j a a r v e rs l a g e d i t i e

jaarverslag e d i t i e 2 6

J A A R V E R S L A G 2 5 e d i t i e 2 6

INHOUD INHOUD 8 ste uitgave van het jaarverslag van het Observatorium voor Toerisme te Brussel INLEIDING 6 Het Observatorium voor Toerisme te Brussel: methodologie en werkinstrumenten. I- TOERISTISCHE OVERNACHTINGEN 8 1. HET AANBOD 8 1.1. Het hotelaanbod 8 1.2. Het jeugdlogiesaanbod 9 1.3. Het gastenkameraanbod 9 1.4. Het apparthotelaanbod 9 1.5. Het toeristische logiesaanbod volgens aantal etablissementen per gemeente 9 2. DE BEZETTINGSGRAAD 1 2.1. Totaal aantal overnachtingen 11 2.1.1. Total aantal overnachtingen van 1995 tot 25 11 2.1.2. Total aantal overnachtingen van 1995 tot 25: vergelijking van de curven 11 2.1.3. Total aantal hotelovernachtingen per gemeente van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 12 2.1.4. Total aantal overnachtingen in de belangrijkste Belgische steden 13 2.1.5. De drie belangrijkste buitenlandse markten voor de belangrijkste Belgische steden 13 2.1.6. Total aantal overnachtingen in enkele Europese steden 14 2.1.7. Binnenlandse en buitenlandse overnachtingen in enkele Europese steden 14 2.1.8. De drie belangrijkste buitenlandse markten in enkele Europese steden 15 2.2. Overnachtingen in hotels 15 2.2.1. Aantal overnachtingen per categorie 16 2.2.2. Aantal overnachtingen in hotels naar land van herkomst 16 2.2.3. Aantal overnachtingen in hotels naar land van herkomst en naar doel van het verblijf 18 2.2.4. Aantal overnachtingen per maand en per doel van het verblijf 19 2.2.5. Aantal overnachtingen per maand en per markt 2 2.2.6. Bezettingsgraad in hotels voor enkele Europese steden 2 2.3. Het jeugdlogies 21 2.3.1. Overnachtingen naar land van herkomst 21 2.3.2. Seizoenspreiding met betrekking tot de overnachtingen 22 2.4. De gastenkamers 23 2.4.1. Overnachtingen naar land van herkomst 23 2.4.2. Seizoenspreiding met betrekking tot de overnachtingen 23 2.4.3. Doel van het verblijf van het cliënteel 23 2.4.4. De stagiaires in Brussel 24 2.4.5. Nationaliteiten van de stagiaires 24 3. PROFIEL VAN DE TOERISTEN OP DOORREIS 24 ALGEMENE BEDENKINGEN 26 II- MICE-SECTOR 28 1. HET AANBOD AAN VERGADERZALEN 28 2. DE BEZETTINGSGRAAD IN DE VERGADERZALEN 29 2.1. Aantal MICE vergaderingen 29 2.2. Aantal deelnemers aan MICE vergaderingen 29 2.3. Aantal vergaderingen met of zonder verblijf 29 2.4. Aantal vergaderingen per type van cliënteel 3 2.5. Aantal vergaderingen per type van vergaderingsplanner 3 2.6. Aantal vergaderingen per land vanwaar de vraag afkomstig is 31 2.7. Aantal vergaderingen naar activiteitssector 32 2.8. Aantal vergaderingen naar aantal deelnemers 32 2.9. Aantal vergaderingen naar duur 32 2.1. Aantal vergaderingen per maand 32 3. BEURZEN & SALONS 33 4. DE INTERNATIONALE VERGADERINGEN 35 4.1. De UIA (Union of International Associations) 35 4.1.1. Aantal vergaderingen van internationale verenigingen in de belangrijkste steden 35 4.1.2. Aantal vergaderingen van internationale verenigingen in de belangrijkste steden van 1994 tot 25 36 4.1.3. Aantal internationale vergaderingen in de belangrijkste Belgische steden 36 4.2. International Congress & Convention Association 36 5. CONGRESORGANISATOREN 37 5.1. Aantal vergaderingen 37 5.2. Aandeel per inkomend land 37 5.3. Duur van de vergaderingen 37 5.4. Type van MICE vergaderingen 38 6. ANALYSE VAN DE MICE-CLIËNTEEL VAN BRUSSEL EN DE PERCEPTIE VAN DE STAD 38 7. ALGEMENE BEDENKINGEN 42 8. GLOSSARIUM 44 III : TOERISTISCHE CULTURELE DIENSTEN 46 1. HET AANBOD 46 1.1. Musea en toeristische attracties 46 1.2. Aanbod aan musea en attracties per gemeente 47 1.3. Geleide cultuurbezoeken 47 2. DE BEZOEKEN 47 2.1. Musea en toeristische attracties 47 2.1.1. Alle bezoeken samengevoegd 47 2.1.2. De indeling naar aantal bezoekers 48 2.2. Culturele rondleidingen 49 2.2.1. Aantal rondleidingen en aantal bezoekers 49 2.2.2. Aandeel van de talen die tijdens de rondleidingen gebruikt worden 49 2.2.3. Aandeel van de individuelen en van de groepen in de rondleidingen 49 3. EENMALIGE EN TERUGKERENDE EVENEMENTEN IN BRUSSEL 5 3.1. Eenmalige evenementen 5 3.2. Terugkerende evenementen 51 4. BEZOEKERSPROFIEL 52 OBSERVATIES 54 IV- TRANSPORTS 55 1. LUCHTTRANSPORT 55 1.1. Nationale Luchthaven van Brussel 55 1.1.1. Aantal passagiers en transitpassagiers op de Nationale Luchthaven van Brussel 55 1.1.2. Aantal passagiers per maand 56 1.1.3. Aantal passagiers 56 1.1.4. Aantal passagiers: top 2 van de bestemmingen 57 1.1.5. Aantal vliegbewegingen op de Nationale Luchthaven van Brussel 58 1.1.6. Aantal vluchten: top 2 van de bestemmingen 58 1.1.7. De hotellerie op het grondgebied van de gemeente Zaventem 59 1.1.8. Toegang tot de luchthaven 59 1.1.9. Profiel van de passagiers 59 1.2. Brussels South Charleroi Airport 6 1.2.1. Aantal passagiers en aantal vluchten op Brussels South Charleroi Airport 6 1.2.2. Profiel van de reizigers 61 2. SPOORWEGTRANSPORT 62 2.1. Internationaal verkeer: Thalys 62 2.1.1. Aantal passagiers op Thalys vanuit en naar Brussel 62 2.1.2. Percentage tickets voor zakenreizen / vrije tijd verkocht via Thalys 63 2.1.3. Aantal passagiers op de Thalys lijnen van en naar Brussel per maand 63 2.1.4. Profiel van de cliënteel 63 2.2. Internationaal verkeer: Eurostar 64 2.2.1. Aantal passagiers op de Eurostar 64 2.2.2. Percentage tickets voor zakenreizen / vrije tijd verkocht via Eurostar 64 2.2.3. Aantal passagiers op de Eurostar lijnen van en naar Brussel per maand 65 2.3. Internationaal verkeer: Andere 65 ALGEMENE BEDENKINGEN 66 4 5

INLEIDING INLEIDING 8STE UITGAVE VAN HET JAARVERSLAG VAN HET OBSERVATORIUM VOOR TOERISME TE BRUSSEL. 25 stond in het teken van de Assisen van het Brusselse toerisme en de uitvoering van enkele studies over het vrijetijdstoerisme en de MICE-activiteiten in de hoofdstad van Europa. Deze studies zijn voor een groot deel gebaseerd op de gegevens die het Observatorium voor het Toerisme over verscheidene jaren verzamelde. De positionering van Brussel rond de thema s Europa, cultuur en levenskunst was een van de belangrijkste aanbevelingen van de Assisen. Rond deze thema s moeten de toeristische actoren verzameld worden en moet het imago van Brussel binnen de verschillende marktsegmenten versterkt worden. Om de ontwikkeling van het stadstoerisme beter te kunnen beheren doen de grote Europese steden steeds vaker beroep op gesofisticeerde analyse- en evaluatiemethoden. We denken hier onder meer aan het voorbeeld van Wenen. Een dergelijke aanpak is onontbeerlijk aangezien de concurrentie tussen de verschillende bestemmingen steeds groter wordt. In Brussel is het Observatorium voor Toerisme sinds 1998 de concretisering van een partnership tussen de verschillende spelers in de toeristische sector. Institutionele partnerships: Toerisme Vlaanderen (TVl) Brussel Internationaal Toerisme & Congres Office de Promotion du Tourisme de Wallonie et de Bruxelles (OPT) Een functionele structuur verbindt de City marketing van BITC met de diensten Recherche et Marketing van het OPT en Planning en Onderzoek van TVl. Zo wordt de soepelheid gecreëerd die nodig is om in te spelen op de verwachtingen van de Brusselse toeristische sector. De analyses van het Observatorium steunen op betrouwbare statistieken en onderzoeken die kunnen worden verricht dankzij de partnerships met de verschillende sectoren van de toeristische activiteit, bijvoorbeeld: de Brusselse HoReCa-federatie, Logies voor jongeren, Bed & Brussels, Taxi Stop, Brusselse Museumraad, Voir et Dire Brussel, de Gidsen Brussel België, SN Brussels Airlines, BIAC, NMBS, BAPCO, ABTO, de TO Incomings, Dankzij deze partnerships en het methodologische werk die geïmplementeerd werd is het Observatorium voor de verschillende toeristische sectoren van Brussel de referentie geworden voor statistische gegevens en de analyse daarvan. Dankzij het partnership met de Brusselse Horecafederatie en de expertise van het Observatorium kunnen sinds 24 verschillende statistieken opgesteld worden. Het is onder meer mogelijk de bezettingsgraad, met een onderscheid tussen week- en weekenddagen, de gemiddelde nettoprijzen en de inkomsten per kamer (REVPAR) te berekenen. Dankzij dit beheersinstrument kan een maand na datum al de nodige rapportering verzorgd worden. In het bijzonder de hotelsector wenste al langer betrouwbare informatie op korte termijn. Deze statistieken zijn dan ook een grote vooruitgang. De investeringen en inspanningen van de partners moeten echter verdergezet worden zodat de kwaliteit van de beschikbare gegevens nog toeneemt, zeker wat betreft de MICE-sector en de individuele zakenreizen. HET OBSERVATORIUM VOOR TOERISME TE BRUSSEL: METHODOLOGIE EN WERKINSTRUMENTEN. Methodologie De volgende factoren zijn essentieel voor het welslagen van de inschakeling van een dergelijk observatorium: de vaste wil tot samenwerking van de toeristische partners om de collectieve en individuele resultaten te optimaliseren; de aanpassing van het proces op basis van de opmerkingen vanuit het terrein; de kwaliteit van de gegevens, de continuïteit in het proces en de planning ervan; de soepele organisatie van de verspreiding van de onderzoeksresultaten en aanbevelingen. Deze methodologie werd uitgewerkt: om te kunnen beantwoorden aan de behoefte van een vergelijkende analyse (benchmarking) tussen Brussel en andere steden; om een analyse mogelijk te maken van vraag en aanbod in de verschillende toeristische sectoren: logies, musea en toeristische attracties, vervoermiddelen en toeristische evenementen; om een analyse mogelijk te maken van de evolutie van de ontwikkeling van de bestemming Brussel op de vrije tijd en MICE markten. Het jaarverslag Het jaarverslag van de toeristische activiteit in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest is een structureel hulpinstrument voor strategisch beleid. Het bundelt gegevens die het hele jaar door worden gecompileerd, en het analyseert de trends. Het aanbod in Brussel, het profiel van de toeristen, de bezoeken in zakelijk/recreatief verband, de evolutie van de prioritaire markten: het jaarverslag verwerkt elk jaar een massa essentiële informatie. Sinds 23 is een speciaal hoofdstuk van het jaarverslag gewijd aan de MICE-sector. Omdat de informatie hierover zeer onvolledig was, hebben de partners van het Observatorium zich toegespitst op de analyse van aanbod, vraag, incomings-activiteiten, internationale positionering van Brussel en perceptie van Brussel als MICE-bestemming. De eerste resultaten tonen aan dat het proces in werking is getreden. Het komt er op aan de samenwerking met de partners te blijven verruimen. De doelstellingen van dit jaarverslag zijn: de gegevens te vergelijken op korte termijn (25 / 24) en op middellange termijn (25 / 2); het niveau van een simpele opsomming van statistieken te overstijgen; de informatie voor te stellen om tot actie aan te sporen. Elk hoofdstuk wordt duidelijk gesitueerd met een overzicht van de belangrijkste observaties. De Brieven van het Observatorium Met de Brieven van het Observatorium is het mogelijk kortetermijntrends te verspreiden bij de toeristische partners. In 25 verschenen de volgende Brieven van het Obs: Kerncijfers van het toerisme in 25 Specifieke onderzoeken Onderzoek in de musea met restaurant, Onderzoek naar het profiel van de bezoekers in de Brusselse attracties. Internetsite van het Observatorium De publicaties en de persberichten van het Observatorium voor Toerisme te Brussel zijn sinds november 21 beschikbaar op het internet: http://www.observatoriumtoerisme.irisnet.be of http://www.observatoiretourisme.irisnet.be Wim VANSEVEREN Administrateur-generaal, Toerisme Vlaanderen Hervé BOSQUET Directeur, Brussel Internationaal Congres Viviane JACOBS Directeur général, Office de Promotion du Tourisme de Wallonie et de Bruxelles André VRYDAGH City Marketing & Toerisme van Brussel Deze informatie werd aangevuld met een meer verfijnde analyse van de hotelovernachtingen in het kader van het recreatief verblijfstoerisme en MICE. 6 7

1.TOERISTISCHE OVERNACHTINGEN 1.Het aanbod 1.2. Het jeugdlogiesaanbod Logiesvormen Betrokkenen Bronnen Hotels Federatie Horeca Brussel Algemene Directie Statistiek en Toerisme Vlaanderen Economische Informatie Franse Federatie Horeca Brussel Gemeenschapscommissie Hotelcatalogus Jeugdlogies Logies voor jongeren 1 Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Logies voor jongeren Gastenkamers Bed & Brussels Bed & Brussels Taxi Stop Franse Gemeenschapscommissie Taxi Stop Franse Gemeenschapscommissie 1.1 Het hotelaanbod Aantal etablissementen Maximale capaciteit (aantal bedplaatsen) 5 918 Bron: Logies voor Jongeren 25 1.3. Het gastenkameraanbod Aantal aanbieders Aantal kamers Maximale capaciteit (aantal bedplaatsen) Erkende gastenkamers (1) 55 83 165 Bij verenigingen ingeschreven gastenkamers (2) 181 282 536 Bron: (1) Franse Gemeenschapscommissie (erkenning 25) (2) Bed & Brussels en Taxi Stop 25 Aantal sterren ***** **** *** ** * Totaal erkende hotels Andere 2 Totaal Aantaler kende hotels 18 36 49 26 1 139 139 Aantal kamers 3.839 5.147 3.91 688 227 13.82 13.82 Aantal hotels volgens de Alg. Dir. Statistiek en Economische Informatie 18 44 48 26 13 149 17 166 Maximale capaciteit (aantal bedplaatsen) 8.385 1.231 9.57 1.591 556 3.333 949 31.282 Aantal hotels die lid zijn van Horeca en die in Brussel gelegen zijn 18 34 39 15 4 11 1 111 1.4. Het apparthotelaanbod De apparthotels kunnen verschillende vormen aannemen. Sommige hotels bieden een apparthoteldienst aan. Een deel van de apparthotels is als hotel erkend door de publieke instanties. Deze twee worden in de categorie hotels ondergebracht zowel voor de hotelcatalogus als bij de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie. Een derde groep apparthotels wordt bij de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie geregistreerd als apparthotel en ondergebracht in de categorie andere. 1.5. Het toeristische logiesaanbod volgens aantal etablissementen (hotels, jeugdherbergen en gastenkamers) per gemeente Bron: Hotelcatalogus BI-TC 26 Algemene Dir. Statistiek en Fed. Ho.Re.Ca (erkenning 25) Economische Informatie 25 Brussel 25 Opmerkingen: In 25 werden 139 etablissementen erkend door de Franse Gemeenschapscommissie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en door Toerisme Vlaanderen. In 21 voerde de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie een hervorming door in de toerismestatistieken.vanaf 22 werd een permanente samenwerking met de openbare besturen voor toerisme georganiseerd teneinde één keer per jaar de databank bij te werken van de nachtverblijven die door deze besturen worden erkend. Het referentiejaar voor de hotels die opgenomen zijn in de catalogus van Brussel Internationaal Toerisme en Congressen (BI-TC) is 25. Het referentiejaar voor de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie: de hotels die in 26 werden erkend. Dit verklaart de verschillen die worden vastgesteld tussen de twee databases voor erkende hotels. Bovendien vervolledigt de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie zijn database met een opvraging bij de gemeenten: n de rubriek andere zijn de hotels opgenomen waarvoor de erkenningsprocedure loopt, en daarnaast ook een zeker aantal apparthotels. De leden van de Federatie Ho.Re.Ca. zijn hotels die én in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest én in de beide Brabanten (Vlaams- en Waals-Brabant) gelegen worden. De Federatie Ho.Re.Ca. vertegenwoordigt 71 % van de erkende hotels in Brussel (buiten de hotels van Vlaams- en Waals-Brabant). De meeste van haar leden behoren tot de categorieën met 3, 4 en 5 sterren. 1 Logies voor jongeren is een vereniging die de 5 overnachtingscentra voor jongeren van de Franstalige Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschap verenigt. 2 De rubriek Andere omvat de hotels die ter erkenning voorliggen en een deel van de apparthotels. Cartografische bron Articque 8 9

TOERISTISCHE OVERNACHTINGEN OVERNACHTINGEN gemeente Hotel Jeugdherberg Gastenkamer Totaal Brussel 76 3 22 11 Sint-Joost-ten-Noode 1 2 12 Sint-Gillis 12 24 36 Elsene 14 27 41 Evere 2 3 5 Schaarbeek 5 24 29 Anderlecht 3 2 5 Sint-Lambrechts-Woluwe 15 15 Etterbeek 3 12 15 Oudergem 9 9 Sint-Agatha-Berchem 3 3 Vorst 1 2 3 Ganshoren 1 1 Jette 5 5 Koekelberg 3 3 Sint-Jans-Molenbeek 1 1 Ukkel 2 22 24 Watermaal-Bosvoorde 2 6 8 Sint-Pieters-Woluwe 4 13 17 TOTAAL 135 4 194 333 Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie en Observatorium voor Toerisme te Brussel 2.De bezettingsgraad Logiesvormen Betrokkenen Bronnen Hotels Federatie Horeca Brussel ADSEI* 3 Federatie Horeca Brussel Jeugdlogies Logies voor jongeren ADSEI* Logies voor jongeren Gastenkamers Bed & Brussels Bed & Brussels Taxi Stop Taxi Stop *Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie 3 Alle soorten accommodatie (hotels, apparthotels, jeugdlogies) behalve de gastenkamers 4 Het Observatorium vroeg dhr. Dutilleul (stagiair) in juni 25 de kwaliteit te onderzoeken van de gegevens die de hotelsector aan de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie bezorgt. Methodologische 4 opmerking aangaande de gegevens van de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie: De statistische gegevens die de hotelhouders inzamelen, werden voor 66% geregistreerd in een computerprogramma (genre Fidelio), voor 25% via individuele fiche en voor 8% langs andere wegen. De opvraging vindt plaats bij de check-in (5%), bij de reservering (3%), bij de check-out (6%) of andere (4%). In 7% van de gevallen weet men het niet. Het item nationaliteit van de individuele klanten komt van de politiefiche (82%), de check-in (14%), de reservering (3%) of werd afgeleid uit een gesprek (1%). Voor de groepen verloopt de identificatie van de nationaliteit via individuele controle (35%), de nationaliteit van de TO (31%) of van de groep (2%), volgens de rooming list die de Tour Operator verstuurt (7%) en andere (7%). Wat het item motivatie betreft, is de vraag niet duidelijk geïdentificeerd (87%) voor de individuele toerist. Dit volgt uit de oorsprong van de vraag (bedrijf/to) (37%), volgens periode (32%), of vanuit het Observatorium (14%), volgens tarief (8%), niet-geïnteresseerd (6%) en andere (3%). Voor de groepen is de motivatie daarentegen geïdentificeerd (83%): volgens vermoeden (58%), door directe navraag (39%), terwijl anderen het niet weten (3%). 2.1. Totaal aantal overnachtingen (behalve de gastenkamers) 2.1.1. Totaal aantal overnachtingen van 1995 tot 25 6 5 4 3 2 1 3 464 845 4 259 813 3 983 64 4 83 978 4 268 734 4 496 895 4 418 679 4 686 35 4 793 357 4 717 667 4 65 13 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 2.1.2. Totaal aantal overnachtingen van 1995 tot 25: vergelijking van de curven: recreatieve overnachtingen, overnachtingen voor conferenties, congressen en seminaries en overnachtingen voor andere beroepsdoeleinden. 2 5 2 1 5 1 5 Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Recreatieve overnachtingen Andere beroepsdoeleinden Seminarie - Congres - Conferentie 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Er wordt gesproken van een overnachting als een bezoeker een nacht doorbrengt in een accommodatie (zakelijk of recreatief toerisme). De recreatieve overnachtingen omvatten vakantie- en recreatieve bezoeken. De zakelijke overnachtingen omvatten overnachtingen enerzijds voor een conferentie, een congres, een seminarie en anderzijds omwille van een andere professionele reden. Voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is het aantal overnachtingen 4.65.13 in 25. In 25 is het aantal overnachtingen met -1,4% gedaald in vergelijking met 24. 1 11

TOERISTISCHE OVERNACHTINGEN OVERNACHTINGEN 2.1.3. Totaal aantal hotelovernachtingen per gemeente van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 2.1.4. Totaal aantal overnachtingen in de belangrijkste Belgische steden (vergelijking tussen 1995 en 25) 5 45 4 65 13 1995 25 4 35 3 464 845 3 25 2 15 1 5 1 53 385 1 314 13 93 94 1 299 754 43 554 69 854 226 885 342 332 Brussel Antwerpen Brugge Gent Luik Cartografische bron Articque Aankomsten Overnachtingen Aandeel overnachtingen (%) Brussel 1.465.784 2.746.8 58% Sint-Joost-ten-Noode 366.4 64.73 14% Sint-Gillis 24.221 458.949 1% Elsene 156.251 36.393 7% Evere 69.75 112. 2% Schaarbeek 48.192 13.81 2% Anderlecht 44.976 86.714 2% Sint-Lambrechts-Woluwe 26.413 44.269 1% Etterbeek 25.219 45.199 1% Andere 53.319 15.95 3% Totaal 2.495.85 4.65.13 1% Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie De categorie Andere vertegenwoordigt de volgende gemeentes:vorst, Ganshoren, Jette, Sint-Jans-Molenbeek, Ukkel, Watermaal-Bosvoorde. Deze gemeentes werden niet afzonderlijk weergegeven omdat ze minder dan drie etablissementen bezitten. Brussel Antwerpen Brugge Gent Luik 1995 3.464.845 1.53.385 93.94 43.554 226.885 1996 3.983.64 1.122.466 1.4.237 473.31 239.896 1997 4.259.813 1.178.939 1.117.64 475.48 261.259 1998 4.83.978 1.344.211 1.186.638 529.714 236.19 1999 4.268.734 1.325.127 1.246.612 573.298 237.247 2 4.496.895 1.387.617 1.268.695 622.112 325.364 21 4.418.679 1.357.514 1.156.974 63.426 336.913 22 4.686.35 1.338.716 1.441.725 617.15 34.28 23 4.793.357 1.351.653 1.39.96 68.638 326.661 24 4.717.667 1.345.426 1.312.797 616.753 327.146 25 4.65.13 1.314.13 1.299.754 69.854 342.332 Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie 2.1.5. De drie belangrijkste buitenlandse markten voor de belangrijkste Belgische steden Steden Markten Overnachtingen % Brussel Verenigd Koninkrijk 656.716 14% Frankrijk 566.42 12% Duitsland 349.918 8% Antwerpen Nederland 356.697 27% Duitsland 138.768 11% Verenigd Koninkrijk 125.637 1% Brugge Verenigd Koninkrijk 392.349 3% Frankrijk 186.88 14% Nederland 159.249 12% Gent Nederland 164.359 27% Verenigd Koninkrijk 81.163 13% Duitsland 59.327 1% Luik Frankrijk 82.214 24% Verenigd Koninkrijk 33.373 1% Duitsland 18.145 5% Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie 12 13

TOERISTISCHE OVERNACHTINGEN OVERNACHTINGEN 2.1.6. Totaal aantal overnachtingen in enkele Europese steden (vergelijking tussen 1996 en 25) 2.1.8 De drie belangrijkste buitenlandse markten in enkele Europese steden 16 1996 25 14 12 1 8 6 4 2 Berlijn 2.1.7. Binnenlandse en buitenlandse overnachtingen in enkele Europese steden 2 Binnenlandse overnachtingen Buitenlandse overnachtingen 18 16 14 12 1 8 6 4 2 Dublin 14 62 315 Barcelona Berlijn 12 198 243 11 24 95 7 397 623 6 341 381 6 939 5 7 264 41 9 476 164 7 25 8 199 3 13 193 8 355 517 4 58 626 6 536 95 3 983 64 4 65 13 3 621 183 5 24 135 3 444 442 4 719 457 1 887 619 Praag Praag Wenen Wenen Amsterdam München Amsterdam München Boedapest Boedapest Bron: European Cities Tourism in TourMis (http://www.tourmis.info/). Stockholm Kopenhagen Brussel Stockholm Kopenhagen Brussel Dubrovnik 386 665 Dubrovnik Opmerkingen: TourMis is een marketing informatiesysteem dat met 11 Europese bestemmingen is verbonden en dat door de Europese Unie en door de Wereld Toerisme Organisatie (UNWTO) gebruikt wordt via het netwerk van de European Cities Tourism (ECT). Het toerisme is een internationale industrie voor de grote steden geworden. Steden Markten Overnachtingen Dublin Verenigd Koninkrijk 5.655. V.S. Amerika 2.395. Italië 993. Berlijn Verenigd Koninkrijk 61.295 V.S. Amerika 47.675 Italië 436.847 Praag Verenigd Koninkrijk 1.654.864 Duitsland 1.434.45 Italië 1.1.2 Wenen Duitsland 2.185.44 Italië 682.154 V.S. Amerika 63.46 München V.S. Amerika 583.887 Italië 42.92 Verenigd Koninkrijk 34.41 Amsterdam Verenigd Koninkrijk 1.862. V.S. Amerika 1.87. Duitsland 53. Boedapest Duitsland 777.617 Verenigd Koninkrijk 733.887 Italië 472.16 Stockholm Verenigd Koninkrijk 256.99 Duitsland 246.716 V.S. Amerika 225.78 Kopenhagen Zweden 467.544 Verenigd Koninkrijk 431.16 Noorwegen 356.925 Brussel Verenigd Koninkrijk 656.716 Frankrijk 566.42 Duitsland 349.918 Bron: European Cities Tourism in TourMis Binnenlandse Aandeel binnenlandse Buitenlandse Aandeel buitenlandse Totaal aantal overnachtingen overnachtigen overnachtingen overnachtingen overnachtingen Dublin 2.817. 13% 18.821. 87% 21.638. Berlijn 9.594.319 66% 5.25.996 34% 14.62.315 Praag 836.379 7% 1.368.571 93% 11.24.95 Wenen 1.659.952 18% 7.816.212 82% 9.476.164 München 4.632.74 55% 3.722.777 45% 8.355.517 Amsterdam 995. 12% 7.24. 88% 8.199. Boedapest 814.344 12% 5.72.66 88% 6.534.95 Stockholm 2.872.68 57% 2.151.455 43% 5.24.135 Kopenhagen 1.618.41 34% 3.11.416 66% 4.719.457 Brussel 531.638 11% 4.118.375 89% 4.65.13 Dubrovnik 15.11 8% 1.737.68 92% 1.887.619 Bron: European Cities Tourism in TourMis 2.2. Overnachtingen in hotels 24 25 Aantal overnachtingen 4.478.93 4.44.279 Bezettingsgraad per kamer (2) 66,43% 65,81% Gemiddelde netto-prijs per kamer (2) 92,29 92,7 Aantal aankomsten (1) 2.377.57 2.33.792 Gemiddelde verblijfsduur in nachten (1) 1,9 1,9 REVPAR (2) 61,99 61,23 Bron: (1) Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie (2) Observatorium voor Toerisme te Brussel 14 15

TOERISTISCHE OVERNACHTINGEN OVERNACHTINGEN 2.2.1. Aantal overnachtingen per categorie (aantal sterren) 1 8 1 6 1 4 1 2 1 8 6 4 2 Overnachtingen 24 Overnachtingen 25 5 sterren 4 sterren 3 sterren 2 sterren 1 ster Andere Overnachtingen Aankomsten Overnachtingen Trend 24 25 25 25/24 5 sterren 1.327.881 615.22 1.199.779 27% -9,6% 4 sterren 1.475.196 845.44 1.543.692 35% 4,6% 3 sterren 1.372.57 699.779 1.355.391 31% -1,3% 2 sterren 18.22 97.166 185.213 4% 2,8% 1 ster 54.573 37.745 51.731 1% -5,2% Andere 67.671 35.64 68.473 2% 1,2% Totaal 4.478.93 2.33.792 4.44.279 1% -1,6% Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie 2.2.2. Aantal overnachtingen in hotels naar land van herkomst 24 25 Trend 25/24 Verenigd Koninkrijk 725.396 644.48 15% -11% Frankrijk 54.671 524.317 12% 4% België 49.761 5.655 11% 2% Duitsland 347.134 325.827 7% -6% Nederland 312.51 319.466 7% 2% Spanje 246.268 267.613 6% 9% Italië 2.59 188.398 4% -6% Zweden 78.863 75.34 2% -4% Ierland 64.819 53.175 1% -18% Denemarken 59.457 56.47 1% -5% Griekenland 49.755 5.73 1% 1% Portugal 41.634 42.38 1% 2% Finland 38.83 41.89 1% 6% Polen 37.762 41.636 1% 1% Oostenrijk 31.59 27.212 1% -12% Hongarije 23.14 23.77 1% 3% Luxemburg 22.514 24.494 1% 9% Tsjechië 16.288 17.222 % 6% Litouwen 13.288 14.465 % 9% Estland 7.841 7.917 % 1% Slowakije 7.832 7.237 % -8% Slovenië 7.758 7.158 % -8% Cyprus 7.239 8.289 % 15% Malta 6.267 7.236 % 15% Letland 4.99 4.873 % -2% TOTAAL EU 3.346.63 3.28.288 74% -2% V.S. Amerika 293.137 286.226 6% -2% Japan 11.35 99.771 2% -1% China 92.348 76.385 2% -17% Zwitserland 61.981 61.597 1% -1% Noorwegen 39.68 39.153 1% -1% Canada 33.85 33.63 1% 2% Rusland 31.445 41.991 1% 34% Turkije 25.7 32.23 1% 29% Rest van de wereld 445.114 453.62 1% 2% TOTAALbuitenlanders 3.987.332 3.93.624 89% -2% TOTAAL 4.478.93 4.44.279 1% -2% Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie 8 24 25 7 6 5 4 3 2 1 Ver. Koninkrijk Frankrijk België Duitsland Nederland Spanje Italië Zweden Ierland Denemarken Polen Oostenrijk V.S. Amerika Japan Zwitserland China Noorwegen Canada 16 17

TOERISTISCHE OVERNACHTINGEN OVERNACHTINGEN 2.2.3. Aantal overnachtingen in hotels naar land van herkomst en naar doel van het verblijf 2.2.4. Aantal overnachtingen per maand en per doel van het verblijf 35 3 21 25 25 Congres, seminarie of conferentie Recreatieve overnachtingen Andere beroepsdoeleinden 25 2 2 Recreatieve verplaatsing 15 1 15 5 Ver. Koninkrijk Frankrijk België Duitsland Nederland Spanje Italië Scandinavië Oostenrijk Polen Totaal EU V.S. Amerika Japan China Canada Rusland Rest van de wereld 1 5 Verplaatsing in het kader van een conferentie, congres of seminaire Elke andere type van beroepsverplaatsing 3 25 2 15 1 5 Ver. Koninkrijk Frankrijk 25 21 25 2 15 1 5 Ver. Koninkrijk Frankrijk België Duitsland België Duitsland Nederland Spanje Nederland Spanje Italië Scandinavië 21 25 Italië Scandinavië Oostenrijk Polen Totaal EU Oostenrijk Polen Totaal EU V.S. Amerika V.S. Amerika Japan Japan China China Canada Canada Rusland Rusland Rest van de wereld Rest van de wereld Januari Februari Maart April Maand Overnachtingen Overnachtingen Recreatieve Totaal aantal voor congres, voor andere overnachtingen overnachtingen seminarie of conferentie beroepsdoeleinden Januari 15.79 53.39 17.724 266.94 Februari 129.994 6.915 111.722 32.631 Maart 148.353 65.342 142.715 356.41 April 155.14 68.69 166.258 389.971 Mei 148.866 69.737 172.446 391.49 Juni 163.29 72.572 148.235 384.16 Juli 112.517 57.895 167.363 337.775 Augustus 92.79 56.471 28.618 357.879 September 168.427 79.349 17.176 417.952 Oktober 164.857 8.337 186.234 431.428 November 162.838 76.147 15.29 389.194 December 137.528 65.448 176.94 379.7 Gemiddelde 14.856 67.184 158.983 367.23 Totaal 1.69.273 86.212 1.97.794 4.44.279 Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Opmerkingen: De drie drukste maanden in functie van de motivatie zijn: voor congres, seminarie of conferentie: juni, oktober, september. recreatie: december, oktober, augustus. andere beroepsdoeleinden: november, september, oktober. Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie 18 19

TOERISTISCHE OVERNACHTINGEN OVERNACHTINGEN 2.2.5. Aantal overnachtingen per maand en per markt in 25 2.3. Het jeugdlogies 7 6 5 4 3 2 1 Ver. Koninkrijk Frankrijk Duitsland Nederland 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 Spanje Italïe 24 25 Aantal overnachtingen 239.574 245.734 Bezettingsgraad per bed 87% 9% Aantal aankomsten 158.746 165.58 Gemiddelde verblijfsduur in aantal overnachtingen 1,51 1,49 Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie 2.3.1. Overnachtingen in jeugdlogies naar land van herkomst Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December 45 24 25 4 1 Noorwegen Zweden Denemarken 9 Zwitserland Polen Oostenrijk 35 9 8 7 6 5 4 3 2 1 8 7 6 5 4 3 2 1 3 25 2 15 1 Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December 5 1 China Rusland 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Januari Februari Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie 2.2.6. Bezettingsgraad in hotels voor enkele Europese steden Barcelona 53% Brussel 66% Boedapest 5% Berlijn 48% Bron: Tourmis Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December 35 Japan V.S. Amerika 3 25 2 15 1 5 Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December Frankrijk België Duitsland Spanje Scandinavië V.S. Amerika Nederland Ver. Koninkrijk Italië Japan Canada Polen Oostenrijk China 24 25 % Trend 25/24 Frankrijk 38.198 42.13 17% 1% België 29.48 3.983 13% 7% Duitsland 24.1 24.91 1% % Spanje 19.515 18.435 8% -6% Scandinavië 12.319 1.218 4% -17% V.S. Amerika 11.913 13.925 6% 17% Nederland 11.448 1.284 4% -1% Verenigd Koninkrijk 1.971 12.668 5% 15% Italië 8.418 7.931 3% -6% Japan 8.113 6.591 3% -19% Canada 7.791 7.494 3% -4% Polen 3.539 4.393 2% 24% Oostenrijk 1.851 1.72 1% -7% China 1.386 2.291 1% 65% Rusland 565 888 % 57% Rest van de wereld 5.498 51.719 21% 2% Totaal 239.574 245.734 1% 3% Rusland Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie 2 21

TOERISTISCHE OVERNACHTINGEN OVERNACHTINGEN 2.3.2. Seizoenspreiding met betrekking tot de overnachtingen in jeugdlogies 3 25 2 2.4. De gastenkamers 24 25 Aantal overnachtingen 11.577 14.33 Aantal aankomsten 3.138 3.643 Gemiddelde verblijfsduur in nachten 3,69 3,85 Bron: Bed & Brussels en Taxi Stop 2.4.1. Overnachtingen in gastenkamers naar land van herkomst 15 1 5 Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December 24 25 % Trend 25/24 België 2.66 3.83 22% 18% Frankrijk 1.725 2.674 19% 55% Spanje + Italië 2.79 1.543 11% -45% Duitsland 93 1.338 1% 48% Verenigd Koninkrijk 411 1.151 8% 18% Andere landen 3.142 4.244 3% 35% Totaal 11.577 14.33 1% 21% Bron: Bed & Brussels en Taxi Stop 2.4.2. Seizoenspreiding met betrekking tot de overnachtingen in gastenkamers Maand 24 25 % Trend 25/24 Januari 14.737 15.722 6% 7% Februari 17.975 17.186 7% -4% Maart 21.184 23.81 9% 9% April 21.631 21.454 9% -1% Mei 2.663 22.877 9% 11% Juni 19.93 23.342 1% 22% Juli 24.565 24.822 1% 1% Augustus 21.739 23.996 1% 1% September 23.138 21.719 9% -6% Oktober 22.263 19.73 8% -11% November 17.889 16.818 7% -6% December 14.694 14.987 6% 2% Gemiddelde 19.965 2.478 3% Totaal 239.574 245.734 1% 3% Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Maand 24 25 % Trend 25/24 Januari 6 934 7% 56% Februari 932 978 7% 5% Maart 1.15 911 7% - 1% April 818 1.241 9% 52% Mei 1.144 1.31 9% 15% Juni 937 1.99 8% 17% Juli 758 1.218 9% 61% Augustus 1.13 1.131 8% 3% September 1.96 1.597 11% 46% Oktober 1.95 1.599 11% 46% November 1.11 1.319 9% 19% December 967 695 5% - 28% Gemiddelde 965 1.169 8% 21% Totaal 11.577 14.33 1% 21% Bron: Bed & Brussels en Taxi Stop 2.4.3. Doel van het verblijf van het cliënteel dat logeert in gastenkamers Doel van het verblijf 24 25 Toerisme 36% 46% Zaken 4% 28% Stage 17% 14% Niet aangegeven 7% 12% Bron: Bed & Brussels en Taxi Stop 22 23

TOERISTISCHE OVERNACHTINGEN OVERNACHTINGEN 2.4.4. De stagiaires in Brussel 24 25 Aantal overnachtingen - 19.5 Aantal aankomsten 92 393 Bron : BDLF 2.4.5. Nationaliteiten van de stagiaires 5% 2% 4% 6% 8% Bron : BDLF 16% 9% 26% 24% 3.Profiel van de toeristen op doorreis De vereniging Bruxelles Destination Langue Française (BDLF) organiseerde het logement van stagiairs gekoppeld aan internationale instellingen, aan het Erasmus-uitwisselingsprogramma, aan bedrijfsstages Frankrijk Duitsland Italië Oostenrijk Spanje Verenigd Koninkrijk Polen Zwitserland Andere De dienst Planning & Onderzoek van Toerisme Vlaanderen herhaalde haar studie over de toeristen die een verblijf maken in Brussel in 25. Methodologische noot: De onderzoekspopulatie wordt gevormd door de groep recreatieve verblijfstoeristen die in commerciële logiesvormen verblijven. Dit impliceert dat personen die in tweede verblijven of bij familie, vrienden of kennissen overnachten, niet behouden werden. Ook zakentoeristen, dagtoeristen en deelnemers aan congressen en seminaries behoren niet tot de onderzoeksgroep. Een respondent moest minstens 18 jaar zijn. Het aantal respondenten dat face-to-face bevraagd is in Brussel bedraagt 871. Land van herkomst Duitsland 21% Frankrijk 16% Verenigd Koninkrijk 12% V.S. Amerika 12% Spanje 12% Nederland 12% Italië 7% Japan 6% Scandinavische landen 4% België 4% Gemiddelde leeftijd 18-24 jaar 17% 25-34 jaar 23% 35-44 jaar 14% 45-54 jaar 17% 55-64 jaar 18% 65+ jaar 11% Opleidingsniveau Lagere humaniora 9% Hogere humaniora 26% Hoger niet-universitair 22% Universitair onderwijs 43% Verblijfsstructuur Eén overnachting 22% Twee overnachtingen 41% 3 overnachtingen 22% 4-5 overnachtingen 12% 6+ overnachtingen 3% Logies Hotel 88% / 39% 53% 6% 2% Jeugdherberg 12% Transportmiddelen Vliegtuig 31% Wagen 28% TGV, Thalys of Eurostar 16% Touringcar 16% Trein 18% Andere 1% Activiteiten tijdens het verblijf (meervoudige keuze) Wandelen 92% Bezoek monumenten 78% Restaurant 64% Shopping 55% Bezoek musea 43% Degustaties specialiteiten 25% Gastronomie 19% Stadsrondrit per toeristische bus 18% Bezoek tentoonstelling 7% Gemiddelde bestedingen per persoon en per nacht (logies, maaltijden, attracties/ontspanning, shopping, ter 138,6 plaatse verplaatsingen en andere uitgaven inbegrepen) Imago van Brussel Mooiheid van de stad 7% Stedelijke sfeer 3% Multicultureel 15% Architectuur 27% Historisch en cultureel rijkdom 17% Hartelijk onthaal 9% Kalm, rustig 4% Horeca en winkelmogelijkheden 14% Negatieve punten (lawaai, verkeer, grijs, duur, ) 18% Motivatie voor de verplaatsing Nabijheid 2% Centrale ligging in België 17% Bekendheid 17% Historisch patrimonium 14% Interessante stad 29% Culturele diversiteit 15% Vroegere positieve ervaring 11% Nieuwe ervaring 23% Op aanbeveling 12% Bron: De recreatieve verblijfstoerist in de kunststeden. Focus op evolutie Brussel 2 25 - Planning & Onderzoek Toerisme Vlaanderen Augustus 26. 24 25

TOERISTISCHE OVERNACHTINGEN OVERNACHTINGEN ALGEMENE BEDENKINGEN 1. BRUSSEL - OVERNACHTINGSCAPACITEIT in aantal mensen (totaal)... 32.327 in aantal mensen (hotels)... 31.282 in aantal mensen (jeugdlogies)......918 in aantal mensen (gastenkamers)...191 2. BRUSSEL - HOTELAANBOD Het aanbod van hotels met 5, 4 en 3 sterren is toegenomen, het aanbod van hotels met 1 ster is gedaald en het aanbod van hotels met 2 sterren blijft stabiel. De Federatie Ho.Re.Ca. vertegenwoordigt 71% van de erkende hotels in Brussel. 59% van de overnachtingen gebeurden in de gemeente Brussel en dus 41% in de andere gemeentes: 14% in St Joost, 1% in St Gillis, 7% in Elsene en 2% in Schaarbeek. De hotels met 4 en 5 sterren zijn goed voor een aandeel van 63% van de hotelovernachtingen. Sinds 1998 is het hotelaanbod met 6,1%, het aantal bedden met 9,5% en de hotelvraag (aantal overnachtingen) met 14,3% toegenomen. De bezettingsgraad per kamer heeft 4 punten verloren. Sinds 22 bevestigen de hotelhouders een gevoelige stijging van de bezettingsgraad gezien het stijgende aantal overnachtingen. We mogen echter niet te snel juichen: het betreft hier permanente koopjes. Twee redenen kunnen verantwoordelijk worden geacht voor die toestand: de druk van de Tour Operators om overnachtingen te verkopen via het Internet (met weinig voordeel voor toerist en hotelier), en de structuur van het Brusselse hotelpark dat tot de minst dure wordt gerekend, versterkt de vastgoedspeculatie, zelfs al levert dit niets op. De zakenlui trekken geleidelijk weg uit Brussel wegens: de alsmaar hevigere internationale concurrentiestrijd, de sluiting van het Congrespaleis, het afnemende aantal ad hoc -bijeenkomsten (door de daling van de compensaties) en NAVO-vergaderingen, de opmars van de HST, teleconferenties, In 25 werd alleen maar het Radisson SAS EU Hotel Brussels (4 sterren - 149 kamers) geïnaugureerd. In 26 zijn het Sofitel Europe (5 sterren - 149 kamers),alma Grand Place Hotel Brussels (4 sterren 37 kamers) en Hotel Orts (3 sterren - 14 kamers) geïnaugureerd. 5 Bruxelles, ville d affaires et de tourisme. Vraiment? L Echo 24/9/24 Vincent Steinmetz 3. BRUSSEL-BESTEMMING Het aantal overnachtingen in Brussel is gestegen met 34,2% tussen 1995 en 25, dit stemt overeen met meer dan 1.185. overnachtingen. In 25 zijn de overnachtingen in Brussel gestegen met 3,4% in vergelijking met 1999, dit stemt overeen met meer dan 153. overnachtingen. In 25 zijn de overnachtingen in Brussel gedaald met -1,4% in vergelijking met 24, dit stemt overeen met een verlies van 68. overnachtingen. De gemiddelde verblijfsduur in hotels bedraagt 1,9 nachten. De gemiddelde verblijfsduur in jeugdlogies bedraagt 1,5 nachten, voor gastenkamers is dit 3,8 nachten. 4. BRUSSEL-CLIENTEEL De belangrijkste markten: Verenigd Koninkrijk (-11% t.o.v. 24 en -16% t.o.v. 2) Frankrijk (+4% t.o.v. 24 en +9% t.o.v. 2) België (+2% t.o.v. 24 en +26% t.o.v. 2) Duitsland (-6% t.o.v. 24 en -6% t.o.v. 2) Nederland (+2% t.o.v. 24 en +7% t.o.v. 2) V.S. Amerika (-2% t.o.v. 24 en -22% t.o.v. 2) De prioritaire buitenlandse markten (Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland en Nederland) vertegenwoordigen 43% van alle hotelovernachtingen, 36% van de overnachtingen in jeugdlogies en 4% van alle overnachtingen in gastenkamers. De markten waar Toerisme Vlaanderen en/of het OPT (Office de Promotion du Tourisme de Wallonie et de Bruxelles) een toeristische dienst hebben, vertegenwoordigen 69% van het aantal overnachtingen in hotels, 65% van het aantal overnachtingen in jeugdherbergen en 7% van alle overnachtingen in Bed & Breakfast. De oorsprong van de andere klanten is zeer gediversifieerd. 5. BRUSSEL-VAKANTIEBESTEMMING Het aantal overnachtingen met vakantiemotief is in 25 met 73,3% gestegen in vergelijking met 1995, is met 25,7% toegenomen in vergelijking met 2 en is met,7% gestegen in vergelijking met 24. Hotels: De vier seizoenen worden als volgt verdeeld: winter (21%), lente (25%), zomer (27%) en herfst (27%). De drie belangrijkste maanden zijn: augustus, oktober en december De drie minst belangrijke maanden zijn: januari, februari en maart. Jeugdlogies: het seizoen strekt zich uit van maart tot september. Gastenkamers: we noteren pieken tijdens de maanden april, mei, juli, september tot november De belangrijkste markten: Verenigd Koninkrijk (-9% t.o.v. 24 en +11% t.o.v. 2) Frankrijk (+17% t.o.v. 24 en +86% t.o.v. 2) Nederland (+15% t.o.v. 24 en +34% t.o.v. 2) Duitsland (-1% t.o.v. 24 en +7% t.o.v. 2) België (-16% t.o.v. 24 en +11% t.o.v. 2) V.S. Amerika (+1% t.o.v. 24 en -1% t.o.v. 2) 6. BRUSSEL-MICE Het aantal zakelijke overnachtingen steeg in 25 met 12% in vergelijking met 1995. Het is met -1% gedaald in vergelijking met 2 en met -3% gedaald in vergelijking met 24. De meetingovernachtingen (seminaries, congressen ) zijn met 16% gestegen in vergelijking met 2 en zijn met -4,2% gedaald in vergelijking met 24. Het topseizoen voor zakenverblijven loopt van maart tot juni en van september tot november. De belangrijkste markten voor de meetingovernachtingen (seminaries, congressen, ): Verenigd Koninkrijk (-9% t.o.v. 24 en -12% t.o.v. 2) V.S. Amerika (-4% t.o.v. 24 en -1% t.o.v. 2) Duitsland (-6% t.o.v. 24 en +11% t.o.v. 2) Frankrijk (-2% t.o.v. 24 en -4% t.o.v. 2) België (+23% t.o.v. 24 en +62% t.o.v. 2) Italië (-12% t.o.v. 24 en -12% t.o.v. 2) 7. BRUSSEL-ANDERE BEROEPSDOELEINDEN De overnachtingen voor andere beroepsdoeleinden zijn met -14% in vergelijking met 2 en met -17% in vergelijking met 24 gedaald. Het topseizoen voor verblijven voor andere beroepsdoeleinden loopt van april tot juni en van september tot november. De belangrijkste markten voor de overnachtingen voor andere beroepsdoeleinden : België (-1% t.o.v. 24 en +6% t.o.v. 2) Frankrijk (-7% t.o.v. 24 en -25% t.o.v. 2) Verenigd Koninkrijk (-24% t.o.v. 24 en -48% t.o.v. 2) Duitsland (-17% t.o.v. 24 en -31% t.o.v. 2) Nederland (-18% t.o.v. 24 en -31% t.o.v. 2) Spanje (-7% t.o.v. 24 en -7% t.o.v. 2) 8. BRUSSEL-CONCURRENTIEPOSITIE De trend in vergelijking met 25 is de volgende: Barcelona: +5,1% Berlijn: +5,2% Brussel: - -1,5% Kopenhagen: +6,1% Amsterdam: +3,5% Parijs: +2,3% Wenen: +4,3% Boedapest: +8,3% Stockholm: +8% 9. BRUSSEL-CITY MARKETING De VRIJETIJDS POSITIONERING is vooral te situeren tussen de cultuursteden en steden met topklasse (zoals Amsterdam, Barcelona en Wenen) en is gebaseerd op: de kwaliteiten die de bezoekers van Brussel erkennen; het museumaanbod; het stripverhaal en de Art Nouveau; de alomtegenwoordigheid van groen; de mode, design, chocolade en bieren; de markten en de modieuze wijken. DE MICE - POSITIONERING steunt op 5 sleutels: u Art de Vivre ; u Europa; u de buitengewone vergaderplaatsen; u de netwerken van professionele organisatoren; u de vlotte bereikbaarheid zowel van buitenaf als intern. De middelen die worden ingezet voor deze bekendheid zijn vrij beperkt in vergelijking met de Europese politieke zichtbaarheid. Ze worden hoofdzakelijk besteed aan contacten met touroperators, aangevuld met enkele mediacampagnes om de bekendheid te verhogen. DE CONCURRENTIEKRACHT in kort verblijf zou versterkt moeten worden met een aantrekkelijker en meer op evenementen gericht aanbod voor de internationale cliënteel, zoals de onderzoeken voor sportieve manifestaties zoals Euro2 of culturele evenementen aantonen. Het SUCCES van WINTERPRET en ZOMERPRET wordt vooral bevestigd bij de UITSTAP- en JONGEREN-cliënteel. De onzekerheid aangaande de olieprijzen (en daardoor ook aangaande vliegtuigtickets en brandstof in het algemeen) weegt op de high-end hotelsector, net zoals de sterke euro. We ervaren een wijziging in het toeristische consumptiegedrag. 26 27

2.MICE - SECTOR MICE De sector van de vergaderzalen vormt een belangrijk deel van het aanbod aan toeristische diensten in Brussel. Omdat de informatie over dat aanbod (vooral over de bijeenkomsten) onvolledig was, hebben de partners van het Observatorium het onderzoek hiernaar opgestart. De volgende elementen werden geselecteerd voor het verslag van 25: 1. Het aanbod aan zalen voor grote bijeenkomsten; 2. De frequentering van de zalen voor grote bijeenkomsten in Brussel; 3. De internationale positionering van Brussel wat congressen van organisaties betreft (statistieken van de Union of International Associations) en wat bijeenkomsten betreft (statistieken van de International Congress and Convention Association); 4. De agentschappen-activiteiten (DMC, PCO en organisatoren van evenementen); 5. De commentaren die deze eerste resultaten analyseren; 6. De verwerking van deze MICE-gegevens doet een beroep op een specifiek vocabularium. Daarom wordt dit gedeelte van het verslag aangevuld met een glossarium van de gebruikte termen. 2. De bezettingsgraad in de vergaderzalen in Brussel METHODOLOGISCHE OPMERKING Op basis van een bestand geïnspireerd door Let s Meet in Brussels 26 8, heeft het Observatorium voor Toerisme een onderzoek bij 75 Brusselse dienstverleners afgenomen. De gegevens werden naar de totale bevolking geëxtrapoleerd. De vragenlijst werd door 38 dienstverleners beantwoord en geeft een beeld van de vraag naar vergaderzalen en van het profiel van MICE-cliënteel in Brussel. Het aantal respondenten in de conferentiecentra en zalen in hotels blijft stabiel ten opzichte van vorig jaar. Voor de special venues daarentegen zien we een stijging van het aantal respondenten en bovendien een ander algemeen profiel dan vorig jaar. 2.1. Aantal MICE vergaderingen Infrastructuren Betrokkenen Bronnen Hotels Federatie Horeca Brussel Brussel Internationaal Vergaderzalen PCO (BAPCO) MICE-cel van Toerisme Vlaanderen en van Special venues DMC (ABITO) Office de Promotion du Tourisme Evenementenbureaus (ACEA) Observatorium voor Toerisme te Brussel Organisators van beurzen en salons UIA ICCA 1.Het aanbod aan vergaderzalen Conferentiecentra Zalen in hotels Special venues Totaal Meetings 7.87 3.313 17.349 55.532 Incentives 116 362 549 1.27 Congressen, conferenties 11 1.341 24 1.691 Beurzen en salons 5 3 26 286 Productlancering 626 2.445 1.697 4.768 Totaal 8.772 34.491 2.4 63.34 2.2. Aantal deelnemers aan MICE vergaderingen Ondernemingen Aantal vergaderzalen Zalen voor conferenties 32 147 Zalen voor exposities en salons 2 55 Zalen in MICE hotels 6 89 259 Special venues 7 : 12 Historische plaatsen 3 Theaters 12 Museum 2 Cultureel centrum 29 Kastelen 5 Sportcentrum 7 Jeugdherberg 5 Andere 12 Bron: Brochure Let s meet in Brussels 26 Opmerking: Voor de categorie special venues, opgenomen in de brochure Let s meet in Brussels 26, wordt het aantal zalen niet altijd opgegeven. De informatie met betrekking tot de hotelsector bevindt zich in het hoofdstuk toeristische overnachtingen. 6 In de catalogus Let s meet in Brussels, worden er 42 hotels vermeld zonder een identificatie van het aantal vergaderzalen. 7 De Special venues zijn vergaderzalen die zich in een gebouw met cultureel of historisch karakter bevinden. Conferentiecentra Zalen in hotels Special venues Totaal Meetings 452.215 873.891 374.96 1.71.66 Incentives 1.67 7.597 15.6 33.264 Congressen, conferenties 68.37 87.633 2. 176.3 Beurzen en salons 3.299.718 1.97 onb. 3.31.625 Productlancering 1.132.792 58.219 316. 1.57.11 Totaal 4.963.72 1.29.247 726.2 6.718.969 Gemid. omvang van de vergaderingen 566 3 32 12 2.3. Aantal vergaderingen met of zonder verblijf Aantal vergaderingen Aantal vergaderingen Weet niet Totaal met verblijf zonder verblijf % 27% 73% % 1% 8 Brochure op de vergaderzalen door Brussels International Tourism and Congress gepubliceerd 28 29

MICE - SECTOR MICE - SECTOR 2.4. Aantal vergaderingen per type van cliënteel 2.6. Aantal vergaderingen per land vanwaar de vraag afkomstig is 8% 7% 6% 5% 7% 62% 24 25 9% 8% 7% 6% 59% 8% 24 25 4% 5% 3% 28% 19% 2% 11% 1% 1% % Bedrijven Verenigingen Institutioneel 24 25 Bedrijven 7% 62% Verenigingen 19% 28% Institutioneel 11% 1% Totaal 1% 1% 2.5. Aantal vergaderingen per type van vergaderingsplanner Direct klant Agentschap Andere Totaal 25 95% 4% 1% 1% 24 8% 19% 1% 1% 4% 3% 2% 12% 1% 8% 4% 4% 5% 2% 2% 1% 2% 1% % Belgïe UK Frankrijk Nederland Duitsland USA + Canada Andere landen 11% 4% 6% 3% Weet niet Zalen in hotels Special venues Venues Totaal België 73,6% 96,9% 81,7% 8,3% UK 8,1%,2% 1,9% 4,3% Nederland 3,3%,7%,5% 1,7% Frankrijk 7% - 1,4% 3,6% USA + Canada 1,6%,5%,1%,8% Duitsland 1,1%,3%,8%,8% Andere 4,5% 1,1% 1,5% 2,7% Weet niet,8%,1% 12,2% 5,7% Totaal 42,5% 13,8% 43,8% 1% 3 31

MICE - SECTOR MICE - SECTOR 2.7. Aantal vergaderingen naar activiteitssector 24 25 Commercieel 39% 28,6% Wetenschappelijk 13% 23% Kunst 7% 16,9% Politiek 14% 11,1% Andere 27% 2,3% Totaal 1% 1% 6 5 4 3 2 Venues Zalen in hotels Special venues 2.8. Aantal vergaderingen naar aantal deelnemers 1 < 5 pax 51-99 pax 1-249 pax 25-499 pax 5-999 pax 1.-1.999 pax > 2. Totaal 64,6% 24,2% 7,9% 1,6% 1%,3%,4% 1% Pax = mensen Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December 2.9. Aantal vergaderingen naar duur 24 25 1 dag 66% 77,5% 2 dagen 27% 12,9% 3 dagen 4% 3,8% > 3 dagen 3% 5,8% 2.1. Aantal vergaderingen per maand % Januari 6,9% Februari 7,6% Maart 9,1% April 9,2% Mei 9,6% Juni 1,4% Juli 3,4% Augustus 2,3% September 1,1% Oktober 12% November 11,5% December 7,8% Totaal 1% 3. Beurzen & Salons Naam Plaats Datum Type Aantal bezoekers Brussels International Motor Show Brussels Expo 15/1-23/1 Publieksbeurs 75. Batibouw Brussels Expo 24/2-25/2 Gemengde beurs 35.424 Truck and Transport Brussels Expo 14/1-17/1 Vakbeurs 32. Salon van de Voedingsmiddelen Brussels Expo 8/1-23/1 Publieksbeurs 16. Agribex Brussels Expo 6/12-11/12 Publieksbeurs 146.284 Cocoon Brussels Expo 19/11-27/11 Publieksbeurs 99.92 Vakantiesalon Brussels Expo 3/2-7/2 Publieksbeurs 95. Fietssalon Brussels Expo 3/2-7/2 Publieksbeurs 51. Zenith Brussels Expo 15/11-19/11 Publieksbeurs 4.12 Modelma Brussels Expo 11/3-13/3 Publieksbeurs 4. Salon Caravan/Motorhome Brussels Expo 29/1-6/11 Publieksbeurs 33.966 Art Brussels Brussels Expo 15/4-18/4 Publieksbeurs 32.5 Life 2 Brussels Expo 11/3-13/3 Publieksbeurs 3.645 Antiekbeurs van België Tour & Taxis 21/1-3/1 Gemengde beurs 3. Babyboom Brussels Expo 7/1-9/1 Publieksbeurs 3. Brussels retro festival Brussels Expo 21/1-23/1 Publieksbeurs 27. Eurantica Brussels Expo 17/3-22/3 Publieksbeurs 23.787 Labelexpo Brussels Expo 21/9-24/9 Vakbeurs 23.126 European Seafood Brussels Expo 26/4-28/4 Vakbeurs 23. Megavino Brussels Expo 21/1-24/1 Publieksbeurs 21. Europacado-Florex-Decoforce Brussels Expo 6/2-9/2 Vakbeurs 2. Bron: Observatorium voor Toerisme te Brussel 32 33

MICE - SECTOR MICE - SECTOR 3. Beurzen & Salons - vervolg 4. De internationale vergaderingen Naam Plaats Datum Type Aantal bezoekers Internationale Meubelbeurs Brussels Expo 6/11-9/11 Vakbeurs 2. Salon S.I.E.P Tour & Taxis 24/11-26/11 Publieksbeurs 18. Decontract-Decosit Brussels Expo 1/9-13/9 Vakbeurs 17.848 Artisanart Tour & Taxis 11/11-13/11 Publieksbeurs 15. Eureka Brussels Expo 16/11-2/11 Publieksbeurs 15. Orienta Brussels Expo 24/11-26/11 Publieksbeurs 15. Belgian Bakery Event Brussels Expo 18/9-22/9 Vakbeurs 14.14 Estetika Lente Brussels Expo 12/3-14/3 Vakbeurs 12. Internationale Erotica Beurs Pyramid Convention Center 3/3-6/3 Publieksbeurs 8. Indigo Brussels Expo 1/9-13/9 Vakbeurs 7. CM2 Brussels Expo 11/5-12/5 Vakbeurs 6.16 Jobs 25 Tour & Taxis 15/4-17/4 Publieksbeurs 6. EMIF Brussels Expo 11/5-12/5 Vakbeurs 6. Beurs van de Ondernemers Tour & Taxis 23/3-24/3 Vakbeurs 5. Telecom city Brussels Expo 1/5-12/5 Vakbeurs 5. Horecalife Tour & Taxis 25/9-27/9 Vakbeurs 4.548 Brussels Travel Expo Tour & Taxis 14/12-15/12 Vakbeurs 4.1 Chocoa Brussels Expo 1/4-12/4 Vakbeurs 4. Huwelijksbeurs Brussel Tour & Taxis 21/1-23/1 Publieksbeurs 2.5 Financial One Tour & Taxis 2/5-21/5 Gemengde beurs 1.55 Fashion First Brussels Expo 31/1-2/2 Vakbeurs 1.246 Kattenbeurs Pyramid Convention Center 6 feb. Publieksbeurs 1.154 Bron: Observatorium voor Toerisme te Brussel 4.1 De UIA (Union of International Associations) De UIA houdt in zijn statistieken rekening met de bijeenkomsten die worden georganiseerd en/of onder patronage staan van internationale organisaties die opgenomen zijn in het Yearbook of international organisations en in de Internationale Congress calender. De criteria voor deze bijeenkomsten zijn: Minstens 3 deelnemers 4 % buitenlanders Minstens 5 nationaliteiten Minimumduur: 5 dagen 4.1.1. Aantal vergaderingen van internationale verenigingen in de belangrijkste steden 35 3 25 2 15 1 5 24 25 Parijs Wenen Brussel Singapore Barcelona Genève New York Londen Seoel Kopenhagen Stad Aantal vergaderingen Aantal vergaderingen Aandeel Trend in 24 in 25 wereldmarkt 25/24 Parijs 221 294 3,28% 33% Wenen 219 245 2,74% 12% Brussel 19 189 2,11% -1% Singapore 156 177 1,98% 13% Barcelona 133 162 1,81% 22% Genève 188 161 1,8% -14% New York 11 129 1,44% 28% Londen 131 128 1,43% -2% Seoel 19 13 1,15% -6% Kopenhagen 137 98 1,9% -28% Bron: UIA - International Meetings Statistics 25 34 35

MICE - SECTOR MICE - SECTOR 4.1.2. Aantal vergaderingen van internationale verenigingen in de belangrijkste steden van 1994 tot 25 Parijs Wenen Brussel Londen Aantal ver- Markt- Aantal ver- Markt- Aantal ver- Markt- Aantal ver- Marktgaderingen aandeel gaderingen aandeel gaderingen aandeel gaderingen aandeel 1994 224 2,54% 175 1,99% 165 1,88% 15 1,7% 1995 213 2,42% 175 1,99% 166 1,89% 153 1,74% 1996 277 3,15% 184 2,9% 176 2% 177 2,1% 1997 238 2,71% 17 1,93% 173 1,97% 196 2,23% 1998 229 2,6% 17 1,93% 172 1,95% 186 2,11% 1999 231 2,63% 15 1,7% 175 1,99% 15 1,71% 2 258 2,93% 146 1,66% 194 2,21% 182 2,7% 21 217 2,47% 133 1,51% 179 2,3% 181 2,6% 22 228 2,5% 165 1,8% 196 2,1% 171 1,9% 23 272 2,88% 188 1,99% 182 1,93% 144 1,52% 24 221 2,41% 219 2,39% 19 2,7% 131 1,43% 25 294 3,28% 245 2,74% 189 2,11% 177 1,43% Bron: UIA - International Meetings Statistics 25 4.1.3. Aantal internationale vergaderingen in de belangrijkste Belgische steden Steden Aantal internationale vergaderingen % Brussel 189 79% Antwerpen 1 4% Gent 12 5% Brugge 5 2% Leuven 4 2% Luik 3 1% Namen 3 1% Andere 21 9% België 242 1% Bron: UIA - International Meetings Statistics 25 4.2. International Congress & Convention Association (ICCA) De gegevens van de ICCA bevatten enkel data van organisaties die aan de volgende criteria voldoen: Minstens 5 deelnemers Op recurrente wijze georganiseerd worden Vergadering met deelnemers uit minstens drie verschillende landen Wenen Barcelona Parijs Londen Brussel 2 53-71 62 29 21 57-51 45 17 22 58-4 35 28 23 89-41 34 15 24 11 15 75 44 25 25 129 116 91 62 52 Plaats 1 ste 3 de 6 de 13 de 17 de Bron: Statistics Report - International Association and Corporate Meetings Market 25- ICCA Data Opmerking: in juli 25 voerde het Observatorium voor Toerisme te Brussel onderzoek naar de gegevens van het ICCA om te begrijpen waarom Brussel zo laag gerangschikt staat in het ICCA-klassement terwijl het hoog scoort in het UIA-klassement. Blijkbaar is het criterium van recurrentie van vergaderingen in minstens drie verschillende landen de belangrijkste factor voor die zwakke positionering. Het BITC wilde alle naar het ICCA te sturen informatie centraliseren rond zijn structuur, via zijn MICE-Calendar. Naar verluidt werden immers niet noodzakelijk alle voor de stad Brussel te verrekenen vergaderingen geïnventariseerd. Hierdoor kon het beheer van de MICE-gegevens verbeterd worden. Dit vertaalt zich in de betere klassering van Brussel in de ICCA-ranking. 5. Congresorganisatoren METHODOLOGISCHE OPMERKING Het onderzoek werd door en bij de BAPCO-leden gevoerd. De BAPCO verzamelt de agentschappen die met de organisatie van congressen verbonden worden, die PCO s genoemd worden. 9 leden hebben de vragenlijst beantwoord. De cijfers dekken de periode van 2 tot 25. 5.1. Aantal vergaderingen die tussen 2 en 25 gerealiseerd werden 5.2. Aandeel per inkomend land van de vergaderingen (25) Land % België 69% Frankrijk 11% Verenigd Koninkrijk 6% Spanje 3% V.S. Amerika 2% Oostenrijk 2% Andere 7% Bron : BAPCO 5.3. Duur van de vergaderingen Aantal vergaderingen % 1 dag 31 23% 2 dagen 29 22% 3 dagen 24 18% > 3 dagen 48 36% Totaal 132 1% Bron: BAPCO De gemiddelde duur is 3,8 dagen. 2 21 22 23 24 25 Totaal aantal vergaderingen die 82 92 89 82 98 132 door de PCO s georganiseerd werden Aantal vergaderingen die in Brussel 39 45 45 42 4 57 georganiseerd werden Aandeel vergaderingen die 48% 49% 51% 51% 41% 43% in Brussel georganiseerd werden Bron : BAPCO 36 37

MICE - SECTOR MICE - SECTOR 5.4. Type van MICE vergaderingen 6.2. Welke type vergaderinfrastructuur bezitten de ondervraagde bedrijven / organisaties? Aantal vergaderingen % Meetings 111 84% Evenementen 15 12% Beurzen 3 2% Andere 3 2% Totaal 132 1% Bron: BAPCO 6.Analyse van de MICE-cliënteel van Brussel en de perceptie van de stad METHODOLOGISCHE NOTA: Het Observatorium voor Toerisme heeft bij telemarketingbureau BBC (Bureau Bernadette Chardot) een onderzoek besteld over de perceptie van Brussel als MICE-bestemming. Dit onderzoek werd vorig jaar uitgevoerd en het leek ons interessant om het te vernieuwen. Het onderzoek werd gevoerd bij 74 Belgische instellingen (waarvan er 62 het voorbije jaar een bijeenkomst organiseerden in Brussel) en 82 buitenlandse instellingen (Franse, Nederlandse, Duitse, Amerikaanse en Engelse, waarvan 43 het voorbije jaar een bijeenkomst organiseerden in Brussel). Al deze instellingen hadden in 25 contact opgenomen met Brussel Internationaal. 6.1. Wat is de aard van de ondervraagde organisatie / vennootschap? 58% van de ondervraagden bezitten een vergaderzaal. Aantal zalen % 1 41% 2-5 2% 6-1 9% 11-2 2% 21-5 1% >5 1% niet vermeld 25% Aantal vergaderingen per jaar % 1-5 35% 6-1 17% 11-5 28% 51-1 1% 11-5 3% 51-1. 4% >1. 2% niet gespecificeerd 2% Capaciteit van de zalen % 1-1 13% 11-2 36% 21-5 23% 51-1 13% 11-25 7% >25 7% Omvang van de vergaderingen % 1-25 19% 26-5 14% 51-1 24% 11-25 2% 251-5 14% 51-1. 3% 1.1-2. 4% >2. 2% andere % 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % 49% 16% 41% 62% 11% 22% Vereniging Bedrijf Agentschap Belg Buitenlander 65% van de ondervraagde vennootschappen / organisaties zijn moederondernemingen. 84% van de in België ondervraagde vennootschappen / organisaties zijn moederondernemingen. 4% van de in het buitenland ondervraagde vennootschappen / organisaties zijn moederondernemingen. De grote vertegenwoordigde sectoren zijn de communicatie, farmaceutische, medische en chemische sector. Reden van de vergaderingen buitenshuis Belg Buitenlander Totaal Dit komt ten goede aan de werksfeer 5% 33% 41% Om de werknemers te belonen 32% 46% 4% Om de teamgeest te versterken 11% 15% 13% Plaatsgebrek in de onderneming 12% 11% 12% Om het imago van de onderneming te versterken 8% 12% 1% Andere 16% 17% 17% 67% van de respondenten hebben voor Brussel gekozen 28% van de buitenlandse respondenten hebben voor Brussel gekozen Type evenement Belg Buitenlander Totaal Vergaderingen/Seminaries 26% 17% 44% Speciaal evenement 12% 6% 18% Incentivereis % 6% 6% Conventie/Congres/Conferentie 17% 1% 28% Beurzen & salons 1% % 1% Andere 1% 3% 4% 38 39

MICE - SECTOR MICE - SECTOR 6.3. Welke zijn de keuzemotivaties voor de bestemming (meervoudige keuze)? 6.6. De verschillende activiteiten voor of na de vergaderingen 5% 45% 45% 4% 41% 35% 3% 25% 26% 23% 24% 24% 22% 23% 2% 16% 16% 15% 15% 12% 11% 1% 5% 5% 4% 5% 6% 5% % Positie van Brussel Europese instelling Opgedrongen keuze Beschikbaarheid Aantrekkelijkheid Aanbeveling Qualiteit diensten Ervaring Prijs 12% 1% Andere Belg Buitenlander 35% 3% 25% 2% 15% 1% 5% % 3% 27% Culturele leven 24% 24% 12% 11% 14% 18% 12% 16% Recreatie Stadsrondrit Nachtleven Musea / Attracties 3% 2% Natuur 1% 1% Andere Belg Buitenlander 6.4. Van welke type infrastructuren werden door de respondenten gebruik gemaakt? 6.7. De perceptie van Brussel als MICE-bestemming 5% 45% 4% 35% 3% 25% 2% 15% 1% 5% % 33% 47% Zaal in een hotel 3% 31% 26% 18% 1% 5% Congrescentrum Special venues Andere Belg Buitenlander Bereikbaarheid Dienstverlening aan organisaties Netheid Kwaliteit en verscheidenheid van hotels en zalen Kosmopolitische stad Veiligheid Business- en vergaderbestemming Verkeer Niet gekomen in Brussel Gekomen in Brussel 4,6 4,7 5,1 5,2 5,8 6, 6,1 6,3 6,3 7,2 6,7 7,1 7, 6,9 7,7 7,7 6.5. De kwaliteit van de infrastructuren volgens verschillende criteria: Uitstekend Goed Middelmatig Zwak Geen mening Kwaliteit van de vergaderzalen 36% 34% 12% 1% 16% Kwaliteit van de antwoorden op de vragen 2% 48% 8% 1% 24% Kwaliteit en efficiëntie van de diensten 2% 55% 7% 1% 17% Beschikbaarheid van het personeel 21% 52% 9% - 18% Prijs-kwaliteitverhouding 9% 58% 13% 5% 15% Kwaliteit van de uitrusting 12% 61% 8% 2% 17% Kwaliteit van het restaurant 9% 61% 8% - 23% Kwaliteit van de infrastructuren (Totaal) 18% 53% 9% 2% 18% 71% Shoppingmogelijkheden Groene stad Gastronomie Onthaal Culturele stad Kwaliteit van de conferentiediensten 4,1 4,1 4,3 4,5 4,3 1 2 3 4 5 6 7 8 4,7 5, 5,3 5,5 5,9 5,9 5,9 4 41

MICE - SECTOR MICE - SECTOR 7. ALGEMENE BEDENKINGEN De doelstelling van het Observatorium voor Toerisme te Brussel is een coherent, betrouwbaar en permanent statistisch instrument te creëren voor de MICE-sector in Brussel. Dit proces werd in 25 voor de vierde keer gelanceerd. Verscheidene dienstverleners hebben hun medewerking verleend. 1. Businessmeetings in Brussel In 25 zijn er 65.995 vergaderingen met 6.718.969 deelnemers geraamd. Dit betekent gemiddeld 12 deelnemers per vergadering. Wat de conferentiecentra betreft, hebben 8.772 vergaderingen 4.963.72 deelnemers meegebracht, of gemiddeld 569 mensen per vergadering. Wat de zalen in hotels betreft, hebben 34.491 vergaderingen 1.29.247 deelnemers aangetrokken, of gemiddeld 3 deelnemers per vergadering. Wat de zalen in special venues betreft, hebben 22.732 vergaderingen 726.2 deelnemers aangetrokken, of gemiddeld 32 deelnemers per vergadering. 73% van de bijeenkomsten impliceert geen betalend logies. De bijeenkomsten met verblijf vinden meestal in de hotels plaats. De activiteiten in de special venues zijn vooral verbonden met cocktails en afsluitrecepties. In 25 daalde het aantal bedrijfsvergaderingen met 8 basispunten, van 7% naar 62%. Er waren wel meer bijeenkomsten van verenigingen. Dat cijfer steeg met 9 basispunten. Het aantal vergaderingen belegd door instellingen (Europese Unie, Overheid,...) bleef vrijwel constant in vergelijking met afgelopen jaar, met een daling van 1 basispunt. 95% van de klanten richt zich rechtstreeks tot de Brusselse dienstverleners, en alleen maar 4% doet een beroep op een tussenpersoon (incoming MICE). Het aantal vergaderingen dat direct aan de dienstverleners gevraagd werd is met 1 punten gestegen en het aantal vergaderingen dat zich tot een agentschap richt is met 15 punten gedaald. 8% van de bijeenkomsten komt van Belgische organisaties. De hoofdmoot van de buitenlandse partijen is afkomstig uit Groot- Brittannië (4,3%), Frankrijk (3,6%), Nederland (1,7%) de Verenigde Staten - Canada (,8%) en Duitsland (,8%). Ook Spanje, Italië en Zweden zijn aanwezig. Het Belgische marktaandeel steeg sinds 24 met 21 basispunten van 59% naar 8%. Dit kan echter aan de methodologie liggen. Er wordt namelijk vaak gemeten naar nationaliteit van de organisator en minder naar die van de deelnemers. 89% van de bijeenkomsten telt minder dan 1 personen. De maandcurves van het gebruik van zalen, special venues en hotels hebben duidelijk hetzelfde profiel: in de maanden juli en augustus vertoont de curve een dip, met respectievelijk slechts 3,4% en 2,3% van de vergaderingen van het jaar 25. 2. De Belgische professionele MICE-sector De congresorganisatoren hebben 132 vergaderingen gerealiseerd in 25 waarvan 43 in Brussel. Dit is een stijging met 42,5% ten opzichte van 24. De vraag komt vooral van Belgische klanten (69%). De belangrijkste buitenlandse markten zijn Frankrijk (11%), het Verenigd Koninkrijk (6%) en Spanje (3%). De vraag voor vergaderingen komt van internationale instanties (39%) en de pharmaceutische sector (21%). 3. De internationale positionering van Brussel Brussel is volgens UIA wereldwijd de 3 de bestemming voor bijeenkomsten van verenigingen, achter Parijs (+33%) en Wenen (+12%) maar vóór Singapore (+13%), Barcelona (+22%), Genève, New York en Londen. Deze bijeenkomsten brengen minstens 3 deelnemers van 5 verschillende nationaliteiten op de been gedurende minstens 5 dagen. Minstens 4 % van de deelnemers moet buitenlander zijn (bron UIA). Brussel heeft voor bijeenkomsten van verenigingen een marktaandeel van 79% in vergelijking met de andere Belgische steden, vóór Antwerpen (4%). Brussel is volgens de ICCA de 17de bestemming voor de organisatie van congressen. Deze congressen moeten op recurrente wijze georganiseerd worden en minstens 5 deelnemers uit 3 verschillende landen op de been brengen. In 25 stond Wenen volgens ICCA op de 1 ste plaats, Barcelona 2 de, Parijs 6 de en Londen 13 de. 4. De perceptie van Brussel als MICE-bestemming Drie punten zijn positief: de bereikbaarheid, de dienstverlening van de professionele organisatoren en de netheid. Drie punten blijven negatief: de kwaliteit van de conferentiediensten, de kwaliteit culturele stad en het onthaal. Er wordt opgemerkt dat de perceptie van de stad weinig verschilt van de perceptie van mensen die een manifestatie hebben georganiseerd in de stad, behalve voor het onthaal, de kwaliteit groene stad, een business- en vergaderbestemming, een kosmopolitische stad en de kwaliteit en verscheidenheid van hotels en zalen. 5. Profiel en tevredenheid van de Belgische professionelen over MICE 49% van de bevraagde instellingen zijn verenigingen, 41% zijn bedrijven en 11% zijn agentschappen (PCO, DMC,...). Het BI-TC wordt meestal gecontacteerd door de moederhuizen (84%). Wat betreft activiteitendomeinen gaat het meestal om communicatie (3%) en geneeskunde (22%). Financiën en politieke organisaties worden ook nog vaak genoemd. Het gaat meestal om kleine en middelgrote ondernemingen van één tot vijftig personen (77% van de respondenten). 85% van deze structuren organiseren - alle bestemmingen samen - relatief weinig vergaderingen per jaar (van 1 tot 5 vergaderingen/jaar). Deze brengen in 64% van de gevallen 1 tot 1 personen bijeen. Het merendeel van de bedrijven beschikt zelf over vergaderzalen (68%) maar huurt niettemin externe zalen omwille van plaatsgebrek (12%). Het versterken van de teamgeest kan een andere reden zijn (41%), alsook het verbeteren van de werksfeer (13%). De keuze van Brussel wordt vooral gemotiveerd door de centrale ligging in België (35%). Ook zijn status van Europese hoofdstad is een aantrekkelijke troef (32%). Men komt vooral naar Brussel voor vergaderingen/seminaries (46%) en conventies/congressen (31%) in hotelzalen (33%), special venues (31%) en congrescentra (26%). De grote meerderheid van de zakenlui is tevreden over de MICEprestaties die Brussel aanbiedt. Toch blijken 18% van de ondervraagden niet tevreden te zijn over de prijs-kwaliteitverhouding en 1% niet tevreden over de kwaliteit van de vergaderzalen. De geselecteerde hotels hebben minstens drie, en meestal vier sterren. Hier wordt de kwaliteit van de diensten en kamers zeer hoog gewaardeerd. Voor de organisatie van hun vergadering deden 11% van de Belgische instellingen een beroep op een professionele organisator (PCO, DMC of event organiser ). 73% van de ondervraagde Belgische instellingen namen contact op met BITC (Brussel Internationaal - Toerisme & Congres), doorgaans met vragen rond het zoeken van zalen en pre- of post-activiteiten en rond het zoeken van hotels. Ze zijn voor 91% tevreden over het BITC. Hun verwachtingen vóór en na de vergaderingen betreffen voor 14% culturele bezoeken. Het zoeken naar recreatieve activiteiten staat voor 1% van de verwachtingen, de stadsrondritten staan voor 9% van de verwachtingen en het nachtleven staat voor 9%. 6. Profiel en tevredenheid van buitenlandse (Franse, Amerikaanse, Duitse, Engelse en Nederlandse) organisatoren over MICE 62% van de bevraagde instellingen zijn bedrijven, 22% zijn agentschappen (PCO, DMC,...) en 16% verenigingen. Het BI-TC wordt meestal gecontacteerd door de bedrijfsfilialen (61%). Wat betreft activiteitendomeinen gaat het meestal om communicatie (48%) en geneeskunde (2%). 59% van deze organisaties telt minder dan 5 medewerkers, 21% tussen 5 en 1 personen en 2% meer dan 1 werknemers. 74% van deze structuren organiseren - alle bestemmingen samen - relatief weinig vergaderingen per jaar (van 1 tot 5 vergaderingen/jaar). Deze brengen in 55% van de gevallen 1 tot 1 personen op de been. 49% van deze ondernemingen beschikt minstens over een eigen vergaderzaal. Buitenshuis een zaal huren gebeurt vooral omwille van plaatsgebrek (25%) maar ook om de teamgeest aan te wakkeren (13%), het imago van de onderneming te versterken (12%) en als beloning voor de medewerkers (11%). De buitenlanders motiveren de keuze voor Brussel vooral door de centrale ligging van de stad (19%), maar ook door de status van Europese hoofdstad en de aantrekkingskracht van de stad (18%). Men komt vooral naar Brussel voor vergaderingen/seminaries (41%) en conventies/congressen (24%). Ook bijzondere events kunnen de buitenlandse clientèle lokken (15%). Incentive-verblijven en beurzen hebben een beperkte aantrekkingskracht. Meestal wordt gekozen voor hotelzalen (47%), voor congrescentra (3%) en voor special venues (18%) om de manifestaties te herbergen. Buitenlandse zakenmensen zijn meestal tevreden over de kwaliteit van de vergaderzalen (77%), over de kwaliteit van de uitrusting (75%) en over het feit dat hun verwachtingen worden ingelost (74%). De resultaten over de kwaliteit van de diensten, de catering en de beschikbaarheid van het personeel zijn eveneens bevredigend (7%). Ook bij de buitenlanders oogst de prijs-kwaliteitverhouding een lage waardering met 16% ontevredenen. De buitenlanders kiezen vooral voor viersterrenhotels. De kwaliteit van hun diensten en kamers wordt in het algemeen goed bevonden. 7% van de buitenlandse instellingen deden een beroep op een professionele organisator (PCO, DMC of event organiser ) voor de organisatie van de manifestatie. 81% wendde zich tot Brussel Internationaal - Toerisme & Congres (BITC) voor inlichtingen. De vragen waren identiek aan die van de Belgen: zoeken van zalen, activiteiten,... en ze zijn ervan tevreden (83%). Wat de activiteiten vóór en na de bijeenkomsten betreft, hebben 64% van de buitenlanders vooral verwachtingen rond cultureel toerisme (museumbezoek, rondrit in de stad,...). Er is voorts vraag naar het nachtleven (22%) en naar recreatieve activiteiten (14%). 42 43

MICE - SECTOR MICE - SECTOR Opmerkingen van de onderzoekers: Frankrijk (hoofdzakelijk Parijs) en Nederland (hoofdzakelijk Amsterdam) worden het vaakst genoemd als plek om een bijeenkomst te beleggen. Bestemmingen als Spanje en Italië maken een deel van hun achterstand goed. Ook enkele nieuwe MICE-bestemmingen doen het goed, voornamelijk Polen en Tsjechië (hoofdzakelijk Praag). Brussel blijft de meest gevraagde bestemming in België, hoewel wordt vastgesteld dat de Nederlandstaligen ook wel opteren voor Antwerpen, Oostende of Gent. In Wallonië is de stad Namen een erkende bestemming. Tijdens deze gesprekken werd gewezen op de moeilijkheid om in Brussel zalen met een grote capaciteit (5 personen of meer) te vinden, en (bij de Nederlandstaligen) op het gebrek aan perfect tweetalig personeel. 96% van de bevraagde Belgen en 95% van de buitenlanders staan niet weigerachtig tegenover het idee een vergadering in Brussel te beleggen, of opnieuw te beleggen. 7. Sluiting van het Paleis voor Congressen Sinds mei 23 heeft het Paleis voor Congressen van Brussel zijn deuren moeten sluiten omwille van hernieuwings- en herinrichtingswerken. Momenteel zijn de gevolgen van deze sluiting voelbaar in: De relatief zwakke positie van Brussel in de ICCA-rangschikking. Ondanks een tamelijk belangrijke verbetering van 24 tot 25 (dank zij het werk van het BI-TC) staat Brussel slechts 17de met 52 opgesomde bijeenkomsten, nog ver achter Barcelona, Wenen of Parijs. Deze sluiting zet betrokkenen ertoe aan hun bijeenkomsten te organiseren in de hotels van de stad. Gezien de onderlinge concurrentie blijven de hotelhouders zeer discreet over de organisaties in hun infrastructuur. Ze leveren hierover slechts zeer gedeeltelijke informatie. Het gebrek aan een krachtige communicatievector die een goede promotie van de Brusselse MICE-sector mogelijk maakt. Zo gebruiken de andere steden met een sterke aantrekkingskracht voor het zakentoerisme vaak hun Congrespaleis als symbool van een dynamische en moderne stad. Brussel moet dit dus tijdelijk ontberen. Voor het congrestoerisme zal het nieuwe Congrespaleis niet volstaan, het is tevens nodig om te starten met een Europees congrescentrum om te beantwoorden aan de groeiende vraag naar vergaderingen en de concurrentie te kunnen aangaan voor de grote congressen. 8. GLOSSARIUM Het begrip MICE dekt verschillende definities die overeenstemmen met basisconcepten. Het letterwoord MICE staat voor Meetings, Incentive travels, Congressen, Conferenties, Conventies, Exhibities, Exposities en Evenementen. MICE is een vorm van toerisme die toeristische infrastructuur (in de ruimste zin) aan businessgebonden diensten koppelt. Travel & Tourism Intelligence 9 heeft een aantal definities op een rij gezet die te maken hebben met de verschillende termen in MICE: Meetings (of vergaderingen) een algemene term die verwijst naar de bijeenkomst van een aantal mensen op een plaats om elkaar te raadplegen of een bijzondere activiteit uit te voeren. Dit is mogelijk op een ad hoc basis of volgens een vast model (International Meetings Industry Glossary). Incentive travel De incentive-reis is een modern instrument van motivatiemanagement om de werknemers, de arbeiders, de dealers, de distributeurs en het personeel van algemene diensten aan te moedigen of te belonen. Het betreft een recreatieve reis die, vaak in de vorm van een premie, volledig of gedeeltelijk door het bedrijf wordt betaald voor de werknemers die ervoor in aanmerking komen. Het kan de beloning zijn voor verhoogde productiviteit of voor de realisatie van bedrijfsdoelstellingen. Incentives zijn beloningen die niet contant worden betaald aangezien ze te danken zijn aan de realisatie van werkgebonden doelstellingen. Het betreft typisch een evenement dat in het buitenland wordt georganiseerd en dat speciaal wordt opgevat om een voordeel of een beloning te zijn voor de aanwezige personen (Society of Incentive Travel Europe) Een algemeen managementinstrument dat een uitzonderlijke reiservaring gebruikt om de deelnemers te motiveren en/of te erkennen voor verhoogde prestatieniveaus ter ondersteuning van organisatorische doelstellingen (Society of Incentive & Travel Executives) Een concept waarmee de werknemers van een bedrijf, de distributeurs en de verkoopteams worden gemotiveerd om ongewone commerciële doelstellingen te realiseren met het perspectief van een buitengewone reiservaring, als beloning voor het verwezenlijken van de doelstellingen (Understanding Incentive Travel, Great Britain and Ireland). Het congres De geregelde ontmoeting van grote groepen van individuen, in het algemeen om een bijzonder onderwerp te bespre- 9 Travel & Tourism Intelligence, The MICE Industry ken. Een congres duurt vaak verscheidene dagen en kent verscheidene gelijktijdige sessies. Het tijdsinterval tussen congressen wordt gewoonlijk vóór de implementatiefase vastgesteld en kan ofwel meerjarig, ofwel jaarlijks zijn. De meeste internationale of mondiale congressen zijn van het eerste type, terwijl de nationale congressen veelal jaarlijks worden georganiseerd (International Meetings Industry Glossary). De conventie Een algemene en formele bijeenkomst van een wetgevend orgaan, een sociale of economische groep om informatie te leveren op een bijzondere situatie en om met de deelnemers te beraadslagen en uiteindelijk een akkoord op te stellen over beleidskwesties. Gewoonlijk van beperkte duur, met welbepaalde doelstellingen, maar zonder vastgelegde frequentie (International Meetings Industry Glossary). De conferentie Een conferentie of bijeenkomst is een evenement waarbij 15 of meer personen betrokken zijn en waarbij gedurende één of meerdere dagen, gedurende zes of meer uren per dag gebruik wordt gemaakt van een vaste verzamelplaats (British Conference Market Trends Survey) Een bijeenkomst buiten de werkplek met een duur van minstens zes uur en waarbij minstens acht personen betrokken zijn (BTA) Een evenement dat door een organisatie wordt gebruikt om elkaar te ontmoeten en onderling ideeën uit te wisselen, om een mededeling over te brengen, om een debat te openen of om bij een bepaalde opiniegroep ruchtbaarheid te geven aan een specifiek probleem. Er is geen enkele traditie, continuïteit of periodiciteit vereist om een conferentie bijeen te roepen. Conferenties kennen in het algemeen weliswaar geen beperking in de tijd, maar hebben meestal toch een korte duur en specifieke doelstellingen. Conferenties vinden in het algemeen op een kleinere schaal plaats dan congressen (International Meetings Industry Glossary). Een beurs of salon : Een activiteit opgezet voor doelgroepen van leveranciers van producten, uitrusting en diensten, om demonstraties te geven en promotie te voeren met het oog op een welbepaalde markt. De bedoeling van dit evenement is een forum te bieden voor verkoop, contacten met beïnvloeding, verzameling van concurrerende informatie en het opbouwen van een imago bij de consument Neemt de vorm aan van driedimensionale reclame waarbij het product kan worden bekeken, betast, eventueel geproefd, en geëvalueerd. De exposanten kunnen hun producten vergelijken met die van hun concurrenten, terwijl de afgevaardigden concurrerende producten van nabij kunnen keuren. De exposities bestaan in het algemeen uit een beurs of salon voor het groot publiek waarbij de diensten of producten van een specifieke sector worden tentoongesteld. Vaak wordt ook de afkorting Expo gebruikt. De term expositie wordt dikwijls uitwisselbaar met het woord beurs of salon gebruikt, maar refereert soms aan een grote handelsbeurs. International Association of Exposition Managers (IAEM). De organisatoren van evenementen Een evenement is in de eerste plaats een marketinginstrument dat in de marketingmix op hetzelfde niveau staat als de direct marketing, de salespromotie en de public relations. Een evenement is een communicatiemiddel, een instrument om op een specifieke plaats een goed gedefinieerde doelgroep te bereiken. De communicatiebureaus die evenementen organiseren, hebben allemaal hun eigen specialiteiten. Aan de ene kant zijn er degene die zich toeleggen op de organisatie en het beheer van evenementen, aan de andere kant degene die een evenement integreren in een algemene benadering. Zij garanderen een follow-up van het hele proces. De rol van het Evenementenbureau reikt veel verder dan de conceptie van het evenement: het bureau controleert het tijdschema, het hele proces en de technische aspecten. PCO - Professional Congres Organiser De veelzijdige rol van een PCO (Professional Conference Organisator) is vergelijkbaar met die van de dirigent van een groot symfonieorkest die alle betrokken partijen coördineert met het oog op een geslaagd en harmonieus eindproduct. Een PCO combineert de rollen van coördinator en consulent, en is verantwoordelijk voor de logistieke, technische, administratieve en financiële aspecten die inherent zijn aan de organisatie en de voorbereiding van vergaderingen. Dankzij uitbesteding van deze veelheid van opdrachten kan de organisator-klant tijd en energie besteden aan de voorbereiding van de inhoud en aan de realisatie van de doelstelling van zijn vergadering - het domein waarop hij onmisbaar is. Verder organiseert en leidt een PCO een vergadering wanneer deze plaatsvindt, zodat de klant zich volledig kan concentreren op zijn presentatie of discussie, een attente gastheer kan zijn en op doeltreffende wijze informatie en kennis kan uitwisselen. DMC - Destination Management Corporate De lokale DMC s zijn de eerste van alle dienstverleners. Zij zoeken voortdurend nieuwe manieren om de bezoekers aangenaam te verrassen. Zij grijpen elke kans om de kwaliteiten van een bestemming aan te prijzen. De lokale DMC s zijn echte ambassadeurs van hun land. Ze opereren onafhankelijk van de officiële autoriteiten. Ze zijn ideaal gepositioneerd om aanbod en vraag met elkaar te verzoenen. De DMC s hebben de opdracht de verschillende diensten die de consument wil gebruiken te coördineren. Ze zijn bovendien hun enige aanspreekpunt. Zij analyseren en evalueren voorts de reputatie van de verschillende leveranciers en de geleverde diensten. Objectiviteit is voor hen van kapitaal belang. Goede DMC s streven er altijd naar creatief te zijn : ze presenteren nieuwe ideeën, ontwikkelen nieuwe producten en thema s, en bie- 44 45

3. TOERISTISCHE CULTURELE DIENSTEN CULTURELE 1. Het aanbod 1.2 Het aanbod aan musea en attracties per gemeente De toeristische culturele diensten Betrokkenen Bronnen Musea en toeristische attracties Brusselse Museumraad 1 Brusselse Museumraad Toeristische Attracties 11 Observatorium voor Toerisme te Brussel Geleide cultuurbezoeken Gidsen Brussel België 12 Brussel Internationaal Voir et Dire Bruxelles 13 Voir et Dire Bruxelles Brusselse Platform voor Onthaal en Promotie Brussel Stadstoerisme 14 Eenmalige evenementen Best of Terugkerende evenementen Brochures Evenementen 1.3. Geleide cultuurbezoeken Cartografische bron Articque 1.1. Musea en toeristische attracties DEFINITIES Een museum is een permanente instelling, zonder winstoogmerk, ten dienste van de maatschappij en de ontwikkeling daarvan, die open staat voor het grote publiek en die onderzoek doet omtrent het materiële erfgoed van de mens en zijn omgeving. Deze zal ze verwerven, bewaren, meedelen en uitstallen ten dienste van studies, opleiding en genot - ICOM. Een toeristische attractie is een plaats van bestemming, speciaal ingericht op permanente basis en regelmatig uitgebaat als trekpleister van natuurlijk, cultureel of recreatief belang, teneinde op een professionele manier, zonder voorafgaande reservatie, toeristen, deelnemers aan excursies en plaatselijke bezoekers te kunnen ontvangen. De toeristische attractie bestaat uit een geheel aan activiteiten en geïntegreerde diensten, die makkelijk herkenbaar zijn. De toegang wordt gecontroleerd. De prijzen en openingsuren worden gepubliceerd en gerespecteerd.» - Definitie en rangschikking van de toeristische attracties - Overeenkomst Attractions & Tourisme - GT4-1998. In Brussel zijn er 81 musea, 4 attracties 15 en 1 bezoekerscentrum. 1 De Brusselse Museumraad verenigt 84 musea en 2 partners - Mini-Europa en het liftmuseum. Hiervan bevinden zich 8 musea in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. De 4 andere musea zijn gelegen in Waals- en Vlaams-Brabant. Het 81ste museum is de Stichting Jacques Brel die geen lid van de Brusselse Museumraad is. 11 De vzw Toeristische Attracties telt 2 Brusselse leden met 4 toeristische attracties, 1 vrijetijdspark en 15 musea. 12 De G.B.B.-gidsen is een vereniging van zelfstandige officieel gediplomeerde gidsen, waarvan de administratieve organisatie geregeld wordt door BI-TC. Zij organiseren voornamelijk geleide bezoeken voor groepen en individuen. 13 De vereniging Voir et Dire Bruxelles groepeert de volgende verenigingen: ARAU, Arcadia, Bus Bavard, Pro-Velo en Itinéraires. 14 Zijn inbegrepen in de Platform voor stedelijke bezoeken in Brussel: Brukselbinnenstebuiten, Coördinatie Zenne, Culturama, Jeugd & Vrede, Kerk en Toerisme Brussel, Klare Lijn, Korei, Polymnia, Seniorencentrum, StapStad, Tochten Van Hoop, Vereniging voor Brusselse Geschiedenis, Vizit en VTB-VAB Brusselgidsen. 15 Een nieuwe attractie, The Brussels Balloon, werd in juni 23 geopend. Verenigingen Aantal vertegenwoordigde verenigingen Aantal circuits Type bezoek Gidsen G.B.B. 1 33 Traditionele gidsen Voir et Dire Bruxelles 5 82 Brussel anders De Zomerwegen Brusselse Platform voor 16 396 Stadsrondrit en Van het Stadstoerisme klassieke bezoek tot het gespecialiseerde bezoek Bron: Brochures van de verenigingen 2. De bezoeken 2.1. Musea en toeristische attracties Sinds 1997 zijn OPT en GT4 gestart met een database over het bezoek aan attracties en musea. In 1999 werd het beheer van deze database overgenomen door het Observatorium voor Toerisme te Brussel. Om de betrouwbaarheid van deze gegevens te bewaren, presenteren wij de sector op twee manieren: u alle bezoeken samengevoegd; u de indeling naar aantal bezoekers. 2.1.1. Alle bezoeken samengevoegd Dit laat toe de recentste trends voor een zelfde groep van musea en attracties (16 musea en attracties) weer te geven. 23 24 25 Trend 25/24 Regelmatige bezoeken aan een groep van 16 musea 2.222.337 2.358.98 2.412.428 +2,3% en toeristische attracties Bron: Observatorium voor Toerisme en Brusselse Museumraad 46 47