Actieve 5 de gevels Renoveren van theorie naar praktijk

Actieve 5 de gevels Renoveren van theorie naar praktijk ir. Marcus Peeters lector onderzoeker: pba Bouw pba Vastgoed coördinator onderzoekskern DUBiT: Duurzaam Bouw je in Team Odisee Hogeschool campus Dirk Martens - Aalst marcus.peeters@odisee.be

Inhoud 1. Inleiding 2. Goede dakopbouwen bij renovatie 3. Belangrijke aandachtspunten 4. Groendaken 5. Parkeerdaken 2

Het platte dak vandaag = 5 de gevel Groendak Energiedak Waterdak Parkeerdak 3

Plezierdak Foto: Gaston Rooftop Bar en Restaurant Foto: PCE Foamglas 4

Tuinbouwdak Foto: De Punt - Roof Food Gent 5

Hoe gaan we dit realiseren? Eerst dakonderzoek! Zie vorige workshop 6

Hoe gaan we dit realiseren? Fundamentele eisen (EU-bouwproductenrichtlijn): 1. Mechanische weerstand en stabiliteit 2. Brandveiligheid 3. Hygiëne, gezondheid en milieu 4. Veiligheid en toegankelijkheid bij gebruik 5. Bescherming tegen geluidshinder 6. Energiebesparing en warmtebehoud 7. Duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen 7

We starten met een goede dakopbouw Twee goede, één foute en één verbeterde foute. 9

Odisee - Dubit Goede dakopbouw 1 warm dak (gewoon) warm dak Samenstelling van onder naar boven - Dakvloer + afschotlaag - Dampscherm (indien isolatie niet dampdicht) - Isolatie - Afdichting - Eventueel ballast (grind, tegels, groendak, parking, ) 10

Warm dak bron: WTCB TV 215 Sterke thermische belasting van afdichting en isolatie Dus: afdichting en isolatie met ATG voor het platte dak ATG: agrément technique / technische goedkeuring, zie www.butgb.be 11

Warm dak renoveren Veronderstelling: bestaande dak is nog OK, maar versleten 1. Geen bijkomende isolatie en bestaand bitumineus dak = overlagen met nieuwe bitumineuze toplaag = keuze aan toegevoegde eigenschappen: B roof (t 1 ), wortelwerend, reflecterend, 2. Geen bijkomende isolatie nodig en bestaande kunststofafdichting = altijd (deel) te slopen 3. Bijkomende isolatie gewenst en bitumineus dak = op bestaande verder werken 4. Bijkomende isolatie gewenst en kunststofafdichting = bestaande afdichting verwijderen of insnijden. Indien verwijderen enkel bij losse plaatsing geen verder sloop 12

Warm dak renoveren (geval 3) - voorbeeld Voorwaarden: Bestaande isolatie en bestaande afdichting in goede staat Hygro-thermische studie bepaalt minimum isolatiedikte. Aandachtspunten: Goede hechting bestaande opbouw Isoleren opstand Houten lat vooraan Aluminium dakrandprofiel met groot vooraanzicht 13

Odisee - Dubit Goede dakopbouw 2 - omkeerdak omkeerdak Samenstelling van onder naar boven - Dakvloer + afschotlaag - Afdichting (tevens dampscherm) - Isolatie (XPS voor omkeerdak, los geplaatst) - Scheidingslaag (geotextiel) - Ballast (grind, tegels, groendak, parking, ) 14

Omkeerdak bron: WTCB TV 215 Dus: afdichting met ATG voor het platte dak Enkel XPS-isolatie met ATG voor omkeerdak! ATG: agrément technique / technische goedkeuring, zie www.butgb.be 15

XPS voor omkeerdak specifieke toepassing Bron: www.styrodur.be Plat dak: sponning 4 zijden (geen tand en groef) Bron: www.groendak.info Bron: www.blauwplaat.nl de 5de gevel 15/03/2017 16

Omkeerdak renoveren 1. Opnieuw omkeerdak 1. Verwijderen bestaande ballast, geotextiel en isolatie 2. Controle afdichting: staat? Compatibel/verenigbaar met nieuwe afdichting? 3. Nieuwe afdichting, nieuwe isolatie XPS, nieuw geotextiel en ballast 2. Omvormen tot warm dak 1. Verwijderen bestaande ballast, geotextiel en isolatie 2. Controle afdichting: losliggend? nog dienen als dampscherm? 3. Nieuwe isolatie, afdichting en eventuele ballast 17

Omkeerdak renoveren (geval 1) - voorbeeld Voorwaarden: Bestaande afdichting in goede staat Aandachtspunten: Goede hechting bestaande opbouw Maximale dikte één laag met ATG Isoleren opstand Opstandhoogte Dakrandafwerking 18

Omkeerdak renoveren (geval 2) - voorbeeld Voorwaarden: Bestaande afdichting in goede staat, dienst doen als dampscherm? Of gewoon overlagen met nieuw dampscherm? Aandachtspunten: Goede hechting bestaande afdichting Isoleren opstand Dakrandafwerking 19

Odisee - Dubit Koud dak (hout) FOUTE dakopbouw 20

Koud dak = probleemdak Condensatie aan onderzijde multiplex: Oppervlaktecondensatie ventilatielucht (koude winterochtend met open hemel) Oppervlaktecondensatie warme vochtige binnenlucht door onvolkomenheden dampscherm (leidingen, tussenmuren, randen) Dampdiffusie door zeer matige dampdichtheid PE-dampscherm Verhoogd risico op lekken: Talrijke ontluchtingsbuizen, aansluiting Niet alle koude daken zijn probleemdaken! 21

Koud dak renoveren 1. Omvormen tot warm dak 1. Best bestaande isolatie tussen de spanten verwijderen, niet altijd praktisch mogelijk 2. Indien bestaande isolatie behouden blijft: hygro-thermische studie 2. Verbeterd koud dak 1. Overlagen afdichting 2. Inblazen isolatie 3. Mogelijk mits talrijke voorwaarden (zie verder) 22

Odisee - Dubit Koud dak renoveren Veilige vuistregel NIEUW 2/3 R tot 1. ventilatiebuisjes weg 2. oude afdichting = dampscherm? 3. nieuwe isolatie en afdichting OUD 1/3 R tot 23

Odisee - Dubit Verbeterd koud dak? Verbeterd (?) koud dak 1. ventilatiebuisjes weg 2. luchtspouw weg 3. vochtgestuurd dampscherm 24

Odisee - Dubit Verbeterd koud dak Conclusie WTCB: mogelijk mits talrijke randvoorwaarden die vandaag niet standaard zijn op werf? Verbeterd (?) koud dak blijft af te raden als standaardoplossing: zie WTCB Contact 2-2012: http://www.wtcb.be/homepage/index.cfm?cat=publications&sub=bbri-contact&pag=contact34&art=520 25

Verbeterd koud dak Vraagt zorgvuldigheid op 3 niveaus Onderzijde (binnen) Goed ventileren en voldoende verwarmen in winter maximaal BKK III, liever BKK II vochtgestuurd dampscherm: winter RV 30% (= hoogste dampdichtheid) / zomer RV 80% (= laagste dampdichtheid droging naar binnen) Leidingspouw (liefst geïsoleerd) met dampopen binnenafwerking Luchtdichtheid dampscherm controleren (blowerdoor) wat met tapes op lange termijn? 26

Verbeterde koud dak Vraagt zorgvuldigheid op 3 niveaus In de dakopbouw zelf Geen vocht insluiten bij plaatsing Weersomstandigheden, tegelijkertijd aanbrengen van hele opbouw Relatieve vochtigheid 75% Droog hout (gordingen, OSB, multiplex) gebruiken: houtvochtgehalte 18% Dampopen isolatiemateriaal Minerale wol, cellulosevlokken, Winter = inwendige condensatie = geringere thermische prestatie 27

Verbeterd koud dak Vraagt zorgvuldigheid op 3 niveaus Bovenzijde (buiten) Zo warm mogelijk in de zomer (droging!) Zwarte dakafdichting Geen ballast (geen terras, groendak, ) Geen schaduw (andere gebouwen, bomen, ) Eventueel bijkomende dampscherm + isolatie op dakvloer Verminderd condensatie in isolatie tussen gordingen Dakhelling 2% respecteren! 28

Inhoud 3. Belangrijke aandachtspunten 1. Dampscherm 2. Afschot 3. Continuïteit isolatieschil 4. Hemelwaterafvoeren 5. Dakrandafwerking 6. Wandaansluiting 7. Dakdoorbrekingen technieken 8. Veiligheid 30

Dampscherm / afdichting = luchtdicht Aansluiten dampscherm op dakafdichting Met voldoende overlapping aan alle randen en details Hechtend indien mogelijk (met PE-folie 0,2 mm enkel overlap) Keuze dampscherm TV 215: tabellen 31

Keuze van het dampscherm Stappenplan: 1. Bepalen van de binnenklimaatklasse (BKK): I, II, III, IV (tabel 12) 2. Bepalen dampschermklasse: E1, E2, E3, E4 (tabel 14) 3. Keuze geschikte dampscherm (tabel 13) 4. Plaatsingswijze (tabel 15) Opmerking: alle tabellen keuze dampscherm uit TV 215 Hoofdstuk 6 (WTCB) 32

Woning met goede ventilatie = BKK II 33

+ veel voetnoten 34

Zelfklevend dampscherm niet in deze tabel. Zie technische fiche voor dampschermklasse 35

Plaatsing dampscherm Zelfklevende dampschermen (van E2 tot E4): zie fabrikant (*) (*): ALU3 niet met solventgedragen lijmen 36

Afschot = een goede waterhuishouding Bron: WTCB TV 215 afb. 27 Nominale helling van het dakvlak en van de dakgoten Bij renovatie en onvoldoende of foute helling Bron: WTCB TV 215 Afschotisolatie kan oplossing bieden 38

Afschotisolatie berekenen U-waarde Bron: EPB-Vlaanderen: Transmissiereferentiedocument 2010 39

Afschotisolatie - legplan Bron: PCE Foamglas 40

Odisee - Dubit Bouwknopen continuïteit isolatieschil 1 m Mat (λ in W/mK) Dikte Contact PIR (0,025) 50 mm 25 mm MW (0,040) 80 mm 40 mm CG (0,036) 80 mm 40 mm 42

Odisee - Dubit Bouwknopen continue thermische snede Volgen helling??? Bij afschotisolatie geen probleem Anders: trapsgewijs Cellenbeton Druksterke: C3 Mat (λ in W/mK) Dikte Contact CG (0,050) 100 mm 50 mm de 5de gevel Cellenbeton (0,125) 250 mm - 15/03/2017 43

Hemelwaterafvoer - oppervlakte Ontvangende oppervlakte Geprojecteerde horizontale Helft van aangrenzende opgaande gevels 45

Hemelwaterafvoer maximale waterhoogte h max = h n + h p h p h n n = normaal p = piek 46

Hemelwaterafvoer toegelaten waterhoogte Bij normale werking h n Bij piekafvoer h p Maximum toegelaten waterhoogte h max Te bepalen door ontwerper Aanbevolen waarden: dakvloer h n (mm) h p (mm) h max (mm) beton 50 25 75 staalplaat 35 25 60 Bron: WTCB dossier 2013/02.05 47

Hemelwaterafvoer - diameter NBN EN 12056-3 NBN 306 (1 cm²/m²) NBN EN 12056-3 met bladvanger 48

Hemelwaterafvoer - diameter NBN EN 12056-3 NBN 306 (1 cm²/m²) NBN EN 12056-3 met bladvanger 49

Problematiek bolrooster 50

Horizontale rechthoekig tapbuis Zonder bolrooster of bladvanger Horizontaal en rond = af te raden (nauwelijks debiet bij aanbevolen h n ) 51

Nooduitlaten Nooduitlaatkolk Spuwers 52

Nooduitlaten - noodafvoerkolk Diameter: minimaal 75 mm Maximale afstand tussen 2 nooduitlaten: 30 m Δh Bron: WTCB TV 244 53

Nooduitlaten - spuwers Enkel signaalfunctie Nauwelijks debiet bij aanbevolen h p Diameter spuwer: minimaal 75 mm Bron: WTCB TV 244 54

Dakrandafwerking Aanbeveling afdichting op muur / onder muurafdek degelijke randafwerking loont Asbestbeton afvoeren Foto s: fotoarchief PCE - Foamglas Foto en afbeelding: www.roval.be 56

Wandaansluiting www.roval.be Bron: WTCB TV 244 57

Dakdoorbrekingen technieken Bron: Anjo Bron: WTCB TV 244 58

Veiligheid Toegankelijkheid nieuwe dak: - Enkel voor onderhoud dak - Voor onderhoud dak en technieken - Voor publiek Foto s: XSplatforms 59

Groendaken Foto: PCE Foamglas WTCB: TV 229 61

3 types bron: TV 229 WTCB september 2006 62

Daktuin lichte daktuin Foto: Velux daktuin = uitgewerkte intensieve vegetatie bron: WTCB TV 229 lichte daktuin = eenvoudige intensieve vegetatie (vb: gazon) 63

Begroend dak begroend dak: extensieve vegetatie bron: WTCB TV 229 64

Overzichtstabel Beetje optimistisch - tot ca. 130 kg bron: WTCB TV 229 de 5de gevel 15/03/2017 65

Groendak Minimale substraatdikte NAT gewicht = extra belasting De dun substraat of foute opbouw = minderwaardig groendak Dun substraat = uitdroging in zomer Foto s: fotoarchief Optigreen Foute opbouw = eenzijdige begroeiing = ros dak 66

Samenstelling groen-dak groen groendak dak 67

Isolatie? Drukweerstand! Bij extensieve vegetatie: - alle klassieke isolatieplaten mogelijk Bij intensieve vegetatie: - Cellenglas (warm dak) - XPS met hoge drukweerstand (zie eerder opmerkingen omkeerdak) 68

Beschermlaag op dakafdichting? Ofwel: Dakafdichting met ATG + beschermlaag PE-folie minimumdikte 0,4 mm en losse overlap van minstens 1 m. Ofwel: Dakafdichting met ATG en FLL-getest (of Europese proef EN 13948). (en uiteraard is het niet verboden hierop nog een beschermlaag te plaatsen) Voordeel bitumineus: 2-laags Wortelwerende kwaliteit vlot verkrijgbaar Ondertussen (>20 jaar) bewezen staat van dienst 69

Vegetatie Vlinderstruik Krentenboompje Zevenblad Bamboe 70

Bron: WTCB TV 229 71

Groendak en brand (= KB 12/7/2012; bijlage 5/1) Bron: WTCB Contact 4-2011 bewerkt 72

Groendak en brand Beveiligen tegen brand van buitenaf Substraat Dikte: min. 3 cm Samenstelling: d<10 cm max. 20% organisch Compartimentering indien lengte > 40 m Strook grind of (beton)tegels: 10+80+10= 100 cm Brandmuurtje: hoogte min. 40 cm boven groen Hoogte beplanting Beperkt in zone van d=3 m vanaf as compartiment H (max) = d - 40 cm 73

Buffercapaciteit 50% oppervlak voor infiltratie indien buffercapaciteit (z)onder planten 35 l/m² bedraagt Drain (+ filter): kan tot 50 l/m² (nodig?) 74

Buffercapaciteit 50% oppervlak voor infiltratie indien buffercapaciteit (z)onder planten 35 l/m² bedraagt Substraat: 200 tot 400 l/m³ (dus 10 cm: 20 à 40 l/m²) Foto s 1, 3, 4, 5: Chris Verstockt de 5de gevel 15/03/2017 75

Het parkeerdak 77

Belasting? MTM ca. 30 kn Foto: Land Rover Personenauto s: Vrachtverkeer: Occasionele belasting: brandweer, hulpdiensten, hoogtewerkers, 78

Lastenverdeling Verticale lasten Horizontale lasten Bron: ZinCo.be 79

Het parkeerdak - opbouwen Opbouwen geïsoleerd: warm, omkeer, duo bron: WTCB 80

Warm dak + gietasfalt Voorbeeld: Cellenglas + gietasfalt Gietasfalt = onderhoudsintensief foto s: foamglas 81

Warm dak of omkeerdak met parkeerdaktegels Warm dak = cellenglas + parkeerdaktegels Omkeerdak = XPS hoge drukweerstand + parkeerdaktegels Foto: Zoontjens 82