Beleidsnota visstandbeheer Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden

Transcriptie

1 Beleidsnota visstandbeheer Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Versie maart 2010 Auteurs: Peter Heuts & Marjan Holtman

2 Colofon Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Postbus GJ Houten Bezoekadres: Poldermolen 2 Houten Telefoonnummer: (030) Alarmnummer Wilt u calamiteiten melden? Zoals olie, dode vissen of dieren of gevaarlijk afval. Bel dan het alarmnummer (030) Het waterschap is 24 uur per dag bereikbaar. Belt u buiten kantooruren? Dan waarschuwt de boodschappendienst de medewerker die dienst heeft. Heeft uw melding of klacht geen spoed? Stuur dan een naar post@hdsr.nl. Daarin vermeldt u: - een omschrijving van uw melding of klacht; - de locatie; - uw naam; - uw telefoonnummer. Kijk ook op Tekening voorpagina: symbiose van bittervoorn en zwanenmossel. Dit is een goed voorbeeld van een samenwerking tussen twee totaal verschillende organismen, met voordeel voor beiden. 2

3 Samenvatting Wat doet het waterschap? Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden realiseert een gezond en duurzaam watersysteem. Dit is een van haar belangrijke taken. Het waterschap streeft daarbij naar: - het bereiken van haar ecologische doelen; - een goede chemische kwaliteit voor alle wateren. Met de inwerkingtreding van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) is haar verantwoordelijkheid hiervoor concreet ingevuld. Vis is een expliciet onderdeel binnen de ecologische doelen. Het waterschap biedt de visserijsector ruimte om daar waar het verantwoord is hun sport en beroep uit te kunnen oefenen. Het waterschap faciliteert daarbij het (recreatief) medegebruik, voor zover dit binnen haar taken ligt. Verantwoordelijkheden Het waterschap is verantwoordelijk voor: - een goede visstand die hoort bij de ecologische doelen; - de monitoring van de visstand; - de rapportage daarover aan Brussel. en maatregelen Het waterschap stuurt op de ontwikkeling van een gezonde visstand. Dat doet zij door verschillende maatregelen te nemen. Deze maatregelen heeft het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden opgenomen in verschillende plannen. Zo stuurt het waterschap de ontwikkeling van de visstand deels zelf. Dit zijn plannen als het waterbeheerplan Water Voorop! en watergebiedsplannen. Ook sportvissers en de beroepsvisserij beïnvloeden de visstand. Bijvoorbeeld door het wegvangen en uitzetten van vis. Het waterschap streeft ernaar om samen met de visserijsector ervoor te zorgen dat het visserijbeheer aansluit bij de doelen. Dit zijn de ecologische waterkwaliteitsdoelen, doelen voor overige functies en het (recreatief) medegebruik. Wat is het beleid voor visstandbeheer en visserijbeheer? Deze Beleidsnota visstandbeheer schept de beleidskaders voor visstandbeheer en visserijbeheer. Zodat het waterschap de ecologische doelen in haar waterplannen kan realiseren. Dit geldt ook voor de ecologische doelen in de plannen van de provincies Utrecht en Zuid-Holland. Deze doelen zijn gericht op vis. Hierbij heeft het waterschap aandacht voor het (recreatief) medegebruik van het oppervlaktewater. Visstandbeheerplannen Het waterschap streeft ernaar om visstandbeheerplannen op te stellen. Dat doet zij binnen twee jaar na vaststelling van deze beleidsnota. In deze plannen worden de regionale kaders voor het onttrekken en uitzetten van vis bepaald. Visplannen Daarnaast stelt de sport- en beroepsvisserij een visplan op. Het visstandbeheerplan stelt daarvoor het kader. Dit visplan is een belangrijke basis voor het verlenen van visrechten door het waterschap. In het visplan is het uitzetten en onttrekken van vis opgenomen. 3

4 Visrechten Het uitgeven van visrechten is een belangrijk instrument van het waterschap. Deze taak blijft het waterschap doen. Wel streeft het waterschap ernaar de uitgifte van visrechten te uniformeren en eenvoudiger te maken. Gebruik van het water Het waterschap vindt het belangrijk dat mensen gebruik maken van de wateren die zij beheert. Zij staat dan ook positief tegenover (recreatief) medegebruik van de wateren in haar gebied. Het waterschap biedt daarnaast de visserijsector ruimte om hun sport en beroep uit te oefenen. Dit doen zij daar waar het verantwoord is. Hierbij is het van belang dat het medegebruik: - duurzaam is; - aansluit bij de doelstellingen vanuit het waterbeheer; - geen negatieve effecten heeft op andere functies. De zorg voor de visstand is een gezamenlijk belang. Ook is het een gezamenlijke verantwoordelijkheid van het waterschap en de visserijpartners. Welke instrumenten gebruikt het waterschap? Een goede afstemming tussen het waterschap en haar visserijpartners is belangrijk. Het waterschap streeft daarom naar een actieve en open communicatie met haar visserijpartners. Ook wil zij structureel overleg. Het waterschap ziet een visstandbeheercommissie en visplannen als goede instrumenten om dit verder vorm te geven. Voorgenomen beleid Het beleid van het waterschap is samen te vatten in de volgende beleidsregels: Duurzaam watersysteem en visstandbeheer 1. Het waterschap streeft zo veel mogelijk naar een autonome ontwikkeling van de visstand. De visstand stelt zichzelf in op de milieuomstandigheden en de leefomgeving. Het waterschap kan de visstand positief beïnvloeden door: - verbetering van de habitat (leefomgeving) van de vis; - verbetering van de waterkwaliteit; - opheffen van barrières die de vismigratie belemmeren. 2. Het waterschap stelt visstandbeheerplannen op. In deze plannen beschrijft het waterschap het visstandbeheer in relatie tot het waterbeheer op regionaal niveau. Het doel is om kaders aan te geven. Binnen deze kaders voert de visserijsector het visserijbeheer uit. 3. Het waterschap kan ook direct de visstand beïnvloeden. Daarvoor kan zij actief biologisch beheer (ABB) toepassen. Dat doet het waterschap door de visstand selectief uit te dunnen (actief visserijbeheer). Deze maatregel wordt alleen toegepast in combinatie met gelijktijdig uit te voeren brongerichte maatregelen. Een onderzoek voorafgaand aan ABB maakt dit inzichtelijk. Ook moet dit onderzoek aantonen dat actief biologisch beheer noodzakelijk is. 4. Het waterschap volgt het landelijke beleid voor visstandbeheer. De Unie van Waterschappen heeft een beleidskader voor het waterbeheer en visstandbeheer opgesteld, de Adviesnota beleid waterbeheer-visstandbeheer. Die nota vormt het uitgangspunt van deze Beleidsnota visstandbeheer van De Stichtse Rijnlanden. Daarnaast formuleert LNV regelmatig beleid voor de rijksbinnenwateren. De minister vraagt in deze beleidnotities aan andere waterbeheerders haar beleid te volgen. 4

5 Visserijbeheer en visrecht 5. Visuitzettingen zijn in de regel niet toelaatbaar. Behalve als: - deze uitzettingen niet leiden tot een verslechtering van het aquatisch systeem. Dit is de leefomgeving van vissen; - deze handelingen niet in strijd zijn met de doelstellingen van de KRW; - deze handelingen niet in strijd zijn met de doelstellingen van het visstandbeheer. 6. Het onttrekken van vis mag de ecologische waarde van de visstand en het (recreatieve) medegebruik niet schaden. 7. Het waterschap gaat over op uniforme contracten. Ook trekt zij expiratiedata gelijk. Dit betekent dat het waterschap de regels voor de verhuur van water en voor het verlenen van schriftelijke toestemming (juridische term in plaats van vergunning, zie begrippenlijst) op elkaar afstemt. Ook stemt zij deze regels af op haar nieuwe taak als visstandbeheerder. Dat doet het waterschap volgens de KRW. 8. Het waterschap verhuurt bij voorkeur het volledige visrecht. Zij kan hiervan op advies van de visserijsector wel afwijken. Het waterschap splitst in dat geval de verhuur in: - aalvisrecht voor de beroepsvisser; - schubvisrecht voor de hengelsportorganisatie(s). 9. Visrecht hebbenden hebben een door het waterschap goedgekeurd visplan. De verplichting voor het opstellen van een visplan is in de keur van het waterschap geregeld 10. Het waterschap respecteert oude visrechten. Houders van gedoogbrieven krijgen een uniform huurcontract aangeboden. Hierin staat onder andere: - De visrechthebbende is verplicht een visplan op te stellen. Of op te laten stellen. - Het visrecht is alleen overdraagbaar met toestemming van het waterschap. Communicatie en organisatie van het visstandbeheer 11. Het waterschap richt een visstandbeheercommissie (VBC) op voor het beheergebied van het waterschap. Dat doet zij in samenwerking met de visserijsector en overige belanghebbenden. Deze commissie heeft als taak de samenwerking, communicatie en afstemming met de visserijsector en andere belanghebbenden te organiseren. 12. De VBC is een adviesorgaan. De commissie adviseert onder andere bij het opstellen van visplannen en het toewijzen van nieuwe verhuurcontracten. Hoe de VBC dit invult, wordt door de commissie nader uitgewerkt. De VBC behartigt de belangen van zowel de sport- als beroepsvisserij evenwichtig. In principe volgt zij hierbij het beleid van LNV. 5

6 6

7 Inhoudsopgave 1. Inleiding 1.1 Wat is de aanleiding? De doelstellingen De procedure Leeswijzer Wettelijke en beleidskaders Wettelijk kader De Europese Kaderrichtlijn Water De samenhang tussen waterbeheer, visstandbeheer en visserijbeheer De beleidskaders Beleid duurzaam watersysteem en visstandbeheer Wat geldt in het algemeen? De huidige situatie De beleidsstrategie Vismonitoring Beleidsregels Beleid visrecht en visserijbeheer De verhuur van visrecht Het visplan Beleidsregels Communicatie en organisatie van het visstandbeheer Wat geldt in het algemeen De doelstellingen De doelgroepen Hoe verloopt de interactie en samenwerking? Beleidsregels 42 Bijlage 1: Begrippenlijst Bijlage 2: Toelichting Europese Kaderrichtlijn Water Bijlage 3: Samenvatting waterbeheerplan Water voorop! Bijlage 4: De gidssoorten bittervoorn en ruisvoorn (T. van der Spiegel) Bijlage 5: Literatuur Adviesnota beleid waterbeheer-visstandbeheer, Unie van waterschappen, e.a. (januari 2006) 7

8 Snoek, jager in helder water (foto: Sportvisserij Nederland) 8

9 1. Inleiding 1.1 Wat is de aanleiding? Ruim 10 jaar geleden was het waterschap zich er al van bewust dat een goede visstand voor een gezond en duurzaam water belangrijk is. Jaren was er echter onduidelijkheid of visstandbeheer nu wel of niet een taak van het waterschap was. Met de inwerkingtreding van de Europese Kaderrichtlijn Water is de verantwoordelijkheid van het waterschap concreet ingevuld voor het bereiken van ecologische doelen en een goede chemische kwaliteit voor alle wateren. Vis is een expliciet onderdeel binnen deze ecologische doelen. Hiermee is het waterschap verantwoordelijk geworden voor een goede visstand, die behoort bij deze ecologische doelen. De Unie van waterschappen heeft in een adviesnota de taakopvatting over het visstandbeheer nader uitgewerkt (kader 1, p. 10). Met deze Beleidsnota visstandbeheer stelt het bestuur van het waterschap nadere beleidskaders vast voor een duurzaam visstand- en visserijbeheer binnen het beheergebied.. Regionaal onderzoek naar de visstand vormt mede de basis voor het beleid in deze beleidsnota. Zie ook kader 2, p. 16. Samenwerking met de visserijsector essentieel Ook sportvissers en de beroepsvisserij beïnvloeden de visstand, door bijvoorbeeld het wegvangen en uitzetten van vis. Een essentiële peiler onder deze Beleidsnota visstandbeheer is de samenwerking met de visserijsector. Deze samenwerking heeft mede geleid tot voorliggende beleidsnota. De verantwoordelijkheid voor het visserijbeheer ligt wettelijk bij de visrechthebbende. Afspraken Naast de publiekrechtelijke taak voor het behouden en realiseren van een duurzame visstand heeft het waterschap binnen het visserijbeheer ook een privaatrechtelijke taak. Voor de invulling van deze taken heeft het waterschap afspraken met het Visserijplatform Stichtse Rijnlanden (VPSR) gemaakt over de verhuur van viswater. Deze afspraken worden door deze beleidsnota bestuurlijk bekrachtigd en geformaliseerd. 1.2 Doelstellingen Deze beleidsnota heeft de volgende doelen: 1. Het waterschap formuleert het beleid voor het visstandbeheer. Daarmee geeft zij uitvoering aan de verplichtingen van de Europese Kaderrichtlijn Water. 2. Het waterschap stuurt de ontwikkeling van een gezonde visstand door het actief treffen van verschillende maatregelen (bijvoorbeeld vispassages en natuurvriendelijke oevers). Ook streeft het waterschap ernaar om uitgangspunten voor de ontwikkeling van een duurzame visstand in haar taken (beheer- en inrichting) door te vertalen. 3. Het waterschap realiseert de communicatie, samenwerking en afstemming met de beroepsvisserij en hengelsportverenigingen. 9

10 . Kader 1: Over de Adviesnota beleid waterbeheer-visstandbeheer De Adviesnota beleid waterbeheer-visstandbeheer is opgesteld onder regie van de Unie van waterschappen. Dat gebeurde in april Het waterbeheer is hierin als volgt beschreven: Waterbeheerders zijn publiekrechtelijk verantwoordelijk voor het kwantitatieve en kwalitatieve waterbeheer. Daarnaast verhuren zij privaatrechtelijk meestal visrechten. Dat doen zij voor zover zij eigenaar van wateren zijn. Sportvisserijorganisaties en beroepsvissers zijn als huurders van het visrecht bevoegd de visstand te beheren. Dit beheer is gerelateerd aan de visserij. Onder dit beheer valt ook het wegvangen en uitzetten van vis. De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) zette de relatie tussen de waterbeheerder en de sport- en beroepsbinnenvisserij als visrechthebbenden in een nieuw licht. De waterbeheerder is verantwoordelijk voor de visstand en het visstandbeheer. Vanuit deze verantwoordelijkheid is hij bevoegd kaders te stellen. Binnen deze kaders voert de visserij haar verantwoordelijkheid uit voor het visserijbeheer. De kleine modderkruiper is een beschermde soort (foto: Sportvisserij Nederland) 10

11 4. Het waterschap stelt een visstandbeheercommissie (VBC) in en beschrijft de rol van het waterschap in een VBC 5. Het waterschap stelt het beleid vast dat zij voert om: - visrechten uit te geven; - schriftelijke toestemming (juridische term in plaats van vergunning, zie begrippenlijst) te verlenen. 6. Het waterschap stemt het visserijbeheer van visrechthebbenden af op haar taken. Dit zijn taken met het oog op de waternatuur en het visstandbeheer. Dat doet het waterschap in samenhang met de vorige doelen. 7. Het waterschap geeft invulling aan het passend (recreatief) medegebruik door de sport- en beroepsvisserij. Dat doet zij vanuit haar brede kijk. 1.3 Procedure Deze Beleidsnota visstandbeheer is door het algemeen bestuur van het waterschap vastgesteld. Daarvoor heeft het waterschap de volgende stappen doorlopen: - Op 25 augustus 2009 heeft het college van Dijkgraaf en Hoogheemraden van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden de ontwerpnota vastgesteld. - De ontwerpnota heeft van 5 oktober tot 12 november 2009 ter inzage gelegen. - Op 16 oktober 2009 organiseerde het waterschap een conferentie. Hier kregen belanghebbenden informatie over de beleidsnota en over de Europese Kaderrichtlijn Water. Er is van gedachten gewisseld over de relatie visstandbeheer en visserijbeheer. Ook is het belang van de samenwerking tussen de waterbeheerder en de visserijsector door de aanwezigen onderschreven. - Op 28 april 2010 heeft het algemeen bestuur van De Stichtse Rijnlanden de definitieve Beleidsnota visstandbeheer vastgesteld. 1.4 Leeswijzer De beleidsnota bestaat naast dit inleidende hoofdstuk uit nog vier hoofdstukken: Hoofdstuk 2: Hierin leest u de wettelijke en beleidskaders die gelden voor deze beleidsnota. Ook leest u hier meer over de Europese Kaderrichtlijn Water. Hoofdstuk 3: In dit publiekrechtelijk onderdeel leest u een opsomming van de beleidsdoelen voor een duurzaam watersysteem en visstandbeheer. Hoofdstuk 4: Dit is een privaatrechtelijk onderdeel. Hier leest u hoe het waterschap omgaat met visrechten. Hoofdstuk 5: Dit hoofdstuk gaat in op de communicatie. Hierin leest u hoe het waterschap het visstandbeheer communiceert en organiseert. Aan het eind van ieder hoofdstuk staan de beleidsregels op een rij. Met daarbij een korte toelichting. Tot slot vindt u een bijlage met achtergrondinformatie. 11

12 Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Huurders visrecht Sport- en beroepsvisserij Waterbeheer Visstandbeheer VBC Visserijbeheer Inrichting & beheer leefomgeving van de vis Beleidsnota visstandbeheer Waterbeheerplan beleid visstandbeheer & verhuur viswater Watergebiedsplannen regionale visstandbeheer Plannen Kaders voor visserijbeheer Visplannen onttrekken en uitzetten van vis Schema 1. De relatie tussen het waterbeheer, het visstandbeheer en het visserijbeheer, inclusief de diverse plannen. Toelichting: Het waterschap is verantwoordelijk voor het waterbeheer. In het waterbeheerplan staan maatregelen beschreven om de doelstellingen voor een goede ecologische toestand te halen. In de watergebiedsplannen worden deze maatregelen op regionale schaal uitgewerkt. Het visstandbeheer is een onderdeel van het waterbeheer. In de Beleidsnota visstandbeheer zijn de privaatrechtelijke en publiekrechtelijke taken vastgelegd. In visstandbeheerplannen wordt op regionale schaal invulling gegeven aan het beleid visstandbeheer. De visserijsector is verantwoordelijk voor het visserijbeheer, het benutten (onttrekken en uitzetten van vis) van de visstand. De visserijsector legt het visserijbeheer vast in visplannen. Om het visserijbeheer en het visstandbeheer op elkaar af te stemmen wordt een Visstandbeheercommissie (VBC) opgericht. Deze commissie adviseert bij het opstellen van visplannen en visstandbeheerplannen. 12

13 2. Wettelijke en beleidskaders Binnen welke kaders stelt het waterschap haar beleid op? Maar ook: wat is de Europese kaderrichtlijn Water? In dit hoofdstuk leest u een antwoord op deze vragen. 2.1 Wettelijk kader Wie is verantwoordelijk? Waterbeheerders zijn publiekrechtelijk verantwoordelijk voor het kwantitatief en kwalitatief waterbeheer. Daarnaast verhuren zij privaatrechtelijk visrechten. Dat doen zij voor zover zij eigenaar van wateren zijn. Sportvisserijorganisaties en beroepsvissers zijn als huurders van het visrecht bevoegd de visstand te benutten. Dit is het visserijbeheer. Onder dit beheer valt ook het wegvangen en uitzetten van vis. Zij zijn hiervoor bevoegd volgens de Visserijwet. Relatie waterbeheerder en sport- en beroepsbinnenvisserij De Europese Kaderrichtlijn Water richt zich op het behalen van chemische en ecologische doelen. De visstand is één van de indicatoren voor een goede ecologische kwaliteit. Daarmee zet de KRW de relatie tussen de waterbeheerder en de sport- en beroepsbinnenvisserij als visrechthebbenden in een nieuw licht. De waterbeheerder formuleert niet alleen de doelen en maatregelen, maar heeft ook zicht op de visstand in het beheergebied. Denk aan de leeftijdsopbouw, abundantie en soortensamenstelling. In het verlengde hiervan bemonstert en beoordeelt de waterbeheerder de visstand. Daardoor krijgt de beheerder verantwoordelijkheden op het gebied van het visstandbeheer. Dit zijn verantwoordelijkheden naast de rechten en verantwoordelijkheden van de visserijsector op dit terrein volgens de Visserijwet. Het doel is het bereiken en behouden van een gezond leefmilieu voor vissen, met een daarbij horende gezonde en passende visstand. De waterbeheerder gaat het uitgeven van visrechten hierop afstemmen. Daarmee wordt voldaan aan: - de beleidsdoelen van de waterbeheerder; - de instandhoudingsdoelen van de Vogel- en habitatrichtlijn; - de doelstellingen volgens de KRW. Verhuur van visrecht De huurder van het visrecht is een hengelsportorganisatie of beroepsvisser. Volgens de Visserijwet is de huurder visrechthebbende en heeft de bevoegdheid om: - vis te vangen; - vis uit te zetten; - regels voor de visserij te stellen. Dit is het geval als de verhuurder daaraan geen nadere voorwaarden heeft gesteld. De visrechthebbende is daarmee in privaatrechtelijke zin bevoegd tot visserijbeheer. Hoe hij hier invulling aan geeft, wordt weergegeven in een visplan. 13

14 2.2 De Europese Kaderrichtlijn Water De Europese Kaderrichtlijn Water verplicht de waterbeheerders om doelen voor de visstand te formuleren. Ook moeten de beheerders maatregelen treffen om onder andere deze doelen te realiseren. Waterbeheerder Deze taakstelling legt een publiekrechtelijke verantwoordelijkheid voor het visstandbeheer bij de waterbeheerder. De waterbeheerder, het waterschap, is verantwoordelijk voor het waterbeheer en het visstandbeheer. Daarnaast zorgt de waterbeheerder voor de leefomgeving van de vis. Daarvoor zijn doelstellingen en maatregelen geformuleerd in het waterbeheerplan Water voorop! Deze doelstellingen hebben een resultaatsverplichting. Het oppervlaktewater moet van een goede kwaliteit zijn De KRW biedt een leidraad bij het opstellen van de ecologische componenten van deze beleidsvisie. Uit de KRW volgt de verplichting om: - een goede ecologische toestand te bereiken; - een goede chemische kwaliteit voor alle wateren te bereiken. 2.3 De samenhang tussen waterbeheer, visstandbeheer en visserijbeheer Het waterschap is verantwoordelijk voor het waterbeheer en het visstandbeheer. De waterbeheerder zorgt voor de leefomgeving van de vis. Hoe hij dit uitvoert staat in het waterbeheerplan en watergebiedsplannen. In deze Beleidsnota visstandbeheer zijn de publiekrechtelijke en privaatrechtelijke zaken met betrekking tot de visstand weergegeven. Dit vormt het kader voor de visserijsector voor het benutten van de visstand. De wijze waarop de visserijsector dit invult, wordt weergegeven in visplannen (zie schema 1, p. 12). Sport- en beroepsvisserij kunnen invloed hebben op de visstand. En daarmee op het bereiken van doelstellingen vanuit het water- en natuurbeheer. Ook maatregelen vanuit het waterbeheer kunnen de visstand beïnvloeden. Dit raakt aan vraagstukken van verantwoordelijkheden, bevoegdheden en aansturing. Publiekrechtelijk en privaatrechtelijk In deze Beleidsnota visstandbeheer leest u de publiekrechtelijke en privaatrechtelijke zaken over de visstand. Dit vormt het kader voor de visserijsector om de visstand te benutten. De manier waarop de visserijsector dit invult, leest u in de visplannen. 2.4 De beleidskaders Om invulling te geven aan de verplichtingen van de KRW stelt het waterschap doelstellingen op. En zij formuleert maatregelen in het Waterbeheerplan Water voorop! om deze doelen te realiseren. De doelstellingen De KRW stelt onder andere doelstellingen voor vis. Vis kan namelijk zowel de ecologie als de fysisch chemische waterkwaliteit beïnvloeden. De visstand wordt bepaald door: - de biotische componenten van het watersysteem. Dit is de levensgemeenschap; - de abiotische componenten van het watersysteem. Dit is de fysisch chemische waterkwaliteit en de morfometrie van het water. 14

15 In de vastgestelde waterplannen van provincies en rijk (plantermijn ) zijn KRWdoelen voor de zogenaamde waterlichamen vastgesteld. Echter in principe geldt de KRW-richtlijn voor al het oppervlaktewater. Voor het zogenaamde overige water (anders dan de waterlichamen) worden nog ecologische KRW-doelstellingen (GEP s) opgesteld door de provincies in samenwerking met de waterschappen. Het waterschap heeft alleen voor de waterlichamen een rapportageverplichting richting de Europese Unie. De plannen Provinciale waterplannen De provincies Utrecht en Zuid-Holland stellen de doelstellingen vast in de provinciale waterplannen. In het waterbeheerplan leest u de maatregelen om deze doelen te realiseren. In de watergebiedsplannen en regiobeheerplannen zijn de maatregelen uitgewerkt die nodig zijn om de gestelde doelen te bereiken. Visstandbeheerplannen Wat dat betekent voor de visfauna, leest u ook in een apart plan. Het waterschap stelt daarvoor visstandbeheerplannen op. Dat doet zij voor verschillende deelgebieden: - Lopikerwaard, - Oude Rijngebied, - Centraal Stedelijk gebied, - Honswijk, - Kromme Rijngebied, - Utrechtse Heuvelrug/Groenraven-oost en Maartensdijk De laatste drie deelgebieden worden mogelijk samengevoegd om een logische visserijeenheid te krijgen. Visplannen Deze visstandbeheerplannen bieden de basis voor de visplannen die de visrechthebbenden opstellen. Adviesnota beleid waterbeheer-visstandbeheer De Adviesnota beleid waterbeheer-visstandbeheer is opgesteld door de Unie van waterschappen. Dat deed zij in samenwerking met de visserijsector (zie kader 1, p. 10). Het document ontvangt u als bijlage bij deze beleidsnota. 15

16 Kader 2: Gebiedsgerichte visie visfauna Het waterschap heeft streefbeelden voor de visfauna opgesteld. Deze zijn vastgelegd in de Gebiedsgerichte knelpuntenanalyse en ontwikkelingsvisie visfauna (De Jong en Hoogerwerf, 2002). De streefbeelden geven een haalbare eindtoestand weer. Hierbij is een optimale leefomgeving voor de visfauna geschetst. Leefgebieden In de leefomgeving van vissen worden drie leefgebieden onderscheiden: - een overwinteringsgebied. Dit zijn diepere delen van een water die niet tot de bodem bevriezen. Hier kan de vis overwinteren; - een paaiplaats en opgroeigebied voor jonge vis. Dit zijn ondiepe delen met paaisubstraat (waterplanten) en beschutting voor jonge vis; - een zomergebied. Dit is een foerageergebied voor jonge en oudere vis. Deze leefgebieden kunnen op korte of grote afstand van elkaar aanwezig zijn. Dat is afhankelijk van de soort. Grote afstand geldt bijvoorbeeld voor trekvissen, zoals de aal. Geen belemmeringen Het is belangrijk dat vissen zonder belemmering tussen deze leefgebieden kunnen migreren. Kunstwerken zoals stuwen vormen fysieke barrières. Deze fysieke barrières binnen het waterschap zijn in kaart gebracht. En er zijn voorstellen gedaan om deze knelpunten op te lossen. Voor 2015 worden ongeveer dertig vismigratieknelpunten passeerbaar voor vissen. De uitvoering hiervan ligt vast in het waterbeheerplan. Figuur 1. Ruisvoorn-snoek watertype; een helder en plantenrijk water met onder andere snoek, ruisvoorn en zeelt (tekening: Sportvisserij Nederland) 16

17 3. Beleid duurzaam watersysteem en visstandbeheer Wat is de beleidsstrategie van het waterschap voor het visstandbeheer? Dat leest u in dit hoofdstuk. 3.1 Wat geldt in het algemeen? Leefgebieden en het opheffen van barrières Een systeemeigen visstand kenmerkt zich door een evenwichtige populatieopbouw. De conditie van de kenmerkende vissoorten is op zijn minst voldoende. Voor een evenwichtige visstand moeten alle leefgebieden aanwezig zijn. Dit zijn de leefgebieden die horen bij het streefbeeld dat is toegekend aan het water. Hierover leest u meer in kader 2, p. 16 en 3, p. 18. Als niet alle leefgebieden binnen één watersysteem aanwezig zijn heft het waterschap daartussen de barrières op. Zodat vis de gebieden kan bereiken waar deze leefgebieden wel liggen. Het is ook mogelijk dat binnen één watersysteem wel alle leefgebieden aanwezig zijn, maar dat de vis deze niet kan gebruiken. Bijvoorbeeld door een fysieke barrière. Of door beheer dat niet overeenkomt met de eisen die de verschillende vissoorten aan het water stellen. Ook dan moet het beheer worden aangepast. Voor een gezonde populatie is genetische uitwisseling noodzakelijk. Het waterschap streeft ernaar om de stand van kenmerkende vissoorten in het rivieren- en polderlandschap waar nodig te herstellen c.q. in stand te houden. Verschillende factoren spelen daarbij een belangrijke rol. Dit zijn factoren zoals een goede waterkwaliteit en het opheffen van migratiebelemmeringen. 3.2 De huidige situatie Verbeterpunten Het streven is om de leefomgeving voor de visstand te verbeteren. In afgelopen jaren is daarom onderzocht wat de mogelijkheden zijn om de migratiebarrières voor vissen in het gebied op te heffen. Er is onderzocht: - wat de levensomstandigheden voor de visfauna zijn; - wat de knelpunten zijn; - welke aanpassingen nodig zijn. Deze aanpassingen zijn als maatregel in watergebiedsplannen opgenomen. Visstandbeheer Daarnaast zijn de volgende zaken in relatie tot het visstandbeheer gedaan: - Er zijn richtlijnen ter bescherming van vissen voor baggerwerken opgesteld en uitgevoerd. - De visstand is in beeld gebracht in een visatlas. - In de deelgebieden neemt de waterbeheerder ieder jaar monsters. Op basis hiervan brengen zij de actuele visstand in kaart. - Er is een vispasseerbare stuw ontwikkeld, een V-stuw. Deze gaat getest worden op zijn bruikbaarheid in het veld. - Er zijn De Wit vispassages aangelegd. 17

18 Kader 3: Streefbeelden en viswatertypologie Viswatertypen Het waterschap streeft naar ecologisch gezond water. Dit water heeft een visstand die past bij het beheergebied. Daarom kiest men in veel gevallen voor visgemeenschappen die passen bij helder en plantenrijk water. Hiervoor komen de OVB-viswatertypen ruisvoorn - snoek (figuur 1) en snoek - blankvoorn in aanmerking. Deze typen zijn opgesteld door de voormalige Organisatie ter Verbetering van de Binnenvisserij. Deze viswatertypen kenmerken zich door: - helder water, - een gevarieerde begroeiing met oeverplanten, - drijfbladplanten, - onderwaterplanten, - kenmerkende limnofiele vissoorten. Zoals snoek, ruisvoorn, zeelt, kroeskarper, bittervoorn, kleine en grote modderkruiper en eurytope vissoorten als baars en blankvoorn. Blankvoorn - brasem In sommige situaties moet men genoegen nemen met minder helder en plantenrijk water. Dit komt door gewenste gebruiksfuncties en onomkeerbare ingrepen in de waterhuishoudkundige situatie. In dat geval is als uiterste streefbeeld het viswatertype blankvoorn - brasem toegestaan. Diep water In wateren dieper dan zes meter streeft het waterschap naar de diepwatertypen baars - blankvoorn en blankvoorn - brasem. Dit is bijvoorbeeld het geval in zandwinplassen. De zichtdiepten in deze diepwatertypen variëren van één meter tot meer dan drie meter. Brasem - snoekbaars Het brasem - snoekbaarstype (figuur 2) vertegenwoordigt het hyper-eutrofe water. Dit is zeer voedselrijk water. Dit type is dus ongewenst met het oog op het streefbeeld. Mede omdat deze fase direct over kan gaan in een systeem dat wordt gedomineerd door cyanobacterieën, zogenoemde blauwwieren. Dit is om volksgezondheidsredenen niet acceptabel. Uitvoering en onderhoud In het waterbeheerplan zijn uitvoerings- en onderhoudsmaatregelen opgenomen om het goed ecologisch peil (GEP) te kunnen halen. Bijvoorbeeld natuurvriendelijk maaibeheer. Gidssoorten Het waterschap heeft twee bijzondere vissen gekozen als gidssoorten die in haar gebied voorkomen. Dit deed zij ter illustratie van eutrofe plantenrijke en heldere wateren. De bittervoorn en de ruisvoorn zijn symbool voor een goed functionerend helder en plantenrijk watersysteem. In bijlage 4 vindt u een beschrijving van deze interessante vissoorten. 18

19 Gedragscode Verder heeft de Unie van Waterschappen een gedragscode opgesteld. Dat deed zij samen met de waterschappen. Hierin beschrijft de Unie de zorg voor beschermde planten en dieren in de reguliere werkzaamheden. Protocollen Ook zijn er werkprotocollen opgesteld. Deze protocollen zorgen ervoor dat waterschappen het beheer en onderhoud uitvoeren volgens de eisen van de Flora- en faunawet. Plannen Het waterschap streeft ernaar om de leefomgeving van vis te optimaliseren. Daar past zij het beheer en onderhoud op aan. Dit is uitgewerkt in watergebiedsplannen en stedelijke waterplannen. Het waterschap heeft een prioritering van stuwen en gemalen in primaire watergangen opgesteld. Dit zijn watergangen die een belangrijk leefgebied voor vis zijn en in aanmerking komen om passeerbaar te worden voor vissen. Studies Tot slot verricht het waterschap een studie naar de mogelijkheden om gemalen visvriendelijk te maken. In een andere studie is de mogelijkheid onderzocht voor karpervisserij. De resultaten zijn vermeld in een literatuurstudie. 19

20 Figuur 2. Brasem-snoekbaarstype, een ongewenste situatie (zie kader 3) van het oppervlaktewater (tekening: Sportvisserij Nederland) 20

21 3.3 De beleidsstrategie In deze alinea leest u wat de beleidsregels zijn van het waterschap voor een duurzaam watersysteem en een gezonde visstand. De reikwijdte visstandbeheer - visserijbeheer In overleg met het Visserijplatform Stichtse Rijnlanden (VPSR) is een afspraak gemaakt over: - de reikwijdte van de uitvoering van visstandbeheer. Dit is het beheer van het water, de leefomgeving van de vis; - het visserijbeheer dat hieruit voortvloeit. Het gaat daarbij om het optimaliseren van zowel de recreatieve als de beroepsmatige visserij. Het visstand- en visserijbeheer gelden voor wateren in het hele beheergebied van het waterschap. Dus ook voor wateren waarvan het waterschap géén eigenaar is of geen visrechten uitgeeft. Keur en Visplan In de keur is geregeld dat de visrechthebbende een visplan moet hebben voor het onttrekken, verplaatsen en uitzetten van vis. Dit geldt voor alle wateren in het beheergebied. Dit visplan wordt door het waterschap gekeurd. Dit visplan stelt de visrechthebbende op in overleg met het waterschap. Hierover leest u meer in paragraaf 4.3 en in kader 10, p. 38. De uitgangspunten Het waterschap formuleert de volgende uitgangspunten voor haar beleid: a) Het waterschap is verantwoordelijk voor de zorg voor de visstand. Het doel van het visstandbeheer is om visstanden te realiseren die horen bij de nagestreefde ecologische en belevingskwaliteit van watersystemen. Voor zover het binnen de taken van het waterschap ligt faciliteert het waterschap daarbij de sport- en beroepsvisserij. Visstanden zijn daarbij altijd doel als wezenlijk onderdeel van aquatische systemen. Hierbij kan specifieke bescherming een rol spelen (Flora- en faunawet, Natura 2000, Rode Lijst-soorten). Daarnaast kan het sturen van de visstand een middel zijn om aquatische ecosystemen te herstellen. Dit noemen we actief biologisch beheer. Het sturen van de visstand is dan een middel aanvullend aan andere (brongerichte) maatregelen (zie beleidsregel 3, p. 26). Daarnaast is de visstand één van de kwaliteitselementen om de kwaliteit van aquatische ecosystemen te monitoren en beoordelen (maatlatten KRW). b) Visstandbeheer, visserijbeheer en waterbeheer hebben een duidelijke relatie. Deze worden daarom op elkaar afgestemd. c) Europese regelgeving is richtinggevend voor het visstandbeheer en het daarop af te stemmen visserijbeheer. Hieronder valt ook de Europese Kaderrichtlijn Water. 21

22 Kader 4: Waterschapstaken en de ontwikkeling van een duurzame visstand Het waterschap stuurt op de ontwikkeling van een gezonde visstand. Dat doet zij door verschillende maatregelen te nemen. Deze maatregelen heeft het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden opgenomen in plannen, zoals het waterbeheerplan Water Voorop! en watergebiedsplannen. Hierbij kan gedacht worden aan de aanleg van natuurvriendelijk oevers en de vispassages bij kunstwerken. Zo stuurt het waterschap de ontwikkeling van de visstand deels zelf. Echter dit wil niet zeggen dat alle knelpunten voor het behoud en ontwikkeling van een duurzame visstand zijn opgelost. Voorbeelden van knelpunten zijn: - De migratie tussen het primaire watersysteem en het secundaire en tertiaire watersysteem vormt op een aantal plaatsen een knelpunt. Peilschotten en hoogwatervoorzieningen bijvoorbeeld kunnen de migratie van vissen nadelig beïnvloeden - De diameter van duikers kan een opstakel zijn voor de migratie van vissen en het opstuwen van kroos, waardoor het water zuurstofloos wordt en vissterfte optreedt. - Voldoende diepte van tertiaire watergangen, zodat deze in de winter niet droogvallen - Groei van exoten in het watersysteem. Het waterschap streeft ernaar om uitgangspunten voor de ontwikkeling van een duurzame visstand in haar taken (beheer- en inrichting van watersystemen) en instrumenten (bijvoorbeeld de schouw en vergunningverlening) door te vertalen. Figuur 3. Sloten en weteringen in het polderlandschap zijn een belangrijk leefgebied van veel vissoorten (tekening: Sportvisserij Nederland) 22

23 d) Het waterschap biedt ruimte aan een duurzame sport- en beroepsvisserij. Dit doet zij voor zover dit past bij de publieke doelen van het visstandbeheer en het waterbeheer. Ook helpt dit bij het in stand houden van het draagvlak bij de beroeps- en sportvisserij om een ecologisch gezond watersysteem te realiseren. e) In deze beleidsnota geeft het waterschap invulling aan rijksbeleid op het gebied van de binnenvisserij. Ook past dit binnen de doelstellingen uit de KRW. Hierbij anticipeert het waterschap zoveel mogelijk op aanstaande wijzigingen in het binnenvisserijbeleid. f) Het waterschap stelt voor de uitwerking van de KRW specifieke visdoelstellingen en maatregelen op. Deze werkt zij uit in watergebiedsplannen en beheerplannen. g) De sport- en beroepsvisserij geven het visserijbeheer vorm binnen de grenzen van: - de KRW; - Natura 2000; - de aalverordening - waterbeheerplan; - watergebiedsplannen. De landelijke organisaties van sport- en beroepsvisserij hebben daar samen met LNV en de Organisatie ter Verbetering van de Binnenvisserij (OVB) een richtlijn voor geschreven: Vissen met Verstand. Het waterschap verwacht in de visplannen de basiselementen uit Vissen met Verstand terug te vinden. De doelstellingen Het beleid van het waterschap is gericht op het watersysteem en de visstand (zie ook kader 4, p. 22). Hiermee wil het waterschap de volgende doelen bereiken: a) In 2015 zijn de maatregelen in het waterbeheerplan uitgevoerd. Daarmee voldoet het waterschap aan de doelstellingen uit de Europese Kaderrichtlijn Water (goed ecologisch potentieel, GEP). Daarbij geldt: - Het GEP voor de visstand past bij de verschillende watertypen in het beheergebied. Ook passen deze bij het algeheel ecologisch functioneren van deze wateren. - Het waterschap werkt maatregelen uit. Dat doet zij aan de hand van het GEP. Ook stelt zij prioriteiten voor gebiedsplannen. Dit zijn zowel watergebiedsplannen als stedelijke waterplannen. In deze plannen staat hoe het waterschap de doelstellingen bereikt. De maatregelen die specifiek op de visstand gericht zijn, leest u ook in het visstandbeheerplan. - Het waterschap stemt de inrichting, het beheer en onderhoud van de watergangen af op het bereiken van het GEP. - Het waterschap voert de maatregelen uit binnen de gebiedsplannen, regiobeheerplannen en grotere projecten. b) Het waterschap zorgt ervoor dat de populaties van beschermde vissoorten in het beheergebied duurzaam in stand blijven. Dit geldt óók voor de soorten van de Rode Lijst. Door de uitvoering van visstandbeheer en visserijbeheer verslechteren andere ecologische waarden niet. c) De inrichting, het beheer en onderhoud van wateren zijn mede afgestemd op: - de visstand (sturend); - het visserijgebruik (flankerend); - de eisen volgens de Flora- en faunawet. 23

24 Kader 5: Monitoring van de visstand Wat is monitoring? Het waterschap zorgt voor reguliere vismonitoring. Daarvoor bemonstert en analyseert zij ieder jaar de visstand in één van de zes deelgebieden. Dat doet het waterschap volgens de Kaderrichtlijn Water. Visstandonderzoek Wil men visuitzettingen of grootschalige visonttrekkingen uitvoeren, dan moet er eerst een nader onderzoek worden uitgevoerd. Om zo de noodzaak van deze ingreep te bepalen. De initiatiefnemer van de ingreep betaalt de kosten voor het onderzoek. Als de huurder en verhuurder niet inhoudelijk tot overeenstemming kunnen komen, dan vragen zij een onafhankelijk en deskundig advies of onderzoek. Bijzondere vangsten Het waterschap stelt het op prijs als de hengelsportverenigingen en beroepsvisserij haar op de hoogte houdt van bijzondere vangsten. De visserijsector kan bijdragen leveren aan de kennis van de verspreiding van vissen met hengelvangstregistratie en de registratie van vangsten door de beroepsvisserij. Hiervoor lopen al proefprojecten. 24

25 3.4 Vismonitoring Waarom vismonitoring? Om de beleidsdoelen te verwezenlijken, is monitoring nodig. Hiermee kan men de uitvoering van het beleid en de effecten van de maatregelen volgen en, waar nodig, bijsturen. In eerste instantie stelt het waterschap de huidige situatie vast. Daarvoor is kennis nodig van de aanwezige visfauna. Daarom is in het integrale meetnet oppervlaktewater vismonitoring opgenomen (kader 5, p. 24). Wat is het? Elke zes jaar bemonstert het waterschap in een deelgebied 20 tot 25 locaties. Het waterschap is hiervoor verdeeld in zes deelgebieden. Deze bemonstering omvat: - fysische en chemische parameters; - ecologische kwaliteitselementen: - macrofyten (planten); - macrofauna (ongewervelde dieren); - vissen. De monsters voor de visstand neemt het waterschap ook in de KRW-waterlichamen in het betreffende deelgebied. Hierover leest u meer in bijlage 1, p. 44. Met deze gegevens beoordeelt het waterschap de visstand. Dat doet zij volgens de methodiek van de KRW. Deze informatie is niet alleen van belang voor het waterschap, maar ook voor de beroepsen recreatievisserij. Waar is het uitgevoerd? De vismonitoring is eenmaal uitgevoerd in de volgende deelgebieden: - Kromme Rijn gebied; - gebied Langbroekerwetering; - Lopikerwaard; - Oude Rijngebied; - Honswijk. 3.5 Beleidsregels Het waterschap heeft de volgende beleidsregels geformuleerd. Beleidsregel 1: Het waterschap streeft zo veel mogelijk naar een autonome ontwikkeling van de visstand. Een autonome ontwikkeling van de visstand wil zeggen dat de visstand zichzelf instelt op de aanwezige milieuomstandigheden en de leefomgeving. Beleidsregel 2: Het waterschap stelt visstandbeheerplannen op. In deze plannen beschrijft het waterschap het visstandbeheer op regionaal niveau. Dat doet zij in relatie tot het waterbeheer. Hierover leest u meer in kader 2, p. 16. Informatie over het beheer van de visfauna uit verschillende onderzoeksrapporten en gebieds- en beheerplannen, voegt zij samen in de visstandbeheerplannen. Deze informatie kan ook gebruikt worden voor het opstellen van visplannen. 25

26 Beleidsregel 3: Het waterschap kan ook direct de visstand beïnvloeden. Daarvoor kan zij actief biologisch beheer (ABB) toepassen. Dat doet het waterschap door de visstand selectief uit te dunnen (actief visserijbeheer). Deze maatregel wordt alleen toegepast in combinatie met gelijktijdig uit te voeren brongerichte maatregelen. Een onderzoek voorafgaand aan ABB maakt dit inzichtelijk. Ook moet dit onderzoek aantonen dat actief biologisch beheer noodzakelijk is. Oppervlaktewater kan zich in twee toestanden bevinden: - een heldere waterfase met veel waterplanten; - troebel water met veel algen. Bij deze verschillende toestanden hoort ook een verschillende vispopulatie. In de heldere, plantenrijke fase komen veel verschillende soorten voor. Waaronder snoek en ruisvoorn. Troebel water kenmerkt zich door een hoge bezetting van bodemwoelende (benthivore) en zoöplankton etende (planktivore) vissen, zoals karper en brasem. Veel oppervlaktewater was vroeger helder en plantenrijk. Maar door toedoen van de mens zitten er veel voedingsstoffen in deze wateren. Van deze voedingsstoffen profiteerden vooral de algen waardoor minder zonlicht in het water kon doordringen. De waterplanten verdwenen door gebrek aan licht. Het water is daardoor troebel geworden. Om de oorspronkelijke heldere toestand weer te krijgen, moet men eerst de hoeveelheid voedingsstoffen drastisch verminderen en de aanvoer van nieuwe voedingsstoffen terugdringen. Om vervolgens het water in de gewenste heldere toestand te krijgen kan een shockeffect nodig zijn. Dit shockeffect kan bewerkstelligd worden door in te grijpen in de visstand. Hoe kunnen we de gewenste heldere toestand bereiken? Dit kan door soorten te verwijderen die het watersysteem nadelig beïnvloeden. Te veel benthivore en planktivore vissen in het water houden een troebele toestand in stand. Dit komt door hun (voedselzoek)gedrag. Benthivore vissen woelen de bodem om. Zij zorgen er mede voor dat het water troebel wordt en blijft en waterplanten verdwijnen. Daarnaast eten planktivore vissen de watervlooien op. Daardoor krijgen algen meer kans om zich te ontwikkelen. Het gevolg is troebel water. Het is belangrijk dat men eerst brongerichte maatregelen neemt. Daarna kan actief visstandbeheer ervoor zorgen dat de gewenste heldere toestand wordt bereikt. Dit is een vorm van actief biologisch beheer. Het waterschap stelt de voorwaarden daarvoor vast met een deskundig onderzoek. Ook bepaalt zij zo welke brongerichte maatregelen nodig zijn. Zij werkt dit vervolgens verder uit in een visstandbeheerplan. Hierbij wordt de visrechthebbende actief betrokken. Het waterschap is erg terughoudend om actief biologisch beheer toe te passen. Het waterschap realiseert zich dat ABB door de sportvisserij kritisch wordt bekeken. Beleidsregel 4: Het waterschap volgt het landelijke beleid voor visstandbeheer Verschillende partijen stelden gezamenlijk een beleidskader op voor het waterbeheer en visstandbeheer, de Adviesnota beleid waterbeheer-visstandbeheer. Die ontvangt u bij deze beleidsnota. De partijen zijn: - de Unie van Waterschappen; - de Combinatie van Beroepsvissers; 26

27 - Sportvisserij Nederland 1. De genoemde adviesnota vormt het uitgangspunt van deze Beleidsnota visstandbeheer. Daarnaast formuleert de LNV beleid voor de rijksbinnenwateren. De minister vraagt in deze beleidnotities aan andere waterbeheerders om het beleid te volgen. Landelijk beleid wordt geformuleerd voor de grote rijkswateren. Dit beleid is niet altijd eenop-een te vertalen naar kleinschalige binnenwateren. De visserij in het beheergebied is kleinschalig en bestaat uit: - één beroepsvisser; - enkele semi-beroepsvissers; - de recreatiesport. 1 De Nederlandse Vereniging van Sportvissersfederaties (NVVS) en de Organisatie ter Verbetering van de Binnenvisserij (OVB) zijn samengegaan en vormen tegenwoordig Sportvisserij Nederland. 27

28 Kader 6: Verhuur van visrechten of schriftelijke toestemming Hoe werkt het? Het waterschap kan het visrecht verhuren van de wateren die zij in haar bezit heeft. Of zij kan besluiten de visrechten zelf te houden. Zij verleent dan de beroeps- en recreatievissers schriftelijke toestemming om hun beroep en hobby uit te oefenen. Extra bescherming Is extra bescherming van een water op zijn plaats? Dan kan het waterschap het visrecht niet verhuren. Of dan is visserij alleen mogelijk met schriftelijke toestemming, onder beperkende voorwaarden. Het waterschap kan het water ook aan een natuurbeschermingsorganisatie verhuren. Deze organisatie zorgt dan voor de bescherming van de aanwezige ecologische waarden. Figuur 4. Een goede waterkwaliteit is ook goed voor de hengelsport (tekening: Sportvisserij Nederland) 28

29 4. Beleid visrecht en visserijbeheer In dit hoofdstuk leest u meer over het visrecht en visserijbeheer. 4.1 De verhuur van visrecht De situatie in januari 2010 Op dit moment verhuurt het waterschap visrechten aan: - één beroepsvisser; - een aantal particulieren (semi-beroepsvissers); - een aantal hengelsportverenigingen. Daarnaast heeft zij een aantal gedoogbrieven uitgegeven aan deze partijen. Hierover leest u meer bij de probleemschets hierna. Binnen het beheersgebied van het waterschap zijn 20 hengelsportverenigingen actief. Hiervan zijn 17 aangesloten bij Sportvisserij Nederland. Bij Sportvisserij Nederland is bekend dat ca sportvissers actief zijn binnen de wateren van het waterschap Verschillende inhoud De verhuur van visrecht is voor een deel volledig en voor een deel gesplitst uitgegeven. De verhuurcontracten stammen vaak nog uit de periode van vóór de fusie van kleine waterschappen tot het huidige Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Daarom verschillen deze in inhoud. De meeste hengelsportverenigingen, één beroepsvisser en minstens één semi-beroepsvisser in het beheergebied zijn lid van het VPSR. Probleemschets De visserij heeft belangen. Maar als waterkwaliteitsbeheerder heeft het waterschap ook belangen. Deze belangen moeten beide partijen op elkaar afstemmen. Dat vraagt veel overleg en wederzijds begrip. Met name de veranderingen die u leest in de Adviesnota beleid waterbeheer-visstandbeheer zijn voor beide partijen nieuw. Deze vragen dan ook om een zorgvuldige invulling. Daarnaast legt de KRW verplichtingen op aan het waterschap. Zij moet hieraan voldoen. Ook dit is nieuw en vraagt om grote inspanning. Weinig ruimte Deze resultaatverplichting laat het waterschap niet veel ruimte over om te kunnen manoeuvreren. Visstandbeheerplannen moeten de kaders aangeven waarbinnen de visserij kan worden uitgeoefend. Maar deze zijn nog niet opgesteld. Daarnaast heeft de visserijsector als huurder van visrechten niet alleen rechten, maar ook plichten. Lopikerwaard In de Lopikerwaard is het particulier eigendom van primaire watergangen naar het waterschap overgegaan. Dit is het gevolg van ruilverkaveling. Heeft een hengelsportvereniging, beroepsvisser of een particulier aangetoond dat zij water huurde van een particulier? Dan gaf het waterschap een gedoogbrief uit. Dat deed zij om oude rechten te respecteren. Deze gedoogbrieven worden nu vervangen door een huurcontract voor minder dan zes jaar. Een huurder stelt zelf een visplan op. Heeft het waterschap dit goedgekeurd? Dan biedt het waterschap een uniform huurcontract aan voor zes jaar. Dit contract kan zij wel aanpassen aan de eisen die dan gelden. 29

30 Verhuur Nieuw water Water dat niet werd verhuurd of waar geen gedoogbrief voor is uitgegeven, is het zogenoemde nieuwe water. Huurders die al water huren van het waterschap in de Lopikerwaard, kunnen dit nieuwe water huren. De huurders zijn bij voorkeur aangesloten bij het Visserijplatform Stichtse Rijnlanden. Of zij worden lid van de op te richten VBC. In principe streeft het waterschap naar zo min mogelijk huurders. Het waterschap kan wel een nieuwe huurder een contract aanbieden, bijvoorbeeld als er logische beheereenheden gevormd kunnen worden. Het beleid Het is de bedoeling om de verhuur van visrechten zoveel mogelijk te uniformeren. De uitgangspunten daarbij zijn: a) Het waterschap blijft visrechten verhuren 2 in zoveel mogelijk wateren. Dit doet zij in aansluiting op het Rijksbeleid. b) Wateren die van het waterschap zijn, kan zij verhuren als: - deze aan de openbare weg liggen; - het waterschap het looprecht van de aanliggende oever ook kan uitgeven; - de huurder het looprecht van de aanliggende oever op een andere manier kan krijgen; - als dit niet in strijd is met het beleid van het waterschap in algemene zin. Zie ook kader 6, p. 28. c) Vist men vanuit een boot? Dan kan men onder bepaalde voorwaarden wel voor de huur van visrecht in aanmerking komen. Dit geldt in wateren waarvan het waterschap het looprecht van beide oevers niet heeft. Of waar zij dit recht niet op een andere manier kan krijgen. d) Het waterschap heeft het recht om wateren uit te zonderen van verhuur van het visrecht. Het waterschap legt dit vast in het visstandbeheerplan. Dit kan gelden voor de volgende (delen van) wateren: - water met een natuurfunctie die de visserij kan verstoren; - water in de buurt van een vispassage; - water in de buurt van en op bepaalde kunstwerken; - bij aan- en afvoerwatergangen bij gemalen, de zogenoemde maalsloot of maalvliet; - daar waar het waterschap dit uit het oogpunt van de waterkwaliteit nodig vindt. e) Het visserijbeheer past binnen de doelstellingen en de streefbeelden uit het visstandbeheerplan en de Europese Kaderrichtlijn Water. De beroeps- en recreatievisserij kan de visstand binnen deze voorwaarde benutten. Maar dit mag geen negatief effect hebben op: - de soortenrijkdom; - het ecologisch functioneren van het systeem. f) De huurder van visrecht stelt een visplan op. Dit doet hij volgens de Akte van verhuring. Dit is een huurovereenkomst visrecht. Als dat nodig is, actualiseert hij het plan. Het waterschap cq de waterbeheerder toetst het visplan aan haar beleid. De waterbeheerder toetst het plan onder andere aan de streefbeelden en doelstellingen volgens de KRW, het waterbeheerplan en het visstandbeheerplan. 2 Bij verhuur van visrechten blijft de eigenaar (gemeente, waterschap) verantwoordelijk voor het visstandbeheer. Ook zijn de sport- en beroepsvissers die het visrecht huren verantwoordelijk voor het visserijbeheer. 30