CO2 Jaarverslag PQR 2016/2017

CO2 Jaarverslag PQR 2016/2017

INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding... 2 2. Organisatie... 3 2.1 Beschrijving van de organisatie... 3 2.2 Eind verantwoordelijke personen... 3 2.3 Rapporterende periode... 3 2.4 Organizational boundary... 3 2.5 Directie verklaring... 4 3. CO2 Footprint... 5 3.1 CO2 uitstoot 2015/2016 per scope... 5 3.2 CO2 uitstoot per categorie 2015/2016... 5 3.3 Grafische weergave CO2 uitstoot per categorie 2014/2015... 6 3.4 Trend Co2 uitstoot... 7 4. Toelichting CO2 Footprint... 8 4.1 CHG mutaties... 8 4.2 Conversie factoren... 12 4.3 Beoordeling overzicht binnen scope 3.... 12 4.4 Wijzigingen hoeveelheidsbepaling... 13 4.5 Onzekerheden in hoeveelheidsbepaling... 13 4.6 Diversen... 14 5. Analyse CO2 Footptint... 15 5.1 Referentiejaar 2011... 15 5.2 Resultaten 2011 ten opzichte van 2015... 15 6. Reductie doelstellingen... 17 7. Deelname aan initiatieven voor CO2 reductie & communicatie... 20 7.1 Deelname aan initiatieven... 20 7.2 Keteninitiatief:... 20 7.3 Communicatie... 20

1. INLEIDING Dit rapport is opgebouwd in overeenstemming met de eisen uit ISO14064-1, paragraaf 7. Onderstaande tabel geeft aan hoe deze eisen terugkomen in de hoofdstukopbouw van dit inventarisatierapport. ISO14064-1, GHG protocol (7.3) a. description of the reporting organization 2.1 b. person responsible 2.2 c. reporting period covered 2.3 d. documentation of organizational boundaries 2.4 e. direct GHG emissions, quantified separately for each GHG, in tonnes of CO2 f. a description of how CO2 emissions from the combustion of biomass are treated in the GHG inventory Hoofdstuk/paragraaf in dit rapport 3.1, 3.3, 3.5 Niet van toepassing g. if quantified, GHG removals, quantified in tonnes of CO2 Niet van toepassing h. explanation for the exclusion of any GHG sources or sinks from the quantification i. energy indirect GHG emissions associated with the generation of imported electricity, heat or steam, quantified separately in tonnes of CO2 j. the historical base year selected and the base-year GHG inventory k. explanation of any change to the base year or orther historical GHG data, and any recalculation of the base year or other historical GHG inventor Niet van toepassing 3.1, 3.3, 3.5 3.3 5.1 l. reference to, or description of, quantification methodologies including reasons for their selection m. explanation of any change to quantification methodologies previously used n. reference to, or documentations of, GHG emission or removal factors used o. description of the impact of uncertainties on the accuracy of the GHG emissions and removals data p. a statement that the GHG report has been prepared in accordance with this part of ISO 14064 q. a statement describing whether the GHG inventory, report or assertion has been verified, including the type of verification and level of assurance achieved. 4.3 Niet van toepassing 4.3 4.5 1 Niet van toepassing PQR B.V. mei 2017 Pagina 2

2. ORGANISATIE 2.1 Beschrijving van de organisatie PQR is advies- en implementatiepartner voor moderne datacenter-, workspace- en cloudoplossingen, waarbij de focus ligt op het veilig en beheersbaar beschikbaar stellen van data, applicaties en werkplekken. Met een set aan IT-services staat PQR garant voor een stabiele omgeving, zodat ICT altijd binnen bereik is. Klanten van PQR zijn actief in alle sectoren van de samenleving en te typeren als middelgrote tot grote organisaties waarbij de IT-voorziening van essentieel belang is voor de bedrijfsvoering. PQR heeft diepgaande kennis van de verticale markten educatie, overheid, profit en zorg. Naast aantoonbare referenties beschikt PQR over veelal de hoogste partnerstatus en certificeringen. PQR is opgericht in 1990, gevestigd in De Meern en telt ruim 100 medewerkers. 2.2 Eind verantwoordelijke personen De directie is eindverantwoordelijk voor het verzamelen van alle gegevens. Deze gegevens worden uitgewerkt door medewerkers van PQR, die rapporteren aan de directie. De verantwoordelijkheid van de directie staat beschreven in het kwaliteitshandboek. De facilitair manager is verantwoordelijk voor het aanleveren van de verbruiksgegevens voor gas, elektra en afval. De Kwaliteitsmanager is verantwoordelijk voor het uitvoerende gedeelte zoals de CO2-footprint, rapportages en geeft de aanzet voor de communicatie. 2.3 Rapporterende periode In 2011 is PQR gestart met het inzichtelijk maken van haar CO2 uitstoot in verband met de certificering op de CO2 prestatieladder. Als referentiejaar hebben wij 2011 genomen. In dit rapport zullen de resultaten van het verslagjaar 2017 worden gepresenteerd en afgezet tegen 2016. 2.4 Organizational boundary Conform de richtlijnen van de ISO 14064-1 norm dient de Organizational boundary te worden vastgesteld. Deze wordt hieronder schematisch weergegeven. De Organizational boundary beperkt zich tot PQR B.V. en was in het verslagjaar 2016 als volgt : PQR B.V. mei 2017 Pagina 3

R. van Gameren ( 48%) Gira Holding B. V. ( 43 %) Stichting Administratiekantoor Giga ( 9%) GIGA III B.V. KvK 30126914 Directeur : R. van Gameren : alleen /zelfstandig bevoegd PQR Holding B.V. KvK 30100172 Directeur : GIGA III B.V.: alleen /zelfstandig bevoegd R.J.L. Schaap : alleen /zelfstandig bevoegd Gevolmachtigd : N.W. Stouthart, volledige volmacht Raad van Commissarissen : G.J. de Wit de Ruiter ( voorzitter ) R. van Gameren G.H. Nordemann Enig aandeelhouder PQR B. V. KvK 30106075 Directeur : PQR Holding B V.: alleen / zelfstandig bevoegd Gevolmachtigd : N. W. Stouthart, volledige volmacht 2.5 Directie verklaring Bij het opstellen van dit rapport hebben wij getracht zo nauwkeurig mogelijk de CO2 uitstoot van onze organisatie te bepalen. De gegevens die zijn gerapporteerd zijn door ons voorzover mogelijk geverifieerd, waardoor een zekere mate van nauwkeurigheid is vast te stellen PQR B.V. mei 2017 Pagina 4

3. CO2 FOOTPRINT 3.1 CO2 uitstoot 2015/2016 per scope Co2 uitstoot per scope 2015 SCOPE Ton CO2 % Scope 1 Scope 1 - directe emissies 580,9 9,2 Scope 2 Scope 2 - indirecte emissies 165,1 2,6 Scope 3 Scope 3 - overige indirecte emissies 5.566,9 88,2 TOTAAL 6.312,9 100,0 Co2 uitstoot per scope 2016 SCOPE Ton CO2 % Scope 1 Scope 1 - directe emissies 551,0 6,6 Scope 2 Scope 2 - indirecte emissies 171,4 2,0 Scope 3 Scope 3 - overige indirecte emissies 7.672,8 91,4 TOTAAL 8.395,2 100,0 3.2 CO2 uitstoot per categorie 2015/2016 Scope 1 Scope 2 Scope 3 Scope 1 Scope 2 Scope 3 Co2 uitstoot per categorie 2015 Categorie Ton CO2 % S1 - Fuel used 15,1 0,2 S1 - Business car travel 565,8 9,0 S1 - Airco refrigerants 0,0 0,0 S2 - Business air travel 67,8 1,1 S2 - Electricity purchased ('gray') 97,3 1,5 S3 - Upstream 45,7 0,7 S3 -Downstream 5.521,2 87,5 TOTAAL 6.312,9 100,0 Co2 uitstoot per categorie 2016 Categorie Ton CO2 % S1 - Fuel used 21,8 0,3 S1 - Business car travel 529,2 6,3 S1 - Airco refrigerants 0,0 0,0 S2 - Business air travel 55,6 0,7 S2 - Electricity purchased ('gray') 115,8 1,4 S3 - Upstream 49,0 0,6 S3 -Downstream 7.623,7 90,8 TOTAAL 8.395,2 100,0 PQR B.V. mei 2017 Pagina 5

3.3 Grafische weergave CO2 uitstoot per categorie 2014/2015 PQR B.V. mei 2017 Pagina 6

3.4 Trend Co2 uitstoot CO2 Jaarverslag 2016/2017 PQR B.V. Tijdvak Ton CO2 Index 2011 6984,29 100 2012 4941,91 70,76 2013 5289,68 75,74 2014 8852,75 126,75 2015 6312,88 90,39 2016 8395,16 120,20 PQR B.V. mei 2017 Pagina 7

4. TOELICHTING CO2 FOOTPRINT 4.1 GHG mutaties Scope 1 & 2 CO2 Jaarverslag 2016/2017 PQR B.V. Binnen scope 1 en 2 vallen enkele zaken op. Allereerst is er een stijging te zien van de CO2 uitstoot die verband houdt met verwarming en elektriciteit. Deze stijging is het gevolg van het geven dat dat het pand van PQR slechts één centrale meetinstallatie heeft waardoor het verbruik van individuele huurders niet exact bepaald kan worden maar dat geschiedt aan de hand van het aantal gehuurde m2 ((totaalverbruik/totaal aantal m2))x m2 PQR). Doordat in de afgelopen jaren enkele vleugels van ons pand hebben leeggestaan die in het afgelopen jaar in gebruik zijn genomen is door de gehanteerde methode ook het verwarmingsaandeel en het stroomverbruik van PQR gestegen omdat hierdoor het totaalverbruik is toegenomen. Ten opzichte van het basisjaar is er echter nog steeds sprake van een besparing van respectievelijk 61,3% en 16,7%. De absolute CO2 uitstoot van het wagenpark is wederom afgenomen en resulteert in 529 ton t.o.v. 566 ton het jaar hiervoor. Uitgedrukt in gram per gereden kilometer is de CO2 uitstoot aanzienlijk toegenomen naar 184,6 gr per verreden kilometer ten opzichte van 161,9 gr het jaar ervoor. Dit zal nader onderzocht moeten worden en staat ook haaks op de ingezette vergroening van het wagenpark waardoor men juist een verbetering zou mogen veronderstellen. PQR zal hieromtrent in overleg treden met e lease maatschappijen ten einde een verklaring te vinden voor deze constatering. De uitstoot als gevolg van vliegreizen heeft een substantiële daling laten zien 55,60 ton tegen 67,8 ton in het jaar hiervoor. Deze daling is het gevolg van een selectiever beleid ten aanzien van buitenlandse reizen. Brandstofverbruik leasewagens: Het brandstofverbruik van de leasewagens wordt door de leasemaatschappijen aan de wagenparkbeheerder gerapporteerd. Aan de hand van het aantal getankte liters wordt berekend wat de uitstoot is. De gebruikte conversiefactoren staan benoemd in paragraaf 4.2 (conform Handboek 3.0). Daarnaast is teneinde de CO2 uitstoot per gereden kilometer te bepalen het aantal verreden kilometers bij de lease maatschappijen opgevraagd. Koude middelen: Het gebruik van Koude middelen zijn zeer beperk en niet in kaart gebracht, hier voor is een lekkage aaname van 5% van het totale vulgewicht gehanteerd. Gas en elektra: Voor de bepaling van het verbruik van gas, water en elektra wordt er gebruik gemaakt van de opgave van de gebouwenbeheerder, welke op zijn beurt gebruik maakt van de eindafrekening van de leveranciers Het gas-, water- en elektriciteitsverbruik van de gezamenlijke ruimtes op het hoofdkantoor wordt jaarlijks vastgesteld door de verhuurder van het pand en verdeeld over de huurders. Brandstofverbruik privé wagen (zakelijke kilometers) De emissie veroorzaakt door privéwagens welke voor woon werkverkeer worden ingezet worden per medewerker, die van eigen vervoer gebruikt maakt, op basis van de afstand woon werk vastgesteld Aan de hand hiervan wordt het aantal gereden kilometers bepaald en de hieraan gerelateerde uitstoot. De gebruikte conversiefactoren staan benoemd in paragraaf 4.2 (conform Handboek 3.0). PQR B.V. mei 2017 Pagina 8

Scope 3 In het handboek 3.0 van de CO2-Prestatieladder worden de volgende scope 3 categorieën aangegeven: Upstream Aangekochte goederen en diensten. Onder deze categorie vallen ingekochte goederen en diensten die niet gerelateerd zijn aan de productie van producten van PQR. Het betreft hier goederen en diensten zoals kantoorartikelen, toiletpapier, schoonmaakmiddelen enzovoort. Deze categorie kan PQR nauwelijks beïnvloeden. Er ligt voor PQR geen risico aan ten grondslag. De emissies zijn voor stakeholders niet van kritisch belang. De emissie is door de sector niet geïdentificeerd als significant/relevant. Gezien de omvang is deze emissie van ondergeschikt belang. Deze categorie is verder niet geïnventariseerd. Kapitaal goederen Het betreft hier aangeschafte goederen die gebruikt worden om een product te maken of een dienst te verlenen. Voor PQR gaat het hier met name om de PC apparatuur welke voor eigen gebruik wordt ingekocht. PQR is sterk afhankelijk van de apparatuur die voldoet aan de gewenste specificaties. PQR kan hier beperkte invloed uitoefenen op de CO2-emissie. Deze emissie is voor de stakeholders niet van kritisch belang. De emissies zijn in de sector niet geïdentificeerd als significant/relevant. Het risico voor PQR is laag. De emissie is zeer laag te noemen. Brandstof en energie gerelateerde activiteiten die niet onder scope 1 en 2 vallen. Het betreft hier brandstof en elektriciteit die on-site bij projecten wordt gebruikt. Voor PQR is dit met name het elektriciteitsverbruik tijdens installatiewerkzaamheden van aangeschafte goederen. De installatie geschiedt gedeeltelijk bij PQR en deels bij de klant. De installatie bij PQR valt binnen scope 2. De omvang van deze emissie is zeer laag te noemen. De emissie is niet van belang voor de stakeholders en wordt in de sector ook niet als significant/relevant aan geduid. Er zijn voor PQR geen risico s gesignaleerd. Upstream transport en distributie. Hier wordt het transport van verkochte producten naar de eindgebruiker mee bedoeld. De invloed van PQR is zeer gering. De totale emissie is laag te noemen. Voor de stakeholders, en dan met name de vervoerders kan deze emissie van kritisch belang zijn. In de sector wordt deze emissie niet als significant/relevant gezien. Het risico voor PQR is laag te noemen. Productieafval. Het betreft hier met name verpakkingsmateriaal van door PQR verkochte producten. De methode van verpakken wordt bepaald door de toeleveranciers van PQR. PQR kan deze emissie beïnvloeden door meer aan te sturen op cloudoplossingen en zo de aangeschafte hardware te beperken (zie keteninitiatief). De omvang van de emissie is zeer laag te noemen. Deze emissie is voor stakeholders steeds meer een item. De emissie is in de sector niet als significant/relevant geïdentificeerd. Voor PQR is het risico gemiddeld te noemen. Woon-werkverkeer. Het betreft hier het gebruik van privé auto s voor woon-werkverkeer. Het woon-werkverkeer van de leaseauto s is door PQR opgenomen onder scope 1 en valt buiten deze PQR B.V. mei 2017 Pagina 9

analyse. PQR kan op het woon-werkverkeer weinig invloed uitoefenen. De omvang van deze emissie is laag te noemen. Door de sector is de emissie niet als significant/relevant geïdentificeerd. De emissie is voor stakeholders niet van kritische belang. Hierdoor is het risico voor PQR laag te noemen. Upstream geleaste activa. PQR werkt in de cloud. Onder deze categorie valt het energieverbruik van het externe datacenter, onderverdeeld in het gebruik voor pc apparatuur en koeling van deze pc apparatuur. PQR kan hier geen tot nauwelijks invloed op uitoefenen. De emissie kan van kritisch belang zijn voor de stakeholders en dan met name de datacenters. De emissie is door de sector niet als significant/relevant geïdentificeerd. Het risico voor PQR is laag te noemen. De totale emissie is laag te noemen. Downstream Downstream transport en distributie. Hier wordt het transport van verkochte producten naar PQR meer bedoeld. Het betreft hier met name hardware. De hardware wordt project specifiek besteld. Voorraad is daardoor vrijwel onmogelijk. PQR kan hierop alleen invloed uitoefenen door aan te sturen op cloudoplossingen en zo de hardware te beperken. Voor de stakeholders, en dan met name de vervoerders kan deze emissie van kritisch belang zijn. In de sector wordt deze emissie niet als significant/relevant gezien. Het risico voor PQR is laag te noemen. De emissie is laag te noemen. Ver-of bewerken van verkochte producten. Deze categorie is onder te verdelen is twee onderdelen te weten A) De CO2-emissie van de door PQR ingekochte PC apparatuur. De wensen van de klant en de specificaties van de gewenste apparatuur bepalen de keuze voor een bepaalde toeleverancier. Met betrekking tot de CO2-emissie van de IT hardware is PQR afhankelijk van de productiemethode van de toeleveranciers. PQR heeft geen invloed op deze emissie. B) Het installeren van de pc apparatuur. Tijdens de installatie wordt door de apparatuur elektriciteit verbruikt. Deze worden bij PQR of on site geïnstalleerd. De CO2-emissie voor het installeren bij PQR is opgenomen onder scope 1. De CO2-emissie voor het on-site installeren valt onder categorie 3.1.3 bij upstream. PQR heeft beperkte invloed op deze CO2-emissie. Deze emissie is afhankelijk van het geleverde aantal apparatuur. Door meer cloudoplossingen kan het aantal geleverde apparatuur afnemen. De omvang van deze emissie is zeer laag te noemen. De emissie is van hoog belang voor de stakeholders en wordt in de sector nog niet als significant/relevant aan geduid. Het risico voor PQR is gemiddeld te noemen. Gebruik van verkochte producten. Deze emissie bestaat volledig uit het elektriciteitsverbruik van de verkochte IT hardware. PQR kan op deze categorie invloed uitoefenen door aan te sturen op cloudoplossingen en zo de aanschaf van IT apparatuur te beperken. De omvang van deze emissie is zeer hoog te noemen. De emissie is van zeer hoog belang voor de stakeholders maar wordt in de sector als significant/relevant aan geduid. Het risico voor PQR is hoog te noemen. PQR B.V. mei 2017 Pagina 10

End-of life verwerking van verkochte producten. Deze emissie bestaat volledig uit end-life verwerking van afgeschreven IT hardware. PQR kan op deze categorie invloed uitoefenen door de verkoop van IT hardware te beperken door aan te sturen op cloudoplossingen. De omvang van deze emissie is laag te noemen. De emissie is van zeer hoog belang voor de stakeholders en dan met name de eindgebruikers. In de sector wordt deze emissie niet als significant/relevant aan geduid. Het risico voor PQR is hoog te noemen. Downstream geleaste activa. Deze categorie is op PQR niet van toepassing Franchisehouders Deze categorie is op PQR niet van toepassing Investeringen. Deze categorie is op PQR niet van toepassing In het kader van onze wens naar niveau 5 door te groeien heeft PQR scope 3 nu volledig in beeld gebracht over de afgelopen jaren tot en met het basisjaar 2011. Het is duidelijk dat scope 3 verantwoordelijk is voor het grootste deel van de door PQR gerealiseerde uitstoot. Als we kijken naar de Upstream zien we hier een duidelijke toename over de jaren. Deze toename is verklaarbaar uit de gedeeltelijke outsourcing van het PQR datacentrum naar SPS die in 2013 is afgerond en waardoor de post geleaste activa substantieel is toegenomen en tegelijkertijd het stroomverbruik bij scope 2 meer dan evenredig is afgenomen. Verder valt op dat er een toename te zien is in het verbruik bij woon-/ werkverkeer. Deze toename die met name zichtbaar is in 2012 is het gevolg van een stringenter leasebeleid waardoor minder werknemers aanspraak konden maken op een leaseauto en hierdoor het aantal woonwerk kilometers met eigen vervoer zijn toegenomen. Deze toename is in de daarop volgende jaren afgevlakt. Als we kijken naar de Downstream valt uiteraard de dominante post op die verband houdt met het gebruik van verkocht IT producten. Deze post is rechtstreeks gerelateerd aan de door PQR gerealiseerde omzet aan IT hardware. Deze uitstoot kan op het eerste gezicht dan ook uitsluitend verlaagd worden door minder te verkopen/ minder omzet te realiseren. Het is echter ook mogelijk deze omzet gedeeltelijk te transformeren naar een omzet uit Infrastructure as a service (IAAS) waardoor klanten gebruik maken van een shared-platform waardoor efficiënter gebruik kan worden gemaakt van resources en minder hardware benodigd is. Ondanks de mogelijkheden die IAAS en andere cloud gerelateerde oplossingen bieden zal deze post verantwoordelijk blijven voor het grootste gedeelte van onze CO2 uitstoot. 4.2 Positie PQR ten opzichte van de markt Op basis van de maatregelen lijst 2017 hebben wij kunnen concluderen dat wij ons eind 2017 middenmoter in de markt mogen noemen gezien de beoordeling in de divers categorieën. Onze beoordeling valt niet hoger uit omdat een aantal van deze zaken onder beheer van de eigenaar van het pand liggen. PQR B.V. mei 2017 Pagina 11

4.3 Conversie factoren 4.4 Beoordeling overzicht binnen scope 3. In de tabel worden de 14 categorieën beoordeeld op meest materiële/relevante scope 3 emissie. Per criterium wordt een score gegeven. Hierbij geldt de volgende score: 1 zeer laag 2 laag 3 gemiddeld 4 hoog 5 zeer hoog Categorieën 1 2 3 4 5 Totaal Upstream 3.1.1 Aangekochte goederen en diensten 1 1 1 1 1 5 3.1.2 Kapitaal goederen 1 2 2 1 1 7 3.1.3 Brandstof en energie niet scope 1 en 2 1 1 1 1 1 5 3.1.4 Upstream transport en distributie 1 1 2 3 1 8 PQR B.V. mei 2017 Pagina 12

3.1.5 Productieafval 1 3 3 3 3 13 3.1.6 Woon-werkverkeer 2 1 2 1 1 7 3.1.7 Upstream geleaste activa 2 1 2 3 1 9 Downstream 3.2.1 Downstream transport en distributie 1 2 2 3 1 9 3.2.2 Ver- of bewerken van verkochte producten 1 4 3 3 2 13 3.2.3 Gebruik van verkochte producten 5 4 4 5 4 22 3.2.4 End-life verwerking van verkochte producten 1 4 4 4 2 15 3.2.5 Downstream geleaste activa Niet van toepassing 3.2.6 Franchises Niet van toepassing 3.2.7 Investeringen Niet van toepassing Verklaring criteria: 1 De omvang van de emissies. 2 De invloed van PQR op de emissies. 3 Het risico s voor PQR. 4 De emissies van kritisch belang voor de stakeholders. 5 De emissies die door de sector zijn geïdentificeerd als significant/relevant enoverige. Conclusie: De volgende categorieën kunnen aangemerkt worden als de meest relevante emissies: - 3.1.5 Productieafval - 3.1.7 Upstream geleaste activa - 3.2.1 Downstream transport en distributie - 3.2.2 Ver- of bewerken van verkochte producten - 3.2.3 Gebruik van verkochte producten - 3.2.4. End-life verwerking van verkochte producten 4.5 Wijzigingen hoeveelheidsbepaling Wijzigingen in de hoeveelheidsbepaling zijn niet van toepassing op het moment van schrijven. Indien er in de toekomst aanleiding is om de methodiek aan te passen, dan zal dit hier beschreven worden. De bepaling van hoeveelheden vindt op consistente wijze plaats en wordt gecontroleerd, geregistreerd en gearchiveerd in een dossier tezamen met de overige relevante GHG stukken. 4.6 Onzekerheden in hoeveelheidsbepaling Er zijn een aantal onzekerheden aan te wijzen die van invloed zijn op de nauwkeurigheid van de gerapporteerde CO2 uitstoot. PQR B.V. mei 2017 Pagina 13

De verbruikte elektra, gas en water wordt bepaald aan de hand van de eindafrekeningen van de leverancier. Hierdoor krijg men op zich een zeer exact beeld doch ziet men dit pas geruime tijd later, ongeveer 1½ jaar; De verbruikte elektra van de gezamenlijke ruimtes wordt middels een verdeelsleutel verdeeld over de verschillende huurders in het pand op basis van het aantal m2 dat zij in gebruik hebben. Door het gebruik van een verdeelsleutel kan een kleine afwijking ontstaan. ( PQR huurt 2391 / 4566 van het pand) Voor de bepaling van onze CO2 uitstoot is PQR afhankelijk van de facturen rapportages van derden eventuele fouten in deze facturen en of rapportages hebben invloed op de juistheid van de gerapporteerde CO2 uitstoot; Voor de berekening van de CO2 uitstoot per gereden kilometer is men afhankelijk van de opgave van de leasemaatschappijen die op hun beurt weer afhankelijk zijn van de kilometeropgave van de berijder bij zijn tankbeurten. Indien dit laatste niet consciëntieus gebeurt lijdt dit tot afwijkingen. Berekening van CO2-emissie van geleverde systemen is afhankelijk van de gebruikte componenten. Hierin is een gemiddelde aanname genomen.co2-emissie van bijvoorbeeld een specifieke voeding is onbekend,. Hier zijn gemiddelde emissies voor gehanteerd. Berekening gedurende gebruik is bepaald op basis van een gemiddelde gebruiksduur van 4 jaar. Dit kan afwijken. End of life is sterk afhankelijk van de gebruikte componenten in de systemen. Hierin is een gemiddelde gehanteerd. Omrekenfactoren in de CO2 Prestatielader kunnen kleine afwijkingen weergeven. 4.7 Diversen PQR valt onder de kleine organisaties voor het bepalen van de CO2 uitstoot. PQR heeft een gemengd bedrijf bestaande uit leveringen en diensten, waarbij gezien het aandeel in de omzet het lever-gedeelte substantieel groter is dan het gedeelte dienstverlening. Bij de beoordeling van de bedrijfsomvang in het kader van de CO2 ladder is dan ook met aansluiting gezocht bij Leveringen. Totale CO₂-uitstoot van de kantoren en bedrijfsruimten bedraagt minder dan 500 ton per jaar. PQR beschikt niet over bouwplaatsen en productielocaties. Zoals eerder vermeld kunnen onjuiste gegevens die vermeld worden op facturen en rapportages van leveranciers invloed hebben op het bepalen van de CO2 uitstoot. Binnen de meting van scope 1 emissies worden airco's, koelkasten, koffiemachines, PC's, etc. niet specifiek gemeten. Het energieverbruik van deze apparaten wordt meegenomen in het totale elektriciteitsverbruik. De resultaten van de rapportage zullen in de management overleggen worden besproken en geëvalueerd. Ook worden hier de CO2 reductie doelstellingen en procesverbeteringen besproken en afgestemd. Tevens worden in deze vergaderingen eventuele sectorinitiatieven besproken. PQR B.V. mei 2017 Pagina 14

5. ANALYSE CO2 FOOTPTINT 5.1 Referentiejaar 2011 CO2 Jaarverslag 2016/2017 PQR B.V. In 2011 is PQR gestart met het in kaart brengen van haar CO₂ uitstoot om zich te certificeren op de CO2-Prestatieladder waarop we in 2012 zijn gecertificeerd. Geconstateerd is dat bij de in 2011 uitgevoerde zelf evaluatie enkele fouten/vergissingen zijn gemaakt waardoor dit niet geheel representatief is. Zo is met name in de categorie commuter travel een duidelijke afwijking geconstateerd die zijn oorzaak vindt in foutieve opgaven. Ten behoeve van analyse van de verschillen dienen wij echter het jaar 2011 als referentiejaar te beschouwen. Er is dan ook een vergelijk gemaakt op basis van deze gegevens. 5.2 Resultaten 2011 ten opzichte van 2015 Ten opzichte van het oorspronkelijke referentiejaar 2011 is PQR niet noemenswaardig gegroeid in aantallen fte, dit is nagenoeg de gehele periode gelijk gebleven, rond de 110 fte (gemiddeld 111 FTE) Zoals hiervoor reeds aangegeven: Het stroom- en gasverbruik substantieel gedaald (respectievelijk 16,2% en 61,3%) ten opzichte van 2011. Het stroom- en gasverbruik is toegenomen (t.o.v. 2015), dit is een consequentie van het feit dat nu alle vleugels van het pand verhuurd zijn waardoor het totale verbruik is toegenomen (zie ook in paragraaf 4.1) Het verbruik is echter aanzienlijk lager dan het verbruik in 2013, dit is een duidelijk gevolg van vervanging van de verlichting en het gebruik van bewegingssensoren. Alle in het kader van de huisvesting genomen maatregelen heb uiteindelijk geresulteerd in een Energielabel A voor ons kantoorpand. Zoals in de eerdere jaren is er teneinde een vergelijk te kunnen maken dat niet afhankelijk is van onze business (omzet en afstand naar klanten) er voor gekozen te rekenen met een Co2 uitstoot per gereden kilometer. Ondanks dat de absolute CO2 uitstoot ten opzichte van het basisjaar is afgenomen, is de laatste twee jaar de Co2 uitstoot per gereden kilometer toegenomen. Dit zal nader onderzocht moeten worden en staat ook haaks op de ingezette vergroening van het wagenpark waardoor men juist een verbetering zou mogen veronderstellen. De opgave van leasemaatschappijen omtrent het individuele verbruik (CO2 per gereden km) zou ook een andere uitkomst moeten geven. KM verreden Ton CO2 Gram Tijdvak Athlon Leaseplan Totaal Totaal CO2/km 2012 972.177 1.695.683 2.667.860 533,0 199,8 2013 1.304.641 1.842.944 3.147.585 572,3 181,8 2014 1.561.571 1.475.420 3.036.991 594,0 195,6 2015 1.750.433 1.080.638 2.831.071 565,8 199,9 2016 1.804.282 513.175 2.317.457 529,2 228,4 PQR B.V. mei 2017 Pagina 15

De vlucht kilometers zijn gedaald, er is over de gehele linie minder gevlogen. PQR heeft het eerder geformuleerde beleid voortgezet waarmee aantal deelnemers aan events beperken. Om een vergelijk op scope 3 mogelijk te maken heeft PQR scope 3 volledig in beeld gebracht over de afgelopen jaren tot en met het basisjaar 2011. Het is duidelijk dat scope 3 verantwoordelijk is voor het grootste deel van de door PQR gerealiseerde uitstoot. Als we kijken naar de Upstream zien we hier een duidelijke toename over de jaren. Deze toename is verklaarbaar uit de gedeeltelijke outsourcing van het PQR datacentrum naar SPS die in 2013 is afgerond en waardoor de post geleaste activa substantieel is toegenomen en tegelijkertijd het stroomverbruik bij scope 2 meer dan evenredig is afgenomen. Verder valt op dat er een toename te zien is in het verbruik bij woon-/ werkverkeer. Deze toename die met name zichtbaar is in 2012 is het gevolg van een stringenter leasebeleid waardoor minder werknemers aanspraak konden maken op een leaseauto en hierdoor het aantal woonwerk kilometers met eigen vervoer zijn toegenomen. Deze toename is in de daarop volgende jaren afgevlakt. Als we kijken naar de Downstream valt uiteraard de dominante post op die verband houdt met het gebruik van verkocht IT producten. Deze post is rechtstreeks gerelateerd aan de door PQR gerealiseerde omzet aan IT hardware. Deze uitstoot kan op het eerste gezicht dan ook uitsluitend verlaagd worden door minder te verkopen/ minder omzet te realiseren. Het is echter ook mogelijk deze omzet gedeeltelijk te transformeren naar een omzet uit Infrastructure as a service (IAAS) waardoor klanten gebruik maken van een shared-platform waardoor efficiënter gebruik kan worden gemaakt van resources en minder hardware benodigd is. Ondanks de mogelijkheden die IAAS en andere cloud gerelateerde oplossingen bieden zal deze post verantwoordelijk blijven voor het grootste gedeelte van onze CO2 uitstoot.. PQR B.V. mei 2017 Pagina 16

6. REDUCTIE DOELSTELLINGEN CO2 Jaarverslag 2016/2017 PQR B.V. In onderstaande tabel zijn doelstelling voor de korte, middellange en lange termijn vastgelegd. PQR B.V. mei 2017 Pagina 17

Verbeterdoelstellingen register Categorie scope Maatregel Termijn toegevoegd streefdatum realisatie datum Opmerkingen energie/lucht 2 Gefaseerde overgang naar Led verlichting (45%) Besparing die dit zou moeten opleveren bedraagt 9 Ton CO2 per jaar. midden mei-14 dec-16 Alles wat kapot gaat wordt voorzien van LED verlichting. De hallogeen bollen in het bedrijfsrestaurant is voorzien van LED. Receptie is gedeeltelijk (onder balie) voorzien van LED. Het PQR experience center is vervangen door LED verlichting. De sales vleugel tegenover de kantione is volledig LED. energie/lucht 2 Geleidelijk de overige vleugels de T5/T8 tl armaturen vervangen door Led lang mei-14 dec-19 verlichting (85%) (geprognotiseerde besparing 12 Ton CO2 per jaar) energie/lucht Klanten voorzien van gerichte duurzame adviezen midden mei-14 dec-16 energie/lucht 1 kort feb-15 feb-16 energie/lucht 1 Leasenormen vaststellen op basis TNO verbruiks norm in plaats van de fabrieksopgave. 2de laadpaal t.b.v. elektrische auto's energie/lucht 1 focus op bandenspanning leggen. Tijdens kantoordag door bedrijf alle auto's laten controleren en bijvullen indien nodig energie /lucht 2 energie/lucht 1 kantoor/energie/lucht 1, 2, 3 energie/lucht 1 enegie/lucht 1,2,3, kantoor/energie/lucht 3 energie/lucht 1 meterstanden digitaal per vleugel uitleesbaar, dit zal in overleg met verhuurder dienen te geschieden. initiatieven verband houdende met de bandenspanning, bijv. beschikbaar stellen meter, controle tijdens kantoordagen, promoten gebruik van stikstof personeel stimuleren tot het opperen van ideeën inzake co2 reductie 5% meer dropshipments CO2 uitstoot compenseren door een PQR bos Afval scheiding in bedrijfsrestaurant Stimuleren van hybride auto s in ons wagenpark. energie/lucht 1 Stimuleren van zuinig rijden onder de collega s door een competitie element. Wie het zuinigst rijdt per kwartaal kan een mooie prijs winnen. kantoor/energie/lucht 1, 2 Vervang 1 x per jaar de kantoordag door virtual office day. De kantoordag maar dan vanuit thuis. kantoor/energie/lucht 2 Zonnepanelen op het dak In concept gereed, leasemaatschappijen kunnen dit inregelen. Definitieve versie staat op de agenda voor 2016, MT besluit moet genomen worden. Er is besloten dit nog niet te doen gezien de consequenties voor de leasenormen kort feb-15 feb-16 Opdracht hiervoor is verstrekt, gebleken is echter dat de stroom in het gehele pand eraf moet om deze te kunnen installeren, er wordt onderzocht wat de consequenties zijn van deze actie voor de overige huurders om zodoende een geschikt tijdstip te bepalen. 20-5-2016 gereed kort feb-15 feb-16 feb-15 Op de kantoordag in februari is door Nefekens deze controle uitgevoerd. midden feb-15 jun-17 De kosten hiervoor staan niet in verhouding tot de bijdrage en deze doelstelling is om die reden dan ook afgevoerd. kort feb-15 dec-15 13-2-2015 Uit de controle is wel gebleken dat de meeste auto s geen correcte bandenspanning hadden. Hierbij mijn verzoek aan degene die ( helaas) niet gecontroleerd zijn om dit weekend even langs de pomp te rijden om dit als nog te doen. De actie is als zeer positief ervaren en zal dus gekeken worden of dit op regelmatige basis op kantoordagen ingepland gaat worden. Bijgevoegd is de lijst ( op willekeurige volgorde van kenteken!) van de auto s die gecontroleerd zijn. kort feb-15 aug-15 apr-16 Personeel heeft suggesties gedaan zie ook MT notulen 12 april kort feb-15 dec-15 dec-15 Het dropshipment percentage is met 5% verhoogd naar 6% lang apr-16 RSC doe onderzoek naar de mogelijkheid kort apr-16 dec-16 mei '16; Medehuurders geen interesse om dit verder door te voeren. Onderzoek loopt nog voor wat betreft de kosten en mogelijkheden bij gebouwenbeheer, wanneer PQR dit als enige huurder gaat doorvoeren. midden apr-16 jun-17 MKR en WST nemen actie: opnemen in autoregeling 2016 kort apr-16 dec-16 Registratie is niet zorgvuldig genoeg om dit te kunnen doen midden apr-16 apr-17 apr-17 midden apr-16 dec-17 Actie OVO 19 mei vraag is uitgezet bij NSI (eigenaar pand) en gebouwenbeheer, andere huurders in betrekken door gebouwenbeheer, kosten opgevraagd PQR B.V. mei 2017 Pagina 18

PQR B.V. mei 2017 Pagina 19

7. DEELNAME AAN INITIATIEVEN VOOR CO2 REDUCTIE & COMMUNICA- TIE 7.1 Deelname aan initiatieven PQR neemt deel aan initiatieven die gericht zijn op CO2-reductie. Het deelnemen aan initiatieven leidt tot innovatieve oplossingen op het gebied van CO2 besparing. PQR neemt deel aan: Lidmaatschap nieuwsbrief SKAO Lidmaatschap ICT-Milieu 7.2 Keteninitiatief: PEC (PQR Experience Center) Het aantal PEC bezoekers in het PEC in 2017 bedroeg 72. YTD in 2017 zijn 106 unieke bezoekers geweest. Over 2016 is hiermee een besparing gerealiseerd van 119.028 kg. De investering in het PEC in het afgelopen jaar bestaat met name uit eigen consultancy uren, ruim 400 uur. Daarnaast is door PQR in het onderzoek van nieuwe toepassingen bijna 800 uur besteed. Deze uren vertegenwoordigen een waarde van 120.000,- Euro Verder is 1 volledige FTE ingezet voor de gastheer functie van het PEC. Deze gastheer bereidt de PEC sessies voor en host deze, in combinatie met onze consultants. 7.3 Communicatie Externe communicatie November 2016: PQR gaat voor duurzame energie http://www.pqr.com/nieuws/pqr-gaat-voor-duurzame-energie Mei 2017 PQR ontwikkelt Toolbox zuinig rijden http://www.pqr.com/nieuws/pqrontwikkelt-toolbox-zuinig-rijden-voor-personeel Daarnaast is op PQR.com het volgende te vinden: http://www.pqr.com/co2-prestatieladder Interne communicatie Alle externe communicatie geschiedt ook ten behoeve van de eigen medewerkers. Iedere medewerker ontvangt de PQR nieuwsbrief zoals hiervoor genoemd. Verder worden alle relevante documenten die betrekking hebben op de CO2 ladder ten behoeve van medewerkers gepubliceerd op: https://portal.pqr.nl/organisatie/isokam/milieu%20en%20co2/forms/allitems.aspx. Verder is er in het afgelopen verslagjaar vanuit de facilitaire dienstverlening meermaals gecommuniceerd ten einde het bewustzijn van medewerkers te vergroten en ze te wijzen op de mogelijkheden die zij hebben om met relatief kleine handelingen of gedragingen een bijdrage te kunnen leveren aan het terugdringen van de CO2 uitstoot. PQR B.V. mei 2017 Pagina 20

Geëvalueerd op: donderdag 18 mei 2016 R.J.L. Schaap Algemeen Directeur PQR PQR B.V. mei 2017 Pagina 21