Verstopping bij kinderen
Verstopping bij kinderen Bij uw kind is de diagnose obstipatie gesteld. Obstipatie is het vasthouden van (te) veel ontlasting. Soms betekent het ook dat de ontlasting hard is geworden of minder vaak komt. In deze folder wordt uitgelegd wat obstipatie is, wat mogelijke oorzaken zijn en wat er aan te doen is. Voorkomen en oorzaken Veel kinderen van circa 3 tot 9 jaar hebben last van obstipatie. De schattingen lopen uiteen van 10-40% van alle schoolgaande kinderen. Meestal is er wel een oorzaak te achterhalen. De meeste kinderen houden uit gewoonte de plas en poep veel te lang op! Tekenen, kleuren, lezen, buiten spelen zijn voor een kind vrijwel altijd belangrijker dan naar de wc gaan. Als dit enige weken of maanden volgehouden wordt, ontstaat obstipatie. Soms zijn er (verborgen) blaasontstekingen in het verleden geweest; door het schrijnen van de plas gaat een kind de plas en dus ook de poep ophouden. Soms zijn er vroeger (verborgen) worminfecties geweest. Door jeuk of irritatie kan een kind enige tijd de poep opgehouden hebben. Soms hebben kinderen langdurig vezelarme voeding gekregen of drinken zij langere tijd te weinig op een dag. Op veel scholen mogen de kinderen niet naar het toilet tijdens de les; zij moeten eerst wachten tot de pauze. Maar soms zijn ook de toiletten niet erg schoon. Zo worden zij getraind in het ophouden. Sterke emoties bij kinderen (bijvoorbeeld de geboorte van een broertje of zusje of pestgedrag op school) kunnen resulteren in langdurig ophoudgedrag en dus obstipatie. Ook koppigheid en actief verzet bij (te vroege) zindelijkheidstraining kan obstipatie veroorzaken.
Langdurende obstipatie kan de klachten verder verergeren; het lozen van hardere ontlasting kan pijn gaan doen of veroorzaakt een klein scheurtje in de anus, waardoor de ontlasting nog meer wordt opgehouden. Onvoldoende lichaamsbeweging als oorzaak voor obstipatie bij kinderen komt weer meer voor doordat zij langdurig achter televisie of de computer zitten. Lichamelijke oorzaken zijn heel zeldzaam. Klachten De klachten die door obstipatie veroorzaakt worden zijn heel verschillend. Meestal zijn het zogenaamde vage klachten: malaise, hangerigheid, verminderde eetlust, last van maagzuur, vermoeidheid. Maar soms ook: misselijkheid, braken, blaasontsteking en/of (heftige) buikpijnaanvallen. De blaasontstekingen ontstaan omdat de blaas niet meer goed leeg geplast wordt omdat er poep op drukt. Er blijft dan urine achter en zo kan snel een infectie ontstaan. De blaas kan ook "zenuwachtig" gaan reageren: door de druk van de poep trekt deze steeds een beetje samen. Er ontstaan vochtige plekken in het ondergoed (kleine beetjes ongewild urineverlies). Ook misselijkheid en zuurbranden kunnen het gevolg zijn van druk van poep op de maag. Buikpijnaanvallen kunnen voorkomen omdat de darmen op een zeker moment proberen de poep "weg te knijpen"; er ontstaat heftige pijn die in aanvallen verloopt, schijnbaar zonder enige aanleiding, met een duur van 1-15 minuten. Pijnstillers helpen nu niet, alleen een warme kruik of een warm bad geeft wel eens verlichting. Het is opvallend dat de meeste kinderen wel één keer per dag (gewone) ontlasting hebben; in de loop van weken/maanden hebben zich vele klontjes poep in de darmen vastgezet, waar de gewone ontlasting nog net langs kan. Daardoor wordt het beeld niet altijd herkend. De kinderarts voelt poepklontjes in de buik. Vaak wordt een foto van de buik gemaakt waar de poep goed op 1
te zien is. Soms worden ook de urine en de ontlasting gecontroleerd op infecties. Behandeling 1. Toiletpatroon Het belangrijkste is het verkeerde toiletpatroon te veranderen. Een kind mag de plas of poep niet ophouden of tegenhouden! Dit betekent dat: Uw kind op tijd naar het toilet moet gaan, bijvoorbeeld op vaste tijden overdag. Overleg met de leerkracht op school dat uw kind niet meer hoeft te wachten tot de pauze, maar direct naar het toilet kan. Hoe schoon zijn de toiletten op school? Voor het toiletbezoek voldoende tijd genomen moet worden. Geef bijvoorbeeld een (strip)boekje mee naar de wc. Of zet er een eierwekker bij (5 minuten). Kleinere kinderen kunt u een liedje laten zingen of laten fluiten op het toilet. Hierdoor ontspannen de bekkenbodemspieren zich en kan het kind niet onbewust 'knijpen' en dus tegenhouden. Bovendien hoort u dan of uw kind de bekkenbodemspieren ontspant. Zet een voetenbankje onder de voeten, waardoor de bekkenbodem zich ontspant. 2. Lichaamsbeweging Zorg voor voldoende lichaamsbeweging. Maar meestal is dat geen probleem bij jonge kinderen. 3. Medicijnen Movicolon, Forlax of Transipeg. Ook lactulose (Legendal, Importal, Duphalac) of bisacodyl wordt nog wel eens voorgeschreven. Het zijn allemaal onschadelijke middelen en je krijgt er geen luie darmen van! Meestal moeten deze middelen 6-8 weken gebruikt worden (en soms zelfs langer) voordat er resultaat is. Dat is niet erg. Bedenk dat er ook vaak maanden overheen zijn gegaan voordat het zover kon komen. 2
Bij medicijngebruik worden sommige klachten de eerste week tijdelijk erger. Dat is normaal, de poep komt nu immers pas los. Geef de medicijnen wel gewoon door. Als er duidelijke diarree ontstaat mag de hoeveelheid verminderd worden. Na verloop van weken wordt de hoeveelheid langzaam verminderd. In deze tijd heeft u ervoor gezorgd dat uw kind regelmatig en op tijd naar het toilet gaat, voldoende drinkt en is de voeding zo mogelijk aangepast (zie punt 4). Een ander middel is Microlax, een kleine knijptube dat werkt als een miniclysma. Dit is vooral bedoeld om poep in het laatste gedeelte van de darm los te maken zodat "de stop er een beetje vanaf is". Vaak wordt dit een paar dagen achtereen gegeven. Wees niet teleurgesteld als de behandeling langer duurt dan u gehoopt had. De behandeling van obstipatie duurt al gauw enige weken tot maanden. Dat is normaal. 4. Drink- en voedingsadviezen Naast het veranderen van het ophoudgedrag kan een aanpassing van de voeding een extra steuntje in de rug zijn. Zorg ervoor dat uw kind meer drinkt dan normaal. Gemiddeld hebben peuters en kleuters ongeveer ¾ tot 1 liter vocht nodig per dag. De hoeveelheid drinkvocht neemt toe naarmate uw peuter ouder wordt. Meer drinken komt neer op minimaal 1 liter drinkvocht. Verspreid het drinkvocht over de dag. Geef uw kind extra te drinken in de vorm van bijvoorbeeld (mineraal)water, slappe thee, melk, yoghurt en karnemelk, verdund vruchtensap, tomatensap of groentesap zonder zout. Daarnaast kan het nodig zijn de voeding van uw kind te veranderen, bijvoorbeeld door voedingsmiddelen vol aan voedingsvezels te geven. Voedingsvezel trekt vocht aan in de darmen, waardoor de ontlasting minder hard wordt. Breng veranderingen altijd geleidelijk aan zodat uw kind kan wennen aan meer voedingsvezel. Kies vooral vezelrijke voedingsmiddelen en probeer zo veel mogelijk hierin te variëren. 3
Vezelrijke voeding (goede producten) - Volkorenproducten, zoals volkeren-, rogge-, bruin-, krenten-, rozijnenbrood. - Grove graanprodukten, zoals havermout, gort, muesli, cruesli en zemelen. - Volkorenbiscuit en volkorenbeschuit. - Royale portie groente. - Peulvruchten (bruine/witte bonen, linzen, kapucijners, spliterwten). - Vers fruit met schil. - Gedroogd fruit, zoals (geweekte) pruimen, abrikozen, tuttifrutti, vijgen, dadels, rozijnen, krenten. - Zilvervliesrijst, volkoren macaroni of spaghetti, volkoren meel. - Noten, sesamzaad, lijnzaad en tarwekiemen. Voedingsmiddelen met mogelijk laxerende werking (goede producten) - Karnemelk, yoghurt. - Vruchtensap en koolzuurhoudende dranken ('prik'). - Stroop en ontbijtkoek. Voedingsmiddelen met mogelijk stoppende werking (producten liever niet) - Bosbessensap. - (Geraspte) appel en banaan. - Witbrood, toast en beschuit. - Witte rijst en rijstebloem. - Hardgekookte eieren en kaneel. - Lang getrokken thee. - Cacao (chocolade). Zorg voor voldoende vet in de voeding. Geef volle melkproducten en maak gebruik van margarine en olie bij de bereiding van de warme maaltijd. Verdeel de maaltijden regelmatig over de dag en sla het ontbijt niet over. Een maaltijd zorgt voor aandrang. Laat uw kind ook tijdens het eten naar het toilet gaan. 4
Meer informatie Meer informatie over de voeding kunt u krijgen bij: Voedingscentrum Postbus 85700 2508 CK Den Haag tel. (070) 306.8888 www.voedingscentrum.nl Ook kunt u op werkdagen bellen tussen 12.00-16.00 uur met de voedingstelefoon, op telefoonnummer (070) 306 8810. 5
Kennemer Gasthuis Locatie noord Vondelweg 999 2026 BW Haarlem Locatie zuid Boerhaavelaan 22 2035 RC Haarlem Postadres Postbus 417 2000 AK Haarlem Telefoon (023) 545 35 45 Website www.kg.nl e-mail info@kg.nl 1023434-18-04-2013