Samenvatting jaarverslag 2016 Kansspelautoriteit De Kansspelautoriteit presenteert haar jaarverslag 2016: Veilig spelen op een eerlijke markt Strategievorming voor verslavingspreventie, vergunningverlening voor deelmarkten, handhaving van regels voor reclame, publieksvoorlichting. De Nederlandse Kansspelautoriteit rapporteert in haar jaarverslag 2016 vooruitgang op een breed terrein van haar maatschappelijke doelen. De Kansspelautoriteit, opgericht in 2012, verleent vergunningen, houdt toezicht en handhaaft. Dit doet de Kansspelautoriteit vanuit haar maatschappelijke doelen: beschermen van spelers (consumenten), tegengaan van illegaliteit, criminaliteit en nadelige gevolgen die kansspelen kunnen hebben zoals gokverslaving. De Kansspelautoriteit maakt zich sterk voor een betrouwbaar aanbod van kansspelen in een veilige omgeving. Dit doet de Kansspelautoriteit als overheidsgezag samen met spelers, aanbieders van vergunde kansspelen en overheidsdiensten waarmee zij eveneens samenwerkt. Om het belang van betrouwbare kansspelen in een veilige omgeving te bewaken is de aanpak van de Kansspelautoriteit streng en rechtvaardig. Handhaving en sancties Wie de wet op de kansspelen (Wok) overtreedt, kan rekenen op een boete, last onder dwangsom of een andere sanctie. Zo heeft de Kansspelautoriteit in 2016 55 gokapps uit een appstore laten verwijderen. Ook de samenwerking met gemeenten werpt haar vruchten af. De samenwerking met de gemeente Rotterdam in de strijd tegen illegale gokzuilen heeft bijvoorbeeld geleid tot sluiting van een wedwinkel in Rotterdam-Zuid. Daarnaast werkt de toezichthouder met collega toezichthouders, overheden, het OM en de politie intensief samen tegen witwassen en andere criminele activiteiten. Streng toetsen bij speelautomaten Nederland kent ongeveer 710 exploitanten van speelautomaten. De Kansspelautoriteit beoordeelt de integriteit van aanvragers en houders van een exploitatievergunning streng. De speelautomatenbranche is vatbaar voor invloed en geld uit misdaad. Er is een verhoogd risico op fraude, witwassen en andere strafbare feiten. Pagina 1 van 6
De Kansspelautoriteit ontving in 2016 in totaal 105 aanvragen voor een exploitatievergunning. Na Bibob-toetsing 1 verleende de Kansspelautoriteit 60 vergunningen. Naast deze toetsing aan de poort maakt de Kansspelautoriteit gebruik van signalen van haar netwerkpartners. Op grond van dergelijke signalen trok de Kansspelautoriteit vorig jaar 14 exploitatievergunningen in. Verder was er in 2016 sprake van: 8 geweigerde vergunningen, 11 gewijzigde vergunningen, 3 niet-ingetrokken vergunningen en 9 lopende onderzoeken. Met de Bibobtoetsing voorkwam de Kansspelautoriteit dat ze (ongewild) strafbare gedragingen zou faciliteren door vergunningverlening aan een aanbieder die niet integer is. Verwijderen van gokapps Gokapps op smartphones maken het mogelijk om 24 uur per dag en overal mee te doen aan kansspelen. De Kansspelautoriteit kondigde in mei 2016 een gerichte bestrijding aan van deze illegale gokapps. Die vormen een groter risico wegens het laagdrempelige en verslavende karakter ervan, vooral voor jongeren. De Kansspelautoriteit richtte zich met deze bestrijding vorig jaar eerst en vooral op aanbod dat spelers het meest schade kan toebrengen. De Kansspelautoriteit richtte zich in 2016 vooral op bestrijding van gokapps die een geldelijke inleg en uitkering kennen, de zogeheten real money gambling apps. Uit de nulmeting die de Kansspelautoriteit eind april 2016 verrichtte, bleek dat Nederlandse spelers op dat moment 49 illegale, veelgebruikte gokapps konden downloaden. Later werden er nog zes nieuwe apps gesignaleerd. Door ingrijpen van de Kansspelautoriteit zijn alle 55 geïdentificeerde gokapps uit de betreffende appstore verwijderd. Het downloaden van deze 55 apps vanuit Nederlandse accounts is niet langer mogelijk. De Kansspelautoriteit blijft alert op gokapps. Bestrijden van gokzuilen De zogeheten gokzuilen of internetzuilen dan wel voetbalzuilen vormen een groot probleem in het illegale fysieke aanbod van kansspelen. Gokzuilen zijn computers met een internetverbinding die zo zijn ingericht en ingesteld, dat een consument kan wedden op sportwedstrijden. Er is geen controle op de betrouwbaarheid van dit verboden kansspel. Spelers lopen veel risico. Bovendien kunnen gokzuilen volgens onderzoek verweven zijn met zware misdaad. De Kansspelautoriteit ontvangt jaarlijks rond de 100 meldingen over gokzuilen. Naar een schatting van Spapens en Bruinsma (2016) zijn in de afgelopen vijf jaar op ongeveer 800 locaties in Nederland gokzuilen aangetroffen of waren er signalen dat er gokzuilen aanwezig waren. De Kansspelautoriteit geeft daarom grote prioriteit aan het bestrijden van dit fenomeen. De Kansspelautoriteit werkt hierbij met vele partijen samen, zoals politie, gemeenten, Openbaar Ministerie en de belastingdienst. 1 De wet bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur (wet Bibob) heeft als doel dat gemeenten, provincies en ministeries de integriteit van houders en/of aanvragers van vergunningen en subsidies toetsen bij het landelijk bureau Bibob (LBB). Sinds 2014 beoordeelt de Kansspelautoriteit elke aanvraag voor een exploitatievergunning in het kader van de wet Bibob. Naast deze toetsing aan de poort kijkt de Kansspelautoriteit ook tijdens de looptijd van vergunningen naar houders hiervan die een risico (kunnen) opleveren voor de integriteit van deze deelmarkt. Als de Kansspelautoriteit daar aanleiding toe ziet kan zij voor een integriteitsbeoordeling advies inwinnen van het LBB. In 2016 deed de Kansspelautoriteit dit 11 maal. Pagina 2 van 6
Sancties opleggen De Kansspelautoriteit kiest het sanctiemiddel dat het best past in de situatie. Soms is een waarschuwing of een voornemen tot een last onder dwangsom of bestuursdwang heel effectief. In 2016 is in meer dan 20 gevallen een voornemen tot een last verzonden. In die gevallen waarin het voornemen al niet genoeg was om de overtreding te doen eindigen, is een last opgelegd. Slechts in enkele gevallen is de last ten uitvoer gelegd. Dit is een zeer effectief middel gebleken. Als het nodig is kiest de Kansspelautoriteit voor een boete, ook al is de doorlooptijd lang en blijkt uit de praktijk dat het vaak moeilijk is om een boete daadwerkelijk te innen. Zo legde de Kansspelautoriteit een boete van 373.750 op aan een aanbieder die via gokzuilen sportweddenschappen aanbood in een wedwinkel te Rotterdam-Zuid. Dit is de hoogste boete tot nu toe die de raad van bestuur van de Kansspelautoriteit oplegde. 2 In december 2016 voerde de Kansspelautoriteit samen met de politie opnieuw controle uit in deze wedwinkel. Ze moesten vaststellen dat hierin nog steeds illegale kansspelen werden aangeboden. Medio maart 2017 liet de burgemeester op grond van een bestuurlijke maatregel het pand voor onbepaalde tijd sluiten wegens herhaaldelijke illegale gokactiviteiten (zie bijlage voor meer informatie over de aanpak van gokzuilen). Boetes moeilijk inbaar Hoewel het opleggen van een boete een belangrijk instrument is voor het sanctioneren en afschrikken van ongewenst gedrag, is de doeltreffendheid van dit middel vooralsnog beperkt. Ondanks alle inspanningen is het slechts gedeeltelijk mogelijk om boetes te innen. Aan de ene kant komt dit door het ontbreken van een bindend rechtsmiddel voor het innen van boetes die voor illegale kansspelen online zijn opgelegd aan aanbieders in het buitenland. Aan de andere kant komt dit doordat overtreders in Nederland veelal de boetes niet kunnen betalen wegens schuldproblemen. De Kansspelautoriteit zet in binnen- en buitenland diverse stappen om de inning van boetes te verbeteren. Bestrijding van matchfixing De Tweede Kamer der Staten-Generaal nam bij de behandeling van het wetsvoorstel Kansspelen Op Afstand (KOA) op 7 juli 2016 een amendement aan dat oproept tot het instellen van een Sports Betting Intelligence Unit binnen de Kansspelautoriteit. Ter voorbereiding hiervan investeerde de Kansspelautoriteit in 2016 in internationale uitwisseling en ontwikkeling van praktische kennis en vaardigheden. De internationale samenwerking van de Kansspelautoriteit richtte zich in 2016, naast matchfixing, vooral op verslavingspreventie en verantwoord spelen, het hierboven genoemde innen van boetes in het buitenland, het bestrijden van illegaal aanbod en kennisdeling. Sluiten van gokpanden In 2016 investeerde de Kansspelautoriteit fors in samenwerking met partners in haar publieke doelen, zoals met gemeenten die ook over (andere) bestuurlijke bevoegdheden beschikken. Zo hebben burgemeesters onder voorwaarden de mogelijkheid om een pand te sluiten waarin illegaal wordt gegokt. In 2016 verleende de Kansspelautoriteit 21 keer ondersteuning bij 2 De raad van bestuur van de Kansspelautoriteit kan een boete opleggen tot een bedrag van 820.000 of, als dat meer is, tien procent van de omzet in het boekjaar dat vooraf gaat aan de bestuurlijke boete. Pagina 3 van 6
integrale controles die ze samen met gemeenten en politie uitvoerde. De meeste van deze acties leidden tot sluiting van het betrokken pand. Opleiden van handhavingspartners De Kansspelautoriteit investeert ook in haar lokale partners om die in staat te stellen een betere informatiepositie op te bouwen, illegaal gokken eerder te onderkennen, meer slagkracht te ontwikkelen en meer zelfstandig op te treden. De Kansspelautoriteit gaat er vanuit dat het illegale aanbod van kansspelen aanmerkelijk groter is dan nu uit de registers blijkt. Daarom ontwikkelde ze voor deze partners een gedegen, op maat gemaakte opleiding. In 2016 leidde de Kansspelautoriteit toezichthouders van de gemeenten Amersfoort en Tilburg op. Diverse andere gemeenten tonen inmiddels belangstelling. In de eerste helft van 2017 geeft de Kansspelautoriteit deze opleiding in elk geval aan vijf andere gemeenten. Kansspelverslaving voorkomen Veel mensen doen mee aan kansspelen. Uit onderzoek in 2016 door Intraval blijkt dat ruim 60% van de Nederlanders recent deelnam aan legale en 4% aan illegale kansspelen. Ook blijkt uit dit onderzoek dat er in Nederland momenteel ongeveer 95.700 risicospelers en ongeveer 79.000 probleemspelers zijn. De Kansspelautoriteit wil kansspelverslaving zo veel mogelijk voorkomen. Zij hanteert hiervoor een strategie die in 2016 is vastgesteld. De Kansspelautoriteit wil bij haar verslavingspreventie kansspelaanbieders, spelers, consumenten en gemeenten betrekken. Zorgplicht in speelhallen Gokverslaving kan bij verschillende kansspelen min of meer op de loer liggen, zoals bij speelautomaten. In 2016 deed de Kansspelautoriteit een thematisch onderzoek naar naleving van de zorgplicht in speelhallen en casino s. De belangrijkste bevinding uit het onderzoek is dat weinig aanbieders van speelautomaten hun kennis en beleid rond zorgplicht op orde hebben. Holland Casino is een positieve uitzondering hierop. De Kansspelautoriteit vindt het eveneens zorgwekkend dat het spelers steeds makkelijker wordt gemaakt om te veel te spelen. Toenemend grensverkeer tussen social gaming en gambling De Kansspelautoriteit gaf het Amerikaanse onderzoeksbureau SuperData Research opdracht tot een eerste onderzoek: Gambling and digital games in the Netherlands. Het onderzoek, dat plaatshad van oktober 2016 tot januari dit jaar, brengt de hele markt voor digitale spellen in kaart, met een focus op de spellen die het dichtst aanliggen tegen kansspelen online: de zogeheten social casino games. In social casino games gaat in Nederland ongeveer 27 miljoen euro om. Hoewel de groei in de afgelopen twee jaar lijkt af te vlakken is het bedrag bijna het dubbele van de omvang in 2012. De totale markt voor online betaald gokken is in geld tien maal zo groot en in aantal spelers tien maal zo klein. Aan social casino games nemen naar schatting 4,1 miljoen mensen in Nederland deel. Spelers van social games vormen ongeveer een dwarsdoorsnede van de Nederlandse bevolking, met een lichte oververtegenwoordiging van hoogopgeleide jonge mannen. Pagina 4 van 6
Er is online niet alleen een sterke verwevenheid tussen social casino games en betaalde kansspelen. Die verwevenheid is er ook tussen aanbieders van beide. Bovendien is er online tussen social casino games en betaalde kansspelen sprake van toenemend grensverkeer van spelers. Ongeveer de helft van de Nederlandse jongeren tussen 13 en 24 jaar maakt op enig moment online de overstap van social gaming naar betaald gokken. Voor spelers is het niet altijd duidelijk waar social games ophouden en overgaan in kansspelen. Het riskeren van echt geld vormt de belangrijkste aantrekkingskracht van kansspelen online. Dit risicozoekende gedrag is tevens een van de belangrijkste indicatoren van problematisch speelgedrag, wat niet wil zeggen dat de spelers per definitie probleemspelers zijn. Social gaming valt niet onder de Nederlandse kansspelwet. Het wetsvoorstel voor Kansspelen Op Afstand (KOA) dat de Eerste Kamer der Staten-Generaal momenteel behandelt, biedt meer handvatten om spelers te beschermen. Intussen houdt de Kansspelautoriteit de randen van haar toezichtsdomein nauwlettend in de gaten. Daarin past ook dit onderzoek. De Kansspelautoriteit werkt nader uit welke gevolgen de bevindingen van het onderzoek zullen hebben voor de vergunningverlening en het toezicht op vergunde kansspelaanbieders, zowel ten aanzien van de huidige landgebonden aanbieders als van mogelijke toekomstige aanbieders online. Hiernaast blijft ze de ontwikkelingen op dit terrein volgen, onder andere in nauw contact met toezichthouders in andere Europese landen (zie voor onderzoek en samenvatting: www.kansspelautoriteit.nl). Regels voor reclame In 2016 stelde de Kansspelautoriteit de Leidraad reclame vast. Aanbieders met een vergunning mogen reclame maken voor hun kansspelen. Reclame kan zo bijdragen aan een aantrekkelijk legaal spelaanbod. Maar reclame mag niet misleiden en ook niet aanzetten tot overmatig spelgedrag dat bijvoorbeeld kan leiden tot gokverslaving. Juridische procedures, publieksvoorlichting, klachten De Kansspelautoriteit voerde in 2016 in vergelijking tot eerdere jaren veel juridische procedures. Afgelopen jaar nam de Kansspelautoriteit 80 besluiten op bezwaar. In beroep behandelde ze 31 zaken. De publieksvoorlichting van de Kansspelautoriteit ontving vorig jaar 2.202 verzoeken om informatie: 941 verzoeken via de telefoon en 1.261 verzoeken per e-mail. Ook was er een lichte toename in het aantal klachten: van 34 klachten in 2015 naar 37 klachten in 2016. De Kansspelautoriteiten plaatste in 2016 enkele berichten op haar website waarin zij spelers waarschuwt voor misleidende kansspelen. Openstellen van deelmarkten De Nederlandse kansspelmarkt is volop in ontwikkeling. De overheid besluit over het openstellen van verschillende deelmarkten en bindt deze aan wet- en regelgeving. Het gaat vooral om de deelmarkten loterijen, sportweddenschappen, casinospelen en kansspelautomaten. De Kansspelautoriteit verleende in 2016 vergunningen aan goede doelenloterijen op de hiervoor opengestelde markt, evenals aan een aanbieder van lotto s, instantloterijen en sportprijsvragen. Ook begon ze een transparante procedure voor vergunningverlening aan een aanbieder van een totalisator voor paardenrennen en harddraverijen. Modernisering van de speelautomatenregelgeving volgt op termijn. Pagina 5 van 6
Belangrijke bevoegdheden voor handhaving De Eerste Kamer der Staten-Generaal behandelt momenteel het wetsvoorstel voor gedeeltelijke openstelling van de deelmarkt voor casinospelen. Deze Kamer behandelt ook het wetsvoorstel Kansspelen Op Afstand (KOA) dat regulering beoogt van kansspelen online. Indien ook de Eerste Kamer het wetsvoorstel aanvaardt, kan de Kansspelautoriteit onder strikte voorwaarden vergunningen verlenen aan aanbieders van kansspelen online. Het wetsvoorstel bevat voor de Kansspelautoriteit belangrijke bevoegdheden voor het handhaven van wet- en regelgeving met als doel: veilig spelen op een eerlijke markt. Veilig spelen op eerlijke markt De Kansspelautoriteit maakt zich sterk voor een betrouwbaar aanbod van kansspelen in een veilige omgeving. Dit doet de Kansspelautoriteit als overheidsgezag samen met spelers, aanbieders van vergunde kansspelen en overheidsdiensten waarmee zij eveneens samenwerkt. Om het belang van betrouwbare kansspelen in een veilige omgeving te bewaken is de aanpak van de Kansspelautoriteit streng en rechtvaardig. De Kansspelautoriteit heeft als maatschappelijke opdracht: Toezicht houden op het naleven van betrokken wet- en regelgeving voor kansspelen en het handhaven hiervan; Beslissen over aanvragen om vergunningen voor kansspelen; Bevorderen van het voorkomen en beperken van kansspelverslaving; Geven van voorlichting en informatie. De Kansspelautoriteit staat samen met aanbieders en spelers voor de opdracht dat zoveel mogelijk mensen alleen veilig een gokje kunnen wagen. Als iedereen hieraan meewerkt, kun je mensen beschermen, misdaad weren en met elkaar een even eerlijke en aantrekkelijke kansspelmarkt bieden. Pagina 6 van 6