Federatie van hengelsporfverenigingen Zuidwest Nederiand Bestuur van Hoogheemraadschap van Delfland Postbus 3061 2601 DB Delft Ons kenmerk: HdB/ 02.02.09 Onderwerp: zienswijze op waterplannen Drimmelen, 12 februari 2009 Geacht bestuur. De Federatie van hengelsportverenigingen Zuidwest Nederland ( Federatie ZWN) is een regionale overkoepeling van 275 plaatselijke hengelsportverenigingen. De Federatie ZWN heeft als werkgebied de provincies Zuid-Holland, Zeeland en Noord-Brabant. Op grond van haar statuten heeft Federatie ZWN ondermeer de taak de hengelsportbelangen in het algemeen en die van de aangesloten leden in het bijzonder binnen haar werkgebied te behartigen. Visserijbeheer in relatie tot waterbeheer en natuurbeheer maakt een belangrijk onderdeel uit van deze belangenbehartiging. Deze uit zich ondermeer in het leveren van bijdragen aan het totstandbrengen van zogenaamde visstandbeheercommissies (VBC's), het deelnemen aan deze VBC' s en het geven van bijstand en advies aan de aangesloten verenigingen. Binnen het werkgebied zijn momenteel 16 VBC's operationeel, deels voor de onderscheiden Staatsbinnenwateren en deels voor de onderscheiden waterschapsgebieden. Binnen het werkgebied van Federatie ZWN liggen tien waterschappen/ hoogheemraadschappen. Tot 16 februari liggen de waterplannen van drie provincies en tien waterschappen/ hoogheemraadschappen ter inzage. Deze nieuwe waterplannen zijn tot stand gekomen in het kader van de Europese Kaderrichtlijn Water. De Federatie heeft in het kader van de voorbereiding naar het realiseren van deze plannen zoveel als mogelijk een bijdrage en inbreng geleverd via de georganiseerde bijeenkomsten. De waterplannen zijn voor de sportvisserij van grote betekenis, omdat hierin maatregelen worden voorgesteld die voor de visstand en de sportvisserij in de toekomst effect kunnen hebben. Zaken als visstandbeheer, visserijbeheer, onderhoud en beheer, natuurvriendelijke inrichting, anders dimensioneren van watergangen, terugdringing van de voor het milieu en waterleven gevaarlijke en ongewenste stoffen zijn in vrijwel alle plannen in meer of mindere mate vertaald naar concrete maatregelen. Het zijn allemaal zaken die vragen om maatwerk. Maatwerk waaraan we als georganiseerde sportvisserij graag een bijdrage willen leveren. Deze bijdrage kunnen we leveren via de operationele en nog tot stand te brengen VBC's. Federatie ZWN heeft de waterplannen van de provincies en de regionale waterbeheerders beoordeeld en wil graag gebruik maken van de mogelijkheid hierop haar zienswijze te geven. Zij heeft dit gedaan in samenwerking met de landelijke organisatie Sportvisserij Nederland. De zienswijze bestaat uit deze uniforme brief, een reactie op het betreffende waterplan en daarbij gevoegd een themablad waarin wordt aangegeven wat de gemeenschappelijke 6/esöoscAiweg 4a. 4924 BB Drimmelen Tel.: 0162 687260, Fax: 0162 680408 www. sporivisserljbelangen. nl e-mall: lnfo@sponvlsserijt>elangen. nl
J zienswijze - Sportvisserij Nederland en bij haar aangesloten hengelsportfederaties - is van de georganiseerde sportvisserij op onderwerpen die in vrijwel alle waterplannen worden belicht. U moet daarbij ondermeer denken aan: Actief Biologisch Beheer, natuurvriendelijke oevers, onderhoudsbaggeren ed. In het vertrouwen dat u met onze zienswijze en inbreng rekening zult houden en ons bij de verdere uitwerking zult betrekken, teken ik. Metjvriendelijke groet, Narriens het bestuur.\av^biondina Federatie ZWN Bijlagen: Zienswijze/ reactie op waterplan Themablad met standpunten/ zienswijzen
Zienswijze/ reactie het ontwerp Waterbeheerplan Delfland vanuit het (sport)visserijoogpunt We kunnen eigenlijk kort zijn en aangeven dat er weinig kritiekpunten of punten van aanbeveling zijn op dit ontwerpplan. Het is in het plan van Delfland heel goed te zien, dat men bij dit waterschap veel verder is met de implementering van de KRW. Men komt in het beheerplan zelfs toe aan redelijk gedetailleerde integrale gebiedsvisies die KRW-proof zijn. In het gehele beheerplan is het cijfer-, kaart- en beeldmateriaal bijzonder illustratief bij het toelichten van de kenmerken, kansen, knelpunten en te nemen maatregelen in het gebied. Bij Delfland begint de sportvisser als belangrijke gebruiker van de watersystemen in het gebied langzaam in beeld te komen. Zo zijn op de inleidende A4-formaat afbeelding van hoofdstuk 4 en 5 sportvissers te zien die gebruik maken van het water. In het plan wordt aangegeven (pag. 30 bij ambities) dat meer fysieke ruimte nodig is voor waterberging, kadeverbetering, natuurvriendelijke EN visplaatsen. Veel wordt ingezet op het aanbrengen van natuurvriendelijke oevers. Ik mis hierbij in het plan de afstemming met het sportvisserijgebruik. Aanleg van natuurvriendelijke oevers mag in principe geen verlies aan bestaande vismogelijkheden voor sportvissers betekenen. Onder recreatief medegebruik wordt de bereidheid van Delfland verwoord om met het opstellen van beleid, het uitvoeren van projecten en het onderhoud aan water en waterkeringen rekening te houden en mee te werken aan verbetering van het recreatief medegebruik. Uit de verwoorde ambitie blijkt echter niet voldoende dat Delfland zich voldoende realiseert wat verbetering van recreatief medegebruik voor sportvissers inhoudt. Wat ik echt mis in het beheerplan is de aanpak van het kroosprobleem. Natuurlijk zal door de algehele inzet aan maatregelen om de ecologische en chemische water- en waterbodemkwaliteit te verbeteren het kroosprobleem op den duur worden opgelost. Echter momenteel is het kroosprobleem in sommige watergangen dusdanig bepalend voor het niet kunnen bereiken van KRW-doelen en voor het zelfs volledig ontbreken van een duurzame visstand dat aandacht daarvoor in het waterplan noodzakelijk is. Vooral in veel stedelijke gebieden veroorzaakt het kroosprobleem stinkende, zwart uitziende, zuurstofarme en nauwelijks vis bevattende wateren. Echter in hoofdstuk 10 wordt dat bij de bespreking van het gebied Haagland niet gesignaleerd. Mogelijk doordat veel van de betreffende watergangen geen primaire boezemwatergangen zijn. Alhoewel in de gemeente 's-gravenhage de primaire boezemwatergangen in Loosduinen en Benoordenhout door veelvuldige kroosdekken nauwelijks vis bevatten. Door baggeren wordt een deel van het probleem op termijn opgelost. Echter zolang er geen consequent beleid is voor het doorspuiten c.q. schoonmaken van alle duikers in zo'n gebied en de diepte voor die duikers en er geen goed doorspoelplan voor de betreffende gebieden is, zal het probleem niet snel worden opgelost.
Standpunten Sportvisserij Nederland m.b.t. enkele thema's Sportvisserij Nederland De volgende thema's worden behandeld: 1. Participatie van de georganiseerde sportvisserij 2. Vismigratie 3. Actief Biologisch Beheer en beheervisserijen 4. Natuurvriendelijke oevers 5. Beheer en onderhoud 1. Participatie van de georganiseerde sportvisserij De uitwerking van diverse KRW-doelen kan grote gevolgen hebben voor de sportvisserij en de visstand. Daarom spreken we de wens uit dat de sportvisserijorganisaties actief worden betrokken bij de keuzes over en uitvoering van de te nemen maatregelen. Deze participatie dient in beginsel te verlopen via een visstandbeheercommissie (VBC), die voor alle Rijkswateren en Waterschapsgebieden is opgericht of opgericht zal worden. Sportvisserij Nederland onderkent het belang van VBC's en werkt actief mee aan de oprichting hiervan en aan het vormgeven van een duurzaam visserijbeheer door het opstellen en uitvoeren van visplannen. De VBC moet een effectief overlegplatform vormen, waarin ook de sportvisserij invloed uit kan oefenen op besluitvorming over de uitvoering van de hieronder genoemde thema's. Op deze manier kan men binnen een VBC komen tot een breed gedragen visplan waar waterbeheerders, terreinbeheerders en visrechthebbenden gezamenlijk achter staan. Voor de sportvisserij wordt daarmee ook invulling gegeven aan de binnen het KRW-beleid geformuleerde, gewenst participatie van betrokken maatschappelijke organisaties bij het waterbeheer. 2. Vismigratie De sportvisserij staat in principe (zeer) positief tegenover het herstel en het bevorderen van vismigratiemogelijkheden. Enkele aspecten komen daarbij in de planvorming c.q. voorgenomen maatregelen niet altijd voldoende in beeld: Vismigratie treedt niet alleen in stromende wateren op, maar ook in stilstaande wateren en in polders; Alle vissen hebben de behoefte te migreren: om zich voort te planten, voedsel en leefruimte te zoeken, te overwinteren en bij evt. calamiteiten; Alle vissoorten migreren bij niveauverschillen in twee richtingen: omhoog en omlaag; Moderne gemalen zijn 'gehaktmolens' voor de vissen die erin terechtkomen; Waterkrachtcentrales veroorzaken een aanzienlijke vissterfte en vormen zowel in stroomafwaartse richting als in stroomopwaartse richting een grote barrière voor de vismigratie. De georganiseerde hengelsport pleit daarom met het oog op een natuurlijke, zichzelf instandhoudende visstand en de implementatie van de Europese Kaderrichtlijn Water voor maatregelen die de vismigratie in beide richtingen mogelijk maken: Visgeleiding bij waterkrachtcentrales en gemalen om vissterfte te voorkomen en vrije migratie mogelijk te maken; In principe geen nieuwbouw van waterkrachtcentrales in Nederland; De toepassing van visvriendelijke turbines of pompen bij waterkrachtcentrales en gemalen om de vissterfte zo klein mogelijk te maken. Indien units vervangen moeten worden, moeten visvriendelijke alternatieven verplicht worden gesteld; De aanleg van vispassages bij stuwen; Aangepast beheer van sluizen; Registratie van alle vismigratieknelpunten in KRW-gebieden op www.vismiqratie.nl
3. Actief Biologisch Beheer en beheervisserijen Het uitvoeren van Actief Biologisch Beheer (het drastisch uitdunnen van de brasemstand) om ecologische doelen te bereiken wordt door Sportvisserij Nederland afgewezen. Dergelijke ingrepen worden beschouwd als symptoombestrijding en staan haaks op het streven naar ecologisch gezonde en duurzame visstanden. De ingreep kent ook grote ethisch-maatschappelijke bezwaren in geval de gevangen vis dient te worden gedood. Het uitdunnen van vis(soort)en is, als directe ingreep in - en daarmee verstoring van het ecosysteem water, slechts in uitzonderlijke gevallen te rechtvaardigen ten behoeve van zwaarwegende menselijke gebruiksdoelen. Aanleiding Bij de implementatie van de KRW wordt de vis expliciet als beheersinstrument genoemd. Zowel in het handboek 'Van troebel naar helder' van de STOWA als in het concept-advies van het MNP wordt het ingrijpen in de visstand geadviseerd om de doelen van de KRW te bereiken. Hierbij wordt ingezet op een sterke reductie van bodemwoelende vis waarbij zowel wordt gestreefd naar het verminderen van het (vermeende) negatieve effect van bodemwoelende vis op de waterkwaliteit als op het bereiken van afgeleide KRW-doelen voor vis (na te streven percentages vis). In tegenstelling tot de tot voor kort gangbare opvatting van ABB als eenmalige en aanvullende ingreep, wordt nu ook het regelmatig afvissen van bodemwoelende vis als KRW-maatregel geadviseerd (zogenaamde beheervisserijen). Dit staat ons inziens haaks op het standpunt van de Staatssecretaris van Verkeer & Waterstaat (bij Ex-ante evaluatie) dat uiterst terughoudend dient te worden omgegaan met grootschalige reductie van visbiomassa t.b.v. waterkwaliteitsdoelen. Bovengenoemde ontwikkeling staat ook haaks op het bestaande beleidsstandpunt ABB dat in het verleden door de sportvisserij is ingenomen. Daarnaast vormt deze ontwikkeling een bedreiging voor de sportvisserijbelangen, een visstand bestaande uit 25 tot 50 kilo vis per ha is onnatuurlijk laag en niet interessant voor de sportvisser. Feiten en onduidelijkheden Er zijn geen harde bewijzen dat ABB als maatregel werkt, dit vanwege de vele andere systeemgerichte maatregelen die tegelijkertijd zijn uitgevoerd. Er kan ook worden gesteld dat ABB niet werkt omdat er meren helder zijn geworden zonder dat er bodemwoelende vis is verwijderd. Er bestaan geen harde bewijzen dat vis verantwoordelijk is voor blauwalgenbloei. Ook in wateren zonder vis (of wateren waar de vis uit is verwijderd) komt blauwalgenbloei voor. De ecologische kwaliteit in termen van "doorzicht" e.d. van veel wateren is de afgelopen 10 jaar sterk verbeterd. De relatie met eventuele ABB maatregelen is niet duidelijk en zeker niet hard te maken. Voorbeeld is het Veluwemeer, in dit water zijn meerdere maatregelen genomen en is ook afgevist. Het doorzicht is aanzienlijk verbeterd. Wat betreft de visserij kan worden vastgesteld dat er al sinds 1960 gericht op brasem en voorn is gevist. De intensiteit van deze visserij is echter afgenomen terwijl het doorzicht is verbeterd. Niet duidelijk is wat de effecten zijn van systeemgerichte maatregelen die nu zijn ingezet. 2027 is nog ver weg. Ingrijpen in de visstand terwijl nog geen duidelijk zicht is- of een prognose is opgesteld over - op de effecten van dergelijke maatregelen maakt een duidelijke evaluatie van gevoerd beheer onmogelijk. Met als risico dat lange termijn maatregelen in het gedrang komen of zelfs niet meer worden uitgevoerd. In de decembernota KRW en in de laatste nota waterhuishouding wordt terughoudendheid m.b.t. ABB geadviseerd. ABB zoals nu wordt gepropageerd is inherent en aantoonbaar niet-duurzaam. De manier waarop ABB nu als zeer goedkope maatregel wordt neergezet, zal leiden tot een korte termijn symptoombestrijding wat de invoering van structurele systeemgerichte maatregelen in gevaar kan brengen.
ABB gaat op grond van subjectieve natuurbeelden en een onvoldoende onderbouwde referentiesistuatie voorbij aan de intrinsieke waarde van vissen (esthetisch aspect). In een aantal wateren vindt onttrekking van benthivore vis plaats. Meestal is dit onderdeel van een door de VBC vastgesteld visserijbeheer. Onttrekking (exploitatie) s echter altijd gericht op een visserijdoel, niet primair als waterbeheermaatregel. De uitlegbaarheid van en het draagvlak voor een reductie in visbiomassa is bij de sportvisserij-achterban uitermate gering. De huidige vangsten lijken trendmatig af te nemen, het grootschalig verwijderen van vis zal niet goed vallen. Het maatschappelijke belang van de sportvisserij is groot en dient bij de keuze en uitvoering van maatregelen te worden meegewogen. Relevant hierbij of in overleg met de visserij-organisaties (in VBC-verband) alternatieven kunnen worden ontwikkeld. 4. Natuurvriendeiiji<e oevers Een KRW-maatregel die in veel beheergebieden is voorzien, is de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Dit kan een positief effect hebben op de visstand, omdat de maatregel leidt tot een uitbreiding van geschikte paai- en opgroeigebieden en productie van macrofauna als visvoedsel. Dit kan leiden tot een meer gevarieerde visstand. Bij de aanleg van natuurvriendelijke oevers willen we echter een kritische kanttekening plaatsen. De aanleg van natuurvriendelijke oevers kan er toe leiden dat de bereikbaarheid en de bevisbaarheid voor sportvissers aanzienlijk wordt beperkt. In het slechtste geval is de oever in het geheel niet meer bruikbaar voor de sportvisserij. Het is belangrijk dat bij de aanleg van natuurvriendelijke oevers rekening wordt gehouden met de belangen van de sportvisserij en de overige watergerichte recreatie. Dit betekent concreet dat voldoende bevisbare oevergedeeltes aanwezig zijn en dat eventuele belangrijke (wedstrijd)trajecten ook in de toekomst door de sportvisserij gebruikt kunnen worden. Wij verzoeken u daarom bij de aanleg van natuurvriendelijke oevers rekening te houden met de bereikbaarheid van het water voor recreanten en sportvissers. In dit verband verzoeken wij u aan uw beheerplan toe te voegen dat de locaties waar natuurvriendelijke oevers worden aangelegd, zo veel mogelijk (in VBC-verband) worden afgestemd met onze organisatie. Op deze wijze ontstaat optimaal draagvlak voor uw uitvoering van deze KRW-maatregel. 5. Beheer en onderhoud Bij het beheer en onderhoud van watergangen wordt op veel plaatsen steeds meer rekening gehouden met de aanwezige natuurwaarden. Enerzijds is het voor de visfauna een goede zaak dat de natuurfunctie meer leidend is in het uit te voeren onderhoud, anderzijds kan dit de nodige gevaren en beperkingen opleveren voor de visstand en de sportvisserij. Schonen Verschillende waterschappen beperken het schonen van watergangen en laten een steeds uitbundigere waterplantenbegroeiing toe. De uitgebreidere waterplantenbegroeiing leidt tot een uitbreiding van geschikte paai- en opgroeigebieden en productie van macrofauna als visvoedsel. Het is van belang dat ook in de wintermaanden voldoende bovenwaterplanten (zoals riet en lisdodde) aanwezig zijn, waartussen de vissen beschutting kunnen vinden tegen aalscholverpredatie. Het 'dichtgroeien' van wateren kan in ecologisch opzicht echter ook beperkingen met zich mee brengen, o.a. door een versterkte zuurstofdynamiek, afbraakprocessen e.d. Ook zijn sterk begroeide wateren minder aantrekkelijk voor sportvissers, algemeen medegebruik en beleving. Daarom is het belangrijk dat vooral in belangrijke hengelsportwateren voldoende open water aanwezig blijft.
Baggeren Baggeren is in veel gevallen een goede maatregel, die een positief effect kan hebben op de visstand. Bij het baggeren moeten echter wel enkele 'regels' in acht worden genomen, om een mogelijk negatief effect op de aanwezige vissen te minimaliseren. De werkzaamheden kunnen het best in oktober of november plaats vinden. Door de dalende watertemperatuur zijn de aanwezige vissen minder actief, waardoor hun zuurstofbehoefte lager is dan in de zomermaanden. De vis is bij de in deze maanden heersende temperatuur echter nog wel in staat om een goed heenkomen te zoeken. Bovendien wordt in deze periode minder schade aan visbroed en vegetatie toegebracht. Ook de juiste methode van baggeren kan de schade van werkzaamheden aan vis verminderen. Het werken met een cutterzuiger is het meest visvriendelijk, omdat hierbij vrijwel geen opwerveling van slib optreedt. Peilbeheer In veel (landbouw)gebieden is er een tegennatuurlijk waterpeilbeheer, waarbij de waterstand in de wintermaanden lager is dan in de zomer. Voor de visstand is het van belang dat het winterpeil niet zo laag is, dat de waterdiepte (te) gering wordt. Als de gebiedsfunctie dit mogelijk maakt, kan het best een natuurlijk waterpeilbeheer of een vast waterpeil gedurende het hele jaar worden ingesteld. Vissterfte als gevolg van een geringe waterdiepte in combinatie met hevige kou, kan op deze manier zoveel mogelijk worden voorkomen. Als de gebiedsfunctie een tegennatuurlijk waterpeil vereist, is het van belang dat er in het watersysteem voldoende diepe gedeeltes aanwezig zijn, waar de vis kan overwinteren. Eventueel kunnen speciale overwinteringkuilen worden aangebracht.