Pestprotocol Graaf Engelbrecht Sterke karakters ontwikkelen! Wij geloven dat het karakter van onze school wordt gevormd door de unieke, persoonlijke eigenschappen van onze leerlingen en docenten. Wij geven al onze leerlingen en docenten het vertrouwen en de persoonlijke aandacht die bijdragen aan de ontwikkeling van hun talenten en sociale vaardigheden. Zo investeren wij in elkaar en bieden wij alle ruimte voor de groei en ontwikkeling van sterke karakters. De fingerprint van Graaf Engelbrecht staat symbool voor deze overtuiging.
Inhoudsopgave Inhoudsopgave pagina 2 Wat is pesten?... pagina 3 Wat zijn mogelijke signalen van pestgedrag?... pagina 4 Verschillende partijen bij een pestsituatie... pagina 5 Preventieve aanpak pagina 6 Curatieve aanpak.... pagina 7 Actieroute signalering pestsituatie pagina 10 Instanties... pagina 11 2
Wat is pesten? Wat is pesten? Het is van belang om het verschil tussen plagen en pesten te benadrukken. In tegenstelling tot pesten zijn bij plagen de effecten van het vertoonde gedrag niet onaangenaam voor de ander. Plagen wordt gezien als een spel dat door geen van de betrokkenen als bedreigend of echt vervelend wordt ervaren. We spreken van pesten wanneer een leerling met regelmaat en systematisch geconfronteerd wordt met gedrag dat leidt tot een onaangenaam gevoel bij zichzelf of bij een ander. Voorbeelden van specifiek pestgedrag Pesten kan vaak dezelfde vormen aannemen als plagen. De beleving voor iedereen anders; wat voor de één een spelletje is kan voor de ander als kwetsend worden ervaren. Hieronder volgen schematisch 5 categorieën met voorbeelden van de genoemde vormen: Categorie Verbaal Fysiek Intimidatie Isolatie Stelen of vernielen van bezittingen Voorbeelden van pestgedrag Schelden, dreigen, belachelijk maken, uitlachen of een bijnaam geven op basis van (lichaams)kenmerken/(etnische) afkomst/ geloof/seksuele voorkeur of n.a.v. een verkeerd antwoord in de klas, ongewenste (kwetsende) appjes of andere berichten op social media, het gebruiken van mobiele telefoons of website met de bedoeling iemand bang te maken door het verzenden van opmerkingen en/of foto s of filmpjes. Trekken, duwen, spugen, schoppen, slaan, laten struikelen, krabben, bijten, aan de haren trekken. Een medeleerling achterna blijven lopen of ergens opwachten, iemand in de val laten lopen/de doorgang versperren/klem zetten tussen objecten (kluisjes, fietsen, enz.), dwingen om bezit af te geven of geld of andere zaken mee naar school te nemen, seksuele intimidatie. Uitsluiten door een medeleerling voortdurend duidelijk te maken dat hij/zij niet gewenst is, doodzwijgen/negeren, uitsluiten bij groepsopdrachten, feestjes of tijdens pauzes. Afpakken, beschadigen of kapotmaken van een persoonlijke eigendom van een ander. 3
Wat zijn mogelijke signalen van pestgedrag? Mogelijke signalen van pestgedrag Om op een adequate wijze om te gaan met mogelijk pestgedrag is het van belang dat de omgeving (medewerkers van school, medeleerlingen en ouders) van de gepeste leerling mogelijke signalen van de gevolgen van pestgedrag herkent. Op de volgende pagina wordt een overzicht gegeven van mogelijke signalen/gevolgen van pestgedrag. Niet meer naar school willen. Thuis niet meer over school vertellen. Nooit meer andere kinderen mee naar huis nemen of door anderen gevraagd worden. Slechtere resultaten behalen op school dan voorheen. Regelmatig spullen kwijt zijn of met kapotte spullen thuiskomen. Vage lichamelijke klachten, bijvoorbeeld regelmatig hoofdpijn of buikpijn hebben. Blauwe plekken hebben op ongewone plaatsen. Niet willen slapen, vaker wakker worden, bedplassen of nachtmerries hebben. De verjaardag niet willen vieren. Niet buiten willen spelen. Niet alleen de deur uit willen voor bijvoorbeeld, het doen van boodschappen, of het gaan naar een (sport)vereniging. Bepaalde kleren niet meer willen dragen. Thuis en/of op school prikkelbaar, boos of verdrietig zijn. Zelf blessures of ander fysieke kwaaltjes scheppen om niet naar school te hoeven. Een ongezellige sfeer in de klas. Klasgenoten die zich schuldig voelen. Ze vinden dat ze iets tegen het pesten zouden moeten doen, maar durven dit niet omdat ze bang zijn zelf gepest te worden. Minder gebruik maken van de mobiele telefoon/sociale media (digitaal pesten). 4
Verschillende partijen bij een pestsituatie In een pestsituatie zijn/worden meerdere partijen betrokken: de gepeste leerling(en), de pestende leerling(en), de zwijgende middengroep, school (directie en medewerkers) en ouders. Om zowel preventief als curatief aandacht te schenken aan pestgedrag is het nodig dat deze partijen betrokken worden bij de uitvoering van het pestbeleid van school. We spreken in dit geval van een vijfsporenaanpak. Hier volgt een opsomming van mogelijkheden waarbij de school de vijf verschillende partijen in een pestsituatie kan ondersteunen gericht op het oplossen van het pestprobleem. Betrokkenen Mogelijkheden ter ondersteuning bij pestprobleem De gepeste leerling(en) Naar de leerling luisteren en het probleem serieus nemen. Met de leerling overleggen over mogelijke oplossingen. Samen met de leerling werken aan oplossingen. Waar nodig zorgen dat de leerling deskundige hulp krijgt, bijvoorbeeld SOVA-training. Zorgen voor vervolggesprekken. De pestende leerling(en) Spiegelen; bespreken wat pesten voor een ander betekent. Begeleid gesprek tussen de gepeste(n) en de pester(s). Helpen om op een positieve manier relaties te onderhouden met andere leerlingen. Helpen om zich aan regels en afspraken te houden. Laat de leerling zich veilig voelen; leg uit wat u als leerkracht gaat doen om het pesten te stoppen. Stel grenzen en verbind daar consequenties aan. Zorgen voor vervolg gesprekken. Zwijgende middengroep Praat met leerlingen over pesten en hun eigen rol daarbij. Overleg met de leerlingen over mogelijke oplossingen en over wat ze zelf kunnen bijdragen aan die oplossingen. Werk samen met de leerlingen aan oplossingen, waarbij zij zelf een actieve rol spelen. Directie en medewerkers De school zorgt dat de directie, de mentoren en de leerkrachten voldoende informatie hebben over pesten in het algemeen en het aanpakken van pesten in de eigen groep en de eigen school. De school neemt stelling tegen het pesten. De school werkt aan een goed beleid rond pesten en veiligheid van leerlingen waar de hele school bij betrokken is. Ouders Ouders die zich zorgen maken over pesten, serieus nemen. Ouders op de hoogte houden van pestsituaties. Informatie en advies geven over pesten en de manieren waarop pesten kan worden aangepakt. In samenwerking tussen school en ouders het pestprobleem aanpakken. Zowel op school als vanuit de thuissituatie. Zo nodig ouders doorverwijzen naar deskundige ondersteuning. 5
Preventieve aanpak Pestcontract/vingerafdruk In de mentorlessen aan het begin van ieder schooljaar ondertekenen de leerlingen uit de onderbouw het pestcontract door met verf een vingerafdruk op een gekleurd A4tje te zetten. Om de zichtbaarheid te vergroten en het bewustzijn t.a.v. omgangsregels levendig te houden binnen de school worden deze contracten in wissellijsten op de witte muur tegenover de receptie gehangen. De hoofdregel van de school is: Iedereen moet zich op school veilig en met respect behandeld voelen. Regels om op te nemen in het pestcontract om dit te bewerkstelligen: - Accepteer anderen zoals ze zijn; - Discrimineer niet; - Pest anderen niet; - Bedreig anderen niet; - Gebruik geen lichamelijk of geestelijk geweld; - Respecteer andermans grenzen; - Bied je excuses aan als je te ver bent gegaan; - Blijf van andermans spullen af; - Help anderen om zich aan de gedragsregels te houden. Informatievoorziening t.a.v. gezamenlijke afspraken richting medewerkers Jaarlijks, tijdens bijvoorbeeld een studiedag, het thema pesten met elkaar te bespreken. Hoe willen wij als team hiermee omgaan? Welke boodschap willen wij de leerlingen meegeven en hoe kunnen wij dit op de best mogelijke uitdragen naar de leerlingen (voorbeeldfunctie medewerkers)? Zijn er zaken die (extra) aandacht verdienen t.a.v. de onderlinge omgang? Op deze manier voelen hopelijk alle medewerkers zich betrokken bij en verantwoordelijk voor het creëren van een veilige onderwijsomgeving voor de leerlingen. Trainingen voor leerlingen Middels de mogelijkheid tot deelname aan de SoVa/Rots & Water training in de 1 e en 2 e klas bieden wij leerlingen handvatten tot het aangeven van grenzen/opkomen voor jezelf, het beter aanvoelen van sociale situaties, rekening houden met een ander en het vergroten van het zelfvertrouwen. De mentorles Er wordt in de 1 e en 2 e klassen aandacht besteed aan het thema (digitaal) pesten a.d.h.v. de studielesmethoden Tumult. Voor de bovenbouw kan er gedacht worden aan het bezoeken van een voorstelling in de aula omtrent dit thema. 6
Curatieve aanpak Steun bieden aan de gepeste leerling Het is belangrijk de leerling die gepest wordt serieus te nemen en een luisterend oor aan te bieden. Neem duidelijk stelling tegen het pestgedrag en geef advies hoe te reageren op het pesten. Geef de leerling die gepest wordt een duidelijk perspectief en laat weten dat het probleem serieus aangepakt wordt door duidelijk te maken dat je andere instanties binnen (en eventueel buiten) de school er bij betrekt (mentor, coördinator, vakdocenten, zorgteam, OOP, etc.). Betrek de leerling die gepest wordt in het traject dat je wilt volgen: leg uit welke stappen je wilt nemen en wanneer je hem / haar er actief bij wilt betrekken. Mogelijke stappen zijn: - Een gesprek organiseren tussen degene die pest en degene die gepest wordt. - Een klassengesprek en andere activiteiten organiseren met als doel de veiligheid in de klas weer te herstellen door de zwijgende meerderheid te mobiliseren. Dit moet niet op basis van het individuele geval maar moet een algemeen karakter hebben zodat de leerling die gepest wordt er niet op aangekeken kan worden (zie beneden bij de klas ). Het onderwerp de veilige school kan als maatschappelijk item besproken worden. - Een gesprek met de leerling die gepest wordt en zijn / haar ouders. - Een gesprek tussen de ouders van de leerling die gepest wordt en van degenen die pesten stimuleren. In overleg kan worden besloten een sociale vaardigheidstraining te volgen. Verwijzing loopt via de mentor en zorgcoördinator. Aanspreken van de leerling die pest In een eerste gesprek wordt de leerling die pest geconfronteerd met de beschuldiging van pesten (waarom doet hij/zij het en ziet hij/zij het ook als pesten?) en wordt hij/zij herinnerd aan de omgangsregel en de consequenties daarvan. Naar gelang de ernst van het vertoonde gedrag wordt er afgesproken dat het bij een gesprek en excuses tegenover de leerling die gepest is. Bij herhaling zal het alternatief van straffen toegepast worden. De leerling die gepest heeft biedt zijn / haar excuses aan in een gesprek met de leerling die gepest is. Of eventueel in een brief, als een gesprek niet mogelijk is. De situatie wordt vastgelegd in het leerling-dossier en gecommuniceerd aan de ouders in een gesprek of eventueel in een brief, als een gesprek niet mogelijk is. In een vervolggesprek wordt nagegaan of er verbetering in het gedrag is opgetreden. Eventueel wordt een aantal nagesprekken gevoerd met als doel: - Achter de mogelijke oorzaak van pesten te komen. - Het empathisch vermogen van de leerling die pest verder te ontwikkelen. Blijft de leerling pesten, dan zijn de daaropvolgende activiteiten datgene wat voortkomt uit het gesprek over het alternatief voor straffen. De ouders met hun kind worden bij dit gesprek op school uitgenodigd door de mentor of coördinator. Doel is de ouders inzicht te geven in het gedrag van hun kind en te komen tot een gezamenlijke aanpak door de school en de ouders. In overleg kan externe deskundigheid ingeroepen worden om de leerling die pest verder te 7
helpen zijn/haar gedrag te veranderen. De school kan als voorwaarde stellen dat er een sociale vaardigheidstraining gevolgd wordt, om de leerling binnen de veiligheid van de school te kunnen houden. De klas Deze groep bestaat uit: - Leerlingen die meepesten omdat ze met soortgelijke problemen worstelen, als degene die pest. - Leerlingen die meepesten uit zelfbescherming. - Leerlingen die niet meepesten maar die machteloos toezien; of ook over een minder goed ontwikkeld empathisch vermogen beschikken. - Leerlingen die het opnemen voor degene die gepest wordt. Hoewel er gelukkig ook klassen zijn waarin een (groep) leerling(en) het opneemt voor degene die gepest wordt, zijn er ook klassen waarin (bijna) iedereen weet dat er wordt gepest, maar dat niemand het aan ouder of docent durft te vertellen. Ook machteloosheid en een gebrekkig ontwikkeld empathisch vermogen kunnen oorzaak zijn dat een pestgeval niet gemeld wordt. Soms zetten daders slachtoffers of klasgenoten onder druk er met niemand over te praten. Deze zwijgende groep kan bewust gemaakt worden van hun medeverantwoordelijkheid bij het doen stoppen van het pesten; door de leerlingen te wijzen op hun verantwoordelijkheid en het bijdragen aan het handhaven van onze omgangsregels. En dat het melden de handhaving van deze regel ondersteunt en niet gelijk is aan klikken. Zo kunnen ze allen gaan letten op de aangegeven gedragingen van degenen die pesten en op de opgegeven plaatsen in de klas. Zodra één van hen iets ziet wat op pestgedrag lijkt, dient hij / zij het door te geven aan de hiervoor verantwoordelijke persoon (mentor / coördinator). Deze voert een bewustmakingsgesprek met de betreffende leerling omtrent het door een klasgenoot gesignaleerde pestgedrag. Op deze manier kan worden voorkomen dat de gepeste leerling het verwijt krijgt, dat hij / zij 'geklikt' heeft. Immers, anderen hebben het gezien en hun verantwoordelijkheid genomen. Als je als docent / mentor in de klas wilt praten over pesten, kan het raadzaam zijn om een actuele pestsituatie in een bewustmakingsgesprek te bespreken aan de hand van onze omgangsregel en de suggesties om deze regel te handhaven. Iemand binnen het interne zorgteam zou hierbij een ondersteunende rol kunnen beiden aan de docent/mentor. De medewerkers Alle medewerkers dienen op de hoogte te zijn van het fenomeen pesten en onze gezamenlijke preventieve aanpak. Zij dienen uitingen van gedrag zoals beschreven onder Voorbeelden van specifiek pestgedrag te herkennen en er stelling tegen te nemen. Zij geven signalen van pesten door aan de mentor. Van medewerkers kan gevraagd worden extra op een leerling te letten en mee te helpen uit te vinden wie degenen zijn die de betrokken leerling lastig vallen. De schoolbrede actieroute bij de signalering van een pestsituatie is ook schematisch weergegeven en terug te vinden op pagina 11. De ouders De ouders, van zowel de gepeste leerling als de leerling die pest, dienen ondersteund te 8
worden. Het is belangrijk om de ouders die zich zorgen maken over het gedrag van hun kind, serieus te nemen. Zij moeten betrokken worden bij de aanpak van het pestgedrag zoals boven beschreven. Ouders moeten op de hoogte gesteld worden van het Schoolveiligheidsbeleid waar het pestprotocol een onderdeel van is. Dit kan via de schoolgids en de website van de school. Ouders moeten informatie en advies krijgen over pesten en de manieren waarop het pesten kan worden aangepakt. De actieroute voor medewerkers Om de te ondernemen acties overzichtelijk te maken voor alle medewerkers is er een (schematische) actieroute ontwikkeld. Deze is op de volgende pagina terug te vinden. Door deze actieroute te verspreiden, en toe te lichten richting alle betrokken partijen, bewerkstelligen we dat er een gezamenlijke aanpak is t.a.v. pestsituaties. 9
Actieroute voor medewerkers school en ouders Signalering pestsituatie Benoemen wat men ziet, hoort, leest. Leerling(en)/uw kind wijzen op omgangsregels die gelden binnen school. Bij ernstig pestgedrag direct naar een coördinator met de betrokken leerlingen. Bij minder ernstige gevallen de betrokken leerlingen om naam, klas en mentor vragen. Signalering pestsituatie in de les Signalering pestsituatie in de gang Signalering pestsituatie door ouder Docent: - De situatie bespreken met de betrokken leerling of met de hele klas (afhankelijk van de situatie). Vervolgacties: - Notitie in Magister maken. - Mentor op de hoogte brengen van de situatie. - De situatie in de gaten blijven houden. Mentor op de hoogte brengen Mentor: Actie in de klas: - Klassikaal of individueel de pestsituatie bespreken met alle betrokken partijen. - De klas (nogmaals) bewust maken van de afgesproken omgangsregels op school. In de onderbouw refereren naar pestcontract. Ouder(s): Vervolgacties: - De situatie bespreken met uw zoon/dochter. - Mentor op de hoogte brengen van het feit. - De situatie in de gaten blijven houden. Vervolgacties: - Notitie in Magister maken. - De situatie in de gaten blijven houden. - Ouders (gepeste(n) en pester(s)) op de hoogte brengen van de situatie. - Zo nodig, bijv. bij aanhouden pestsituatie, samen met coördinator, op school in gesprek gaan. 10
Instanties Binnen school Bij klachten of vragen over ongewenste omgangsvormen op school, zoals seksuele intimidatie, discriminatie, pesten, agressie en geweld, kan naast de LKC (zie de digitale informatiegids), ook contact opgenomen worden met de schoolleiding of een van de contactpersonen op school. Interne contactpersonen: Mevrouw W. Nichelmann en de heer P.M.J.I. Hoogesteger. Externe vertrouwenspersoon: Mevrouw Dr. J. van Swet. Externe partij CJG Breda Contactpersoon school: Mevr. S. Bontjer. Emailadres: sabrina.bontjer@cjgbreda.nl Websites voor meer informatie en achtergrond over (digitaal) pesten www.aandachtvoorpesten.nl www.veiliginternetten.nl www.pestweb.nl www.mijnkindonline.nl 11