Contactblad van de Heemkundevereniging Brunssum.

Contactblad van de Heemkundevereniging Brunssum. Jaargang 7, nummer 22, mrt 2013

Uitgave van de Heemkundevereniging Brunssum Bezoekadres: Schoolstraat 4, Brunssum. De eerste en tweede maandagavond van 20 00 t/m 22 00 uur. Secretariaat: p/a Schubertstraat 6, 6444 BB Brunssum, Tel: 045-5259107. E-mail: secretaris@heemkundebrunssum.nl Website: www.heemkundebrunssum.nl Fotoarchief: Email: jo.chiaradia@planet.nl Inhoudsopgave. Blz. Nieuws van de Heemkundevereniging Brunssum. 3 Mijnwerkersinloop Brunssum. 4 Van bouw tot sloop, de Bethelkerk. 6 Dialect. 10 Brunssum, plaatjes van vroeger. 16 100 jaar begrafenisvereniging Samenwerking (1913-2013). 18 Redactie: Jan Halmans en Marcel Senden. Redactieadres: M. Senden, Schiffelerstraat 53, 6441 CN Brunssum. Tel: 06-38394836. E-mail: marcelsenden@gmail.com De omslag en de tekeningen zijn gemaakt door Jan Halmans. De inhoud van de ondertekende artikelen/stukken blijft voor de verantwoordelijkheid van de schrijvers. De Heemkundevereniging Brunssum heeft de grootst mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het vaststellen van het auteurs- en portretrecht van de gepuliceerde teksten en de getoonde foto's en vervolgens met het maken van afspraken met rechthebbenden. Mocht u kennis hebben van (onbedoelde) schending van rechten van gepubliceerd werk in dit blad, dan verzoeken wij u hierover contact op te nemen met de Heemkundevereniging Brunssum. 2

Nieuws van de Heemkundevereniging Brunssum Algemene ledenvergadering 2013 De Algemene Ledenvergadering 2013, wordt gehouden op maandag 25 maart 2013 in het lokaal van de Mijnwerkersinloop Brunssum, Prins Hendriklaan nr. 283 (in Mariaschool naast de Vincentiuskerk in Rumpen). De vergadering begint om 20.00 uur. Herinnering contributie 2013. Een klein aantal leden is vergeten de contributie voor 2013 te betalen. Wilt u dit nog even nakijken in uw administratie en indien u het vergeten bent, dan vragen wij u beleefd om de contributie over het jaar 2013 over te maken op postrekening 8730430 t.n.v. 'Heemkundevereniging Bron van Brunsham'. Ter vermijding van extra werk en kosten, dient de oproep in deze Heemkunde Bron te worden opgevat als een schrijven in de zin van artikel 15, lid a van het Huishoudelijk Reglement. Voor leden is de contributie 16,- en voor gezinsleden 5,-. Verhuizing Heemkundelokaal. Na een jarenlang verblijf op de Schoolstraat nr. 4, is het verenigingslokaal van de Heemkundevereniging Brunssum verhuisd naar een lokaal in de Mariaschool aan de Prins Hendriklaan nr. 283. In de Mariaschool zijn aan de Heemkundevereniging Brunssum twee lokalen ter beschikking gesteld, een groot lokaal (voorheen klaslokaal) en een kleiner lokaal (voorheen directiekamer). Het grote lokaal is in gebruik genomen door de Mijnwerkersinloop Brunssum, die het lokaal ingericht heeft als museum anex ontmoetingspunt voor oud-koempels en andere geïnteresseerden. Het kleinere lokaal wordt gebruikt voor de overige activiteiten van de Heemkundevereniging Brunssum. In dit nieuwe Heemkundelokaal, zijn de bibliotheek en verschillende archieven ondergebracht. Verder houden de verschillende werkgroepen (o.a. Heemkunde, Genealogie, Dialect) er hun bijeenkomsten. Alvorens het nieuwe Heemkundelokaal in gebruik kon worden genomen, moest het eerst onder handen genomen worden. De muren zijn gelatext, de vloer is van een nieuwe vloerbedekking (geschonken door De Schacht ) voorzien en daarna is het lokaal goed gereinigd. Vervolgens is in een aantal etappes het meubilair (tafels, stoelen, vitrines, dossierkasten, boekenrekken enz.) en de collectes (boeken, 3

bladen, kaarten, voorwerpen, bidprentjes enz.) overgebracht van het oude lokaal aan de Schoolstraat, naar het nieuwe Heemkundelokaal. Daarna kon het lokaal worden ingericht. Bij de inrichting is rekening gehouden met de beoogde functies van dit nieuwe lokaal. Het is namelijk de bedoeling, dat het lokaal ook opengesteld wordt voor geïnteresseerde niet-leden. Zij kunnen op bepaalde openstellingstijden de bibliotheek en de archieven van de Heemkundevereniging Brunssum inzien. Foto: De Mariaschool met rechts van de ingang het Heemkundelokaal en links van de ingang de Mijnwerkersinloop Brunssum. Mijnwerkersinloop Brunssum Door: Jos Waltmans. Verhuizing van De Mijnwerkersinloop Brunssum. Op het moment van schrijven is de verhuizing van De Mijnwerkersinloop, van de eerste verdieping naar de begane grond, voor het grootste deel achter de rug. Daar op de begane grond, is de toegankelijkheid groter geworden; met name voor de ouderen, waarvoor de trap toch wel een heuse barrière was. (Trouwens ook de Heemkunde heeft in de voormalige directiekamer een aardig onderkomen gevonden!) 4

Feestelijke heropening Mijnwerkersinloop en Heemkundelokaal. Op vrijdag 3 mei zal om 16.00 uur de feestelijke heropening plaats vinden van de Mijnwerkersinloop en het Heemkundelokaal. Trouwens, dat moet gezegd, ze timmeren tegenwoordig aardig aan de weg. Wat aanvankelijk door Frans Pierik en Theo Jeurissen klein begonnen is, heeft haast museale proporties aangenomen; sterker nog, op de officiële statuur na, zou je het een museum kunnen noemen. Archief Mijnwerkersinloop. Al die boeken en spullen zijn door Wim Jetten nauwkeurig gearchiveerd en in fotobestanden ondergebracht. Foto: Wim Jetten Educatie. De doelstelling, het doorgeven van het mijnverleden van Brunssum, begint aardig vorm te krijgen. Ik wil hierbij o.a. wijzen op het bezoeken van lagere scholen zoals de Langeberg, de Opstap, de Trampoline enz.; overal waar men komt zijn de kinderen en de leerkrachten enthousiast en willen gaarne meewerken aan het verbreiden van, zoals dat tegenwoordig heet, het netwerk. Kortom, het mijnverleden van Brunssum, door de gemeente de Parel van de Mijnstreek genoemd, wordt door deze groep binnen de Heemkunde, aardig op de kaart gezet. Uitbreiding openingstijden. De Mijnwerkersinloop Brunssum (met mijnmuseum) en het Heemkundelokaal zijn behalve op maandag nu ook op woensdag geopend van 13.00 tot 17.00 uur. Koffie en thee staan klaar. Iedereen is van harte welkom. De Mijnwerkersinloop Brunssum en het Heemkundelokaal zijn gevestigd op de Prins Hendriklaan nr. 283 (in de Mariaschool naast de Vincentiuskerk in Rumpen). 5

Van bouw tot sloop, de Bethelkerk. Door: Ed. van Gelder. Het explosief uitbouwen van de mijnindustrie in het begin van de twintigste eeuw leidde tot een even explosieve toeneming van de bevolking. Zou Geert Wilders toen geleefd hebben had hij de pech dat het woord Tsunami nog niet tot het normale spraakgebruik was doorgedrongen. Onder de toestroom aan arbeiders uit alle windstreken zaten de nodige andersdenkenden die hun plaats opeisten binnen de voorheen nagenoeg volledig katholieke gemeenschap. Zo ook in Brunssum. Met name het complex woningen van de Venweg en omgeving was grotendeels protestants. Dat begrip is een verzamelnaam voor een veelheid van geloofsrichtingen die op hun beurt weer van mening zijn het enige juiste geloof aan te hangen. Maar de Nederlands Hervormde Gemeente bleek numeriek de grootste aanhang op de been te kunnen brengen en roerden zich dan ook. Van de Staatsmijnen kregen zij de gelegenheid om voortaan dicht bij huis te kunnen kerken. Op 2 november 1919 namen zij een houten noodkerk in gebruik, gelegen aan de Venweg. Vanaf dan moet er worden gezorgd voor een vaste predikant. Die wordt uiteindelijk gevonden in de persoon van dominee Wieten. Die aanvaardt zijn benoeming met ingang van 10 april 1921. Als pastorie krijgt hij door de Staatsmijnen het pand Bodemplein 19 aangewezen. Dat Wieten voor de Hervormde en de gewone gemeente bijzonder belangrijk is geweest kan eenvoudig worden afgeleid uit het feit dat Brunssum een straat naar hem heeft vernoemd 1). Met zijn inzet en enthousiasme brengt hij de kerkgemeente tot bloei. Na stevig timmeren en verven wordt op 8 september 1929 de vergrote en verfraaide kerk aan de Venweg opnieuw plechtig in gebruik genomen. Maar ook deze ruimte werd te krap en er kwam een wijkgebouw aan de Heugerstraat dat op 9 6

januari 1932 in gebruik werd genomen. Dan kabbelt de goe-gemeente rustig de oorlogsjaren door. Het einde van de periode Wieten komt op 13 februari 1950, hij gaat met emiraat. Blijkbaar was de aantrekkelijkheid van zijn functie nog beroerder dan die van burgemeester want het heeft een tijd geduurd voordat men een opvolger kon vinden. Uiteindelijk zegt ds Monshouwer ja en hij wordt op 11 maart 1951 ingeleid. Onder zijn leiding wordt begonnen om te proberen het naast het wijkgebouw gelegen stuk grond te verwerven voor het bouwen van een echte volwaardige stenen kerk. Dat lukte en op 1 juni 1961 wordt de eerste spade voor de Bethelkerk de grond in gestoken. Voor het ontwerp was een zwaargewicht aangetrokken: Frans Dingemans, stadsarchitect van Maastricht 2). Helaas was de ontwerper op 24 januari van dat jaar overleden aan leukemie. Zijn broer, architect in Utrecht, nam echter de zaak over en, naar later bleek, tot ieders tevredenheid. Hij liet zich door aannemer DURA, die de aanneemsom te laag had gecalculeerd, de kaas niet van het brood eten hetgeen vele verhitte discussies heeft opgeleverd. Monshouwer kon op 30 juni 1962 de eerste steen metselen. De daarbij gepaard gaande preek had een tekst, ontleend aan Genesis 28:22a En deze steen, dien ik tot een opgerichten steen gesteld heb, 7

zal een huis Gods wezen. In februari 1963, om precies te zijn op de tiende dag van die maand en dus dit jaar 50 jaar geleden, werd s morgens een afscheidsdienst gehouden in de kerk aan de Venweg om in de avond de nieuwe kerk officieel in gebruik te nemen. Vanwege de enorme toeloop kon de kerk niet iedereen herbergen en had men het naastgelegen wijkgebouw voorzien van een geïmproviseerde geluidslijn. Helaas was de elektrische installatie daarop niet helemaal berekend zodat menig keer de stoppen doorsloegen. Door het permanent installeren van conciërge Miedema naast de meterkast kon de dienst dan toch voor iedereen redelijk worden gevolgd en kon iedereen genieten van het O Bone Jesu, gezongen door het Rumpens Mannenkoor. Hoogtepunt voor de gemeente kwam een maand later. Prinses Irene bezocht de Bethelkerk op 23 maart en verleende toestemming om het naast de kerk gelegen wijkgebouw voortaan te mogen tooien met haar naam. Blijkbaar hadden ze binnen de Hervormde Gemeente de smaak van het bouwen te pakken gekregen. Op 19 maart 1963 werd de aan de kerk vast gebouwde kleuterschool Kindervreugd geopend. Vervolgens begon men met goede moed aan de bouw van het bejaardenhuis Kruisberg gelegen aan de Kruisbergstraat. Het bejaardenhuis werd door de Commissaris van de Koningin Chr. Van Rooy officieel geopend op 27 november 1968 en in november 2005 gesloopt. Voor zijn inzet werd ds Monshouwer op12 februari 1973 door de Gemeente Brunssum benoemd tot ereburger (in zilver!). Na de plechtigheden rond de Bethelkerk begonnen maatschappelijke veranderingen op gang te komen waarop niemand grip had. In december 1965 komt de mededeling dat de mijnen moeten worden gesloten. Als gevolg daarvan gaan gemeenschappen krimpen. Langzaam teruglopende aantallen gelovigen bij de diensten nopen kerkgemeenschappen tot soms draconische maatregelen. Uiteindelijk ziet niemand nog heil in het in stand houden van de Bethelkerk wat resulteert in sluiting en vervolgens sloop. Op 27 juli 2000 wordt de sloopvergunning verstrekt en voor Kerstmis van dat jaar is de Bethelkerk van de aardbodem verdwenen. Dankzij internet kunnen we nu wel kennis nemen van wat sommige mensen allemaal bijeen hebben zitten punniken. Natuurlijk zijn er ansichtkaarten gemaakt waarop de Bethelkerk staat afgebeeld. En ansichtkaarten zijn bedoeld om rond te sturen. Dus loop je de kans dat zo n kaart ooit 8

terecht komt bij iemand die denkt: Waar heb ik dat gebouw eerder gezien? Op het Duitse eiland Norderney bouwde Domikus Böhm 3) in 1931 een RK-kerk in de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid. En inderdaad zou het vooral het portaal model hebben kunnen staan voor de Bethelkerk. 4) Verder is het mij niet bekend wat er is gebeurd met de glas in loodramen die Frans Deumens voor de Bethelkerk heeft gemaakt. Wanneer u dat weet, graag reageren! 1) Straatnamenboek Wegwijs in Brunssum, p.75. 2) F.C.J. Dingemans 1905-1961 Stadsarchitect van Maastricht / Auteur: Joosje van Geest / 216 pagina's / Uitgever: BONAS / ISBN: 9789076643540. 3) Dominikus Böhm is de vader van Gotfried, de architect van de huidige Gregoriuskerk. 4) http://nl.wikipedia.org/wiki/lijst_van_historische_kerken_in_oost- Friesland#Architectuur Geraadpleegde bronnen. Jubileumboekje 25 jaar Bethelkerk Jubileumboekje 50 jaar Hervormde gemeente te Brunssum Schinveld Weekblad De Nieuwsbron, 15 februari 1963, p. 8. Weekblad De Nieuwsbron, 4 februari 1971, p.7. 9

Dialect. Vuurjoar t is vuurjoar va 2009 En vier zitte boete op de bank En dont de oge touw Vier loestere noa de vuëgel gezank Dat is t leëve En mit ee teske kaffe va de vrouw Es vier t mage beleëve Da kunt d r zoeëmer gauw Noe sjtont vier op en gunt noa binne Want der kruupt ee wölksjke vuur de zon Jan Halmans. `t Vuërjoar zit in de loeg Dat merkt me aan de natuur mer oog aan de luuj, Miejn vrow begint dan te poetse tot alles blinkt wiej nuuj, Ze is de kou zat, en zèt vinsters en duëre oape, Frissje loëf mot noa bènne zeat ze, alles woar lang genog gesjloate, De ganse boet sjteet dan op d`r kop, Ze sjlèpt mit alles noa boëte, ich weet neet miej woeë ich zitte mot, Al driej daag eate viejr friet mit kroket, Diej ligge mich op de maag ze zint erg vèt, Nog twieëj daag mood houte zeat ze dan bèn ich kloar, Dan heat alles een gow buërt gehad tot volgend joar, Gelökkig zèk ich, dan kumpt weer rust in de tent, Och erme haus zeat ze, doe bès niks gewend, Ich sjnap neet dat diej zin in sjoeënmaak heat, En doa gaar neet meug van weat Es Ich `t woeërd sjoeënmaak huër weër ich neet good, Dan zakt mich de mood, Tot in de sjoeën, Doa kên ich niks aan doeën. Jan Theunissen. 10

Snackbar Klant: Eé biefsjtuk estebleef? Serveerster: Mit alle plezeer meneer! Klant: Né, mit friete! Jan Halmans. Weëg vroage Inne keel op inne moter vreug a inne wandeleer: Jan, wie kom ich noa Sjaasberg? Wie wits doe dat ich Jan heesj? zeët d r wandeleer. Och, dat han ich geweun mar geroane Dan most doe d r weeg noa Sjaasberg och mar roane! zag der wandeleer. Jan Halmans. Wild Ober: Wilt geer hüj wild? Gast: Né, ich eët t leefs ruijig! Jan Halmans. Poasje Wit en geal zin de poasjkleuëre In de natuur sjteet va al te gebuëre De krintesjtruuk en de sjleedoorn blujje Es of ze de witte blumkes rondj strujje De weije zin greun en geal gekluërd De paesjbloom gieëf t een opfrisjbuërt D r poasjhaas head t mer druk Hea vluug doeër de weij es verruk Uëveral head r ejjer versjtop De oeëre hange langs ziene kop Os kleenkindj kump eijer raape En deed zich dra vergaape Ongertussje head mien vrouw de dusj gereed Noe wieërd tied a t kuppe besjteed Jan van Haaf. 11

t Vuurjoar De sjnieëklukskes zint aan t blujje Alles begint te grujje De natuur begint te ontwake Vier gont t binnezitte sjtake t Leeg kint al oet Dat lokt os oet de boet Hie kins te aa herkinne Dat t vuurjoar geet beginne Vier blieve neet zo lang mieë sjloape De duëre kinne oape De hazelaar begint oet te lope Ich goa een kis vioeële kope De natuur ontdeed zich va zien wintjerkleed D r wierd werk aan de gaard besjteed Beweëging deed os good Ich hub gooi mood Loat tvuurjoar mer komme Ich bin al in de gaard begonne. Jan van Haaf. D r mei moandj Mei keul en naat Vult de sjuëre en ooch t vaat Wea kint dees gezigkde neet Die op woarheed besjteed De jonkheed is op sjtap De meiden is gekap En die is versjtop In de buusj mit dea pannesjop De mealder flöt d,r mol sjtuët De eekheur sjteet op zien echtesjte puët Jieëder voeëgel zingt wie er gebek is In de natuur is t gaar neet mis Ich bin op zeuk Va woeë d,r koekoek reup Es d r mei is in de moandj Is bedrievigheed en va alles goand Ich zigk daag teage God en de Weldj En geneet ooch oane geldj Jan van Haaf. 12

Wintjer vuurbie De birke sjtoan doa De kale tek wie n gerdien Van donkere broene troane In de bleke zonnesjien t Is nog vreug in t joar De kou geet lestig oet gen loch Sjtrakke zal t waal goan reëgene Ich kan t zieën aan de loch Zoeë geet dat noe al weëke lank Get reëge, windj of zonnesjien En soms nog n verloate vlukske sjnieë Och ooch vuur der wintjer vilt ins t gerdien Wiel Roeselers. Wonjer van t leëve Wanjele in de buusj Trampele doer ge veld Genete van de sjtilte Een weëre mit de welt De klene dinger zieën n Blumke wat de kop opsjtikt Of n eekheuëreke Wat zich in inne boom versjtikt De symfonie huëre In t ritsele van blaar t Roesje van de beëk En t fleute van n voeëgelpaar Dat allemoale kinne zieën Kinne huëre, veule, beleëve Dat s toch t wonjer t Wonjer van t leëve Wiel Roeselers. 13

Eike tik In n kurfke Broen van reet Ligke bontj gekluërd De eikes al gereed Alle man om gen dusj Mit kluërig kleed bedik Jieëderee n eike Effe kuppe,tik, tik, tik Sangerdaags op t huuske Duje dat t verrik Wiel Roeselers. Tekeningen door: Jan Halmans. Dialectagenda voorjaar 2013. - Dinsdag 26 maart van 19:00 tot 20:30 uur. Plat a gen dusj een rondetafelgesprek in dialect. In Herberg De Ouwe Mert, Café Eggen, Dorpstraat 77, Brunssum, entree vrij. - Donderdag 25 april van 19:00 tot 20:30 uur. Vier kalle plat dialectvoordrachten. 1 e etage Bibliotheek Brunssum, Rumpenerstraat 147, Brunssum, entree vrij. - Dinsdag 14 mei van 19:00 tot 20:30 uur. Plat a gen dusj een rondetafelgesprek in dialect. In Herberg De Ouwe Mert, Café Eggen, Dorpstraat 77, Brunssum, entree vrij. - Zondag 7 juli van 14:30 tot 16:30 uur. Vier kalle plat dialectvoordrachten (onder voorbehoud datum nog niet door Nonke Buusjke bevestigd) Nonke Buusjke Schinveld. 14

Weë alleen vuuroet dinkt vergit huuj te leëve. Wiel 15

Brunssum, plaatjes van vroeger. Door: Jo Chiaradia. Foto 1: Stm. Emma met de 2 ruim 100 meter hoge schoorstenen van de centrale. Foto 2: Het Treebeekplein in de 20er jaren. 16

Foto 3: Het oude gemeentehuis. In de verte café De Postwagen. Foto 4: Het klooster van de zuster Franciscanessen aan de Kloosterstraat. De foto dateert uit de periode 1900 tot 1910. Een groot aantal foto s, zijn zowel op papier als digitaal, te bezichtigen in het fotoarchief van de Gemeente Brunssum. U kunt voor een bezichtiging o.a. een afspraak maken met Jo Chiaradia, 045-5229234 of www.jo.chiaradia@planet.nl. Hebt u vragen over oude foto s en/of heeft u nog een interessante oude foto voor in deze rubriek neem dan contact op met Jo Chiaradia, 045-5229234 of www.jo.chiaradia@planet.nl. Zie voor meer plaatjes van oud Brunssum onze website www.heemkundebrunssum.nl. 17

100 jaar begrafenisvereniging Samenwerking (1913-2013). Uitgewerkt door: dhr. Johan Paas i.s.m. dhr. Santing te Utrecht, aan de hand van o.a. aantekeningen van dhr. Frits Dragstra, Johan Dragstra en Jelle Brinkman over de geschiedenis van de "Begrafenisvereniging Samenwerking te Treebeek". (Vrijdag 2 juli 2010). Rond de eeuwwisseling wordt in Zuid Limburg een aanvang gemaakt met het winnen van steenkool. Dit betekent voor velen arbeid. Limburg kan dan aan de vraag van arbeidskrachten bij lange na niet voldoen. Van heinde en verre komen mensen naar Limburg van zowel uit eigen land als het buitenland, vaak gedreven door de werkloosheid in hun eigen regio. We kunnen deze episode wel vergelijken als een van de eerste asielzoekers uit economische motieven die hun heil zochten in den vreemde. Dit had uiteraard gevolgen voor de Limburgse cultuur waar in die tijd het Rooms Katholieke geloof een monopolie bezat. Voor de nieuwkomers was het moeilijk om zich aan te passen, zij namen hun eigen geloof en opvattingen en achtergronden mee die botsten met de bestaande R.K. opvattingen. Zeker de niet katholieke mensen hadden het niet makkelijk. Een groot probleem was ook het ontbreken van een begraafplaats waar zij welkom waren. Overledenen mochten niet op een R.K. begraafplaats worden begraven. Het kwam zelfs voor dat men het stoffelijke overschot niet door de hoofdingang naar het gedeelte van de begraafplaats, waar men nietgewijde grond kon bereiken, naar binnen mocht. Aan de achterkant werd dan een gat in de afrastering gemaakt, om daar met het stoffelijke overschot naar binnen te gaan. Daarna werd de opening weer gesloten. Voor de nabestaanden was dit uiteraard een verschrikkelijke ervaring, ook niet zelden werd het stoffelijk overschot ter aarde besteld in de plaats van herkomst. De transportkosten naar de geboortegrond waren zeer kostbaar. Al met al was men met de gang van zaken in het geheel niet tevreden, het werd als oneervol ervaren Dit zette enkele pioniers aan het denken: hoe kunnen we onze dierbaren een eervolle laatste gang naar de rustplaats bezorgen. Uit deze gedachte werd de "Protestantsche Begrafenisvereniging Samenwerking opgericht in 1913. 18

Omstreeks 1921/1923 werd door het toenmalige bestuur van de vereniging "Samenwerking" in Treebeek aan de Marebosjesweg een stuk grond aangekocht om hier een eigen begraafplaats aan te leggen. De vereniging heeft nu een eigen begraafplaats. Een aardige bijkomstigheid is dat de grond gekocht werd van de toenmalige pastoor van de Gregorius Parochie te Brunssum. De koop werd voor de vereniging bekrachtigd door de heer Snoeierbos. De vereniging groeide voorspoedig, een teken dat de behoefte groot was om een eigen begraafplaats te hebben. Diverse geloven, zoals bijvoorbeeld Hervormd, Gereformeerd, Baptist, Apostolisch en Leger des Heils traden toe tot de vereniging evenals Communisten, Socialisten en Humanisten. Er is blijkbaar een strijd geweest tussen confessionelen en de nietconfessionelen. Uiteraard hadden de niet-confessionelen een ander standpunt inzake dood en begraven worden dan de confessionelen. In de bestuurssamenstelling werd altijd gezocht naar een goede getalsverhouding tussen beide groepen. In die tijd had men geen gebrek aan kandidaten voor een bestuursfunctie, dat is helaas nu anders. De werkzaamheden werden door vrijwilligers uitgevoerd. Het verzorgen van een overledene en het regelen van de uitvaart geschiedde door vrienden, buurtbewoners en/of naaste familie. Één van de eerste bestuurders is de heer Snoeierbos. 19

De eerste grafdelvers waren de heren Hardeveld en Bosch. In de dertiger jaren hadden de dragers al een uniform met tressen. Deze werden betaald met een klein bedrag. De eerste uitvaarten voor de vereniging werden verzorgd door Van Bergen - Henegouwen uit Heerlen en Peters uit Brunssum in samenwerking met Otermans. We mogen niet nalaten nog enige medewerkers met name te noemen te weten de heren Gerritsen, Hoogakkers, Janssen, v. Luit, v.d. Bult, Kalkhoven, Canter, Visser en de heer Hardeveld die alle functie's heeft doorlopen. Hij is een begrip geweest in onze vereniging gedurende 38 jaren. Ook de heer Piet de Roo mag in dit rijtje niet ontbreken, hij is van een latere tijd. De heer De Roo heeft eveneens 38 jaar voor de vereniging gewerkt als drager en de laatste 3 maanden van zijn leven als secretaris. De heer Piet de Roo is overleden in 1979. 20

In 1937 werd door de vereniging een tweedehands lijkauto aangeschaft. Deze moest wel eerst omgebouwd worden. Het bestuur meende een koopje te hebben, maar achteraf was een nieuwe auto een betere koop geweest. De heer Joop Stoffer was een van de eerste chauffeurs. De verantwoordelijke bestuurders hebben het geweten, de aanschaf van de wagen leverde in ieder geval een flinke rel op. Ondanks alle narigheid had men nu wel een eigen lijkenwagen. Regelmatig gebeurde het nogal eens dat de motor te heet werd en dienst weigerde. Het was dan een uitvaart met duwen geblazen. Door de dragers werd dit zo onopvallend mogelijk gedaan waardoor het vaak niet opviel dat de auto het begeven had. In de tweede wereldoorlog maakte men gebruik van een lijkenkoets die getrokken werd door twee paarden. De eigenaar was de firma Peters uit Brunssum. Ook werd er in de oorlog wel eens s nachts begraven, op een trekwagentje werd overdag het lijk naar de begraafplaats gereden en in de nachtelijke uren vond dan de teraardebestelling plaats. Tot in de zestiger jaren werd door de begrafenisregelaar in uniform zowel ter linker als ter rechterzijde van het sterfhuis bij 30 woningen het overlijden van de buurtbewoner aangezegd. 21

De vereniging zorgde voor de kist, het opbaren geschiedde in die tijd meestal thuis. Er werd een kamer ingericht als rouwkamer. Tevens werd het afleggen van de overledene in samenwerking met een verpleegster van het Oranje Rode Kruis uit Treebeek verricht. Niet altijd was de voordeur groot genoeg om daar met de kist door te gaan. Vaak werd de kist dan door een raam geschoven. Onderstaand een opsomming van de bestuurders die toen actief waren en wie ze vertegenwoordigden. Gereformeerden; De heren: Sligte - Schra Bosch Tiekstra - Eshuis - Waterham - van Buren - Hoogenboom - Hoogeboom junior. Hervormden; De heren: Stokvis - Ploeg - v.d. Veer - Krikke - H. Krikke - W. v.d. Meer - A. v.d. Meer - Kersjes - P. de Roo - H. van Deenen. Socialisten; De heren: van Betuw, P. van Betuwe - Beverwijk - H. Spanjaard - Fr. Spanjaard - G. Brinkman - Trip - Sipsma - G. Brinkman - J. Brinkman. 22

Communisten; De heren: Frits Dragstra - Hordijk senior - J. Dragstra - J. Hordijk - Punselie - Penders. De bestuurders genoten in die tijd een groot aanzien in Treebeek en in het bijzonder het dagelijks bestuur, sommigen wilden het ook wel weten. In die tijd was er wel eens sprake van een theologische pennenstrijd in de vereniging. Er werd daarom dan ook rekening gehouden met de juiste verhouding van de diverse achtergronden. Elk geloof of overtuiging was vertegenwoordigd in het bestuur. De verschillende overtuigingen binnen de vereniging botsten uiteraard wel eens. Echte ruzies waren meestal een gevolg van grote uitgaven, zoals de aankoop van een lijkenauto of uniformen, echter men kwam er meestal wel uit. Aanvankelijk was de begrafenisvereniging een protestante vereniging. In 1931 werd het woord Protestantsche vervangen door Algemeene en werd de naam, Algemeene Begrafenis-Vereeniging Samenwerking. De Begraafplaats. Er is een periode geweest dat er op de begraafplaats niet meer begraven mocht worden. De voornaamste oorzaak hiervan was de hoge grondwaterstand. Een andere oorzaak was dat er nog maar weinig vrije plaatsen waren. Hierdoor raakte de begraafplaats in een verval. Omdat er toch weer een behoefte bij de leden ontstond om op de Marebosjesweg begraven te willen worden, werd het waterpeil op het kerkhof regelmatig gecontroleerd. Nadat het peil dusdanig gezakt was dat er weer begraven mocht worden, heeft het bestuur besloten om de begraafplaats geheel te renoveren. In 2004 is onder aansturing van de heer Johan Paas begonnen met de renovatie samen met de heren Ed Koeman, Jan Erwich en de heer Harm van Oosten hebben zij de volledige renovatie voor hun rekening genomen. Omdat een renovatie veel geld kost zijn diverse bedrijven en instellingen benaderd om ons financieel te ondersteunen bij de renovatie. Mede dankzij deze ondersteuning is er weer een begraafplaats ontstaan waar wij als bestuur trots op zijn. 23

De begraafplaats is op 6 juni 2009 door de burgemeester Brocken van de gemeente Brunssum op een passelijke wijze heropend. Er kan nu weer op een waardige wijze afscheid worden genomen van de overledene. Omdat er de laatste jaren steeds meer voor een crematie wordt gekozen hebben wij op onze begraafplaats een strooiveldje ingericht. Als nabestaanden de as bij ons willen uitstrooien dan kan dit. Ook niet-leden van onze vereniging kunnen op onze begraafplaats begraven worden. U kunt hierover contact opnemen met onze begraafplaatsbeheerster mevr. Sandra Hendriks 06-10887946. Op onze jaarvergadering zullen wij aandacht besteden aan het honderd jarig bestaan. Het huidige bestuur bestaat nu uit de heren Sjaak den Hollander (voorzitter) en Henk Hofsteenge (secretaris), de dames Margot Waterreus (penningmeester), Ili Nagy en Lucy van Seggelen (bestuursleden). Het bestuur wordt gecontroleerd door de heren Henk van Denen en Karel Bressers. Onze administrateur is de heer Jo Smeets. 24

Na de grondige renovatie (zie foto boven) is er weer een prachtige begraafplaats onstaan (zie foto onder). 25

Het nieuw ingericht strooiveldje met op de achtergrond het kunstwerk. Het nieuwe urnenveld. De urnenmuur. 26

De Heemkundevereniging Brunssum is nu ook met oude foto s op Facebook. https://www.facebook.com/heemkundevereniging.brunssum Bijna elke dag een andere oude foto van Brunssum. Hebt u vragen over oude foto s en/of heeft u nog een interessante oude foto neem dan contact op met Jo Chiaradia, 045-5229234 of www.jo.chiaradia@planet.nl. 27

Plan Uw Kantoor is gevestigd in Brunssum op de Kerkstraat 326 Wat kan Plan Uw Kantoor leveren of voor u betekenen? Computers op maat. (wij maken graag een vrijblijvende offerte) Laptops en pc's. Printers en multifunctionals. Kantoorartikelen. Toners en inktcartridges. Laptop en computer reparatie. Virusvrij maken en opschonen van uw systeem. Webdesign, domeinregistratie en hosting. Kopieër- fax en scanservice. Inbindservice. Netwerk beheer. http://www.planuwkantoor.nu Tel: 045 564 34 92 28