nefrologie - endocrinologie informatiebrochure Diabetes mellitus type 2

Inhoudstafel 1. Inleiding 4 2. Hoe ontstaat diabetes? 4 3. Wat is type 2 diabetes? 5 4. Opvolging van diabetes 6 5. Andere aandachtspunten 6 6. Wat is hypoglycemie? 7 7. Wat is hyperglycemie? 9 8. Behandeling van diabetes mellitus type 2 10 9. Samenstelling van het diabetesteam 13 10. Contactgegevens bij vragen 15 11. Persoonlijke notities 17 3

1. Inleiding Voldoende informatie krijgen over diabetes mellitus type 2 is belangrijk. Wij raden u dan ook ten zeerste aan deze folder grondig door te nemen. Heeft u nog bijkomende vragen, aarzel dan niet om uw behandelende arts aan te spreken of neem contact op met de desbetreffende dienst (zie contactgegevens verder in deze folder). Diabetes mellitus is een chronische ziekte die wereldwijd veel voorkomt. Het aantal mensen met type 2 diabetes neemt jaarlijks toe. In België heeft ongeveer 8 % van de mensen diabetes. Het risico op type 2 diabetes is hoger wanneer u familieleden hebt met type 2 diabetes, wanneer u zwangerschapsdiabetes hebt gehad, wanneer u overgewicht hebt of weinig lichaamsbeweging, en het stijgt met toenemende leeftijd. 2. Hoe ontstaat diabetes? Ons lichaam verbruikt energie die we halen uit de voeding; onze voornaamste energiebronnen zijn suikers (koolhydraten), vetten (lipiden) en eiwitten (proteïnen). Suiker wordt afgebroken tot glucose, dat in de lichaamscellen wordt opgenomen met behulp van het hormoon insuline. Insuline wordt gemaakt in het pancreas of alvleesklier. Je kan insuline vergelijken met een sleutel, die nodig is om de deur van de lichaamscel te openen en glucose binnen te laten. 4

Wanneer er in het lichaam onvoldoende insuline wordt gemaakt of wanneer de lichaamscellen ongevoelig worden voor insuline, kan de glucose niet worden opgenomen in de cellen en stapelt deze zich op in de bloedbaan. Dit leidt tot hoge suikerspiegels in het bloed. Hoge suikerspiegels leiden tot dorst, overmatig urineren en vermoeidheid. 3. Wat is type 2 diabetes? Bij type 2 diabetes is er een verminderde gevoeligheid van de lichaamscellen voor insuline, waardoor de insuline niet optimaal kan werken. Bij de meeste personen met type 2 diabetes is er ook een verminderde aanmaak van insuline. Het betreft dus een gecombineerd probleem van lagere gevoeligheid voor insuline (ook insulineresistentie genoemd) en verminderde aanmaak van insuline. De ziekte heeft meestal een geleidelijk verloop en kan al lang aanwezig zijn alvorens de typische klachten van hyperglycemie optreden. 5

4. Opvolging van diabetes Voor de opvolging van diabetes volgen we de bloedsuikerspiegel. Het HbA1C is een maat voor de gemiddelde bloedsuikerspiegel van de voorbije drie maanden. Hoe hoger het glucosegehalte in het bloed, hoe hoger de waarde van het HbA1C is. Bij diabetes mellitus bedraagt de ideale streefwaarde voor het HbA1C < 6.5-7 % (48-53 mmol/mol). Sommige personen met diabetes type 2 zullen zelf hun bloedsuikerspiegel opvolgen; vooral bij personen die worden behandeld met inspuitingen wordt dit aanbevolen. In het algemeen worden volgende bloedsuikerspiegels nagestreefd: Voor de maaltijd: 80 140 mg/dl Twee uur na de maaltijd: < 180 mg/dl Een te lage bloedsuikerspiegel (< 70 mg/dl) noemen we hypoglycemie. Een te hoge bloedsuikerspiegel noemen we hyperglycemie. 5. Andere aandachtspunten De meeste personen met type 2 diabetes hebben niet enkel problemen met een verhoogde bloedsuikerspiegel, maar ook andere afwijkingen in de stofwisseling. Zo zien we vaak ook een hoge bloeddruk (hypertensie) en een hoog vetgehalte in het bloed. 6

6. Wat is hypoglycemie? Een te lage bloedsuikerspiegel (<70 mg/dl) noemen we hypoglycemie. Dit kan verschillende klachten geven: Mogelijke oorzaken zijn: te laat eten of maaltijden overslaan; onvoldoende suikers of koolhydraten in de voeding; te veel insuline spuiten of te hoge dosis tabletten nemen; extra inspanningen doen of sporten; alcohol; 7

Behandeling van hypoglycemie Een hypoglycemie vangt u op door snelle suikers in te nemen: een klein glas suikerhoudende frisdrank of vier tabletten druivensuiker. Het is best om na tien à vijftien minuten ook wat trage suikers in te nemen, bv. een droge koek. Indien de hypoglycemie vlak voor de maaltijd optreedt, kan u na het innemen van snelle suiker gewoon aan tafel gaan en uw maaltijd gebruiken. Wanneer u door een hypoglycemie buiten bewustzijn geraakt, hebt u hulp van anderen nodig. Een bewusteloze diabetespatiënt geeft men best een gesuikerde drank omwille van het risico dat hij/zij zich zou verslikken. In dat geval dient Glucagen Hypokit te worden ingespoten. Glucagen is een hormoon dat ervoor zorgt dat er suiker wordt vrijgezet uit de lever, waardoor de suikerspiegel in het bloed stijgt. 8

7. Wat is hyperglycemie? Hyperglycemie betekent een te hoge bloedsuikerspiegel en kan allerlei klachten veroorzaken. Door het teveel aan suiker in het bloed, komt er meer suiker in de nieren terecht. Dat geeft aanleiding tot overmatig plassen en dorst. Wanneer de bloedsuikerspiegel lang te hoog is, zal de energie onder vorm van suiker niet meer in de organen kunnen worden opgenomen en zal het lichaam vetten verbranden. Daardoor treedt vermagering op. Vetverbranding leidt tot aanmaak van afvalstoffen (ketonen), die u erg ziek kunnen maken. Dit laatste komt bij type 2 diabetes gelukkig maar heel zelden voor. 9

Mogelijke oorzaken zijn: te veel eten; onvoldoende medicatie nemen of niet stipt uw medicatie nemen; te weinig lichaamsbeweging; stress; ziekte; bepaalde medicamenten. 8. Behandeling van diabetes mellitus type 2 De behandeling van type 2 diabetes bestaat uit een combinatie van maatregelen. In de eerste plaats wordt een gezonde, actieve levensstijl aanbevolen met poging tot vermagering indien er sprake is van overgewicht. Voeding Een diëtiste kan u helpen om de juiste voedingskeuze te maken. 10

Beweging Regelmatige lichaamsbeweging is erg belangrijk voor uw gezondheid, zowel op lichamelijk als op geestelijk vlak. Het helpt om overgewicht onder controle te brengen en heeft ook een gunstige invloed op de bloedsuikerspiegel, de bloeddruk en vermindert het risico op hart- en vaatziekten. Kies vooral voor een activiteit waar u plezier aan beleeft en die als een ontspanning aanvoelt. Het is beter om op meerdere dagen van de week een kortere inspanning in te lassen dan eenmaal per week een hevige inspanning. Algemeen beveelt men aan om minstens vijf dagen per week gedurende 30 minuten actief te zijn. De meeste mensen met type 2 diabetes hebben ook medicatie nodig: vaak wordt gestart met tabletten. Als dit niet voldoende is, zal een behandeling met inspuitingen worden voorgesteld. Medicatie Tabletten Er zijn verschillende klassen van medicatie om diabetes te behandelen. De belangrijkste worden hieronder vermeld. Metformin: meestal eerste keuze; verhoogt de gevoeligheid van het lichaam voor insuline; geeft geen hypoglycemie; nevenwerking: soms (meestal tijdelijke) maag-darmklachten. Sulfonylurea en gliniden: verlaging van de bloedsuikerspiegel door vrijzetting van insuline uit het pancreas; kan hypoglycemie veroorzaken. Thiazolidinediones: verhogen de gevoeligheid van het lichaam voor insuline; nevenwerkingen: gewichtstoename, vochtopstapeling. 11

DPP4-inhibitoren: verhoogt de insulinevrijzetting na een maaltijd; geeft geen hypoglycemie. SGLT2-remmers: veroorzaakt verlies van suiker via de nieren, waardoor de bloedsuikerspiegel daalt; nevenwerkingen: risico op urineweginfecties. Inspuitingen GLP-1 analogen: analoog werkingsprincipe als DPP4-inhibitoren, maar krachtiger. Het verhoogt de vrijzetting van insuline na een maaltijd. Maaglediging wordt vertraagd en er treedt sneller een verzadigingsgevoel op. geeft vermagering; nevenwerkingen: maagdarmklachten. Insuline: Wanneer het pancreas zelf onvoldoende insuline kan aanmaken, moet insuline worden toegediend. Dit gebeurt door een onderhuidse (subcutane) injectie. Er bestaan verschillende soorten insuline: snelwerkende, traagwerkende en mengvormen. De keuze van het type insuline en insulineschema wordt gemaakt in samenspraak met uw behandelend arts. Van zodra er sprake is van inspuitingen voor de behandeling van de diabetes, komt u in aanmerking voor bijkomende ondersteuning. Voor mensen die twee of minder injecties per dag nodig hebben, is er de mogelijkheid om in te stappen in het zorgtraject diabetes. Meer informatie hierover kan u vragen aan uw huisarts of vindt u terug op de website van de overheid: www.zorgtraject.be. Van zodra er sprake is van drie of meer insuline-inspuitingen per dag, komt u in aanmerking voor de diabetesconventie. Dat is een overeenkomst die het ziekenhuis heeft afgesloten met het R.I.Z.I.V. 12

Vermits diabetes mellitus een chronische ziekte is, is het belangrijk om u regelmatig te laten opvolgen door uw huisarts en uw behandelend diabetesteam. De frequentie van de opvolging wordt bepaald in samenspraak met uw arts. 9. Samenstelling van het diabetesteam Artsen Dr. Daan Detroyer, nefroloog Dr. Sabien Driessens, endocrinoloog (diensthoofd AZ Klina) Dr. Alison Lee, nefroloog Dr. Liesbeth Leuridan, endocrinoloog Dr. Jan Monballyu, nefroloog diabetoloog Dr. Sanne Vellinga, nefroloog Dr. Annemie Woestenburg, nefroloog (diensthoofd AZ Sint Jozef Malle) Diabetesteam AZ Sint-Jozef Malle Verpleegkundige educatoren Mevr. Veerle Baelus Mevr. Hilde Verstraelen Mevr. An Waelkens Diëtiste educatoren Mevr. Chantal De Deckker Mevr. Tine Nuyts Mevr. Ilse Segers Mevr. Tine Theuns Sociale assistente Mevr. An Van Ostaeyen Podoloog Mevr. Veerle Palmers Psychologe Mevr. Mieke Cox 13

Diabetesteam AZ Klina Verpleegkundige educatoren Mevr. Christel Jacobs Mevr. Kelly Kets Mevr. Els Vergauwen Diëtiste educatoren Mevr. Freya Lefèvre Mevr. Dominique Volckaert Mevr. Sara Van Branteghem Mevr. Sara Vermeiren Secretariaat Mevr. Nancy Coomans Mevr. Chris Parmentier Mevr. Monique Van Wesenbeeck Sociale assistente Mevr. Anne Van Caeneghem Podoloog Mevr. Sophie Warrant Psychologe Mevr. Joni Van Bouwel 14

10. Contactgegevens bij vragen Heeft u bij het doorlezen van de folder toch nog bijkomende vragen? Stel ze dan gerust! U kan contact opnemen via onderstaande contactgegevens: AZ Sint-Jozef Malle Oude Liersebaan 4 2390 Malle 03 380 20 11 Afsprakensecretariaat 03 380 20 30 Vragen aan diabeteseducatoren 03 380 20 67 Bij voorkeur op maandag - woensdag - vrijdag tussen 13 en 14 uur. Bij noodgevallen en in weekend of s nachts via spoedgevallen AZ Sint-Jozef Malle (diabetoloog van wacht) Diabetesteam email diabetes.azstjozef@emmaus.be Steeds vermelden in email: naam en geboortedatum; behandelend arts; naam insuline en aantal eenheden; uw contactgegevens (telefoonnummer). Neem ook zeker een kijkje op onze website www.azsintjozef-malle.be. U vindt er o.a. meer praktische informatie terug. Ook voor financiële informatie kan u hier terecht. 15

AZ Klina Augustijnslei 100 2930 Brasschaat 03 650 50 50 Afdeling endocrinologie nefrologie Afdeling inwendige 5 Hoofdverpleegkundige: mevr. Katelijn Francken 03 650 34 00 Diabetesteam secretariaat 03 650 51 48 Afspraak maken op werkdagen tussen 9 en 17 uur (liefst niet tussen 13 en 14 uur) Vragen aan diabeteseducatoren 03 650 51 48 Bij voorkeur op maandag woensdag vrijdag tussen 13 en 14 uur Bij noodgevallen en in weekend of s nachts via spoedgevallen AZ Klina (diabetoloog van wacht) Diabetesteam email suikerwaarden@klina.be Steeds vermelden in email: naam en geboortedatum; behandelend arts; naam insuline en aantal eenheden; uw contactgegevens (telefoonnummer). 16

11. Persoonlijke notities 17

Opdrachtgever: Dr. Sabien Driessens - nefrologie - endocrinologie VU: Koen Vancraeynest - algemeen directeur Versiedatum: 5 april 2017