EINDTERMENDOCUMENT Mechanisch Operator B

TICHTING VAKOPLEIDING PROCEINDUTRIE EINDTERMENDOCUMENT Mechanisch Operator

- 2 - EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002

tichting Vakopleiding Procesindustrie Postbus 93 2260 A Leidschendam telefoon 070-320 93 88 telefax 070-320 51 86 internetsite http://www.vapro-ovp.com e-mail info@vapro-ovp.com EINDTERMENDOCUMENT Mechanisch Operator Vastgesteld door de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, juli 2001-4 - EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002

Uitgave: juli 2002 Crebo-code kwalificatie: 10420 Datum inwerkingtreding: 1 augustus 2002 EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002-5 -

INTRODUCTIE EN TYPERING VAN DE KWALIFICATIE RURIEK I: INTRODUCTIE EN TYPERING VAN DE KWALIFICATIE 1. Introductie In dit eindtermendocument staan de eindtermen en andere relevante gegevens over de vakopleiding Mechanisch Operator. Het document geldt voor opleidingen die vanaf 1 augustus 2002 starten. Het eindtermendocument bevat de volgende rubrieken: I II III Introductie en typering van de kwalificatie Opleidingsindicaties Eindtermen ijlagen 2. Naam van de kwalificatie Mechanisch Operator 3. eroepstypering De kwalificatie Mechanisch Operator maakt deel uit van het beroepenveld Procestechniek, dat weer onderdeel is van de sector PMLF (Procestechniek, Milieutechniek, Laboratoriumtechniek en Fotonica). eroepenveld Procestechniek Het beroepenveld Procestechniek omvat uitvoerende en middenkaderberoepen in de procesindustrie. In de procesindustrie worden procesmatig, dus stap voor stap en vaak met automatisch werkende apparatuur, producten gemaakt. Voorbeelden van procesindustrie zijn de (petro)chemische industrie, papier- en papierwarenindustrie, rubber- en kunststofverwerkende industrie, energiebedrijven, farmaceutische industrie, enzovoorts. In de procesindustrie worden de productieprocessen bewaakt en beheerst door operators. Zij werken vaak in ploegendienst omdat de meeste processen 24 uur per dag doordraaien. Er zijn verschillende soorten operators. Afhankelijk van de complexiteit van het proces en de mate waarin de operator behalve productie- ook andere taken heeft (bijvoorbeeld leidinggevende), is een kwalificatie op niveau I, II, III of IV vereist. ehalve de indeling in vier kwalificatieniveaus kent de procesindustrie een onderscheid tussen procesoperators en mechanisch operators. Een procesoperator bedient, bewaakt en regelt processen waarbij de aard van stoffen verandert. Dit worden chemisch/fysische processen genoemd. Voorbeelden zijn het bereiden van bier en het omzetten van hout in papier. Een mechanisch operator bedient, bewaakt en regelt installaties die producten vervormen, vullen, verpakken, enzovoorts. Dit worden mechanisch/fysische processen genoemd. Voorbeelden zijn het vervaardigen van gebruiksvoorwerpen uit metaal en het afvullen van blikjes verf. EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002-7 -

eroepstypering De Mechanisch Operator bewaakt en regelt complexe productieprocessen en bedient complexe productieinstallaties. In vergelijking met de Procesoperator is de Mechanisch Operator speciaal deskundig op het gebied van mechanisch/fysische processen. Verder verricht de Mechanisch Operator meer handelingen aan de produktieapparatuur (instellen en ombouwen) in plaats van dat hij ze op afstand bestuurt. In vergelijking met een operator op A-niveau draagt de -operator meer verantwoordelijkheid voor het economisch, veilig en milieuverantwoord verlopen van het proces. Een Mechanisch Operator kan diverse functies vervullen in een organisatie, bijvoorbeeld als paneloperator of als hoofdoperator. eroepstaken De belangrijkste taken van de Mechanisch Operator zijn:! het zelfstandig bewaken en regelen van productieprocessen op basis van gedegen inzicht in de diverse variabelen die het procesverloop beïnvloeden! het bedienen van complexe productie-installaties! het (laten) nemen en beoordelen van monsters en het verrichten van onderzoek! het uitvoeren van procesberekeningen! het schriftelijk en mondeling rapporteren over het procesverloop! het verrichten van eenvoudig onderhoud! het signaleren en opheffen van veel voorkomende storingen! het assisteren bij complexe onderhouds- en ombouwwerkzaamheden. 4. Niveau van de kwalificatie Niveau III - 8 - EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002

INTRODUCTIE EN TYPERING VAN DE KWALIFICATIE 5. Korte onderbouwing niveau-aanduiding De wijze waarop de kwalificatie Mechanisch Operator is ingeschaald op de dimensies verantwoordelijkheid, complexiteit en transfer is te lezen in onderstaand schema. De waarde per dimensie is gearceerd weergegeven. verantwoordelijkheid wat betreft werk van anderen verantwoordelijk voor eigen takenpakket verantwoordelijk niethiërarchisch verantwoordelijk hiërarchisch verantwoordelijkheid wat betreft afbreukrisico geringe verantwoordelijkheid redelijk grote verantwoordelijkheid grote verantwoordelijkheid complexiteit geautomatiseerde routines toepassen standaardprocedures toepassen combinatie van standaardprocedures ontwikkelen van nieuwe procedures transfer naar ander beroep functiegebonden kennis en vaardigheden beroepsgebonden kennis en vaardigheden beroepsonafhankelijke kennis en vaardigheden transfer naar nieuwe ontwikkelingen beperkt om te schakelen redelijk om te schakelen goed om te schakelen Wat betreft de dimensies verantwoordelijkheid en transfer wordt nog het volgende opgemerkt.! In de sector PMLF omvat het begrip verantwoordelijkheid ook de verantwoordelijkheid voor middelen, het milieu en de gezondheid van anderen. Dat wil zeggen dat ook de mate waarin er sprake is van afbreukrisico, is meegewogen bij het vaststellen van het niveau van de kwalificatie.! In de sector PMLF wordt met transfer ook het vermogen bedoeld om als beroepsbeoefenaar mee te groeien met een steeds veranderende beroepsinhoud. Met name in de procesindustrie is er sprake van continue veranderingen van productiemethoden. De mate waarin de kwalificatie voorbereidt op technologische ontwikkelingen, is meegewogen bij het vaststellen van het niveau van de kwalificatie. 6. Korte beschrijving plaats van de kwalificatie in de kwalificatiestructuur van het CO/LO De kwalificatie maakt deel uit van de kwalificatiestructuur PMLF (Procestechniek, Milieutechniek, Laboratoriumtechniek, Fotonica). EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002-9 -

7. Aanduiding van de gelegitimeerd(e) beroepsprofiel(en) of vergelijkbare informatiebronnen die als basis hebben gediend voor de eindtermen De kwalificatie is gebaseerd op formeel en informeel onderzoek in de bedrijfstak. Het formele deel wordt beschreven in de volgende documenten:! Procesgericht produceren; vernieuwing in organisaties, functies en kwalificaties. CO/ER/Commissie Ontwikkeling edrijven, 1992.! Nieuwe produktiesystemen in de procesindustrie; veranderingen in organisatie en kernfuncties. CO/ER/Commissie Ontwikkeling edrijven, 1992.! Naar functieprofielen in de procesindustrie, eindrapportage, AW-V (Algemene Werkgeversvereniging; ureau Organisatie en Personeel), oktober 1993.! Werkgelegenheid en scholing in de procesindustrie, trends en ontwikkelingen in kaart gebracht, tichting Industrieel Vakmanschap, januari 1996.! Arbeidsomstandigheden in de Procesindustrie, NIA, OVP en IV, februari 1996. Het informele onderzoek vindt continu plaats middels contacten met het bedrijvenveld. De bevindingen worden steeds meegenomen bij het onderhouden van het eindtermendocument. 8. Mate waarin de eindtermen zijn gebaseerd op wettelijke beroepsvereisten, inclusief die zijn neergelegd in richtlijnen van de Raad van Europese Gemeenschappen De eindtermen gericht op ARO en veiligheid sluiten aan bij de afspraken die tussen diverse branches en het Ministerie van ociale Zaken en Werkgelegenheid zijn gemaakt. 9. enaming deelkwalificaties benodigd voor diplomering Een cursist heeft recht op een diploma Mechanisch Operator als hij de volgende deelkwalificaties heeft behaald: - Maatschappelijk Culturele Vorming III (301) - asis Procestechnologie III (317) - Productietechnologie III (319) - Procesonderhoud (213) - Praktijk Procestechniek (324) - Praktijk Operator (322) - 10 - EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002

INTRODUCTIE EN TYPERING VAN DE KWALIFICATIE EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002-11 -

RURIEK II: OPLEIDINGINDICATIE 1. Aanduiding van welke opleiding/kwalificatie de kwalificatie een voortzetting vormt De opleiding/kwalificatie is een voortzetting van de voortgezette Leerlingwezenopleiding Mechanisch Operator. 2. Leerweg(en) Zowel de beroepsopleidende leerweg als de beroepsbegeleidende leerweg worden als geschikt gezien. - 12 - EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002

OPLEIDINGINDICATIE 3. Advies over het aantal studiebelastingsuren en aanduiding van de deelkwalificaties die bij examinering externe legitimering behoeven De totale studiebelasting van de kwalificatie bedraagt 4800 U's. Voor de beroepsopleidende leerweg: De beroepspraktijkvorming bedraagt 53 % (2545 U's). De vrije ruimte bedraagt 20 % (960 U's). De extern te legitimeren deelkwalificaties zijn met een * gemarkeerd. school- beroepsprakcomponent tijkvorming totaal Maatschappelijk Culturele Vorming III (301) 350-350 * asis Procestechnologie III (317) 800-800 * Productietechnologie III (319) 375-375 Procesonderhoud (213) 250-250 * Praktijk Procestechniek (324) -- 800 800 * Praktijk Operator (322) -- 1265 1265 Vrije ruimte 480 480 960 ---- ----- ---- 2255 2545 4800 Voor de beroepsbegeleidende leerweg: De beroepspraktijkvorming bedraagt 69 % (3310 U's). De vrije ruimte bedraagt 20 % (960 U's). De extern te legitimeren deelkwalificaties zijn met een * gemarkeerd. school- beroepsprakcomponent tijkvorming totaal Maatschappelijk Culturele Vorming III (301) 170 180 350 * asis Procestechnologie III (317) 495 305 800 * Productietechnologie III (319) 300 75 375 Procesonderhoud (213) 45 205 250 * Praktijk Procestechniek (324) -- 800 800 * Praktijk Operator (322) -- 1265 1265 Vrije ruimte 300 660 960 ---- ----- ---- 1490 3310 4800 EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002-13 -

4. Overheidsbekostiging De opleiding tot Mechanisch Operator komt voor overheidsbekostiging in aanmerking. 5. Vereiste vooropleiding Voor de opleiding Mechanisch Operator is een VMO diploma theoretische, gemengde of kaderberoepsgerichte leerweg vereist. Voor diploma s uit de sectoren Zorg & Welzijn en Economie is bovendien het sectorvak wiskunde of natuur-scheikunde verplicht. Ook een VO- of MAVO-diploma met wis- en natuurkunde op minimaal C-niveau sluit naadloos aan bij de opleiding Mechanisch Operator. 6. Doorstroommogelijkheden Het diploma Mechanisch Operator geeft in principe recht op toelating tot de onderstaande opleidingen. Lineair verwante opleidingen (naadloze aansluiting): - Procesoperator C - Mechanisch Operator C - Middenkaderfunctionaris Procestechniek (met vrijstellingen) - Middenkaderfunctionaris Milieutechniek (met vrijstellingen) Redelijk verwante opleidingen: - Middenkaderopleiding in een andere technische richting - 14 - EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002

IMPLEMENTATIE EN ONDERTEKENING RURIEK III: EINDTERMEN 1. De eindtermen Onderstaand zijn de eindtermen per deelkwalificatie weergegeven. In de kolom /P is een advies gegeven voor toedeling van de eindterm aan de schoolcomponent of aan de beroepspraktijkvorming. Toedeling aan de schoolcomponent betekent dat het realiseren (en toetsen) van de eindterm in een binnenschoolse situatie kan plaatsvinden. Toedeling aan de beroepspraktijkvorming betekent dat geadviseerd wordt de eindterm te realiseren (en te toetsen) in een reële bedrijfssituatie. In de kolom Taco staat een taxonomiecode conform Romiszowski. kolom /P P choolcomponent beroepspraktijkvorming kolom Taco F /pm/i/r Pc/pm/i/r Feitelijke kennis (feiten, procedures) egripsmatige kennis (begrippen, principes) Reproduktieve vaardigheden cognitief/psychomotorisch/interactief/reactief Produktieve vaardigheden cognitief/psychomotorisch/interactief/reactief EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002-15 -

MAATCHAPPELIJK CULTURELE VORMING III 301 Maatschappelijk Culturele Vorming III (301) Deelkwalificatie Maatschappelijk Culturele Vorming III (301) omvat kennis, inzicht, houdingen en vaardigheden gericht op communicatie, bedrijfskunde, omgaan met gegevens, functioneren als individu in de samenleving en als werknemer in een arbeidsorganisatie. nummer eindterm /P Taco NEDERLAND 301.01 De kandidaat kan overleg voeren met collega's en leidinggevenden. /P /i 301.02 De kandidaat kan Nederlandstalige handleidingen en schriftelijke opdrachten interpreteren. 301.03 De kandidaat kan richtlijnen en voorschriften op vaktechnisch gebied en op het gebied van veiligheid, gezondheid en welzijn interpreteren. /P /P 301.04 De kandidaat kan brieven, rapporten en werkverslagen opstellen. /P 301.05 De kandidaat kan formulieren en vragenlijsten invullen. /P 301.06 De kandidaat kan de inhoud van artikelen van algemene en technische aard samenvatten. 301.07 De kandidaat kan schriftelijke of elektronisch opgeslagen gegevens interpreteren. /P /P Pc 301.08 De kandidaat kan beschrijven hoe hij zijn vakkennis kan onderhouden. /P EDRIJFKUNDE 301.09 De kandidaat kan structuren van arbeidsorganisaties beschrijven. 301.10 De kandidaat kan verschillende ondernemingsvormen beschrijven. 301.11 De kandidaat kan de economische kringloop beschrijven. 301.12 De kandidaat kan het belang van logistiek en planning beschrijven. EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002-17 -

nummer eindterm /P Taco INFORMATICA 301.13 De kandidaat kan de invloed van de computer op het dagelijks leven beschrijven. 301.14 De kandidaat kan de functie en werking van de verschillende componenten van computers beschrijven. 301.15 De kandidaat kan bij het verwerven van informatie gebruik maken van geautomatiseerde gegevensbestanden en audiovisuele media. 301.16 De kandidaat kan voor berekeningen en administratie gebruik maken van bestaande computerprogramma's. /P /P MAATCHAPPIJLEER 301.17 De kandidaat kan zijn mening geven over maatschappelijke ontwikkelingen die van invloed zijn op werk en individu. 301.18 De kandidaat kan op basis van respect omgaan met mensen met een andere maatschappelijke en culturele achtergrond. /P /P /r Rr/i 301.19 De kandidaat kan de werking van de parlementaire democratie beschrijven. 301.20 De kandidaat kan het Nederlandse rechtssysteem beschrijven. 301.21 De kandidaat kan zijn waarden, normen en opvattingen weergeven over de betekenis van arbeid voor individu en samenleving. 301.22 De kandidaat kan de elementen van de kwaliteit van arbeid en de begrippen veiligheid, gezondheid en welzijn beschrijven. 301.23 De kandidaat kan de factoren noemen die een rol spelen bij het ontstaan van risico's voor mens en milieu. 301.24 De kandidaat kan stappen ondernemen die kunnen leiden tot het vinden en aanvaarden van betaald werk. 301.25 De kandidaat kan verwoorden welke rechten, plichten en verantwoordelijkheden voortvloeien uit een arbeidscontract. 301.26 De kandidaat kan informatie inwinnen omtrent rechten, plichten en verantwoordelijkheden in geval van werkloosheid, ziekte of arbeidsongeschiktheid in een gegeven situatie. /P /P /P /P Pc/i F /i Rr/c ENGEL 301.27 De kandidaat kan Engelse benamingen en begrippen van het vakgebied en van het bedrijf/de branche beschrijven. 301.28 De kandidaat kan eenvoudige Engelstalige handleidingen en voorschriften interpreteren. - 18 - EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002

MAATCHAPPELIJK CULTURELE VORMING III 301 nummer eindterm /P Taco LICHAMELIJKE OPVOEDING 301.29 De kandidaat kan de (beroepsgerichte) motorische vaardigheden ergonomisch verrichten. /pm EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002-19 -

AI PROCETECHNOLOGIE III 317 asis Procestechnologie III (317) Deelkwalificatie asis Procestechnologie III (317) omvat basiskennis en basisvaardigheden op het gebied van toegepaste exacte vakken, procestechniek, procesbeheersing, veiligheid en milieutechniek. De kandidaat dient de exacte vakken toe te passen in de beroepsgerichte vakken. nummer eindterm /P Taco WIKUNDE 317.01 De kandidaat kan rekenkundige berekeningen uitvoeren met gebruikmaking van de wetenschappelijke notaties van getallen. 317.02 De kandidaat kan algebraïsche bewerkingen uitvoeren. 317.03 De kandidaat kan eerste- en tweedegraads vergelijkingen oplossen. 317.04 De kandidaat kan grafieken van eerstegraads functies tekenen. 317.05 De kandidaat kan een stelsel van twee lineaire vergelijkingen met twee onbekenden oplossen. 317.06 De kandidaat kan grafieken van tweedegraads, gebroken, eenvoudige goniometrische en eenvoudige logaritmische functies interpreteren. 317.07 De kandidaat kan berekeningen uitvoeren met lijnstukken en hoeken. 317.08 De kandidaat kan berekeningen uitvoeren met regelmatige vlakke figuren. 317.09 De kandidaat kan omtrek en inhoud van regelmatige ruimtelijke objecten berekenen. 317.10 De kandidaat kan eenvoudige statistische begrippen beschrijven. 317.11 De kandidaat kan statistische diagrammen tekenen. EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002-21 -

nummer eindterm /P Taco NATUURKUNDE 317.12 De kandidaat kan relevante natuurkundige begrippen, verschijnselen en veranderingen met behulp van de molecuultheorie verklaren. 317.13 De kandidaat kan de juiste natuurkundige symbolen en eenheden hanteren. 317.14 De kandidaat kan grootheden van de ene eenheid naar de andere eenheid omrekenen. 317.15 De kandidaat kan berekeningen uitvoeren met betrekking tot kracht en druk. 317.16 De kandidaat kan berekeningen uitvoeren met betrekking tot het uitzetten, inkrimpen, opwarmen, afkoelen en faseveranderingen van stoffen. 317.17 De kandidaat kan berekeningen uitvoeren met betrekking tot (ideale) gassen, dampen en relatieve vochtigheid. 317.18 De kandidaat kan berekeningen uitvoeren met betrekking tot krachten, momenten, evenwichten en overbrengingen. 317.19 De kandidaat kan berekeningen uitvoeren met betrekking tot eenparig rechtlijnig, eenparig versnelde en eenparig cirkelvormige bewegingen. 317.20 De kandidaat kan berekeningen uitvoeren met betrekking tot arbeid, vermogen, rendement, potentiële- en kinetische energie en verbrandingswarmte. 317.21 De kandidaat kan de verschijnselen kookpuntsverhoging, vriespuntsverlaging, oplossen en kristalliseren verklaren. 317.22 De kandidaat kan natuurkundige experimenten op een systematische wijze voorbereiden en uitvoeren. /P /pm ELEKTROTECHNIEK 317.23 De kandidaat kan berekeningen uitvoeren met betrekking tot serie- en parallel-geschakelde weerstanden. 317.24 De kandidaat kan elektromagnetisme, wisselstroom en statische elektriciteit en bijbehorende preventieve veiligheidsmaatregelen beschrijven. 317.25 De kandidaat kan de functie en werking van transformatoren en elektromotoren beschrijven. 317.26 De kandidaat kan veilig werken met elektrische schakelingen. /P /pm CHEIKUNDE 317.27 De kandidaat kan de belangrijkste scheikundige verschijnselen noemen. F 317.28 De kandidaat kan de begrippen mengsel, zuivere stof, verbinding, element, molecuul en atoom beschrijven. 317.29 De kandidaat kan de belangrijkste scheidingsmethoden van mengsels beschrijven. - 22 - EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002

AI PROCETECHNOLOGIE III 317 nummer eindterm /P Taco 317.30 De kandidaat kan het periodiek systeem en chemische notaties interpreteren. 317.31 De kandidaat kan de principes van verschillende chemische reacties beschrijven. PROCETECHNIEK 317.32 De kandidaat kan de belangrijkste begrippen in de procesindustrie beschrijven. 317.33 De kandidaat kan de belangrijkste typen schema's interpreteren. 317.34 De kandidaat kan de principes en de belangrijkste begrippen beschrijven van de volgende eenheidsbewerkingen: opslaan, transporteren, doseren, verwarmen en koelen, mengen en mechanisch scheiden. 317.35 De kandidaat kan apparatuur en methoden beschrijven die van belang zijn bij de volgende eenheidsbewerkingen: opslaan, transporteren, doseren, verwarmen en koelen, mengen en mechanisch scheiden. 317.36 De kandidaat kan eenvoudige berekeningen uitvoeren die betrekking hebben op de volgende eenheidsbewerkingen: opslaan, transporteren, doseren, verwarmen en koelen, mengen en mechanisch scheiden. PROCEEHEERING 317.37 De kandidaat kan de onderdelen van meet-, regelen stuursystemen beschrijven. 317.38 De kandidaat kan leidingen instrumentatiediagrammen (P&ID's) interpreteren. 317.39 De kandidaat kan de manieren beschrijven waarop analoge en digitale meetgegevens in elkaar omgezet en verwerkt worden. 317.40 De kandidaat kan de belangrijkste principes en toepassingen van druk-, niveau-, temperatuur-, volumestroom, en digitale opnemers verklaren. 317.41 De kandidaat kan berekeningen uitvoeren met druk-, niveau-, temperatuur-, en volumestroommeters. 317.42 De kandidaat kan de effecten van en preventieve maatregelen tegen straling beschrijven. 317.43 De kandidaat kan de principes en belangrijke begrippen beschrijven van logische basisfuncties. 317.44 De kandidaat kan de werking van signaaloverdrachtsapparatuur verklaren. 317.45 De kandidaat kan de werking van uitvoerorganen verklaren. VEILIGHEID EN MILIEUTECHNIEK EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002-23 -

nummer eindterm /P Taco 317.46 De kandidaat kan de belangrijkste voorschriften en achtergronden op het gebied van veiligheid en arbeidsomstandigheden conform de ARO-wet en andere richtlijnen beschrijven. 317.47 De kandidaat kan veiligheidssymbolen, chemiekaarten, p-bladen en MACwaarden interpreteren. 317.48 De kandidaat kan preventieve maatregelen met betrekking tot brandbare, giftige, bijtende en oxiderende stoffen beschrijven. 317.49 De kandidaat kan verschillende persoonlijke beschermingsmiddelen en hun toepassing beschrijven. 317.50 De kandidaat kan de noodzakelijke veiligheidsvoorschriften uitvoeren. /P /pm 317.51 De kandidaat kan oorzaken noemen van waterverontreiniging, bodemverontreiniging, luchtverontreiniging en geluid(soverlast). 317.52 De kandidaat kan maatschappelijke en (micro-)biologische aspecten van milieuverontreiniging beschrijven. F KWALITEIT 317.53 De kandidaat kan de principes en belangrijkste begrippen van de kwaliteitszorg beschrijven. 317.54 De kandidaat kan verschillende methoden om kwaliteitsverbetering te bereiken, beschrijven. - - - - - - 24 - EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002

PRODUCTIETECHNOLOGIE III 319 Productietechnologie III (319) Deelkwalificatie Productietechnologie III (319) omvat verdieping en uitbreiding van de productietechniek (naar mechanisch/fysische bewerkingen) en procesbeheersing (naar besturingstechniek en automatisering), machinekennis en productkunde. Een deel van deze deelkwalificatie kan - afhankelijk van de regionale situatie - (sub)branche/bedrijfsspecifiek ingevuld worden voor wat betreft specifieke bewerkingen en productkunde. nummer eindterm /P Taco WERKTUIGOUWKUNDE 319.01 De kandidaat kan verschillende soorten vaste en losneembare verbindingstechnieken verklaren. 319.02 De kandidaat kan verschillende vormen van assen, as-koppelingen en aslageringen beschrijven. 319.03 De kandidaat kan de principes en toepassingen van de verschillende soorten aandrijf- en omzetmechanismen verklaren. 319.04 De kandidaat kan doel en functie van pneumatische toepassingen in de procesindustrie beschrijven. 319.05 De kandidaat kan doel en functie van hydraulische toepassingen in de procesindustrie beschrijven. 319.06 De kandidaat kan de werking van de verschillende soorten van hef-, hijs- en transportwerktuigen met bijbehorende preventieve veiligheidsmaatregelen beschrijven. 319.07 De kandidaat kan werktuigbouwkundige tekeningen interpreteren. 319.08 De kandidaat kan op deskundige en veilige wijze omgaan met de belangrijkste meet- en controlegereedschappen. /pm MATERIALENKENNI 319.09 De kandidaat kan de eigenschappen van in productieprocessen toegepaste brandstoffen verklaren. 319.10 De kandidaat kan de functie en de eigenschappen van in productieprocessen toegepaste hulpstoffen verklaren. 319.11 De kandidaat kan de functie en de eigenschappen van in productieprocessen toegepaste verpakkingsmaterialen en etikettering verklaren. EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002-25 -

nummer eindterm /P Taco 319.12 De kandidaat kan de eigenschappen van verschillende soorten grondstoffen, toeslagstoffen en eindproducten in productieprocessen verklaren. 319.13 De kandidaat kan een eenvoudig (product)kwaliteitsonderzoek doen. /P /pm 319.14 De kandidaat kan de werking van en toepassing van blusstoffen en brandbestrijdingsmiddelen verklaren. PRODUCTIETECHNIEK 319.15 De kandidaat kan de principes en de belangrijkste begrippen beschrijven van de volgende eenheidsbewerkingen: afvullen, verpakken, mechanisch/fysisch vormgeven en/of (sub)branche specifieke mechanisch/fysische bewerkingen. 319.16 De kandidaat kan apparatuur en methoden beschrijven die worden gebruikt bij de volgende eenheidsbewerkingen: afvullen, verpakken, mechanisch/fysisch vormgeven en/of (sub)branche specifieke mechanisch/fysische bewerkingen. 319.17 De kandidaat kan eenvoudige berekeningen uitvoeren die betrekking hebben op de volgende eenheidsbewerkingen: afvullen, verpakken, mechanisch/fysisch vormgeven en/of (sub)branche specifieke mechanisch/fysische bewerkingen. 319.18 De kandidaat kan het globale procesverloop van verschillende productieprocessen beschrijven 1. 1 De productieprocessen worden gekozen in overleg met de regionale bedrijven/opleidingsinstituten. Voorbeelden van productieprocessen zijn: fabricage van aluminium, cement, glas of papier, energieopwekking of het industrieel verpakken van producten. - 26 - EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002

PRODUCTIETECHNOLOGIE III 319 nummer eindterm /P Taco PROCEEHEERING 319.19 De kandidaat kan de belangrijkste principes en toepassingen van kwaliteitsmeters verklaren. 319.20 De kandidaat kan berekeningen uitvoeren met kwaliteitsmeters. 319.21 De kandidaat kan de principes en belangrijke begrippen van regelkringen en regelsystemen beschrijven. 319.22 De kandidaat kan de functie van proportionele, integrerende en differentiërende regelacties in een proces noemen. 319.23 De kandidaat kan de functie en werking beschrijven van pneumatische, hydraulische en elektrische schakelingen, zoals deze toegepast worden in besturings- en regelsystemen. 319.24 De kandidaat kan de principes en belangrijkste begrippen van de PLC beschrijven. F 319.25 De kandidaat kan een PLC bedienen. /P /pm LOGITIEK 319.26 De kandidaat kan de principes en belangrijkste begrippen van de logistiek beschrijven. 319.27 De kandidaat kan de werkmethoden die in de logistiek gebruikt worden, beschrijven. - - - - - EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002-27 -

PROCEONDERHOUD 213 Procesonderhoud (213) Deelkwalificatie Procesonderhoud (213) heeft betrekking op preventief onderhoud (dagelijks onderhoud), ombouwwerkzaamheden en eenvoudig correctief onderhoud aan procesinstallaties. nummer eindterm /P Taco ONDERHOUD/MATERIALENKENNI 213.01 De kandidaat kan de belangrijkste eigenschappen van de in de procesindustrie toegepaste constructiematerialen verklaren. 213.02 De kandidaat kan de belangrijkste materiaalbeproevingsmethoden beschrijven. 213.03 De kandidaat kan de meest kenmerkende eigenschappen van de verschillende typen kunststoffen beschrijven. 213.04 De kandidaat kan het doel beschrijven van de belangrijkste in de procesindustrie toegepaste onderhoudswerkzaamheden. 213.05 De kandidaat kan de werking van de meest toegepaste typen leidingen, appendages, afdichtingen en afdichtingsmaterialen verklaren. 213.06 De kandidaat kan de principes van de verschillende soorten smeermethoden en bijbehorende smeermiddelen verklaren. 213.07 De kandidaat kan de toepassing van verschillende isolatiematerialen beschrijven. 213.08 De kandidaat kan verschillende borgmethoden met betrekking tot losneembare verbindingen beschrijven. 213.09 De kandidaat kan de verschillende methoden beschrijven om corrosie te bestrijden. 213.10 De kandidaat kan de verschillende reinigingsmethoden, toegepaste reinigingsmiddelen en bijbehorende preventieve veiligheidsmaatregelen beschrijven. EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002-29 -

nummer eindterm /P Taco TEKENEN 213.11 De kandidaat kan schetsen maken van eenvoudige procestechnische objecten. /P 213.12 De kandidaat kan P&ID's en processchema's interpreteren. /P 213.13 De kandidaat kan eenvoudige technische tekeningen interpreteren. /P PRAKTIJK 213.14 De kandidaat kan op veilige wijze omgaan met de meest voorkomende handgereedschappen. 213.15 De kandidaat kan preventieve en eenvoudige correctieve onderhoudswerkzaamheden verrichten. 213.16 De kandidaat kan beoordelen of en welke technische discipline ingeschakeld moet worden. /P /P /P Rpm /pm 213.17 De kandidaat kan kleine technische mankementen verhelpen. /P /pm 213.18 De kandidaat kan aan (delen van) procesinstallaties de noodzakelijke reinigings- en schoonmaakwerkzaamheden verrichten. 213.19 De kandidaat kan meehelpen bij het uitvoeren van complexe en/of omvangrijke onderhouds- en ombouwwerkzaamheden. 213.20 De kandidaat kan apparaten, installaties en werktuigen op hun juiste technische werking beoordelen. 213.21 De kandidaat kan zijn werkzaamheden verrichten conform de geldende voorschriften. 213.22 De kandidaat kan schriftelijk en mondeling rapporteren over de onderhoudswerkzaamheden en storingen. /P /P /P /P /P /pm /pm /pm /i - - - - - - 30 - EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002

PRAKTIJK OPERATOR 322 Praktijk Operator (322) Deelkwalificatie Praktijk Operator (322) omvat de kennis, vaardigheden en houdingen die de kandidaat in een reële praktijksituatie moet beheersen. De kandidaat moet de hieronder genoemde eindtermen op verschillende functieplaatsen kunnen uitvoeren, waarbij de onderlinge samenhang tussen de verschillende apparaten en deelprocessen centraal staat. nummer eindterm /P Taco 322.01 De kandidaat kan de resultaten van kwaliteitsonderzoek of monsterbepalingen interpreteren en bij afwijkingen actie ondernemen. 322.02 De kandidaat kan bij storingen in het procesverloop of in productieinstallaties, maatregelen nemen ter voorkoming van schade aan procesinstallaties of het milieu. 322.03 De kandidaat kan de samenhang tussen de apparatuur ten behoeve van een proces verklaren. 322.04 De kandidaat kan de samenhang tussen deelprocessen van een proces verklaren. 322.05 De kandidaat kan de relatie tussen de procesvariabelen en het verloop van het gehele proces verklaren. P P P P P Pc /pm Pc Pc Pc - - - - - EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002-31 -

PRAKTIJK PROCETECHNIEK 324 Praktijk Procestechniek (324) Deelkwalificatie Praktijk Procestechniek (324) omvat de kennis, vaardigheden en houdingen die de kandidaat in een reële praktijksituatie moet beheersen. nummer eindterm /P Taco 324.01 De kandidaat kan veilig en milieubewust functioneren. P /pm 324.02 De kandidaat kan verantwoordelijkheid dragen in de praktijksituatie in organisatorisch en maatschappelijk verband. 324.03 De kandidaat kan sociale en communicatieve vaardigheden toepassen om binnen de praktijksituatie een goede sfeer te handhaven en bevorderen. 324.04 De kandidaat kan schriftelijk en mondeling rapporteren over de verrichte werkzaamheden. 324.05 De kandidaat kan de opgedane kennis en vaardigheden uit deelkwalificaties 213, 317, 318 en/of 319 toepassen in praktijksituaties. - - - - - P P P P /i /i /pm EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002-33 -

IJLAGEN 1. Trends en ontwikkelingen in het beroepenveld procestechniek ij het vaststellen van de eindtermen is rekening gehouden met recente en te verwachten ontwikkelingen in de procesindustrie. De belangrijkste ontwikkelingen worden hieronder genoemd. Automatisering In het type bedrijven dat hier centraal staat, werd van oudsher handmatig gewerkt. Geleidelijk werden steeds meer handelingen geautomatiseerd. Die automatisering zet nog steeds door. Voor de werknemers in de procesindustrie betekent dit een nog steeds zichtbare verschuiving van fysieke handelingen naar besturingstaken. Het werk bestaat in toenemende mate uit het bedienen van apparatuur en installaties en het uitvoeren van controles op (tussen)producten. Waar in het verleden vakmanschap centraal stond, ligt nu de nadruk op productietechnische en proceskennis. In de kwalificatievereisten in de procesindustrie krijgen deze onderwerpen dan ook een steeds groter aandeel. Kwaliteitszorg Kwaliteitszorg en -beheersing in de productie wordt steeds belangrijker. Veel bedrijven richten zich op IOcertificering of hebben deze verworven. Om een en ander te realiseren, worden kwaliteitstaken ondergebracht bij productiefuncties. Productiemedewerkers dienen daartoe over kennis, vaardigheden en attitudes op het gebied van kwaliteitszorg en -beheersing te beschikken. De kennis spitst zich toe op kennis van procedures en voorschriften. ij vaardigheden valt te denken aan het hanteren van controle-apparatuur en het uitvoeren van tests. Wat betreft attitudes wordt er steeds meer nadruk gelegd op het nauwkeurig en volgens vaste procedures kunnen werken. Communicatie Er is een tendens om verantwoordelijkheden te delegeren naar afdelingen of business-units. Medewerkers krijgen daardoor meer verantwoordelijkheid, zij moeten initiatief tonen, mondig zijn en samen kunnen werken. Dit vereist extra communicatieve vaardigheden zoals informatie opzoeken en opvragen, verslag doen en functionele contacten onderhouden. Nieuwe producten en productiemethoden edrijven moeten voortdurend nieuwe producten ontwikkelen en productiemethoden aanpassen om te voldoen aan de wensen van de markt en aan de eisen die de overheid stelt op het gebied van milieu, veiligheid en arbeidsomstandigheden. Om op deze veranderingen in te spelen, moeten medewerkers flexibel zijn - dus bereid zijn te veranderen en bij te leren - en beschikken over basiskennis op het gebied van milieu, hygiëne, veiligheid en arbeidsomstandigheden. Taakverbreding De operator in de procesindustrie krijgt te maken met taakverbreding. In veel organisaties krijgt hij in toenemende mate onderhoudstaken. Het betreft dan preventief en eenvoudig correctief onderhoud. Ook de eerder genoemde ontwikkeling op het gebied van kwaliteitsbeheersing, brengt extra taken met zich mee. - 34 - EINDTERMENDOCUMENT MECHANICH OPERATOR / UITGAVE JULI 2002