Centrumsteden en vergrijzing vergeleken per provincie Socio-demografisch profiel (SDP) Anne-Leen Erauw Belfius Research 21 maart 2017 Berchem 1
Belfius studies Expertise van Belfius in de lokale sector Diensten op maat van de sector Beleidsondersteunend Link met de lokale financiën 2
Centrumsteden en vergrijzing SDP? 1/ SDP: omgevingsprofiel 2/ Demografische prognoses 3/ Vergelijkende data per provincie 3
Socio-demografisch profiel (SDP) Algemene filosofie SDP: Individueel analyse-instrument per bestuur (OCMW & gemeente) vergelijking met cluster / provincie / gewest Zo veel mogelijk facetten van de demografie weergeven en wat er sociaal-economisch mee samenhangt 4
Socio-demografisch profiel (SDP) Belang van demografie Besturen is vooruitkijken Bevolking = strategische variabele voor lokale overheden Lokale beleid afstemmen op demografische evolutie Electorale basis invloed vergrijzingseffect Succesbarometer van het gevoerde beleid Bepalend criterium voor financiering en interne organisatie (aantal schepenen, verloning) 5
Demografische prognoses SDP 1/ SDP: omgevingsprofiel 2/ Demografische prognoses 3/ Vergelijkende data per provincie 6
Demografische prognoses tot 2060 Demografische evolutie voor België Hogere levensverwachting Lagere vruchtbaarheid Internationale immigratie 11,2 miljoen +16,2% 13 miljoen 40 000 inwoners erbij elk jaar 2015 2060 7 Bron: Federaal Planbureau
Demografische evolutie in Vlaanderen 2005-2015 Demografische transitiefase ingezet ook in Vlaanderen Lager geboortecijfer en hogere levensverwachting 2005 +6,3% Bevolking per leeftijd 2015 Bron: FOD Economie >100 2015 96 92 2005 88 84 80 76 72 68 64 60 56 52 48 44 40 36 32 28 24 20 16 12 8 4 <1 8 0 20 000 40 000 60 000 80 000 100 000 120 000
Demografische evolutie in Vlaanderen 2005-2015 TRENDS Vergrijzing Verjonging >100 2015 96 92 2005 88 84 80 jaar en ouder 80 Vergrijzing= 76 72 68 65-79 jaar Bevolking 64 van 65 jaar 60 56 en ouder 52 / jongeren potentieel 48 40-64 jaar 44 minder dan actieve 40 15 jaar bevolking 36 32 28 15-39 jaar 24 20 16 12 8 Minder dan 15 jaar 4 <1 9 0 20 000 40 000 60 000 80 000 100 000 120 000
Demografische evolutie in Vlaanderen 2005-2015 Leeftijdspiramide wordt langzaamaan breder aan de top 95 jaar en meer 2015 90-94 jaar 85-89 jaar 80-84 jaar 75-79 jaar 70-74 jaar 65-69 jaar 60-64 jaar 55-59 jaar 50-54 jaar 45-49 jaar 40-44 jaar 35-39 jaar 30-34 jaar 25-29 jaar 20-24 jaar 15-19 jaar 10-14 jaar 5-9 jaar Minder dan 5 jaar 2005 10 Bron: SVR 0 100 000 200 000 300 000 400 000 500 000
Demografische evolutie in Vlaanderen 2015-2025 Leeftijdspiramide wordt langzaamaan breder aan de top 95 jaar en meer 2025 90-94 jaar 85-89 jaar 80-84 jaar 75-79 jaar 70-74 jaar 65-69 jaar 60-64 jaar 55-59 jaar 50-54 jaar 45-49 jaar 40-44 jaar 35-39 jaar 30-34 jaar 25-29 jaar 20-24 jaar 15-19 jaar 10-14 jaar 5-9 jaar Minder dan 5 jaar 2015 11 Bron: SVR 0 100 000 200 000 300 000 400 000 500 000
Demografische evolutie in Vlaanderen 2025-2035 Leeftijdspiramide wordt langzaamaan breder aan de top 12 95 jaar en meer 90-94 jaar 85-89 jaar 80-84 jaar 75-79 jaar 70-74 jaar 65-69 jaar 60-64 jaar 55-59 jaar 50-54 jaar 45-49 jaar 40-44 jaar 35-39 jaar 30-34 jaar 25-29 jaar 20-24 jaar 15-19 jaar 10-14 jaar 5-9 jaar Minder dan 5 jaar Bron: SVR 2035 2025 0 100 000 200 000 300 000 400 000 500 000
Demografische evolutie in Vlaanderen 2035-2045 Leeftijdspiramide wordt langzaamaan breder aan de top 13 95 jaar en meer 90-94 jaar 85-89 jaar 80-84 jaar 75-79 jaar 70-74 jaar 65-69 jaar 60-64 jaar 55-59 jaar 50-54 jaar 45-49 jaar 40-44 jaar 35-39 jaar 30-34 jaar 25-29 jaar 20-24 jaar 15-19 jaar 10-14 jaar 5-9 jaar Minder dan 5 jaar Bron: SVR 2045 2035 0 100 000 200 000 300 000 400 000 500 000
Demografische evolutie in twee fasen Vaststelling dat vergrijzing in twee fasen komt: 1) Vergrijzingstrend tussen 2015-2035: babyboomers verlaten de arbeidsmarkt Financiering pensioenen komt langzaam onder druk 2) Vergrijzing wordt intensiever vanaf 2035 Aantal 80-plussers verdubbelt 80-plussers zullen zo n 9 % uitmaken vd bevolking 14
Maatschappelijke gevolgen van de vergrijzingstrend Maatschappelijke verandering met vele facetten Beleid en collectieve solidariteitsmechanismen Verhouding actieve versus niet-actieve leeftijd wijzigt Volume-impact voor medische sector & zorgsector => Smart Care Woningen Meer vraag naar eenpersoonswooneenheden Comfortabel en nabij wonen Veiligheid en toegankelijkheid Sociale cohesie Aangepaste mobiliteit Voorziet overheid in formele opvang en solidariteitsmechanismen? 15
Zorgbedrijven centrumsteden per provincie Zorgdiensten stad/ocmw ondergebracht in zorgbedrijven Antwerpen Roeselare Kortrijk Mechelen Leuven Genk campus SDP 16
Demografische ontwikkelingen op lokaal niveau Specifiek voor demografie op lokaal vlak De intensiteit van de migratie varieert met de leeftijd Emancipatorische migratie (18-25 jaar) Migratie verbonden met gezinsuitbreiding (30-40) Migratie bij pensionering (60-65-70) Migratie verbonden met het verlies aan zelfredzaamheid (75-85) Omwenteling van de leeftijdsstructuur binnen sommige gemeenten 17
Demografische ontwikkelingen op lokaal niveau Leeftijdsstructuur verschilt sterk per cluster (2015) 90-94 jaar 80-84 jaar 70-74 jaar 60-64 jaar 50-54 jaar 40-44 jaar 30-34 jaar 20-24 jaar 10-14 jaar Minder dan 5 jaar 90-94 jaar 80-84 jaar 70-74 jaar 60-64 jaar 50-54 jaar 40-44 jaar 30-34 jaar 20-24 jaar 10-14 jaar Minder dan 5 jaar Residentiële rand (V11) -20 000-10 000 0 10 000 20 000 Kleine landbouwgemeenten (V9) -20 000-10 000 0 10 000 20 000 Man Vrouw Man Vrouw Kustgemeenten (V16) -15 000-10 000-5 000 0 5 000 10 000 15 000-100 000-50 000 0 50 000 100 000 90-94 jaar 80-84 jaar 70-74 jaar 60-64 jaar 50-54 jaar 40-44 jaar 30-34 jaar 20-24 jaar 10-14 jaar Minder dan 5 jaar Grote en regionale steden (V15) 90-94 jaar 80-84 jaar 70-74 jaar 60-64 jaar 50-54 jaar 40-44 jaar 30-34 jaar 20-24 jaar 10-14 jaar Minder dan 5 jaar 18
Demografische ontwikkelingen centrumsteden Leeftijdspiramide 13 centrumsteden >95 90-94 85-89 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 < 5 2020 2015 0 20 000 40 000 60 000 80 000 100 000 120 000 140 000 19 Bron: SVR
Demografische ontwikkelingen centrumsteden Leeftijdspiramide 13 centrumsteden >95 90-94 85-89 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 < 5 2025 2020 0 20 000 40 000 60 000 80 000 100 000 120 000 140 000 20
Demografische ontwikkelingen centrumsteden Leeftijdspiramide 13 centrumsteden >95 90-94 85-89 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 < 5 Van 1,6 naar 1,7 miljoen inwoners 2015 2030 2025 +7,3% 2030 0 20 000 40 000 60 000 80 000 100 000 120 000 140 000 21
Vergelijking centrumsteden per provincie SDP? 1/ Waarom en wat? 2/ Demografische prognoses 3/ Vergelijking van data per provincie 22
Demografische ontwikkelingen per provincie Bevolking 2016 686 254 Gewicht centrumsteden 142 376 Vlaams-Br. 1 121 693 Limburg 863 425 Antwerpen 1 824 136 99 288 West-Vl. 1 181 828 Oost-Vl. 1 486 722 416 566 325 158 23
Demografische ontwikkelingen per provincie Bevolkingsdichtheid 2015 692 inw. /km 2 400 inw. /km 2 535 inw. /km 2 564 inw. /km 2 381 inw. /km 2 24
Demografische ontwikkelingen per provincie Demografische evolutie 2006-2015 Door natuurlijke groei en migratie +7,7 % +3,4 % +6,8 % +7,2 % +5,8 % 25 Bron: FOD Economie
Demografische ontwikkelingen centrumsteden Evolutie aandeel oudere bevolking 13 centrumsteden 100% 90% 18,6% 18,9% 19,9% 21,1% 80% 70% 60% 50% 40% 64,7% 63,9% 62,8% 61,9% >65 15-64 <15 30% 20% 10% 16,7% 17,3% 17,3% 17,0% 26 0% 2015 2020 2025 2030
Demografische ontwikkelingen centrumsteden Evolutie aandeel oudere bevolking 13 centrumsteden 65+ West-Vl. Oost-Vl. Antwerpen Vlaams-Br. Limburg Gemiddelde 13 centrumsteden 2016 22,7% 17,6% 16,8% 16,0% 19,4% 18,6% 2030 27,9% 20,2% 17,4% 21,7% 26,1% 21,1% 27
Demografische ontwikkelingen centrumsteden Vergrijzing Verhouding ouderen / jongeren 13 centrumsteden West-Vl. Oost-Vl. Antwerpen Vlaams-Br. Limburg Gemiddelde 13 centrumsteden 2016 159,4% 107,4% 89,8% 109,9% 129,0% 110,3% 2030 200,4% 120,2% 90,1% 149,2% 184,3% 124,3% 28
Demografische ontwikkelingen centrumsteden Aandeel leeftijdsgroepen 35,0% 2030 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 13 Centrumsteden Vlaanderen 10,0% 5,0% 0,0% <15 15-39 40-64 65-79 >80 29
Zorgaanbod centrumsteden/ocmw s Zorgaanbod voor opvang ouderen Woon- en zorgcentra Assistentiewoningen Alternatieven voor zorg Lokale dienstencentra Dagverzorgingscentra Centra voor kortverblijf Gezinszorg Thuisverpleging 30
Zorgaanbod centrumsteden/ocmw s Zorgaanbod 2015 Aantal dossiers Vlaamse zorgverzekering / 1000 inwoners 13 centrumsteden 60 50 40 30 Residentiële zorg Mantel- en thuiszorg 20 10 31 0 West-Vl. Oost-Vl. Antwerpen Vlaams-Br. Limburg Bron: Vlaanderen, Gezin, welzijn en gezondheid
Zorgaanbod centrumsteden/ocmw s Zorgaanbod 2015 Aantal woongelegenheden in WZC / 1000 inwoners 13 centrumsteden 12 10 8 PRIVE PUBLIEK VZW 6 4 2 0 West-Vl. Oost-Vl. Antwerpen Vlaams-Br. Limburg 32 Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid
Sociaal-demografische aspecten per provincie Gemiddeld belastbaar inkomen (personenbelasting 2015) Gemiddelde per aangifte (in EUR) Aantal aangiften 34 808 EUR 31 548 EUR 34 872 EUR 32 128 EUR 38 457 EUR 33 Bron: FOD Economie
Sociaal-demografische aspecten centrumsteden Gemiddeld belastbaar inkomen (personenbelasting 2015) Gemiddelde per aangifte (in EUR) 13 centrumsteden 30 341 EUR 31 239 EUR 31 780 EUR 31 487 EUR 35 617 EUR 34 Bron: FOD Economie
Sociaal-demografische aspecten per provincie Aantal personen met verhoogde tussenkomst ziekteverzekering per 1 000 inwoners (2010-2016) Evolutie van financiële kwetsbaarheid 154 146 133 + 28,9 % 145 30 578 + 9,3 % + 14,4 % 99 + 17,7 % + 16,5 % 35 SDP Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid
Sociaal-demografische aspecten per provincie Aantal personen met een pensioenuitkering (2015) Aandeel vd bevolking Alle categorieën: zelfstandige, loondienst, IGO Inclusief overlevingspensioen! 441 245 364 723 395 082 24,3 % 211 30 228 578 30,9 % 26,7 % 285 362 24,6 % 25,3 % 36 Bron: RVP
Sociaal-demografische aspecten per provincie Beroepsbevolking en activiteitsgraad 2014 Tewerkgestelde actieve bevolking Niet-tewerkgestelde actieve bev. Niet-actieve bevolking 0% 50% 100% 18-39 40-64 0% 50% 100% 72,8% 71,0% 73,1 % 18-39 40-64 18-39 40-64 0% 50% 100% 73,2 % 18-39 40-64 71,4 % 0% 50% 100% 18-39 40-64 70,2 % 70,7 % 0% 50% 100% 37 Bron: Steunpunt WSE
Sociaal-demografische aspecten per provincie Werkloosheidsgraad februari 2017 9,1 % 5,7 % 7,2 % 7,6 % 5,9 % 38 Bron: Arvastat
Sociaal-demografische aspecten centrumsteden Werkloosheidsgraad februari 2017 13 centrumsteden 6,4 % 12,5 % 6,7 % 7,2 % 12,3 % 8,6 % 9,7 % 13 % 15,5 % 9,3 % 7,7 % 8,5 % 12,3 % 39 Bron: Arvastat
Uitdaging Impact vergrijzing voor de lokale besturen Effect via de uitgaven voor Ontwikkelen van beleid Aanbod van diensten Investeringen voor de toekomst ( Smart City ) Uitdaging: Combinatie van een aangepaste openbare dienstverlening en het noodzakelijke financiële evenwicht 40