Thoraxcentrum VATS lobectomie (Kijkoperatie aan de longen) - opname en operatie Inhoud Inleiding Inleiding 1 Ligging, functie en bouw van de longen 2 Opname 3 De medewerkers van Cardiothoracale chirurgie 3 Voorbereiding op de operatie 4 De dag van operatie 4 De operatie 4 Op de uitslaapkamer of intensive care 5 Terug op de verpleegafdeling 5 Pijnbestrijding 6 Mogelijke complicaties 6 Uitslag van de operatie 6 Ondersteuning 7 Medisch Maatschappelijk Werk 7 Geestelijke verzorging 7 Stiltecentrum 7 Vragen 7 Belangrijke telefoonnummers 7 Ruimte voor notities en vragen 8 U heeft onlangs gehoord dat u in aanmerking komt voor een longkwab verwijdering door middel van een kijkoperatie in het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Met deze brochure willen we u informeren over uw opname in het UMCG en over de gang van zaken rond de operatie. Er zijn verschillende redenen waarom een open longoperatie nodig kan zijn. Meestal is de operatie nodig voor longkanker of voor een uitzaaiing in de long van een gezwel elders in het lichaam. Het kan 1
ook gaan om een onbegrepen afwijking, een hardnekkige ontsteking of een goedaardig proces. Deze brochure is een aanvulling op de persoonlijke gesprekken die u met artsen, verpleegkundig specialisten/physician assistants, verpleegkundigen en andere ziekenhuismedewerkers zult hebben. U vindt hier algemene informatie die voor de meeste patiënten geldt. Het is echter mogelijk dat de situatie voor u net iets anders is dan hier wordt beschreven. Voor specifieke vragen over uw eigen situatie kunt u het beste contact opnemen met uw longarts. Vanaf het moment dat u bent opgenomen kunt u met uw vragen terecht bij de zaalarts, de verpleegkundig specialist/physician assistant of de verpleegkundige. Ligging, functie en bouw van de longen De rechter- en linkerlong bevinden zich in de borstkas aan weerszijden van het hart. De rechterlong bestaat uit drie longkwabben; de linker uit twee kwabben (zie figuur 1). Rondom de longen en aan de binnenzijde van de borstwand bevinden zich vliezen met een glad, glanzend en vochtig oppervlak. Figuur 1. B: bovenkwab M: middenkwab O: onderkwab De lucht die we via de neus of de mond inademen, bereikt de luchtpijp via de keelholte. De luchtpijp splitst zich in twee grote vertakkingen (zie figuur 2). Elke vertakking gaat naar een long en splitst zich in steeds kleinere luchtkanalen, die uitmonden in de Longblaasjes. a b/c d e Figuur 2 neusholte mondholte/ keelholte slokdarm luchtpijp f g luchtpijpvertakking luchtkanaaltje h longvlies 2
Opname De functie van de longen is het ademhalingsproces. Uit de ingeademde lucht wordt zuurstof in het lichaam opgenomen. Met de uitgeademde lucht verdwijnt koolzuurgas uit het lichaam. De ademhaling wordt automatisch via het zenuwstelsel geregeld. Afhankelijk van de longfunctie kan een (groot) deel van de longen gemist worden zonder dat dit nadelige invloed heeft op de rest van het lichaam. U wordt een dag voor de operatie opgenomen op de verpleegafdeling Cardiothoracale chirurgie C2. Omdat u deze dag veel informatie krijgt, kan het prettig zijn om iemand mee te nemen. Op de dag van opname mag u gewoon eten en drinken. U kunt zich tussen 9.00 en 9.30 uur melden bij de opnamebalie in de ontvangsthal van het ziekenhuis. Hier wordt u ingeschreven. Vergeet u niet de volgende zaken mee te nemen: Een bewijs van inschrijving bij uw zorgverzekeraar. Een geldig identiteitsbewijs (rijbewijs, paspoort of ID-kaart). Als u bent ingeschreven begeleidt een gastvrouw u naar de polikliniek van het Thoraxcentrum. Hier wordt een hartfilmpje gemaakt (ECG) en bloed afgenomen voor onderzoek. Vervolgens brengt de gastvrouw u naar de verpleegafdeling. Hier kunt u plaatsnemen in het dagverblijf. Omdat er elke dag meerdere patiënten worden opgenomen kan het zijn dat u enige tijd moet wachten. In het dagverblijf kunt u koffie en thee krijgen en er liggen tijdschriften. De medewerkers van Cardiothoracale chirurgie De opnamedag is vaak een drukke dag. Verschillende mensen komen met u kennismaken en bespreken wat er met u gaat gebeuren. Verpleegkundige De verpleegkundige komt u in de loop van de ochtend ophalen voor het opnamegesprek. Tijdens dit gesprek krijgt u informatie over het verloop van de opnamedag, over de komende operatie en over de eerste dagen na de operatie. Ook stelt de verpleegkundige u een aantal vragen die van belang zijn voor uw verblijf in het ziekenhuis. Als u medicijnen gebruikt, is het belangrijk dat u deze meeneemt. De verpleegkundige noteert alle informatie in het verpleegkundig dossier. Daarnaast bespreekt de verpleegkundige met u of u na ontslag uit het ziekenhuis thuiszorg nodig heeft. U heeft zelf ook volop de gelegenheid om vragen te stellen. Na het opnamegesprek loopt u met de verpleegkundige over de afdeling en gaat u naar uw kamer. Zaalarts of verpleegkundig specialist/physician assistant De zaalarts of verpleegkundig specialist/physician assistant is op medisch gebied verantwoordelijk voor u zolang u bent opgenomen en zal dagelijks bij u langskomen. Op de opnamedag heeft u een eerste gesprek met de zaalarts of verpleegkundig specialist/physician assistant, die u dan ook lichamelijk zal onderzoeken. Anesthesioloog De anesthesioloog is de arts die u onder narcose brengt tijdens de operatie. In de meeste gevallen heeft u al kennis gemaakt met de anesthesioloog op de preoperatieve polikliniek van de Anesthesiologie (POPA). Als u niet op dit spreekuur bent geweest komt de anesthesioloog op de opnamedag langs. De anesthesioloog bespreekt met u de bijzonderheden en risico s van de narcose en welke medicijnen u voor de operatie krijgt. Daarnaast legt de anesthesioloog uit welke mogelijkheden er zijn voor pijnstilling na de operatie. 3
Thoraxchirurg en Cardiothoracaal chirurg De thoraxchirurg en de cardiothoracaal chirurg zijn degene die u gaan opereren. De chirurg komt aan het eind van de middag of het begin van de avond met u kennismaken en zal u informeren over de operatie en over de risico s van de operatie. Op de tekening op de voorgaande bladzijde kan de chirurg aangeven wat er bij u tijdens de operatie gaat gebeuren. Fysiotherapeut U maakt kennis met de fysiotherapeut, die u ademhalingsoefeningen zal leren die na de operatie van belang zijn. Bij het bespreken van deze oefeningen komt ook het ophoesten van slijm aan de orde. Daarnaast helpt de fysiotherapeut u na de operatie om weer in beweging te komen. Assist De voedingsassistent komt langs om uw wensen voor de maaltijden te bespreken. U ontvangt dagelijks een formulier waarop u uw keuze kunt maken voor de maaltijd van de volgende dag. Als u een dieet volgt, wordt daar rekening mee gehouden. Daarnaast assisteert de assist de verpleegkundige bij het wassen en zal u begeleiden bij diverse onderzoeken Voorbereiding op de operatie Op de dag van de opname beginnen de voorbereidingen voor de operatie. Omdat uw stoelgang goed moet zijn voor de operatie, is het noodzakelijk dat u op de dag van opname ontlasting heeft gehad. Is dit niet het geval dan krijgt u zonodig een drankje (lactulose) of een klysma. Sieraden (ook trouwringen) zijn niet toegestaan bij een operatie. U kunt deze het beste thuis laten of meegeven aan de familie. Daarnaast is het belangrijk dat u eventuele nagellak verwijdert, zodat de anesthesioloog tijdens de operatie de doorbloeding onder uw nagels kan controleren. In de loop van de middag wordt bekend hoe laat u de volgende dag wordt geopereerd. Doorgaans wordt u de dag na de opname geopereerd, als dat een werkdag is. Wanneer u op een vrijdag wordt opgenomen, wordt u in principe maandag geopereerd. In dat geval mag u meestal van vrijdagavond tot en met zondagmiddag naar huis. In verband met spoedoperaties is het echter altijd mogelijk dat uw operatie op het laatste moment alsnog tijdelijk wordt uitgesteld. s Avonds wast of doucht u zich met een desinfecterende zeep. Als het nodig is helpt de verpleegkundige u hierbij. In de avond en de ochtend van de operatie krijgt u van de verpleegkundige preoperatieve voedingsdrank (preop). Deze drank is bedoeld om u lichaam wat reserves te geven voor de periode dat u nuchter bent voor de operatie. Voor de nacht krijgt u slaapmedicatie. Dit is voorgeschreven door de anesthesioloog, zodat u in elk geval een goede nachtrust krijgt. Na 24.00 uur mag u niet meer eten, drinken en roken. De dag van operatie Op de dag van de operatie moet u nuchter zijn, dit betekent dat u niet meer mag eten, drinken of roken. U doucht of wast zich s ochtends nogmaals met de desinfecterende zeep. Daarna krijgt u de operatiekleding aan. Als u een gebitsprothese heeft, doet u die uit. Ter voorbereiding op de narcose krijgt u een tablet waarvan u rustig wordt. Daarna wordt u naar het operatiecentrum gebracht. De operatie Er zijn verschillende redenen waarom een de verwijdering van een longkwab via een kijkoperatie nodig kan zijn. Meestal is de operatie nodig omdat er sprake is van longkanker of van een uitzaaiing in de long. De reden kan ook een onbegrepen afwijking, een hardnekkige ontsteking of een goedaardige 4
tumor zijn. Om de long te kunnen bereiken wordt een grote snee (circa 5 cm) en 3 kleinere sneetjes (circa 2 cm) gemaakt. Via de kleine sneetjes worden de scoop (de kijker) en de instrumenten ingebracht. Via de grote snee wordt op het einde van de operatie de longkwab verwijderd. Op deze manier is het spreiden van de ribben niet meer nodig. Soms moet het operatieplan tijdens de operatie worden aangepast. Dit is het geval als tijdens de operatie blijkt dat de situatie anders is dan de artsen van te voren hebben ingeschat. Het kan zijn dat er meer (of minder) longweefsel verwijderd moet worden, dat verwijdering van longweefsel niet goed mogelijk is of dat operatieve verwijdering van longweefsel niet de juiste behandeling is van de aandoening. Het is ook mogelijk dat er toch een grotere snee gemaakt moet worden voor het uitvoeren van de operatie. Vanzelfsprekend neemt de chirurg na afloop met u door wat er precies gebeurd is. Voor het sluiten van de wond worden één of twee slangen (drains) achtergelaten. Deze slangen worden verbonden met een afzuigsysteem. Dit systeem zorgt ervoor dat de long zich goed kan ontplooien en zorgt voor de afvoer van wondvocht en lucht. Een aantal dagen na de operatie kunnen de drains verwijderd worden. Als de diagnose nog niet zeker is vooraf aan de operatie kan in sommige gevallen een onderzoek van het weefsel gedaan worden tijdens de operatie. Er wordt dan een stukje weefsel weggenomen dat door de patholoog tijdens de operatie onder de microscoop wordt onderzocht. Door het wegnemen van de long of een gedeelte ervan ontstaat ruimte in de borstkas. Als de long in zijn geheel is verwijderd, dan vult de ontstane ruimte zich met weefselvocht, dat wordt omgevormd tot een soort littekenweefsel. Als een deel van de long is verwijderd, dan vult de ruimte zich met het overgebleven deel van de long. De borstkas zal in beide gevallen vaak iets kleiner worden aan de kant van de operatie, maar dit is veelal niet merkbaar. Op de uitslaapkamer of intensive care U gaat direct na de operatie naar de uitslaapkamer (recovery) of de intensive care, zoals van tevoren met u is besproken. Hier zijn altijd artsen en verpleegkundigen aanwezig die u in de gaten houden. Zo nodig zal u 24 uur lang verbonden zijn aan bewakingsapparatuur die uw hartslag, bloeddruk, temperatuur en ademhaling voortdurend controleert. U krijgt pijnstilling. Met behulp van een kapje of slangetje krijgt u zuurstof toegediend. De drains die tijdens de operatie zijn ingebracht voeren wondvocht en lucht af. Daarnaast heeft u een katheter in uw blaas voor het afvoeren van urine. Zodra de operatie achter de rug is, belt de chirurg uw eerste contactpersoon om hem of haar in grote lijnen te informeren over het verloop van de operatie. Familie of andere contactpersonen mogen in het ziekenhuis wachten tijdens de operatie, maar de meeste mensen vinden het prettiger om thuis te wachten tot de operatie voorbij is. Als u op de uitslaapkamer ligt mag er tussen 18.30 tot 20.00 uur bezoek bij u komen. Op de Intensive care is er tussen 11.00 en 15.30 uur en van 17.00 tot 20.00 uur mogelijkheid voor bezoek. Uw familie of contactpersoon kan zich in beide gevallen melden op de verpleegafdeling C2. Van daaruit begeleidt een verpleegkundige het bezoek naar de plaats waar u zich bevindt. Terug op de verpleegafdeling Als alles in orde is komt u weer terug op de verpleegafdeling. Dit kan de dag van de operatie of de dag na de operatie. De verpleegkundige controleert nog regelmatig uw hartslag, bloeddruk en temperatuur. Het is heel belangrijk dat u het slijm dat nog in uw longen zit goed ophoest, om eventuele infecties te voorkomen. Eventueel krijgt u hiervoor medicijnen voorgeschreven. 5
De fysiotherapeut komt bij u langs om u ademhalingsoefeningen te leren waardoor de longen beter gaan functioneren en het ophoesten gemakkelijker gaat. Ook een goede houding in bed en ondersteuning van de wond met behulp van een kussentje kan een goede ademhaling bevorderen. Doordat u een beademingsbuis in uw luchtpijp heeft gehad, kan het zijn dat u de eerste tijd nog last heeft van uw keel. De zaalarts of de verpleegkundig specialist/physician assistant komt dagelijks bij u langs en houdt uw vorderingen bij; de wond wordt regelmatig gecontroleerd en van uw longen wordt een röntgenfoto gemaakt. De fysiotherapeut helpt u om weer te gaan bewegen en geeft u adviezen over het opbouwen van uw conditie. In totaal blijft u ongeveer tien dagen op de verpleegafdeling. Pijnbestrijding Om ervoor te zorgen dat u zo weinig mogelijk pijn heeft, wordt u begeleid door het pijnteam. De anesthesist maakt deel uit van dit pijnteam, dat tijdens uw opname verantwoordelijk is voor de pijnbestrijding. Dagelijks komt er iemand van het pijnteam bij u langs om te kijken of de pijnstilling voldoende is, of dat er iets gewijzigd moet of kan worden. De pijnstilling kan gegeven worden door het slangetje in uw rug dat via een ruggenprik is ingebracht of via een infuus. Heeft u ondanks alle maatregelen toch zoveel pijn dat uw ademhaling en uw bewegingen erdoor belemmerd worden, meldt u dit dan aan de verpleegkundige. Zij neemt dan contact op met het pijnteam. Aan de geopereerde kant kunt u nog wel een maand of drie een pijnlijk gevoel houden. Dit kan met paracetamol goed bestreden worden. Mogelijke complicaties Zoals bij elke operatie bestaat ook bij een longoperatie de kans op complicaties zoals een nabloeding, wondinfectie, trombose of longontsteking. Daarnaast is er nog een aantal specifieke complicaties mogelijk: Doordat er bij longoperaties zeer grote slagaders en aders betrokken zijn, bestaat er een kans op een bloeding. Dit komt maar zelden voor. Na de operatie kan het hartritme tijdelijk veranderen. Dit is niet ernstig en goed te behandelen met medicijnen. Een enkele keer blijft er langer dan een week lucht lekken uit de long. Dit betekent dat de drain die deze lucht afvoert ook langer in uw borstholte moet blijven zitten. Geen ernstige maar wel een vervelende complicatie. Soms hoopt zich een beetje lucht op direct onder de huid (subcutaan emfyseem), wat een knisperend gevoel geeft. Ook dit is niet ernstig. Na de operatie kan een deel van de luchtweg verstopt raken door een slijmprop. In dat geval wordt in eerste instantie de fysiotherapeut ingeschakeld die u helpt de slijmprop op te hoesten. Soms moet de slijmprop met een flexibele kijkslang (bronchoscoop) door de longarts verwijderd worden. Uw arts bespreekt met u welke consequenties de operatie in uw geval kan hebben. Dit is afhankelijk van uw leeftijd, conditie en uw aandoening. Uitslag van de operatie Tijdens de operatie is een deel van het longweefsel weggenomen, en in sommige gevallen ook weefsel uit de omgeving van de long. Al het weggenomen weefsel wordt in het laboratorium onder- zocht. Als de uitslag van dit onderzoek bekend is, wordt die eerst in het longteam besproken. Dit team bestaat uit de longarts, de chirurg, de radiotherapeut en de overigen die betrokkenen zijn bij uw behandeling. In praktijk betekent dit dat het tien dagen tot twee weken kan duren voor u over de uitslag geïnformeerd wordt. Het kan zijn dat u dan al met ontslag bent. In dat geval is met u afgesproken hoe en wanneer u de uitslag krijgt. Meestal vindt dit gesprek plaats op de polikliniek van de longarts. Als u 6
nog op de verpleegafdeling bent, dan zal de chirurg de uitslag met u bespreken. Bij dit gesprek is een verpleegkundige aanwezig. Besproken wordt ook hoe uw eventuele vervolg- behandeling er uit zal zien en wat uw vooruitzichten zijn. Realiseert u zich wel dat aan de hand van de uitslag geen exacte vooruitzichten kunnen worden voorspeld. Als u het prettig vindt, kunt u iemand meenemen naar het gesprek. Ondersteuning Vragen Medisch Maatschappelijk Werk Het ziek zijn en de operatie kunnen u gevoelens van angst, machteloosheid, onzekerheid en verdriet geven. Ook mensen in uw naaste omgeving kunnen last krijgen van deze gevoelens. Er kunnen vragen bij u opkomen die te maken hebben met zingeving, verwerking, werk, financiën of huisvesting. Met deze en andere problemen kunt u in het UMCG terecht bij één van de medisch maatschappelijk werkers. Een medisch maatschappelijk werker is iemand die patiënten en mensen in de directe omgeving van patiënten begeleidt. De maatschappelijk werker werkt samen met artsen, verpleegkundigen en andere hulpverleners in het UMCG. U kunt zelf een afspraak maken, of de verpleegkundig specialist/physician assistant of verpleegkundige vragen dat voor u te doen. Ook als u niet zeker weet of uw vraag bij de maatschappelijk werker thuishoort, kunt u een afspraak maken. U bekijkt dan samen van wie u hulp kunt krijgen. Geestelijke verzorging Aan het ziekenhuis zijn geestelijk verzorgers verbonden van verschillende levensovertuigingen. Zij komen graag langs voor een gesprek. U kunt hen zelf bellen of via de verpleegkundig specialist/physician assistant of verpleegkundige laten weten dat u met één van hen een gesprek wilt hebben. Stiltecentrum In het UMCG bevindt zich een Stiltecentrum. Dit is een ruimte waar u zich terug kunt trekken voor bezinning of gebed. Het Stiltecentrum is dag en nacht open. U vindt het Stiltecentrum op de eerste verdieping van Winkelstraat 1. Als u naar aanleiding van deze brochure nog vragen heeft, dan kunt u deze stellen op de opnamedag. Ook kunt u met vragen terecht bij uw longarts of chirurg, huisarts of verpleegafdeling C2. Dit telefoonnummer staat achterin de brochure. Wij adviseren u uw vragen van tevoren op te schrijven. Op de laatste pagina van deze brochure is hiervoor ruimte gereserveerd. Belangrijke telefoonnummers/webadres UMCG Algemeen nummer UMCG Algemeen nummer UMCG (050) 361 61 61 U kunt hier terecht met algemene vragen over het UMCG. Bijvoorbeeld over de bereikbaarheid van het UMCG, het parkeren of wat de bezoektijden zijn. www.umcg.nl is het webadres van het Universitair Medisch Centrum Groningen Thoraxcentrum Secretariaat Opname Cardiothoracale chirurgie (050) 361 23 28 Verpleegafdeling C2 (050) 361 32 85 7
KWF Kankerbestrijding (gratis) 0800 022 66 22 Stichting Longkanker (030) 291 60 91 Bereikbaar van maandag t/m vrijdag van 10.00 tot 13.00 uur Patiënteninformatie (050) 361 33 00 U kunt hier onder andere terecht met vragen over de gang van zaken in het UMCG, vragen over andere gezondheidszorginstellingen, ver wijsprocedures en patiëntenverenigingen. Ook kunt u hier terecht voor opmerkingen en klachten. Bereikbaar maandag t/m vrijdag van 9.00 tot 17.00 uur. Ruimte voor notities en vragen VLK282/ september 2015 8