Duurzame Energie bedrijfsbezoeken

Duurzame Energie bedrijfsbezoeken 2009 J.H. Gielen, maart 2010 C point Horst

Hoofdstukken 1. Opdracht, aanmelding en planning... 2 1.1 Opdracht... 2 1.2 Aanmeldingen en extra werving... 2 1.3 Selectie... 2 1.4 Planning DE bedrijfsbezoeken... 2 1.5 MJA-e deelname... 2 1.6 Aantal uit te voeren DE bedrijfsbezoeken... 2 2. DE bedrijfsbezoeken... 3 2.1 Bezochte bedrijven... 3 2.2 DE inventarisatie formulieren... 3 2.3 Bestaande situatie... 3 2.4 Plannen / DE aandachtspunten... 4 2.5 Samenvatting besproken DE onderwerpen... 4 2.6 Aanvullende informatie... 5 3. Nabelronde DE bedrijfsbezoeken... 6 3.1 Stand van zaken nabelronde (maart 2010)... 6 3.2 Samenvatting onderwerpen DE nabelronde... 6 4. Bijlagen... 7 4.1 Bijlage 1: Uitnodigingsbrief Duurzame Energie Advies Paddestoelen... 7 4.2 Bijlage 2: DE inventarisatielijst (tevens adviesaanvraagformulier)... 8 4.3 Bijlage 3: Formulier deelname MJA-e 2007-2011 Paddestoelen... 11 4.4 Bijlage 4: Ingevulde DE inventarisatie formulieren (9 stuks)... 12 4.5 Bijlage 5: Aanvullende informatie DE opties... 21 4.6 Bijlage 6: Zuurstof tabel... 31 C point, 23 maart 2010 Pagina 1

Hierbij het verslag van de in 2009 door Cpoint uitgevoerde Duurzame Energie bedrijfsbezoeken inclusief de in maart 2010 uitgevoerde nabelronde. 1. Opdracht, aanmelding en planning 1.1 Opdracht Omdat de DE bedrijfsbezoeken van 2008 door de Stuurgroep MJA-e Paddestoelen als erg waardevol zijn ervaren, is er ook voor het ar 2009 aan Cpoint een opdracht voor het uitvoeren van DE adviesbezoeken verstrekt, waarbij (tot) 15 champignontelers zich konden opgeven voor een gratis DE adviesbezoek. Hiertoe werden alle telers door Cpoint per brief uitgenodigd (zie bijlage 1). Geïnteresseerde telers konden zich rechtstreeks bij Cpoint aanmelden. 1.2 Aanmeldingen en extra werving In 2008 moesten telers zich in eerste instantie aanmelden, door via de SenterNovem website een DE inventarisatielijst / tevens adviesaanvraagformulier (zie bijlage 2) in te vullen en aan Cpoint op te sturen. Dit bleek een veel te grote drempel te zijn, zodat naderhand en nu ook voor 2009 werd gekozen voor een eenvoudige aanmeldingsmogelijkheid via telefoon, fax of e-mail. (De DE inventarisatielijst werd dan tijdens het DE bedrijfsbezoek ingevuld). Desondanks was de animo dit ar beperkter, zodat de telers nogmaals via Cpoint (fax naar alle telers) en de Stuurgroep MJA-e Paddestoelen (brief naar alle MJA-e deelnemers) zijn benaderd. Het uiteindelijke aantal aanmeldingen voor een gratis DE adviesbezoek kwam op 13 (tegen 22 in 2008). 1.3 Selectie In de opdracht was aangegeven dat er maximaal 15 DE bedrijfsbezoeken beschikbaar waren. Bij een groter aantal aanmeldingen zou er een selectie worden gemaakt van welke bedrijven voor een bezoek in aanmerking zouden komen (op basis van de aangegeven plannen / ideeën). Omdat er maar 13 aanmeldingen waren konden alle bedrijven voor een bezoek in aanmerking komen. 1.4 Planning DE bedrijfsbezoeken Om de bedrijfsbezoeken te plannen werden alle bedrijven telefonisch benaderd, waarbij men tevens kon aangeven welke aandachtspunten er bij het bedrijfsbezoek aan de orde moesten komen. Opvallend was dat de telers krap in de tijd zaten en dat het vaak moeilijk was (meerdere telefoontjes nodig) om een afspraak gemaakt te krijgen. Ook kwam het nog wel voor dat een afspraak wegens drukte weer verzet moest worden. Tijdens de planning van de bedrijfsbezoeken hebben 4 telers te kennen gegeven dat men zich toch wilde afmelden. Redenen waren o.a. dat men het druk had en er ook geen plannen waren voor nieuwbouw, uitbreiding of renovatie. Gezien de slechte situatie in de sector wilde/kon men nu ook niet investeren. Uiteindelijk bleven er dus nog 9 telers over voor een DE bedrijfsbezoek. 1.5 MJA-e deelname Voorwaarde voor een DE adviesbezoek was dat de betreffende telers deelnamen aan de nieuwe MJA-e Paddestoelen. Bij controle bleek dit bij een teler nog niet het geval te zijn. Hierover is met de betreffende teler contact geweest, waarbij is afgesproken dat er tijdens het DE bedrijfsbezoek een MJA-e deelname formulier (zie bijlage 3) zou worden meegenomen, dat de teler dan moest invullen en opsturen naar de Stuurgroep MJA-e Paddestoelen. 1.6 Aantal uit te voeren DE bedrijfsbezoeken Van de in totaal 13 aanmeldingen voor een DE bedrijfsbezoek vielen er dus 4 af omdat men zich achteraf weer heeft afgemeld. Het aantal te bezoeken bedrijven kwam hierdoor op 9 (tegen 16 in 2008). C point, 23 maart 2010 Pagina 2

2. DE bedrijfsbezoeken 2.1 Bezochte bedrijven In het onderstaande overzicht zijn de bezochte bedrijven op alfabetische volgorde weergegeven. Bedrijfsnaam Adres Postcode Woonplaats Akkerpaddestoel de Vree Veerstraat 1a 6621 AE DREUMEL Bercvenne BV Oude Goorenweg 6 5715 PH LIEROP Bergass Brabantstraat 31 5408 PS VOLKEL FreshChamp Productie Hegelsom B.V. Stationsstraat 126 5963 AB HORST Leenders Vossenberg 11 5738 RH MARIAHOUT Ruop Export VOF Lage Randweg 12 5406 NN UDEN Tillaart v.d. Driehuizen 20 5464 RA MARIAHEIDE Verkooijen Horick 2a 6035 PH OSPEL Vorle v.d. Achterschaijkstraat 16 5351 NB BERGHEM 2.2 DE inventarisatie formulieren Tijdens de bedrijfsbezoeken zijn samen met de teler de DE inventarisatieformulieren ingevuld en als uitgangspunt genomen voor het bespreken van de DE mogelijkheden (zie bijlage 4, in volgorde van uitgevoerde bedrijfsbezoeken). Om privacy redenen zijn alle gegevens in dit verslag losgekoppeld van het bovenstaande overzicht van bezochte bedrijven. 2.3 Bestaande situatie Vanuit de DE inventarisatieformulieren is onderstaande samenvatting gemaakt van de bestaande situatie op de betreffende bedrijven. Van de 9 bedrijven gebruiken 3 bedrijven een centraal kanaal, waarvan 1 bedrijf ook met grondbuizen. Verder gebruikte geen van de bezochte bedrijven groene stroom, koude/warmte opslag, warmtepomp, windmolens of zonnepanelen. Er zijn 2 bedrijven die wel een centraal kanaal hebben, maar geen grondbuizen of koude/warmte opslag. Uitbreiding van het centraal kanaal met b.v. een koude/warmte opslag is hier een interessante DE optie. Uitbreiding/Renovatie /Nieuwbouw Groene Stroom Centraal kanaal Koude/Warmte Opslag Grondbuizen Warmtepomp Windmolen Zonnepanelen 1 U? n j n n n n n 2 - n j j n n n n 3 - n n n n n n n 4 U? n n n n n n n 5 - n j n n n n n 6 - n n n n n n n 7 - n n n n n n n 8 - n n n n n n n 9 U n n n n n n n C point, 23 maart 2010 Pagina 3

2.4 Plannen / DE aandachtspunten Tijdens de DE bedrijfsbezoeken zijn globaal de eventuele plannen tot renovatie, uitbreiding of nieuwbouw besproken. Er waren 3 bedrijven welke uitbreidingsplannen hadden, maar deze waren gezien de huidige situatie in de sector niet erg concreet. In de meeste gevallen bevond men zich nog in de oriënterende fase. Wat dat betreft was de timing van de DE adviesbezoeken dan ook perfect, maar anderzijds zag men over het algemeen momenteel geen mogelijkheden tot investeren en lagen de plannen stil in de hoop op betere tijden. In een aantal gevallen waren er alleen maar capaciteitsproblemen (hoofdzakelijk een tekort aan koelcapaciteit), of wilde men in het algemeen de mogelijkheden tot energiebesparing bespreken.. In de onderstaande samenvatting is te zien welke plannen of capaciteitsproblemen er op de bedrijven voorkwamen en welke (DE) aandachtspunten (vet gedrukt) hierbij als meest interessant naar voren zijn gekomen. Enkele van de bedrijven zien K/W opslag als een optie, c.q. voor enkele bedrijven kan dit als de meest interessante optie worden aanbevolen. Dit is natuurlijk gerelateerd aan de koelbehoefte in de champignonteelt, waarvoor men zoekt naar (DE) alternatieven voor de elektrische freon / of koudwater koelmachines. Een van de problemen bij het toepassen van K/W opslag is dat hiermee onvoldoende lage temperaturen kunnen worden gehaald om goed te kunnen ontvochtigen. Zeker met de huidige wintertemperaturen en de beperkte hoeveelheid luchtverversing in de winter, wordt er onvoldoende koude opgeslagen. Voor een betrouwbare ontvochtiging dient het water uit de koude bron dan ook nog extra te worden teruggekoeld. Een van de opties om dit te doen is een warmtepomp, waarbij de warmte dan weer kan worden gebruikt voor naverwarming, of bij warmte overschot kan enerzijds worden opgeslagen in de warme bron, anderzijds blijft er een warmteoverschot, dat bv. met een koeltoren kan worden afgevoerd. Ook is er bij een enkel bedrijf interesse in het toepassen van andere DE opties, zoals PV zonnepanelen voor het opwekken van elektriciteit voor een mechanische koeling en de mogelijkheden van een WKK gekoppeld aan een biovergister. Bijzondere aandachtspunten bedrijfsbezoek 1 Uitbreiding? / centraal kanaal uitbreiden met K/W opslag en eventueel warmtepomp? 2 Grondbuizen uitbreiden met koelvijver? 3 HD bevochtiging? 4 Uitbreiding biovergister met 2e WKK motor? 5 Koeling optimaliseren? 6 Energieverbruik minimaliseren 7 Energieverbruik minimaliseren 8 Rookgascondensor stoomketel? 9 Uitbreiding gepland met koeling en bevochtiging? 2.5 Samenvatting besproken DE onderwerpen 1. Uitbreidingsplan ligt bij gemeente. Opties: Uitbreiding met koudwater koeling / Uitbreiding met KWO alleen op centraal kanaal / Uitbreiden met KWO + warmtepomp en vervangen units cellen / PV zonnepanelen (keuze is min of meer afgevallen). 2. Bezig met koelvijver en wil hiermee ook voorverwarming/koeling/bevochtiging van grondbuizen realiseren, om deze in de zomerpiek en winterdal te ontzien. / Subsidiemogelijkheden? / Besparing in beeld brengen door 1 grondbuizen sectie met en 1 zonder koppeling aan koelvijver te vergelijken (meetproject via kennisvoucher?). 3. Energiebesparing koeling door gebruik hoge druk (HD) bevochtiging rendabel te maken? / test druppelslang onder bed? / Led TL lampen? / Stoomgenerator (8 bar) 4. Biovergister sinds 4 maanden klaar, warmte wordt gebruikt voor voorverwarming. Stoomketelwater nu naar 55-60 C en tevens waarschijnlijk voldoende voor volledige verwarming, en volledige elektra (1 MW motor produceert 8,5 miljoen kwh en kwekerij heeft 2 miljoen nodig), planning/bekijken voor nog een extra WKK motor en dan kwekerij los van het net? Verder bekijken of uitlaatgassen motor voor stoomopwekking gebruikt kunnen worden / andere optie is biogas voor stoomketelbrander gebruiken. Technisch verwarming aanpassen C point, 23 maart 2010 Pagina 4

naar 2 weg systeem met drukgeregelde pompen. Bekijken of warmte overschot te benutten is voor adsorptiekoeling 5. Ventilatoren naar centrifugaal omgebouwd, luchtverdeling geoptimaliseerd, volgende stap: meer koelvermogen (nog oud type freon): dubbele warmtewisselaar (primair+secundair) op condensor, maar geeft onvoldoende extra koelvermogen, enkele directe freon/water warmtewisselaar nodig, nu verneveling op koelcondensor gemaakt, ketelwater van 70-50 C is veel besparing, afstemming/regeling verbeteren. 6. Oude HR ketel vervangen door HR cascade? / nieuwe computers (nu nog FC1065) met energiezuinige programma's? 7. Heeft onlangs HD waterbevochtiging geïnstalleerd / eventueel in betere tijden een centraal kanaal met klimatisering / heeft nog conventionele CV ketel, blijft voorlopig hangen (bij vervanging wordt dit HR of mini WKK?) / zonnepanelen? 8. Heeft AEM systeem met alleen stoomketel voor verwarming/bevochtiging/doodstomen. Gebruikt ook een waterbevochtiging op de sproeilorrie. Optie rookgascondensor stoomketel interessant? 9. Mogelijke opties besproken voor koeling en waterbevochtiging bij uitbreiding. 2.6 Aanvullende informatie Verder is er aan de telers aanvullende informatie verstrekt over de DE opties welke voor de champignonteelt afhankelijk van de individuele bedrijfssituatie eventueel interessant zouden kunnen zijn (zie bijlage 5). Het betreft hier: groene stroom, grondbuizen, koude/warmte opslag, warmtepomp, windmolens en zonnepanelen. In specifieke situaties is er ook nog ingegaan op zaken zoals warmteterugwinning en biovergisting. Daarnaast is alle telers een zuurstof tabel (zie bijlage 6) verstrekt. Hiermee kan men in de winter beter nagaan welke CO2 waardes kunnen worden gehanteerd om zo minder buitenlucht te nemen en daardoor energie te besparen op verwarmen en bevochtigen. C point, 23 maart 2010 Pagina 5

3. Nabelronde DE bedrijfsbezoeken 3.1 Stand van zaken nabelronde (maart 2010) Als vervolg op het individuele DE adviesbezoek van 2009 is er in maart 2010 een nabelronde uitgevoerd, om na te gaan welke acties er al dan niet hebben plaatsgevonden en wat hiervan de eventuele beweegredenen zijn. Tussen het uitgevoerde bedrijfsbezoek in het naar van 2009 en de nabelronde in maart 2010 is de situatie in de sector onveranderd slecht gebleven, waardoor er alleen maar kleinere aanpassingen hebben plaatsgevonden. De bedrijven met uitbreidingsplannen zien hier nog niet van af, maar de uitwerking ligt momenteel stil. Argumenten die hiervoor werden genoemd waren: slechte situatie sector, vertraging bij vergunningen e.d., hoge investeringen, bedrijfseconomisch niet haalbaar, beperkte/geen subsidiemogelijkheden en technisch complexe systemen. Nog steeds wordt KWO als een interessante DE optie gezien en men hoopt dat 2010 een verbetering zal geven, waardoor men alsnog plannen kan realiseren. Intussen blijft men wel aandacht houden en wordt er ook gewerkt aan de kleinere mogelijkheden om (DE) energie te besparen. Verder kan worden opgemerkt dat er behalve voor het toepassen van DE opties ook aandacht is voor warmteterugwinning van o.a. de koelcondensors. Onderstaand is een samenvatting weergegeven van de nabelronde, welke gebaseerd is op de oorspronkelijke plannen uit de tabel bij hoofdstuk 2.4 / beschrijving hoofdstuk 2.5. 3.2 Samenvatting onderwerpen DE nabelronde 1 Situatie niet veranderd, maar momenteel geen ontwikkelingen ivm. situatie in sector. 2 Offerte aangevraagd om 1 sectie van de grondbuizen te koppelen aan de koelvijver / Wil verder kijken naar mogelijkheid voor kennisvoucher om besparing in te beeld brengen (meetproject: 1 grondbuizen sectie met / 1 zonder koppeling aan koelvijver). 3 Hoge druk (HD) bevochtiging afgevallen, was te duur / Offerte opgevraagd voor gebruikte Cumulus bevochtiging / heeft inmiddels slang liggen voor test druppelslang onder bed / Led TL lampen blijken toch niet geschikt voor toepassing in champignoncellen / geen stoomgenerator, maar 2e hands stoomketel gekocht. 4 Subsidie aanvraag voor 2e WKK motor loopt / in dat geval ook plannen voor een adsorptiekoeling (water in 85 graden, uit 75 graden, COP 0,7), mogelijk opnemen direct in primair circuit van WKK motor met water van 92 graden. (Restwarmte van bv. 35 graden opstoken voor adsorptiekoeling heeft geen enkel nut volgens Carrier). 5 Dubbele warmtewisselaar (primair+secundair) op condensor blijkt niet te werken bij een koeling met een lage compressordruk zoals aanwezig is, nu bezig met uitwerking voor een enkele (directe) warmtewisselaar die meer rendement zou moeten leveren. 6 Wil gaan stoppen. 7 Situatie niet veranderd, maar momenteel geen ontwikkelingen ivm. situatie in sector. 8 Situatie nog niet veranderd: informatie rookgascondensor op stoomketel wordt opgestuurd. 9 Uitbreidingsplannen momenteel op de lange baan gezien situatie in sector. Jan Gielen Manager / Specialist Klimaat & Energie C point Mobiel: 06-53539895 E-mail: n.gielen@cpoint.nl C point, 23 maart 2010 Pagina 6

4. Bijlagen 4.1 Bijlage 1: Uitnodigingsbrief Duurzame Energie Advies Paddestoelen C point, 23 maart 2010 Pagina 7

4.2 Bijlage 2: DE inventarisatielijst (tevens adviesaanvraagformulier) C point, 23 maart 2010 Pagina 8

C point, 23 maart 2010 Pagina 9

C point, 23 maart 2010 Pagina 10

4.3 Bijlage 3: Formulier deelname MJA-e 2007-2011 Paddestoelen C point, 23 maart 2010 Pagina 11

4.4 Bijlage 4: Ingevulde DE inventarisatie formulieren (9 stuks) Geplande aanpassingen Huidige situatie Geplande situatie Welke aanpassingen zijn er gepland? Teeltsituatie Totale teeltoppervlakte bedrijf in m 2 1728 3456 Teeltoppervlakte per cel in m 2 288 288 Aantal cellen 6 12 Teeltschema in weken (4-8) 6 6 Aantal teelten per ar per cel (6-13) 8,6 8,6 Oogstmethode handoogst handoogst Aantal vluchten (2-4) 2 2 Kwaliteitssegment % kwaliteit I 95% 95% % kwaliteit II, % kwaliteit III 5% 5% Technische situatie Groene stroom Wie is uw huidige energieleverancier voor stroom? Gebruikt u op dit moment groene stroom? nvt electrabel Grondbuizen Beschikt u over een centraal kanaal? Zo, wordt de lucht hierin voorbehandeld? Zijn er momenteel grondbuizen aanwezig? Zo, zijn deze van een automatische bypassregeling voorzien? Zo, is er plaats voor grondbuizen aanwezig? Koude/warmteopslag Welk type koelinstallatie is aanwezig? Mechanisch (freon of koud water) Koude/warmteopslag Bij mechanische koelmachine Is er ruimte voor een koude/warmteopslag? Wel ruimte Bij koude/warmteopslag of combinatie Is de koude/warmteopslag van een warmtewisselaar voorzien om extra koude te laden? Is er een nieuwe koelinstallatie nodig? Warmtepomp Beschikt u over een warmtepomp? Windenergie Is er naar verwachting een verzwaring van de elektra aansluiting nodig? Is er naar verwachting een eigen hoogspanningstrafo nodig? Staat de nok van het dak dwars op de windrichting? Is er plaats voor een grote windmolen? Zonne-energie Is het dak van de kwekerij op de zonzijde gericht? C point, 23 maart 2010 Pagina 12

Geplande aanpassingen Huidige situatie Geplande situatie koelvijver open water koeling voor de grondbuizen Welke aanpassingen zijn er gepland? besparing in beeld brengen Teeltsituatie 1 sectie met / 1 zonder koeling Totale teeltoppervlakte bedrijf in m 2 1920 1920 mischien naar2880 Teeltoppervlakte per cel in m 2 240 240 Aantal cellen 8 8---12 Teeltschema in weken (4-8) 6 6 Aantal teelten per ar per cel (6-13) 7 8 Oogstmethode Aantal vluchten (2-4) 2 2 Kwaliteitssegment % kwaliteit I 90% 90% % kwaliteit II, % kwaliteit III 10% 10% Technische situatie Groene stroom Wie is uw huidige energieleverancier voor stroom? elektrabel elektrabel Gebruikt u op dit moment groene stroom? Grondbuizen Beschikt u over een centraal kanaal? Zo, wordt de lucht hierin voorbehandeld? Zijn er momenteel grondbuizen aanwezig? Zo, zijn deze van een automatische bypassregeling voorzien? Zo, is er plaats voor grondbuizen aanwezig? Koude/warmteopslag Welk type koelinstallatie is aanwezig? Bij mechanische koelmachine Is er ruimte voor een koude/warmteopslag? Bij koude/warmteopslag of combinatie Is de koude/warmteopslag van een warmtewisselaar voorzien om extra koude te laden? Is er een nieuwe koelinstallatie nodig? Warmtepomp Beschikt u over een warmtepomp? Windenergie Is er naar verwachting een verzwaring van de elektra aansluiting nodig? Is er naar verwachting een eigen hoogspanningstrafo nodig? Staat de nok van het dak dwars op de windrichting? Is er plaats voor een grote windmolen? Zonne-energie Is het dak van de kwekerij op de zonzijde gericht? C point, 23 maart 2010 Pagina 13

Geplande aanpassingen Huidige situatie Geplande situatie Welke aanpassingen zijn er gepland? Teeltsituatie Totale teeltoppervlakte bedrijf in m 2 1080 Teeltoppervlakte per cel in m 2 3*220 + 3*160 Aantal cellen 6 Teeltschema in weken (4-8) 15 Aantal teelten per ar per cel (6-13) 3,2 Oogstmethode Handoogst Aantal vluchten (2-4) 4 Kwaliteitssegment % kwaliteit I 100% % kwaliteit II, % kwaliteit III Technische situatie geen plannen voor wijzigingen HR ketel moet worden vervangen Groene stroom Wie is uw huidige energieleverancier voor stroom? Gebruikt u op dit moment groene stroom? Grondbuizen Beschikt u over een centraal kanaal? Zo, wordt de lucht hierin voorbehandeld? Zijn er momenteel grondbuizen aanwezig? Zo, zijn deze van een automatische bypassregeling voorzien? Zo, is er plaats voor grondbuizen aanwezig? Quint Koude/warmteopslag Welk type koelinstallatie is aanwezig? Bij mechanische koelmachine Is er ruimte voor een koude/warmteopslag? Bij koude/warmteopslag of combinatie Is de koude/warmteopslag van een warmtewisselaar voorzien om extra koude te laden? Is er een nieuwe koelinstallatie nodig? Mechanisch (freon of koud water) DX proportiol Wel ruimte HD bevochtiging?? Warmtepomp Beschikt u over een warmtepomp? Windenergie Is er naar verwachting een verzwaring van de elektra aansluiting nodig? Is er naar verwachting een eigen hoogspanningstrafo nodig? Staat de nok van het dak dwars op de windrichting? Is er plaats voor een grote windmolen? Zonne-energie Is het dak van de kwekerij op de zonzijde gericht? C point, 23 maart 2010 Pagina 14

Geplande aanpassingen Huidige situatie Geplande situatie zie opmerkingen nabelronde Welke aanpassingen zijn er gepland? als tijd ooit beter is, dan 26 cellen Teeltsituatie Totale teeltoppervlakte bedrijf in m 2 17864 33176 Teeltoppervlakte per cel in m 2 1276 Aantal cellen 14 26 Teeltschema in weken (4-8) 5 Aantal teelten per ar per cel (6-13) 10,4 Oogstmethode Mechanische oogst Aantal vluchten (2-4) 2 Kwaliteitssegment % kwaliteit I 0% % kwaliteit II, 0% % kwaliteit III 100% Technische situatie Groene stroom Wie is uw huidige energieleverancier voor stroom? Gebruikt u op dit moment groene stroom? Grondbuizen Beschikt u over een centraal kanaal? Zo, wordt de lucht hierin voorbehandeld? Zijn er momenteel grondbuizen aanwezig? Zo, zijn deze van een automatische bypassregeling voorzien? Zo, is er plaats voor grondbuizen aanwezig? Koude/warmteopslag Welk type koelinstallatie is aanwezig? Bij mechanische koelmachine Is er ruimte voor een koude/warmteopslag? Bij koude/warmteopslag of combinatie Is de koude/warmteopslag van een warmtewisselaar voorzien om extra koude te laden? Is er een nieuwe koelinstallatie nodig? Mechanisch (freon of koud water) Wel ruimte Warmtepomp Beschikt u over een warmtepomp? Windenergie Is er naar verwachting een verzwaring van de elektra aansluiting nodig? Is er naar verwachting een eigen hoogspanningstrafo nodig? Staat de nok van het dak dwars op de windrichting? Is er plaats voor een grote windmolen? Zonne-energie Is het dak van de kwekerij op de zonzijde gericht? C point, 23 maart 2010 Pagina 15

Geplande aanpassingen Huidige situatie Geplande situatie zie opmerkingen nabelronde Welke aanpassingen zijn er gepland? optimaliseren koelig/verwarming Teeltsituatie Plannen voor 355 m2 cellen Totale teeltoppervlakte bedrijf in m 2 3400 2550 Teeltoppervlakte per cel in m 2 340 355 Aantal cellen 10 10 Teeltschema in weken (4-8) 5 6 Aantal teelten per ar per cel (6-13) 10 Oogstmethode Mechanische oogst Mechanische oogst Aantal vluchten (2-4) 2 3 Kwaliteitssegment % kwaliteit I % kwaliteit II, 75% % kwaliteit III 25% Technische situatie Groene stroom Wie is uw huidige energieleverancier voor stroom? Gebruikt u op dit moment groene stroom? Eneco Grondbuizen Beschikt u over een centraal kanaal? Zo, wordt de lucht hierin voorbehandeld? Zijn er momenteel grondbuizen aanwezig? Zo, zijn deze van een automatische bypassregeling voorzien? Zo, is er plaats voor grondbuizen aanwezig? Koude/warmteopslag Welk type koelinstallatie is aanwezig? Mechanisch (freon of koud water) Mechanisch (freon of koud water) Bij mechanische koelmachine Is er ruimte voor een koude/warmteopslag? Wel ruimte wel ruimte Bij koude/warmteopslag of combinatie Is de koude/warmteopslag van een warmtewisselaar voorzien om extra koude te laden? Is er een nieuwe koelinstallatie nodig? Warmtepomp Beschikt u over een warmtepomp? Windenergie Is er naar verwachting een verzwaring van de elektra aansluiting nodig? Is er naar verwachting een eigen hoogspanningstrafo nodig? Staat de nok van het dak dwars op de windrichting? Is er plaats voor een grote windmolen? Zonne-energie Is het dak van de kwekerij op de zonzijde gericht? C point, 23 maart 2010 Pagina 16

Geplande aanpassingen Huidige situatie Geplande situatie Welke aanpassingen zijn er gepland? geen Teeltsituatie Totale teeltoppervlakte bedrijf in m 2 2880 Teeltoppervlakte per cel in m 2 240 Aantal cellen 12 Teeltschema in weken (4-8) 6 Aantal teelten per ar per cel (6-13) 8,66 Oogstmethode Handoogst Aantal vluchten (2-4) 3 Kwaliteitssegment % kwaliteit I 80% % kwaliteit II, 10% % kwaliteit III 10% Technische situatie Groene stroom Wie is uw huidige energieleverancier voor stroom? Gebruikt u op dit moment groene stroom? Grondbuizen Beschikt u over een centraal kanaal? Zo, wordt de lucht hierin voorbehandeld? Zijn er momenteel grondbuizen aanwezig? Zo, zijn deze van een automatische bypassregeling voorzien? Zo, is er plaats voor grondbuizen aanwezig? essent/rwe Koude/warmteopslag Welk type koelinstallatie is aanwezig? Bij mechanische koelmachine Is er ruimte voor een koude/warmteopslag? Bij koude/warmteopslag of combinatie Is de koude/warmteopslag van een warmtewisselaar voorzien om extra koude te laden? Is er een nieuwe koelinstallatie nodig? Mechanisch (freon of koud water) Wel ruimte Koudwaterkoeling Warmtepomp Beschikt u over een warmtepomp? Windenergie Is er naar verwachting een verzwaring van de elektra aansluiting nodig? Is er naar verwachting een eigen hoogspanningstrafo nodig? Staat de nok van het dak dwars op de windrichting? Is er plaats voor een grote windmolen? Zonne-energie Is het dak van de kwekerij op de zonzijde gericht? Nu HR ketel van 23 ar oud Trafo al aanwezig C point, 23 maart 2010 Pagina 17

Geplande aanpassingen Huidige situatie Geplande situatie Welke aanpassingen zijn er gepland? geen Teeltsituatie Totale teeltoppervlakte bedrijf in m 2 1500 Teeltoppervlakte per cel in m 2 250 Aantal cellen 6 Teeltschema in weken (4-8) 6 Aantal teelten per ar per cel (6-13) 8,66 Oogstmethode Beide Aantal vluchten (2-4) 3 Kwaliteitssegment % kwaliteit I % kwaliteit II, % kwaliteit III 2 vluchten pluk 94 %, 3e vlucht snijden Technische situatie Groene stroom Wie is uw huidige energieleverancier voor stroom? Gebruikt u op dit moment groene stroom? Grondbuizen Beschikt u over een centraal kanaal? Zo, wordt de lucht hierin voorbehandeld? Zijn er momenteel grondbuizen aanwezig? Zo, zijn deze van een automatische bypassregeling voorzien? Zo, is er plaats voor grondbuizen aanwezig? Dong gas: RWE Centraal kanaal in betere tijden? Koude/warmteopslag Welk type koelinstallatie is aanwezig? Bij mechanische koelmachine Is er ruimte voor een koude/warmteopslag? Bij koude/warmteopslag of combinatie Is de koude/warmteopslag van een warmtewisselaar voorzien om extra koude te laden? Is er een nieuwe koelinstallatie nodig? Mechanisch (freon of koud water) Wel ruimte direct freon Warmtepomp Beschikt u over een warmtepomp? Normale CV ketel uit 1994 Windenergie Is er naar verwachting een verzwaring van de elektra aansluiting nodig? Is er naar verwachting een eigen hoogspanningstrafo nodig? Staat de nok van het dak dwars op de windrichting? Is er plaats voor een grote windmolen? 80 A afgezekerd Zonne-energie Is het dak van de kwekerij op de zonzijde gericht? moeten dan wel schuin gemonteerd worden C point, 23 maart 2010 Pagina 18

Geplande aanpassingen Huidige situatie Geplande situatie Welke aanpassingen zijn er gepland? geen MJAe deelnemer, lid Funghi, aanmeldformulier gegeven geen Teeltsituatie Totale teeltoppervlakte bedrijf in m 2 10800 Teeltoppervlakte per cel in m 2 10*900 en 5*300 Aantal cellen 15 Teeltschema in weken (4-8) 5 Aantal teelten per ar per cel (6-13) 10,2 Oogstmethode Handoogst Aantal vluchten (2-4) 2 Kwaliteitssegment % kwaliteit I 92% % kwaliteit II, % kwaliteit III 8% Technische situatie Groene stroom Wie is uw huidige energieleverancier voor stroom? Gebruikt u op dit moment groene stroom? Grondbuizen Beschikt u over een centraal kanaal? Zo, wordt de lucht hierin voorbehandeld? Zijn er momenteel grondbuizen aanwezig? Zo, zijn deze van een automatische bypassregeling voorzien? Zo, is er plaats voor grondbuizen aanwezig? Spark Koude/warmteopslag Welk type koelinstallatie is aanwezig? Bij mechanische koelmachine Is er ruimte voor een koude/warmteopslag? Bij koude/warmteopslag of combinatie Is de koude/warmteopslag van een warmtewisselaar voorzien om extra koude te laden? Is er een nieuwe koelinstallatie nodig? Mechanisch (freon of koud water) koudwater Wel ruimte 2 koelinstallaties: recent 650 kw + oud 300 kw Warmtepomp Beschikt u over een warmtepomp? Windenergie Is er naar verwachting een verzwaring van de elektra aansluiting nodig? Is er naar verwachting een eigen hoogspanningstrafo nodig? Staat de nok van het dak dwars op de windrichting? Is er plaats voor een grote windmolen? Zonne-energie Is het dak van de kwekerij op de zonzijde gericht? AEM systeem met 3 stoomketels C point, 23 maart 2010 Pagina 19

Geplande aanpassingen Huidige situatie Geplande situatie Welke aanpassingen zijn er gepland? Uitbreiding Teeltsituatie Totale teeltoppervlakte bedrijf in m 2 3300 6000 Teeltoppervlakte per cel in m 2 600 Aantal cellen 10 (5*300 + 5*360) 10*600 Teeltschema in weken (4-8) 5 5 Aantal teelten per ar per cel (6-13) 10,2 10,2 Oogstmethode Handoogst Handoogst Aantal vluchten (2-4) 2 2 Kwaliteitssegment % kwaliteit I 92% 94% % kwaliteit II, % kwaliteit III 8% 6% Technische situatie Groene stroom Wie is uw huidige energieleverancier voor stroom? Gebruikt u op dit moment groene stroom? Grondbuizen Beschikt u over een centraal kanaal? Zo, wordt de lucht hierin voorbehandeld? Zijn er momenteel grondbuizen aanwezig? Zo, zijn deze van een automatische bypassregeling voorzien? Zo, is er plaats voor grondbuizen aanwezig? ENECO Koude/warmteopslag Welk type koelinstallatie is aanwezig? Bij mechanische koelmachine Is er ruimte voor een koude/warmteopslag? Bij koude/warmteopslag of combinatie Is de koude/warmteopslag van een warmtewisselaar voorzien om extra koude te laden? Is er een nieuwe koelinstallatie nodig? Mechanisch (freon of koud water) direct freon (aan/uit) Wel ruimte Warmtepomp Beschikt u over een warmtepomp? Windenergie Is er naar verwachting een verzwaring van de elektra aansluiting nodig? Is er naar verwachting een eigen hoogspanningstrafo nodig? Staat de nok van het dak dwars op de windrichting? Is er plaats voor een grote windmolen? Zonne-energie Is het dak van de kwekerij op de zonzijde gericht? 4 HR in cascade C point, 23 maart 2010 Pagina 20

4.5 Bijlage 5: Aanvullende informatie DE opties Duurzame energie is energie die is opgewekt door gebruik te maken van duurzame bronnen zoals bodem, biomassa, wind, zon en water. De bruikbaarheid van duurzame energieopties in de champignonteelt is afhankelijk van verschillende factoren. De behoefte aan energie, het aantal bedrijven, maar ook de vervanging of de eventuele investering bepalen de potentie van de optie. Voor champignontelers bestaan verschillende kansen om duurzame energie toe te passen. 4.5.1. Groene stroom Groene stroom komt via dezelfde netaansluiting het bedrijf binnen. Er hoeft voor gebruik van groene stroom niet te worden geïnvesteerd. De stroom is hetzelfde, maar tegenover de hoeveelheid (groene) stroom die afgenomen wordt staat een groene stroombron. Groene stroom is gecertificeerd. Dit betekent dat een afnemer van groene stroom verzekerd is van duurzame energie. Doordat de vraag in Nederland groter is dan het aanbod wordt er soms groene stroom gekocht in het buitenland. Een toezichthouder controleert de energieleveranciers om er zeker van te zijn dat deze ingekochte stroom inderdaad groen is. Groene stroom kan op de vrije markt ingekocht worden, waardoor de prijs per leverancier kan verschillen. In het verleden was groene stroom goedkoper omdat er geen energiebelasting (REB) op werd geheven. Dit voordeel is afgebouwd en vervangen door de MEP regeling (Milieukwaliteit elektriciteitproductie), zodat producenten groene stroom na aftrek van het belastingvoordeel, tegen eenzelfde tarief kunnen afzetten. Groene stroom hoeft dan ook niet duurder te zijn dan gewone stroom. Het voordeel van het gebruik van groene stroom is dat de champignonteeltbedrijven geen individuele investeringen hoeven te doen. Het overschakelen naar Groene stroom is een bijdrage aan de duurzaamheiddoelstelling van de MJA-E. De overschakeling helpt daarnaast mee aan een beter imago voor de sector. Groene stroom is voor de champignonteelt een eenvoudig en goed middel om (voor een gedeelte) te voldoen aan de energienorm. 4.5.2. Co-vergisting Een belangrijke reststroom in de champignonteelt is champost. Het wordt nu als organische meststof gebruikt. Vergisting wordt een optie bij een gecombirde toepassing met andere organische afval- en reststoffen. Vooralsnog zijn er geen gegevens over co-vergisten van champost bekend. Een biomassa vergister (met vaste stofinvoer) is in principe niet veel anders dan een mestsilo. Bij het vergisten van natte biomassa (veelal dierlijke mest als basis met als co-substraat landbouwproducten zoals energiemaïs, bietenkoppen, stro en eventueel natuurgras en bijproducten uit de levensmiddelenindustrie) zetten, van nature in biomassa aanwezige, bacteriën de makkelijk afbreekbare organische stof om in vooral brandbaar methaangas. Dat is dus bruikbaar biogas. Het natuurlijke vergistingproces vindt meestal plaats in een gesloten systeem bij een temperatuur van 37-39 o C (mesofiele vergisting, gemiddelde verblijftijd in de vergister: ca. 40 dagen). Deze vorm van vergisten is langzamer dan bij een hogere temperatuur (ca. 55 o C: thermofiel vergisten, gemiddelde verblijftijd van ca. 30 dagen), maar is minder gevoelig voor veranderingen in biomassasamenstelling en procesomstandigheden zoals temperatuur, zuurgraad e.d. Regelmatig mengen en elke één à twee uur bijmengen van verse biomassa (en afvoer van vergiste biomassa: digestaat) zorgen voor een optimale biogasproductie. De gemiddelde verblijftijd van de biomassa in de vergister is 40 à 50 dagen. De biogasproductie is sterk te verhogen door het toevoegen van energierijke producten (co-substraten genoemd) zoals landbouw(afval)gewassen en/of producten uit onder andere de levensmiddelenindustrie. Als dit gebeurd spreken we van co-vergisting. Door een beetje zuurstof (enkele procenten lucht) aan het biogas toe te voegen wordt de zwavelwaterstof (H 2 S) eenvoudig biologisch afgebroken. Zo is het biogas goed bruikbaar als brandstof voor een biogasmotor, zonder gevaar op motorschade door het agressief werkende H 2 S. In een warmtekrachtkoppeling (WKK)installatie wordt het biogas omgezet in duurzaam geproduceerde elektriciteit en warmte. De WKK (biogasmotor en generator) bepaalt grotendeels het rendement van het vergisten. Vooral het elektrische rendement is daarbij bepalend (dit kan variëren van 33 tot meer dan 38%). C point, 23 maart 2010 Pagina 21