Master of Science in de Stedenbouw en de Ruimtelijke planning Faculteit Ingenieurswetenschappen en Architectuur Universiteit Gent Jozef Plateaustraat 22 9000 Gent www.ugent.be/ea
Inhoudsopgave p.3 intro p.7 doelstelling p.9 concept p.13 onderzoek p.15 programma p.25 toelatingsvoorwaarden p.27 beroepsmogelijkheden
intro De ruimte waarin we leven lijkt op veel manieren een evidentie te zijn. Die ruimte ontstaat evenwel niet vanzelf. Ze is het resultaat van vele plannen, projecten, ontwerpen en processen. Er komt immers heel wat bij kijken om een stationsproject op de sporen te krijgen, een nieuwe weg aan te leggen of een stadsbos aan te planten. Er zijn tal van ruimtelijke opgaven in steden en in de open ruimte. Soms moet er een ontwerp opgemaakt worden, of een beleidsvisie, dan weer is er nood aan een juridisch kader of juist aan heel concrete bouwopgaven. Dit alles is nu net het zeer brede vakgebied van de stedenbouw en de ruimtelijke planning. Elke opgave in de ruimte vraagt om een specifieke aanpak met eigen kennis en vaardigheden. Mensen met expertise op het vlak van stedenbouw en ruimtelijke planning kunnen daartoe bijdragen. Misschien fascineren ook jou al die verschillende aspecten. De opleiding Master in de Stedenbouw en de Ruimtelijke Planning (masrp) biedt je in dat geval een brede waaier aan kennis en vaardigheden om mee te werken aan de ruimte die we dagdagelijks gebruiken. 3
Een universitaire master De masrp aan de UGent beoogt het vormen van academisch breed geschoolde stedenbouwkundigen en ruimtelijk planners met een gecombineerde deskundigheid op het vlak van project, ontwerp en planning, onderzoek, procesmanagement en beleidsinstrumentarium in functie van ruimtelijke ontwikkeling. De opleiding beoogt het vormen van personen die kritisch en zelfstandig kunnen opereren in het vakgebied van de stedenbouw en de ruimtelijke planning met aandacht voor de integratie van theoretische en methodische kennis en de vaardigheid om deze in de praktijk toe te passen in een procesmatige benadering. Dit vereist een kritisch-wetenschappelijke, methodische, communicatieve en creatieve ingesteldheid, bekwaam en bereid blijvend kennis van de ruimte te verwerven vanuit het besef dat de ruimte dynamisch is. Stedenbouw en ruimtelijke planning worden hierbij breed opgevat en strekken zich uit van het stadsproject en de stedenbouwkundige ingreep tot en met het regionaal project. Het kennis- en vakgebied is dus zeer ruim. Bijgevolg zijn interdisciplinariteit en teamwerk sleutelwoorden voor de Master die een brede opleiding nastreeft, gericht op een integrerende benadering van de ruimte die de verschillende schaal- en beleidsniveaus doorkruist en overschrijdt. 4
Deze brochure De brochure start met de basisdoelstelling en het concept van de opleiding. Doorheen de opleiding willen we je een aantal vaardigheden aanleren die centraal staan in de opleiding en die de basis vormen voor een onderbouwde en creatieve loopbaan als ruimtelijk planner. Deze zetten we voor jou op een rijtje. Als academische opleiding is de masrp ingebed in het onderzoek dat gevoerd wordt aan de eigen universiteit. De opleiding kan putten uit ervaring van verschillende departementen en onderzoekscellen. We schetsen je kort hun onderzoeken. Vervolgens lichten we je het programma van de opleiding toe. We overlopen de opbouw met de verschillende onderdelen en we staan in het bijzonder stil bij een aantal opleidingsonderdelen die een centrale plaats innemen, zoals de studio s en de masterproef. Tenslotte willen we je ook een beeld geven van de beroepsmogelijkheden. Het werkveld van de stedenbouw en de ruimtelijke planning is zeer breed en divers. Ongetwijfeld vind jij er ook je gading in! Wij hopen dat de masrp jou mag aanspreken en dat we je in onze opleiding mogen verwelkomen. 5
6
doelstelling Het spreekt voor zich dat vandaag niemand alle kennis en vaardigheden die in ontwerp, project, proces en instrumentarium in de stedenbouw en de ruimtelijke planning samenkomen, nog volledig kan beheersen. De stedenbouwkundige en ruimtelijk planner die individueel en geïsoleerd het hele ruimtelijk ontwikkelingsproces in al zijn aspecten beheerst en draagt, is daarom niet de norm voor de opleiding. Essentieel is dat de stedenbouwkundige en ruimtelijk planner, door zijn basisopleiding, een generalist is: de specifieke, eigen competentie is dat hij inzicht heeft in alle aspecten van de stedenbouw en de ruimtelijke planning en beschikt over een basisvertrouwdheid met de kenniscompetenties van alle partners waarmee hij bij de uitoefening van een activiteit als stedenbouwkundige of ruimtelijke planner moet samenwerken. De opleiding verzekert inhoudelijk minimaal: een goede introductie en leerschool in de praktijk en de in te zetten middelen bij het stedenbouwkundig project en bij de ruimtelijke planning; kennis van en inzicht in de juridische, bestuurlijke en instrumentele aspecten van de ruimtelijke ordening; besef van de betekenis en het maatschappelijk belang van de stedenbouw en de ruimtelijke planning middels historische en theoretische reflectie; kennismaking met de beroepspraktijk, en training in wetenschappelijk werk en in onderzoek. De opleiding beoogt, naast een brede en algemene kennisbasis van planning, project en ontwerp, de mogelijkheid om een eigen profiel te ontwikkelen dat als dusdanig geen specialisatie inhoudt. 7
Een bijzondere vaardigheid of kennis op één gebied (als expert, als ontwerper, als onderzoeker...) kan de stedenbouwkundige en ruimtelijk planner een eigen plaats bezorgen in het vakgebied en in het beroepsleven. De opleiding moet dus de mogelijkheid creëren om eigen interesses te ontwikkelen en om in sommige competenties uit te munten. Het programma, samen met de leeromgeving van de opleiding, geeft de student de tijd, de middelen en de intellectuele mogelijkheden om, naargelang de eigen mogelijkheden en interesses, zich te bekwamen in één van de bijzondere aspecten van het vakgebied. De masrp wil de opleiding expliciet verbinden met en laten steunen op de aanpak, de standaarden en de specifieke creativiteit van de universitair gevormde academicus. Dit houdt onder meer in dat zowel de contextualiserende vakken als de basiswetenschappelijke en technische vakken worden gedoceerd. 8
concept Stedenbouw en ruimtelijke planning zijn geen homogene wetenschappelijke disciplines. Het zijn kennisvelden en complexe maatschappelijke praktijken die steunen op, of zich laten begeleiden door zeer verschillende, heterogene kennisdisciplines en bijzondere vaardigheden. De student in de stedenbouw en de ruimtelijke planning moet daarom niet alleen geïntroduceerd worden in de afzonderlijke kennisdisciplines, maar moet ook de complexiteit van de praktijk van de stedenbouw en de ruimtelijke planning ervaren en zien hoezeer verschillende kennisdisciplines kunnen samenkomen in het creatief formuleren van de stedenbouwkundige en ruimtelijke planningsopdrachten en ontwerpoplossingen. De masrp aan de UGent biedt daarom een opleiding die evenwichtig is opgebouwd rond volgende vijf pijlers : INSTRUMENTARIUM PROJECT RUIMTE PROCES THEORIE (1) Ruimte Opbouwen van kennis van de ruimte door een grondige ruimtelijke analyse op verschillende schaalniveaus (bijvoorbeeld van de verschillende ruimtelijke processen, functies en structuren) maar ook door de synthese van de bestaande stedenbouw- en planningscontext en de randvoorwaarden vanuit andere beleidsdomeinen. Dit houdt 9
ook de kennis in van maatschappelijke voorwaarden en systemen, zoals sociaal-ruimtelijke organisatie, visies, duurzaamheid, ruimtelijke draagkracht en kwaliteit voor de toekomst. (2) Theorie Vertrouwd zijn met theorieën, conceptuele modellen en visievorming in de stedenbouw en de planning en hun mogelijkheden met het oog op de toepassing ervan inzake de gewenste ruimtelijke ontwikkeling van een gebied op verschillende schaalniveaus. (3) Project Concipiëren en plannen op verschillende schaalniveaus met aandacht voor ontwerp- en planningsopgaven die exemplarisch zijn voor de ruimtelijke problematieken in verstedelijkte regio s en in grensoverschrijdende situaties in Europa die aansluiten bij de hedendaagse maatschappelijke context, trends en ontwikkelingen. (4) Proces Omgaan met en aansturen van stedenbouwprojecten en planningsprocessen met inzicht in strategieën, management, communicatie en advisering, en gericht op het opmaken en uitvoeren van plannen en hun besluitvorming. (5) Instrumentarium Hanteren van de juiste bestuurs- en beleidsinstrumenten (plannen, vergunningen, advisering, subsidiëring, etc.) bij verschillende ontwerpen planningsopgaven met het oog op een correcte toepassing van de wetgeving en de reglementering inzake ruimtelijke ordening en met het oog op de beoordeling, de ruimtelijke opportuniteit en de realisering van projecten. Hierbij wordt expliciet aandacht besteed aan het vertalen van de ontwerpen in concrete bestemmingen, ruimtelijke structuren, inrichting en beheer op verschillende schaalniveaus. 10
11
12
onderzoek Op het vlak van onderzoek in de stedenbouw en de ruimtelijke planning heeft de UGent een jarenlange traditie. Deze onderzoekstraditie in relatie tot stedenbouw en ruimtelijke planning wordt vandaag voornamelijk gecontinueerd door de Afdeling Mobiliteit en Ruimtelijke Planning (AMRP) van de Vakgroep Civiele Techniek; door Labo S, het laboratorium voor stedenbouwonderzoek van de Vakgroep Architectuur en Stedenbouw; door de onderzoeksgroepen Sociale en Economische Geografie (SEG) en Landschapskunde van de Vakgroep Geografie. Hieronder worden bondig de voor de opleiding vier belangrijkste onderzoeksgroepen besproken. AMRP Het onderzoek van de Afdeling Mobiliteit en Ruimtelijke Planning richt zich vooral op het regionale schaalniveau. Hoofdthema s van onderzoek zijn ruimtelijk beleid en ruimtelijke conceptvorming in het bijzonder met betrekking tot de open ruimte in Vlaanderen, tot de ruimtelijke economie, de water- en klimaatproblematiek en de mobiliteit. www.planning.ugent.be Labo S Dit labo voor stedenbouwonderzoek verricht zowel historischanalytisch als ontwerpend onderzoek op het vlak van het stadsontwerp, de stedenbouw en het landschap, met toepassingen zowel in het buitengebied en in de verstedelijkende omgeving als in de kernsteden en historische stadscentra. www.architectuur.ugent.be/onderzoek/labo-s 13
Landschapskunde Deze onderzoeksgroep ontwikkelt het landschapsonderzoek met nadruk op de geografie; de landschapstypologie en -chorologie; landschapsdynamiek, landschapsgenese en landschapsgeschiedenis met bijzondere aandacht voor Europa en het cultuurlandschap als erfgoed; landschapsarchitectuur en -design; landschapszorg in de internationale en Vlaamse context. www.geoweb.ugent.be/landschapskunde SEG Binnen de afdeling Sociale en Economische Geografie (kortweg SEG) staan momenteel drie onderzoeksdomeinen centraal: (1) locatietheoretisch onderzoek, (2) transportgeografie, transporteconomie en logistiek, en (3) stadsgeografie, stedelijk beleid en wereldstedenanalyse. http://geoweb.ugent.be/seg 14
programma Algemeen Administratief is de opleiding ondergebracht binnen de Faculteit Ingenieurswetenschappen en Architectuur van de UGent, alhoewel het geen Master in de Ingenieurswetenschappen betreft. Docenten binnen de masrp zijn niet alleen verbonden aan de vakgroep Architectuur en Stedenbouw en de vakgroep Civiele Techniek (Afdeling Mobiliteit en Ruimtelijke Planning) van de Faculteit Ingenieurswetenschappen en Architectuur, maar bijvoorbeeld ook aan de vakgroep Geografie van de Faculteit Wetenschappen. Daarnaast bevat de opleiding keuzevakonderdelen uit verschillende faculteiten van de UGent. Het programma van de Master bedraagt 120 studiepunten, verdeeld over vier semesters van elk twaalf weken. De cursussen worden alle gedoceerd in Gent. De opleiding kan ook deeltijds worden gevolgd, al dan niet gecombineerd met een professionele bezigheid. Het eerste jaar van het masterprogramma voorziet in een solide theoretische en praktische basis met twaalf verplichte algemene opleidingsonderdelen. In het tweede jaar is er ruimte voor verdere verrijking en specialisatie door keuzeopleidingsonderdelen, bijzondere vraagstukken en de masterproef. 15
masrp - jaar 1 Algemene opleidingsonderdelen - Ruimtelijke planning: van theorie tot ruimtelijk management (6 SP) - Instrumentarium van de ruimtelijke ordening (3 SP) - Actuele vraagstukken van sociaal- en economisch-geografische aard (3 SP) - Landschapskunde en -analyse (3 SP) - Geschiedenis van de stedenbouw (3 SP) - Stadsanalyse (6 SP) - Theorie van de stedenbouw (3 SP) - Verkeerskundige aspecten van mobiliteit en infrastructuurontwerp (3 SP) - Stedelijke en regionale economie (3 SP) - Onderzoek in stedenbouw en ruimtelijke planning (3 SP) - Studio ruimtelijke analyse en stedelijk project (8 SP) - Stedenbouw en infrastructuur: ontwerpvraagstukken (8 SP) Keuzeopleidingsonderdelen Voor 4 studiepunten te kiezen uit een uitgebreide lijst, die onder andere volgende vakken bevat: Projectmanagement, Lanndschapszorg en -design, Culturele antropologie, Landbouw- en plattelandsbeleid, Milieu-effectenrapportering, Historische geografie, Arbeid en tewerkstelling, Fysisch onderzoek van milieuverontreiniging: geluidshinder, Inleiding in de wereld-systeemanalyse, etc. Bijzondere vraagstukken Voor 4 studiepunten één bijzondere vraagstuk te kiezen uit verschillende onderzoeksdomeinen: Planning en beleid, Theorie van de publieke ruimte, Lanschapskunde en landschapszorg, Klimaat en integraal waterbeheer, Stedenbouw en landschap, Geschiedenis en theorie van de niet-europese stad en architectuur, Theorie en geschiedenis van de stedenbouw, Stadsanalyse en -ontwerp, Governance en ruimtelijke planning. 16
De bijzondere vraagstukken bieden projectmatige verdiepingen van relevante thema s in de stedenbouw en ruimtelijke planning en bereiden voor op zelfstandig onderzoek. De seminarievorm van deze bijzondere vraagstukken stimuleert een continue interactie tussen docent en student wat als een wezenlijk deel van het leerproces binnen deze opleidingsonderdelen wordt beschouwd. Atelier : Gent - Wetteren 17
masrp - jaar 2 In het tweede jaar van het masterprogramma wordt de theoretische basis van het eerste jaar verder aangevuld. Parallel hiermee wordt de voeling met de ruimtelijke werkelijkheid behouden door middel van een studio en twee bijzondere vraagstukken. Daarnaast is er ruimte voor een aantal keuzevakken en tot slot zal de masterproef dit jaar veel tijd innemen. Algemene opleidingsonderdelen - Studio ruimtelijke analyse en regionaal project (8 SP) - Juridische aspecten (5 SP) - Integrerend ruimtelijk beleid (3 SP) - Wereldsteden (5 SP) Keuzeopleidingsonderdelen Voor max. 7 studiepunten te kiezen uit een uitgebreide lijst (zie masrp - jaar 1). Bijzondere vraagstukken Voor 8 studiepunten twee bijzondere vraagstukken te kiezen in verschillende onderzoeksdomeinen (zie masrp - jaar 1). Masterproef De masterproef (24 SP) is een persoonlijke wetenschappelijke studie over een onderwerp dat de student(e) kiest binnen zijn/ haar specialisatie in overleg met een of meerdere promotoren. De masterproef wordt gedurende het jaar begeleid door een wetenschappelijk team. Tussentijds vinden presentaties van het onderzoek plaats. De masterproef vormt een grondige kennismaking met het wetenschappelijk onderzoek en zijn methoden. Het masterprogramma voorziet in een masterproef ter waarde van 24 studiepunten en deze vormt hierdoor het meest substantiële onderdeel van de opleiding. Van de student(e) wordt verwacht dat hij/zij aantoont tijdens de opleiding voldoende analytisch, synthetiserend en/of ontwerpend vermogen te hebben ontwikkeld. 18
Atelier : Scheldelandschapspark 19
Bovendien kan de student(e) door de keuze van het onderwerp van zijn/haar masterproef een inhoudelijke klemtoon aan zijn/haar mastertitel verbinden. De masterproef kan zowel theoretisch als ontwerpend gericht zijn, of als een combinatie van beide. De masterproef steunt op fundamentele pijlers zoals een systematische, controleerbare, kritische en persoonlijke analyse, synthese en interpretatie van de beschikbare, relevante en eigentijdse literatuur; het opbouwen van een corpus van bronnen; een logisch sluitende rapportering. Inhoudelijk kan een veelheid aan aspecten van de stedenbouw en ruimtelijke planning in het kader van de masterproef aan bod komen waarbij de onderwerpen aansluiten bij het lopend onderzoek van de studiereis Freiburg 20
studiereis Marseille studiereis Emscher Park studiereis Kopenhagen 21
Studio s De studio s zijn dé gelegenheid om de theorie zelf toe te passen in een praktische opdracht. In de studio maakt de student(e) kennis met actuele en vaak voorkomende ontwerpopgaven en leert hij/zij om te gaan met de complexiteit van het werkveld. Dit vergt creatief, kritisch, strategisch en oplossingsgericht denken over de opgave op maat van de specifieke ruimte: oplossingen en voorstellen moeten niet alleen inhoudelijk steek houden, maar moeten ook de toets met de realiteit kunnen doorstaan. Verschillende soms theoretische, soms heel praktische overwegingen moeten met andere woorden worden geïntegreerd in een unieke toepassing. In de studio worden verschillende vaardigheden gecombineerd: ontwerp, onderzoek, grafische uitwerking van plannen en presentaties, presenteren, communicatie, overleg, Door het werken in groepsverband worden verschillende vaardigheden sowieso in een team verenigd, maar het is ook aan de studenten om eigen klemtonen te leggen in de uitwerking van het project. Een specifieke voorkennis, bijvoorbeeld van grafische programma s, is dus niet vereist. In de ateliers worden de studenten individueel en in groep begeleid met een permanente evaluatie doorheen het jaar en met een eindjury. Doorheen de opleiding worden drie studio s georganiseerd: De Studio ruimtelijke analyse en stedelijk project stelt scherp op het schaalniveau van de concrete stedenbouwkundige opgave en het stedelijk project. Door de studenten werden de laatste jaren onder andere streefbeelden opgemaakt voor steenwegen, stadsprojecten voor stationsomgevingen, inrichtingsplannen voor woongebieden en bedrijventerreinen, beeldkwaliteitsplannen voor open ruimtegebieden. Deze studio bekijkt ook de ruimtelijke evenwichten tussen steden en buitengebieden. De studenten komen in aanraking met probleemstellingen op stedelijke schaal of grote economische of culturele projecten met ruimtelijke neerslag. 22
Atelier : Steenwegen 23
De ambitie van Stedenbouw en infrastructuur: ontwerpvraagstukken, is de studenten een systematisch en praktijkgericht inzicht verschaffen in een stedenbouwkundig ontwerpproces, waar het schaalniveau van de regio en de stad met elkaar worden verweven via een grootschalig (infrastructuur)project, zoals de organisatie van de Olympische spelen of het inpassen van een lightrail in de Scheldevallei tussen Gent en Antwerpen. In de studio wordt aan de hand van een concreet plannings- en ontwerpvraagstuk voor een bepaald gebied onderzocht welke krachten op elkaar inwerken en hoe je hiermee op een ontwerpmatige manier kan om gaan. Zoals de titel laat vermoeden is deze studio meer gericht op het ontwerp, waardoor hij zich onderscheidt van de andere studio s. Het gaat hier om het leren herkennen van ruimtelijke structuren, het onderscheiden van de karakteristieke elementen en deze zelf leren inzetten in het planningproces door middel van een ontwerpende attitude. De Studio ruimtelijke analyse en regionaal project situeert zich op het niveau van de regio. Zo werd er de voorbije academiejaren door de studenten gewerkt aan ruimtelijke visie en conceptvorming voor vier Oost-Vlaamse steenwegen (2006), voor verschillende opgaven in het Meetjesland (2007), voor het Scheldelandschapspark van Temse tot Antwerpen (2008), voor multimodale ruimtelijke strategieën voor het E17-netwerk (2009), voor verschillende regionale ontwerpopgaven aan de Kust (2010). 24
toelatingsvoorwaarden Rechtstreekse toelating Bachelor: Bachelor in de ingenieurswetenschappen: architectuur / Bachelor in de bio-ingenieurswetenschappen, afstudeerrichting: land- en bosbeheer / Bachelor in de geografie en de geomatica, afstudeerrichting geografie / Bachelor in de ingenieurswetenschappen: bouwkunde Master: Alle master-na-bachelor en master-na-master opleidingen (waaronder expliciet de master of Science in de Architectuur en de master in de industriële wetenschappen: bouwkunde) Toelating na slagen voor schakelprogramma Bachelor in de landschapsontwikkeling Kijk voor de meest recente informatie op de website van de Universiteit Gent (studiegids.ugent.be). Voor vragen, contacteer de trajectbegeleider: studietraject.fea@ugent.be 25
26
beroepsmogelijkheden Wat na de opleiding? Je vooropleiding, maar ook het traject dat je zelf aflegt in de masrp via keuzevakken, studio s en masterproef, laten je toe eigen accenten te leggen. Misschien voel je je meer aangetrokken tot het ontwerp of onderzoek, of verkies je de beleidsmatige aspecten of procesbegeleiding. Dit maakt dat er ook een brede waaier openligt aan mogelijke beroepskeuzes. Ruimtelijke planners kunnen zowel in de publieke als in de privésector terecht met hun diploma: - als stedenbouwkundig ontwerper in een architectuurbureau of een gespecialiseerd ontwerpbureau - als deskundige op het vlak van planning, mobiliteit, landschappen, milieu, bij een studie- of ontwerpbureau - als projectbegeleider bij bijvoorbeeld een (stads) ontwikkelingsbedrijf, een intercommunale of een private ontwikkelaar - als ambtenaar op gemeentelijk, provinciaal of Vlaams niveau in het beleidsdomein van stedenbouw en ruimtelijke planning; het diploma van Master in de Stedenbouw en de Ruimtelijke Planning is trouwens een vereiste om te kunnen worden erkend als ruimtelijk planner en om te kunnen functioneren als stedenbouwkundig of planologisch ambtenaar - als ambtenaar op een van deze drie niveaus in andere beleidsdomeinen natuur, economie, landschappen, huisvesting, milieu, waarbij een affiniteit met stedenbouw en ruimtelijke planning een meerwaarde betekent. 27
Daarnaast biedt het diploma van Master in de Stedenbouw en de Ruimtelijke Planning ook een opstap naar eventuele verdere specialisatie op doctoraatsniveau en master-na-masterniveau. Wie weet zit er in jou een onderzoeker aan een wetenschappelijke instelling, universiteit of studiedienst verborgen? 28
Meer info over de opleiding: http://www.ugent.be/ea/nl/onderwijs http://www.architectuur.ugent.be Facebook: Master Stedenbouw en Ruimtelijke Planning - Universiteit Gent Nog vragen? masrp@ugent.be