het Beekkantblok 42. De Bus 43. Tielse Hoeven 44. Venkantsestraat 45. Zandstraat 46. Zijweg Den Dungen 47. Berkdijk 48. Hoogstraat tot de Molen 49. Verlengde Hoogstraat 50. Verb. weg v.d. Prov. Kunstweg naar het einde v.d. Verlengde Hoogstraat 51. Grinselsestraat 52. Hoofdweg van Nol van Kuyk tot Grens Den Dungen 53. Verbindingsstraatje tussen Prov. Weg (K. v.d. Westelaken) en de Grinselsestraat (bakker v.d. Westelaken) 54. Kleine Molenstraat 55. Grote Molenstraat 56. Straat van zuivelfabriek naar Grote Molenstraat
57. Bospad. gewijzigd in Bosscheweg 58. De Donksestraat 59. Mugheuvelsteegje 60. Horziksestraat 61. Lang Winkelse steeg 62. Nieuw Dijk 63. Branse straat 64. Weg van Overberg naar den Bierwagen 65. Weg van de Bierwagen naar P. v.d. Westelaken 66. v.d. Pettelaarseweg (café Cox) naar Bransestraat (Duifhuis) 67. Verb. weg vanaf boerderij v. Nielen naar J. Mauriks 68. Rooistaartsestraat 69. Kastanjedijk van Brandsestraat naar Pettelaarseweg 70. Weg van Kastanjedijk naar einde Rooistaartsstraat (Kad. Genoemd Pleinsedijk) 71. Verb. weg van Grote Molenstraat naar de Pleinsedijk (achter Hemelrijk) door het Krakestein 72. Vanaf splitsing Overberg tot Rooistaartstraat 73. Vanaf Not. Leemans tot vuilnisbelt 74.Pettelaarseweg (geen huizen) 75. 76. Ruimelsestraat 77. De Mudakkersedijk 78. Ruimel 79. Venstraat 80. De Wolfsdreef 81. Oud Herlaer 82. De pettelaar 83. Haanwijk Nieuwe officiële namen met toelichting na Raadsbesluit 16 september 1952. 1. Petrus Dondersplein Deze naam is officieel vastgesteld bij Raadsbesluit van 4 maart 1937. 2. Torenstraat Naam ontleend aan de gemeente-toren, die staat op het punt waar deze weg aanvangt. 3. Theerestraat Op de oude kadastrale plans komen namen voor als : Theesche straat, Theessche straat, Thersche Heide en Theereheide. De naam Theerestraat is ingeburgerd; derhalve wordt aan deze naam de voorkeur gegeven. 4. Esscheweg Deze weg is in de kadastrale plans bekend onder de naam Heistraat, doch wordt Esscheweg genoemd, welke laatste benaming steeds meer gebruikelijk is geworden en ook door de bewoners van deze weg algemeen wordt gebezigd. Daarom verdient de naam Esscheweg de voorkeur. 5. Mgr. Hermuslaan Deze straat is reeds tientallen jaren door de volksmond zo genoemd, naar aanleiding van het feit, dat de meeste daar staande woningen door het Instituut voor Doofstommen, waarvan Mgr. Hermus directeur was, zijn gebouwd. De naam dient onveranderd te worden gehandhaafd. 6. Zegenwerp De op alle kadastrale plans voorkomende naam Zegenwerp dient te worden behouden. 7. Theereheide
Alhoewel op de kadastrale plans naast Theereheide ook Theesche heide voorkomt, wordt aan de eerst genoemde naam de voorkeur gegeven, aangezien de tweede naam door de bevolking nimmer wordt gebruikt. 8. Schuilenburg Deze naam is overgenomen van de kadastrale plans. 9. Halderse Akkers Deze naam is overgenomen van de kadastrale plans. 10. Halder De op de kadstrale plans voorkomende benaming Halder is ook in de volksmond gebruikelijk en wordt dus gehandhaafd. 11. Schildershof Het kleine complex huizen, dat aan deze straat ligt is van oudsher Schildershof genoemd. Deze naam is als straatnaam over te nemen. 12. Schijndelse weg De naam Schijndelse weg is ingeburgerd en komt ook op de kadastrale plans voor. 13. Beemdweg Deze naam is ontleend aan de aan de overzijde gelegen beemden, die in de volksmond de Beemd genoemd wordt. 14. Gemondse weg De ingeburgerde benaming Gemondse weg dient behouden te blijven. 15. Hezelaar Op de kadastrale kaarten komen voor deze buurtschappen de namen Het Heeselaar en het Heesselaar voor. Gebruikelijk is echter de naam Hezelaar, welke naam ook reeds in het bevolkingsregister van 1850 voorkomt. 16. Genenberg Deze naam is ontleend aan de kadastrale kaarten. 17. De Wielse Hoeven Deze naam is ontleend aan de kadastrale kaarten. 18. De Kaatse Hoeve Deze naam is ontleend aan de kadastrale kaarten. 19. De Hogert Alhoewel op de kadastrale kaarten de naam Gemondsche Akkers voorkomt, is deze buurtschap in de volksmond sinds mensenheugenis de Hoogert genoemd, waarschijnlijk tengevolge van de hoge ligging van deze gronden. 20. St. Lambertusstraat Deze straat heeft geen oorspronkelijke benaming. Zijnde de hoofdstraat van het kerkdorp Gemonde, wordt het gewenst geacht te noemen naar de beschermheilige van genoemd kerkdorp. 21. Kerkeind Deze naam is ontleend aan de kadastrale kaarten. 22. Lariestraat Deze naam is ontleend aan de kadastrale kaarten en ook in de volksmond gebruikelijk.
23. Loopstraat Kadastrale benaming is overgenomen. 24. Brede Pad Ontleend aan kadastrale benaming. 25. Nieuwstraat Alhoewel deze straat in de kadastrale kaarten De Heesakkerse straat wordt genoemd is het gebruik van de naam Nieuwstraat reeds vele tientaljaren ingeburgerd. 26. Dommelplein Deze benaming is gebruikelijk sinds in 1935 de bocht, die de rivier de Dommel vroeger maakte, is afgesneden. 27. Middenweg Deze naam is gekozen, omdat deze straat midden over het door Dommelbocht afsnijding verkregen Dommelterrein loopt. 28. Dommelstraat Deze naam is ontleend aan de in de nabijheid stromende rivier de Dommel. 29. Spijt Deze van oudsbekende benaming dient te worden gehandhaafd. 30. Korenstraat Deze naam is gekozen om er aan te herinneren, dat de gronden van de Heesakkers eertijds voornamelijk uit korenakkers bestond. 31. Heesakkerstraat Deze naam is gekozen om de van ouds bekende naam Heesakkers te doen voortleven. 32. Hoefstraat Deze naam is ontleend aan de oude benaming De Hoef, die in de volksmond gebruikt werd ter aanduiding van de gronden waarover deze weg gedeeltelijk loopt. 33. Beekgraaf De naam Beekgraaf was in de volksmond reeds gebruikelijk, en is waarschijnlijk ontstaan als gevolg van het feit, dat langs deze weg een klein beekje liep, welke loop in 1942 echter is omgelegd. 34. Hondsklauw Het punt waar deze straat in de Spijt overgaat is van oudsher Hondsklauw genoemd.. het ontstaan van deze naam is niet bekend. 35. Gijzelaarsstraat Deze naam is gekozen ter herinnering aan het feit, dat het in de onmiddelijke nabijheid aan deze straat gelegen Seminarie Beekvliet gedurende de bezettingsjaren 1940 1944 door de Duitsers als gijzelaarskamp werd gebruikt. 36. Victoriastraat Deze naam is ontleend aan de naam der voetbalclub Victoria, die te dezer plaatse gedurende vele jaren haar voetbalterrein had. 37. Oude-Schoolstraat Deze naam is ontleend aan het daar staande schoolgebouw, hetwelk tot 1910 als gemeentelijke openbare school werd gebruikt.
38. Beekkant Deze naam komt voor op de kadastrale kaarten en is ook in de volksmond gebruikelijk. 38a. Beekvlietstraat Deze naam is gekozen, omdat het eindpunt (of beginpunt) gelegen is nabij de hoofdingang van het Seminarie Beekvliet. 39. Seminarielaan Deze straat is als oprijlaan van het Seminarie te beschouwen, vandaar deze benaming. 40. Kromme weg Benaming ontleend aan groot aantal bochten op een zeer kort traject. 41. Molenbergstraat Naam ontleend aan de terreinhoogte, die door deze straat wordt omsloten en waarop vroeger een windmolen stond. 42. De Bus Deze naam is voor deze buurtschap reeds van oudsher gebruikelijk. 43. Tielse Hoeve Deze naam (alhoewel in de volksmond uitgesproken als : Tiellishoef ) is ingeburgerd en komt ook op de kadastrale kaarten voor. 44. Venkant Deze straat, die op de kadastrale kaarten als De Venkantsche straat voorkomt, wordt in de volksmond met Venkant of Ventkantje aangeduid. 45. Zandstraat Deze benaming is bij de bevolking ingeburgerd. 46. Zijweg Den Dungen Dit gedeelte weg maakt deel uit van de verharde weg van Den Dungen naar de Prov. Weg St.Michiels Gestel Schijndel en wordt in de volksmond Zijweg Den Dungen genoemd. 47. Berkdijk Deze naam is ontleend aan de kadastrale kaarten. 48. Hoogstraat Deze naam komt op de kadastrale kaarten voor en is ook in de volksmond gebruikelijk. 49. Verlengde Hoogstraat Aangezien deze weg geen kadastrale aanduiding heeft, doch beschouwd kan worden als een voortzetting van de Hoogstraat, wordt de naam Verlengde Hoogstraat het meest aanvaardbaar geacht. Opgemerkt wordt, dat de bewoners deze straat wel eens aanduiden als Kuipertjeswal doch dat uit de kadastrale kaarten blijkt, dat hiermede bedoeld is een verbindingsweg tussen de onderhavige straat en de Zandstraat. 50. Triestweg Naam ontleend aan de kadastrale benaming De Triest. 51. Grinsel Deze naam is reeds ingeburgerd en komt ook op de kadastrale kaarten voor. 52. Maaskantje
Alhoewel deze weg op de kadastrale de Gestelse weg wordt genoemd, wordt aan de naam Maaskantje de voorkeur gegeven, ten einde deze ingeburgerde naam ter plaatse te behouden. 53. Schoolstraatje Deze straat werd door de mannelijke schoolgaande jeugd van het Maaskantje jarenlang gebruikt om de aan het einde van de straat gelegen school te bereiken. 54. Kleine Molenstraat Bestaande naam, die ook op de kadastrale kaarten voortkomt. 55. Grote Molenstraat Bestaande naam, die ook op de kadastrale kaarten voortkomt. 56. St. Jacobusstraat Deze straat heeft geen oorspronkelijke benaming. Aangezien het Maaskantje parochieel ressorteert onder Den Dungen is de naam van deze straat ontleend aan de naam van de beschermheilige van de Parochie Den Dungen. 57. Boschpad Deze grensstraat met de gemeente Den Dungen wordt in de volksmond en ook kadastraal Boschpad genoemd. 58. Donksestraat Deze naam is ingeburgerd en komt ook op de kadastrale kaarten voor. 59. Mugheuvelsteegje De kadastrale benaming is overgenomen. 60. Horziksestraat De kadastrale benaming is overgenomen. 61. Langewinkelse Steeg De kadastrale benaming is overgenomen. 62. Nieuwe Dijk De kadastrale benaming is overgenomen. 63. Brandse straat De kadastrale benaming is overgenomen 64. St. Michielsstraat Deze straat heeft noch kadastraal noch in de volksmond een naam. De gekozen naam is afgeleid van de naam van de beschermheilige van de parochie dezer gemeente. 65. Gildestraat Deze naam is gekozen omdat op een perceel langs deze straat sinds mensenheugenis de `schutsboom` stond van het Gilde `St. Antonius en Barbara`. 66. Duifhuisstraat Deze benaming is gekozen omdat deze straat de Pettelaarse weg met `het Duifhuis` verbindt. 67. Stokhoekstraat Teneinde de buurtschapsnaam `Stokhoek` niet verloren te laten gaan, is het wenselijk deze naam aan deze straat te verbinden.
68. Rooistaartstraat Het betreft hier een ingeburgerde naam, die gehandhaafd kan blijven 69. Kastanjedijk Deze naam is ingeburgerd en dient behouden te blijven. 70. Pleinsedijk De kadastrale benaming is overgenomen. 71. Krakensteinweg Deze weg loopt door de percelen, die kadasteraal `Het Krakenstein`worden genoemd. 72. Ruwenbergstraat Deze benaming is ontleend aan de aan deze weg gelegen kostschool voor jongens `Huize Ruwenberg`. 73. Hemelrijkstraat Deze benaming is ontleend aan het aan deze weg gelegen landgoed `Hemelrijk`. 74. Pettelaarseweg Het betreft hier een ingeburgerde naam, die behouden dient te blijven. 75. Kapelbergstraat Deze naam is gekozen daar deze straat leidt naar de op Ruimel gelegen `Kapelberg`. 76. Lookertstraat De naam is afgeleid van de kadastrale benaming`het Lookert`. 77. Mudakkersedijk De kadastrale benaming is overgenomen. 78. Ruimel De kadastrale benaming van deze buurtschap kan behouden blijven, te meer daar deze ook in de volksmond gebruikelijk is. 79. Venstraat De kadastrale benaming is overgenomen 80. Wolfsdreef De kadastrale benaming is overgenomen 81. Oud Herlaar De kadastrale benaming is overgenomen 82. Pettelaar De kadastrale benaming is overgenomen 83. Haanwijk De kadastrale benaming is overgenomen Bron: Gemeenteraadsbesluit16 september 1952 Sint-Michielsgestel, 17 juli 2008 Jef van Veldhoven, lid van de Toponiemwerkgroep
- - -