Open Access & Auteursrecht Trix Bakker november 2008
Inhoudsopgave I. Inleiding 1 II. De Open Access beweging 1 III. Hoe kan de auteur bijdragen aan Open Access 2 IV. Licentie tot Publiceren 3 V. VU Dissertations Online 5 BIJLAGE I Referenties & websites Auteursrechten 7 BIJLAGE II Hulpmiddelen op het gebied van digitale rechten 8 BIJLAGE III Licentie tot Deponeren 9 BIJLAGE IV Licentie tot Publiceren 9 BIJLAGE V Auteursrecht in het Hoger Onderwijs 9 BIJLAGE VI Copyright Toolbox 9 BIJLAGE VII Flyer SURFdirect 9
I. Inleiding In de jaren 90 ontstond een soort revolte tegen het proces van wetenschappelijke communicatie middels tijdschriften, terwijl wetenschappelijke tijdschriften al eeuwen hét communicatiemiddel bij uitstek waren. Elk jaar waren er wel een aantal conferenties over de serials crisis die druk bezocht werden door met name van bibliothecarissen en wetenschappers/auteurs en in mindere mate door uitgevers. 1 De belangrijkste redenen voor deze onvrede waren 1) dat het publicatieproces zo traag was dat bij het verschijnen van een artikel dit al (lang) verouderd was en 2) dat de abonnementsprijzen enorm stegen, zo n 11-12% per jaar. Tussen 1986 en 2000 steeg de prijs van een wetenschappelijk tijdschrift gemiddeld met 226%. Dit was ook de tijd van fusies tussen grote uitgevers en overnames. De schaalvoordelen hiervan kwamen niet ten goede aan de consument, maar leidden integendeel tot prijsstijgingen. In die tijd kwam internet op als hét medium voor het verspreiden en delen van wetenschappelijke kennis. Uitgevers zagen hun kans schoon en gingen hun tijdschriften ook via internet aanbieden. Eerst als parallelle uitgaven van de geprinte versie en later ook als digital born. Dit versterkte echter de onvrede, want op internet kwam je als wetenschapper via bibliografische bestanden en catalogi veel meer relevante publicaties dan voorheen op het spoor, maar je had slechts toegang tot een fractie van het aanbod aangezien bibliotheken met hun niet meestijgende - of zelfs afnemende - budgetten steeds minder abonnementen konden aangaan en pay-per-view meestal geen optie was (soms $20-$25 per artikel). Dit betekende ook dat wetenschappers wereldwijd niet optimaal elkaars (be)vindingen konden delen - meestal was de toegang tot de online tijdschriften beperkt tot de eigen abonnementen en gebruikerskring - en dit werd meer en meer een belemmerende factor voor de ontwikkelingen in de wetenschappen. Het kon/kan zelfs voorkomen dat publicaties van eigen universitaire medewerkers niet toegankelijk waren/zijn, omdat het abonnement moest worden opgezegd uit financiële nood. II. De Open Access beweging Door de nieuwe technische mogelijkheden van internet ontstond de Open Access beweging. Het grote succes van de eerste gratis online wetenschapsarchieven, zoals arxiv 2 (1991) - een digitaal archief voor preprints in de natuurwetenschappen en later ook in andere exacte wetenschappen -, stimuleerde verdere ontwikkelingen. Niet alleen de wetenschappers, maar ook de wetenschappelijke bibliotheken zochten naar een oplossing voor de voortdurende onvrede omtrent de wetenschappelijke communicatie. In 1997 richtte een aantal grote wetenschappelijke bibliotheken in de Verenigde Staten SPARC op dat zich ten doel stelde de concurrentie op het gebied van wetenschappelijk uitgeven te versterken. 3 SPARC heeft zich intussen ontplooid als een katalysator en een forse steun voor de Open Access beweging. Sinds enkele jaren is er ook een Europese tak, SPARC Europe (een alliantie van universiteitsbibliotheken, bibliotheekorganisaties en onderzoeksinstellingen uit 14 Europese landen). 4 In 2000 ontstonden de eerste echte Open Access uitgevers, zoals PLoS, een nonprofit organisatie. 5 PLoS werd opgericht door een aantal wetenschappers die zich niet langer konden verenigen met de traditionele gang van uitgeven omdat dit meerdere barrières opwierp, zoals de reeds genoemde 1 Bijv. de jaarlijkse conferenties van UKSG (UK Serials Group), http://www.uksg.org/events/annualconference en die van NASIG (North American Serials Interest Group), http://www.nasig.org/ 2 ArXiv.org, http://arxiv.org/ 3 SPARC (the Scholarly Publishing & Academic Resources Coalition), http://www.arl.org/sparc/ 4 SPARC Europe, http://www.sparceurope.org/ 5 PLoS (Public Library of Science), http://www.plos.org/index.php 1
prijsbarrières (onbetaalbare tijdschriftabonnementen, of hoge licentiekosten en pay-perview kosten) en toegangsbarrières (copyright bepalingen en licentievoorwaarden). Deelname uit Nederland is beperkt: de Universiteit van Amsterdam is institutioneel lid van PLoS en zes Nederlandse wetenschappers zijn persoonlijk lid. PLoS bepleitte van begin af aan "free availability and unrestricted use". 6 Zolang de wetenschappelijke publicaties nog op papier werden uitgegeven, was het heel gebruikelijk het auteursrecht af te staan aan de uitgever. De auteur zag dit vaak als de manier om zijn/haar artikel gepubliceerd te krijgen. De uitgevers stonden garant voor de kwaliteit (peer review en impact) en distributie. Nu de communicatiemogelijkheden dankzij internet enorm verbeterd zijn, wordt er met name getwijfeld aan de meerwaarde van distributie door de uitgevers. De uitgevers blijken eerder een belemmerende factor in de communicatieketen door de barrières die ze opwerpen. De afgelopen jaren is men zich steeds meer bewust geworden van deze problematiek en zijn er initiatieven - zoals de Berlin Declaration on Open Access to Knowledge in the Sciences and Humanities 7 - gestart om Open Access te promoten. Veel instellingen wereldwijd (waaronder alle Nederlandse universiteiten) hebben de Berlin Declaration ondertekend. In januari 2007 heeft Lex Bouter, rector magnificus van de VU, deze declaratie ondertekend en wil daarmee stimuleren dat VU-onderzoekers hun onderzoeksresultaten online publiceren waarbij zij zelf het auteursrecht behouden en kopieën van hun publicaties in het digitale archief - VU-DARE - deponeren zodat deze wereldwijd toegankelijk zijn. 8 Voor proefschriften is het deponeren al vanaf januari 2007 verplicht gesteld, maar voor andere publicaties is er nog geen instellingsbreed beleid vastgesteld. III. Hoe kan de auteur bijdragen aan Open Access? Het auteursrecht wordt door veel wetenschappers opgevoerd als obstakel om hun publicaties Open Access te publiceren. Auteurs zijn in hun relatie met uitgevers geneigd de veilige weg te bewandelen, d.w.z. hun auteursrechten over te dragen zonder zelfs maar de inhoud van het contract te lezen omdat: ze er van uit gaan dat je moet tekenen om te mogen publiceren in dat tijdschrift, ze het publicatieproces niet willen vertragen, ze geen idee hebben wat de gevolgen zijn als ze niet tekenen ze geen idee hebben wat de alternatieven zijn. 9 Bijna geen enkele onderzoeker realiseert zich dat na het volledig overdragen van zijn/haar auteursrechten het niet is toegestaan zijn/haar publicatie in het onderwijs te gebruiken. 10 De auteursrechten van de publicaties liggen automatisch bij de auteur. Er zijn verschillende mogelijkheden om een artikel gepubliceerd te krijgen. Om te voldoen aan Open Access is het meest voor de handliggend om in een Open Access tijdschrift te publiceren. De universiteit van Lund in Zweden houdt een lijst bij van peer-reviewed OAtijdschriften, DOAJ. 11 Ongeveer 10% van alle peer-reviewed tijdschriften zijn Open Access. Uitgevers van OA-tijdschriften zullen u niet om overdracht van auteursrecht 6 Zie de PLoS flash movie: http://www.plos.org/downloads/flash.html 7 Berlin Declaration on Open Access to Knowledge in the Sciences and Humanities, oktober 2003, http://oa.mpg.de/openaccess-berlin/berlindeclaration.html 8 VU-DARE, http://dare.ubvu.vu.nl/index.jsp 9 Zie de 2 minuten durende videopresentatie met uitleg dat je artikel door behoud van auteursrecht veel meer exposure/impact zal hebben, http://blip.tv/file/743274 10 Zie: UKB Werkgroep Open Access, Open Access in Nederland: de volgende stap, UKB, September 2008 [Interne notitie], p.17. 11 Directory of Open Access Journals, DOAJ, http://www.doaj.org/. Op de lijst staan inmiddels meer dan 3.700 OA-tijdschriften 2
vragen, maar in ca. 50% wel om article processing charges. 12 Dit moet voorafgaand aan de publicatie betaald worden; doorgaans door de instelling waaraan u verbonden bent of door de subsidiënt van het onderzoek. Zodra het artikel gepubliceerd is, kan het ook direct gedeponeerd worden in VU-DARE. Voorafgaand hieraan kan de auteur een door SURF ontwikkelde Licentie tot Deponeren specificeren wat het archief met het artikel mag doen. 13 Met de licentie regelt de auteur: het in bewaring geven van het artikel het zonder beperking aan derden ter beschikking stellen afspraken over een mogelijke embargoperiode (bij zwaarwegende redenen van derden) de verplichtingen van de beheerder van het digitaal archief. Er is inmiddels een aantal traditionele uitgevers die een gedeeltelijk Open Access model, ofwel hybride Open Access model hanteren. Nadat een artikel is goedgekeurd voor opname in een tijdschrift van de uitgever, dus na het peer-review proces, biedt de uitgever de auteur de mogelijkheid zijn/haar artikel al dan niet Open Access te publiceren. Als de auteur kiest voor Open Access, dan moet de auteur c.q. instelling of financier vooraf de publicatiekosten betalen. Onmiddellijk na publicatie is het artikel dan voor iedereen toegankelijk. Bovendien mag de finale auteursversie (dus níet de uitgeversversie) direct na publicatie gedeponeerd worden in VU-DARE. 14 Uitgevers die dit hybride OA-model geïntroduceerd hebben zijn: Cambridge University Press met Cambridge Open Option (15 tijdschriften), Elsevier met het Sponsorship programme, Oxford University Press met Oxford Open (selectie van ca. 70 titels - grotendeels STM); Springer met Springer OpenChoice (alle tijdschriften), Sage met Sage Open (alleen STM tijdschriften), Taylor & Francis met iopenaccess (grotendeel STM tijdschriften) en Wiley- Blackwell met OnlineOpen (STM-titels). 15 (Zie ook de map Open Access ). IV. Licentie tot Publiceren Het merendeel van de uitgevers houden het abonnementenmodel aan en bieden geen Open Access optie aan, zodat de artikelen alleen voor de abonnementhouders beschikbaar zijn, in print en/of online. Wat moet je als auteur doen om je artikel voor iedereen toegankelijk te krijgen? Hiertoe hebben SURF en JISC een modelovereenkomst ontwikkeld waarmee de auteur het publiceren van een artikel met een uitgever goed kan regelen. 16 Deze overeenkomst is een juridisch verantwoorde publicatielicentie, de Licentie tot Publiceren. 17 Deze Licentie helpt u als onderzoeker om het publiceren van 12 De DOAJ-site biedt een speciale webpagina voor auteurs, waarop zij kunnen browsen naar uitgevers die wel/niet een publication fee vragen voor het Open Access publiceren, http://www.doaj.org/doaj?func=forauthors 13 Licentie tot Deponeren, http://www.surffoundation.nl/aho/070809deflicentietotdepotherziening.pdf 14 De finale auteursversie is de versie die wel het peer review proces volledig doorlopen heeft maar nog niet de opmaak van de uitgever kent. 15 Cambridge Open Option, http://journals.cambridge.org/action/stream?pageid=4088&level=2#4092; Elsevier s Sponsorship programme, http://www.elsevier.com/wps/find/authorsview.authors/author_sponsorship_informatio n; Oxford Open, http://www.oxfordjournals.org/oxfordopen/ ; Springer OpenChoice, http://www.springer.com/open+choice?sgwid=0-40359-0-0-0; Sage Open, http://www.sagepub.co.uk/sageopen.sp; Taylor & Francis iopenaccess, http://www.tandf.co.uk/journals/iopenaccess.asp; Wiley-Blackwell s OnlineOpen, http://www3.interscience.wiley.com/aboutus/open_access_options.html 16 JISC (Joint Information Systems Committee), http://www.jisc.ac.uk/ en SURF, http://www.surf.nl/nl/pages/home.aspx 17 Licentie tot Publiceren, http://www.surffoundation.nl/aho/licentie_tot_publiceren.pdf 3
een artikel met een uitgever goed te regelen en beoogt een balans tussen enerzijds de rechten van de auteur en anderzijds de belangen van de uitgever. De licentie is in vier talen (Nederlands, Engels, Frans en Spaans) beschikbaar en kan ook gebruikt worden voor publicaties met meerdere auteurs. Wat regelt de licentie? De auteur geeft de uitgever toestemming tot commerciële activiteiten met de publicatie. Het auteursrecht van het wetenschappelijk werk blijft bij de auteur. De auteur behoudt het recht om de publicatie, in de vorm waarin de uitgever het publiceert, te verveelvoudigen, te hergebruiken en te publiceren in het digitaal archief (repository) van de instelling waar de auteur werkt.. Op verzoek van de uitgever kan deze openbare toegankelijkheid met maximaal 6 maanden worden uitgesteld. Behalve de Licentie tot Publiceren hebben SURF en JISC ook een copyright toolbox ontwikkeld. 18 Met behulp van de copyright toolbox stelt een auteur of een uitgever/instelling eenvoudig een nieuwe uitgeefovereenkomst samen. De toolbox leidt de gebruiker daarbij door een aantal stappen die relevant zijn om te komen tot afspraken rond het publiceren van een werk ( License to Publish ) of om een bestaand contract aan te passen ( sample wording ). Zowel de Licentie als de sample wording zijn gebaseerd op de Checklist van belangen van auteurs en uitgevers bij het publiceren van een tijdschriftartikel. 19 Wat staat u nu te doen als u een contract met de uitgever getekend heeft, ofwel uw auteursrechten overgedragen en u toch uw publicaties wilt deponeren in VU-DARE zodat deze vrij toegankelijk zijn? Hiervoor is inmiddels een actueel gehouden website voorhanden, nl. de SHERPA/RoMEO website. 20 Deze site bevat de belangrijkste auteursrechtelijke bepalingen van 414 uitgevers en hun tijdschriften, in het bijzonder welk beleid uitgevers hanteren ten aanzien van 'self-archiving' (deponeren van peerreviewed tijdschriften in repositories ). Sommige uitgevers houden er voor verschillende tijdschriften zelfs een verschillend beleid op na. In t geval u oudere publicaties open toegankelijk wil stellen, het is toegestaan om artikelen van voor 1997 in de repository te deponeren. 21 SHERPA/RoMEO hanteert de volgende indeling van uitgevers: Groene uitgevers: archiveren van preprint en postprint toegestaan Blauwe uitgevers: archiveren van postprint toegestaan Gele uitgevers: archiveren van preprints toegestaan (er bestaan speciale preprint archieven) Witte uitgevers: archiveren niet formeel ondersteund Opname van de finale auteursversie (postprint) wordt door ruim 63% van de 414 uitgevers toegestaan. Als uw uitgever niet in deze lijst voorkomt, kunt u uiteraard zelf contact opnemen met uw uitgever en toestemming vragen om een bepaald artikel in het digitale archief op te mogen nemen. Een onderzoek van SURF (2007) naar de mogelijke acceptatie van de Licentie tot Publiceren en een aantal daarmee verband houdende Open Access principes onder 47 traditionele uitgevers wees uit dat deze uitgevers daar niet meer geheel afwijzend tegenover staan. Dit biedt SURF voldoende ondersteuning om de Licentie tot Publiceren 18 Copyright Toolbox, http://copyrighttoolbox.surf.nl/copyrighttoolbox/ 19 Zie: Mossink, Wilma (2005), http://www.surffoundation.nl/aho/checklist_uitgeefovk.pdf 20 Sherpa/Romeo, http://www.sherpa.ac.uk/romeo/ 21 Zie Mossink, Wilma (2004), http://www.surffoundation.nl/download/notitie%20overdracht%20auteursrecht.pdf 4
en de Open Access principes breder te gaan uitzetten en te promoten en spoort ook de academische gemeenschap aan dit te doen. 22,23 Behalve JISC en SURF is er nog een andere speler op het gebied van copyright en Open Access nl, Creative Commons, een not-for-profitorganisatie die auteurs helpt om verspreiding van hun auteursrechtelijk beschermde werken zoveel mogelijk te stimuleren zonder dat inbreuk wordt gedaan op het auteursrecht. 24 Creative Commons biedt op hun website een 6-tal licenties die het de auteurs mogelijk maken om hun auteursrechtelijk beschermd werk voor bepaalde vormen van hergebruik vrij te geven, zonder dat de bescherming die het auteursrecht hen biedt, wordt opgegeven. Ook sommige Open Access uitgevers - zoals de PloS - gebruiken een modellicentie van Creative Commons voor hun publicaties. Het komende jaar zullen de universiteiten - en dus ook de VU - zich buigen over een landelijk gedragen beleid en zal het al dan niet verplicht stellen tot deponeren in alle universiteiten aan de orde worden gesteld om draagvlak te creëren. Tegelijkertijd zal in de onderhandelingen van de UKB met uitgevers over licentievoorwaarden ook de mogelijkheid van opname van artikelen in een digitaal archief worden besproken. Onderzoek heeft uitgewezen dat ruim 80% van de wetenschappers geen problemen heeft met het opvolgen van een verplichting tot archivering van hun publicaties. 25 Ook het behoud van auteursrecht (gebruikmakend van de Licentie tot Publiceren ) en het publiceren in Open Access tijdschriften zal nadrukkelijker onder de aandacht worden gebracht. V. VU Dissertations Online VU Dissertations Online, een onderdeel van VU-DARE, is een dienst voor het wereldwijd online toegankelijk maken en archiveren van digitale proefschriften van de Vrije Universiteit. Door het gebruik van internationale standaarden zijn de proefschriften voor de hele academische gemeenschap toegankelijk en eenvoudig terug te vinden met bekende zoekmachines zoals Google Scholar en Yahoo. De bibliotheek draagt zorg voor digitale opslag en beschikbaarstelling en garandeert met opname in VU Dissertaties Online langdurige toegankelijkheid van de proefschriften op internet, omdat de publicaties in het e-depot van de Koninklijke Bibliotheek worden opgeslagen. Dit betreft niet alleen de dissertaties, maar alle publicaties die in VU-DARE worden opgenomen. 26 Vanaf 1 januari 2007 is elke promovendus verplicht om zes weken voor de promotie een elektronische versie van het proefschrift aan te leveren bij de universiteitsbibliotheek 22 Beunen, Annemarie (2007), Acceptance of the JISC/SURF Licence to Publish & accompanying Principles by traditional publishers of journals, SURFfoundation, Final report December 2007. http://www.surffoundation.nl/download/ltp-final-reportdec07.pdf 23 Een handig hulpmiddel voor allerhande vragen over auteursrechten is de door SURF ontwikkelde website Auteursrechten in het hoger onderwijs, http://www.surffoundation.nl/auteursrecht. Deze website richt zich vooral op wetenschappelijke auteurs en de relaties die u krijgt als u publiceert: een relatie met de eigen instelling, de uitgever en de gebruiker van een publicatie. 24 Creative Commons, http://creativecommons.nl/ 25 Zie: Swan, Alma and Sheridan Brown (2005), Open access self-archiving: An author study, http://cogprints.org/4385/1/jisc2.pdf 26 Het e-depot van de Koninklijke Bibliotheek, http://www.kb.nl/dnp/e-depot/edepot.html 5
(inclusief omslag, titelpagina en een Engels- en Nederlandstalige samenvatting). 27 Bij de opname van een proefschrift in VU Dissertations Online blijven de auteursrechten van het proefschrift bij de auteur, maar het kan voorkomen dat het auteursrecht (voor een deel) elders ligt omdat de auteur het auteursrecht van (een deel van) het proefschrift heeft overgedragen aan een of meerdere uitgevers. De SHERPA/RoMEO website biedt hier weer uitkomst. Om een proefschrift te kunnen opnemen in VU Dissertations Online dient de auteur een licentieovereenkomst - wordt uitgereikt door de pedel - te tekenen en zes weken voor de promotie retour te zenden naar de pedel. Door ondertekening van het formulier verleent de auteur toestemming aan de universiteitsbibliotheek voor de openbaarmaking van de elektronische versie van het proefschrift via internet. Als de auteur het auteursrecht van (een deel van) het proefschrift heeft overgedragen aan een of meerdere uitgevers, dan dient de schriftelijke toestemming van de auteursrechthebbende (de uitgever) bij de licentieovereenkomst gevoegd te worden. 28 Uitgevers staan hier zeker niet onwelwillend tegenover. Een groot aantal uitgevers, waaronder Elsevier, Nature en Wiley staan het beschikbaar stellen van de finale versie (postprint) via een digitaal archief toe. Het is ook mogelijk dat op verzoek van de uitgever of promovendus een embargo wordt gezet op het proefschrift of op een specifiek artikel. In dat geval wordt de elektronische versie van het proefschrift wel aangeleverd bij de universiteitsbibliotheek, maar wordt pas elektronisch beschikbaar in VU Dissertations Online en VU-DARE na het verstrijken van de embargotermijn. Proefschriften zijn behalve via VU-DARE ook te vinden in de Nationale Proefschriften Site 29, een deelverzameling in de wetenschapsportaal Narcis en in OAISTER 30. De Nationale Proefschriftensite biedt toegang tot meer dan 20.000 full-text proefschriften van alle Nederlandse universiteiten. NB: Voor meer informatie over VU-DARE en VU Dissertations Online, zie de website van de universiteitbibliotheek. 31 Deze informatie vindt u ook in de informatiemappen Open Access: vrije en onbeperkte toegang tot wetenschappelijke publicaties (flyer: Digitaal publiceren ) en (de flyers Uw proefschrift wereldwijd toegankelijk en Uw proefschrift op internet en auteursrecht ). 27 SURF heeft een schema ontwikkeld dat het werkproces om te komen tot een (digitaal) proefschrift - onderscheidt verschillende juridisch relevante momenten - overzichtelijk weergeeft 28 Zie voorbeeld toestemmingsbrief elektronisch publiceren van proefschrift op de UBVUsite: http://www.ubvu.vu.nl/lists/docs/toestemming-uitgever-heel-proefschrift- NLenENG.pdf en van artikel: http://www.ubvu.vu.nl/lists/docs/toestemming-uitgeverartikel-uit-proefschrift-nleneng.pdf 29 Nationale Proefschriftensite, http://www.narcis.info/index 30 OAISTER, http://www.oaister.org/ 31 UBVU-website: http://www.ubvu.vu.nl/ en klik op VU-Dissertaties en VU-DARE, http://dare.ubvu.vu.nl/index.jsp 6
BIJLAGE I - Referenties en websites Auteursrechten Beunen, Annemarie (2007), Acceptance of the JISC/SURF Licence to Publish & accompanying Principles by traditional publishers of journals, SURFfoundation, Final report December 2007, http://www.surffoundation.nl/download/ltp-final-reportdec07.pdf Communicatie Toolkit voor proefschriften verwerving ten behoeve van IR en Nationale Proefschriftensite, juni 2006, 32 p. [t.b.v. Promise of Science ], http://www.surffoundation.nl/aho/jur_toolkit0606.pdf Hoorn, Ester (2008), Anders omgaan met auteursrecht Tweegesprek Paul de Laat en Ester Hoorn, Pictogram 3, 7-10, http://www.rug.nl/cit/organisatie/pictogram/2008-3/auteursrecht.pdf Institutionele repositories. Model Notice & Takedown -procedure, http://www.surffoundation.nl/aho/ntd_beleid.pdf Mossink, Wilma (2004), Uitgeefovereenkomsten en institutional repositories http://www.surffoundation.nl/download/notitie%20overdracht%20auteursrecht.pdf Mossink, Wilma (2005), Checklist van belangen van auteurs en uitgevers bij het publiceren van een tijdschriftartikel, http://www.surffoundation.nl/aho/checklist_uitgeefovk.pdf Pappalardo, Kylie (2008), Understanding Open Access in the Academic Environment:A Guide for Authors, Open Access to Knowledge (OAK) Law Project,. Chapters 3, 8 and 9, http://eprints.qut.edu.au/archive/00013935/02/13935.pdf Reid, Martin (2008), Guide to Copyright and Repositories for Authors and Information Specialists, in: Digital Librariesà la Carte 2008, p.16a.1-16a.5, http://www.tilburguniversity.nl/services/lis/ticer/08carte/publicat/16areid.pdf Ritzema, Renger (2006), Beperkte studie naar handhavingsmogelijkheden/verplichtingen tot opname van dissertaties in institutional repositories, 5 p., http://www.surffoundation.nl/aho/handh_beleid.pdf Ruijter, Ivonne en Hubert Krekels (2006), Dissertaties in DARE. Analyse van Betrokkenen, Beleid en Best Practices, 37 p. [Deelproject Promise of Science ], http://www.surffoundation.nl/aho/dissertaties_dare.pdf Websites Auteursrechten Auteursrecht in het Hoger Onderwijs, http://www.surffoundation.nl/auteursrecht Creative Commons, http://creativecommons.nl/ Plagiaatpreventie, http://www.surf.nl/plagiaatpreventie SPARC Author Rights: Using the SPARC Author Addendum to secure your rights as the author of a journal article, http://www.arl.org/sparc/author/addendum.shtml; http://www.arl.org/sparc/bm~doc/sparc_authorrights2006.pdf Sherpa/Romeo, http://www.sherpa.ac.uk/romeo/ 7
SURFdirect SURF digitale expertise community. http://www.surffoundation.nl/surfdirect SURFspace Digitale Rechten: http://www.surfspace.nl/nl/themas/digitale%20rechten/start/pages/overzicht.aspx BIJLAGE II - Hulpmiddelen op het gebied van digitale rechten In de afgelopen jaren heeft SURFdirect < http://www.surffoundation.nl/surfdirect > op het gebied van digitale rechten diverse handige hulpmiddelen ontwikkeld voor onderzoekers voor wetenschappelijk publiceren en (her)gebruik van tekst, beeld en geluid. De belangrijkste praktische tools zijn: Auteursrechten in het hoger onderwijs: http://www.surffoundation.nl/auteursrechten Licentie tot publiceren en Licentie tot deponeren in een repository: Copyright Toolbox, een stappenplan om tot een auteursrechtelijke overeenkomst te komen. Checklist voor uitgeefovereenkomsten voor auteurs en uitgevers. Leefregels voor geoorloofd hergebruik: http://www.surf.nl/plagiaatpreventie Open content licenties die hergebruik mogelijk maken: Creative Commons http://creativecommons.nl/: Schema digitale proefschriften: http://www.surffoundation.nl/aho/schema_jurmom.pdf 'Notice and Takedown'-procedure: Hulpmiddel bij het opzetten van een klachtenprocedure. Twee bewustwordingsfilmpjes over Auteursrecht 1. SURFdirect heeft in samenwerking met het Netwerk Auteursrechten Informatiepunten van alle universiteiten, een eerste filmproductie opgeleverd. Een kort filmpje (2,5 minuut) waarin prof. mr. Dirk Visser, hoogleraar intellectueel eigendom, Universiteit Leiden en prof. dr. Martijn Katan, hoogleraar voedingsleer, Vrije Universiteit Amsterdam, aangeven dat je als auteur zeggenschap hebt over je auteursrecht. Dirk Visser geeft aan dat veel wetenschappelijke auteurs denken dat het onvermijdelijk is om je auteursrechten over te dragen aan de uitgever op het moment dat je een wetenschappelijk artikel gepubliceerd wilt krijgen. Dat is echter niet de realiteit. Auteursrecht is iets wat bij de auteur zelf rust en hij kan daarover beschikken op de manier waarop hij zelf wilt. Martijn Katan vult aan dat uitgevers soms onredelijke contracten voorleggen.. Dirk Visser: Een auteur moet altijd zelf goed bedenken of het nu wel zo n goed idee is om z n auteursrechten aan de uitgever over te dragen en in veel gevallen is dat geen goed idee en is het ook helemaal niet nodig. Steeds meer uitgevers zijn wat dat betreft voor rede vatbaar en begrijpen dat een volledige overdracht niet in redelijkheid van iedere auteur gevergd kan worden. Het filmpje Recht op Auteursrecht is beschikbaar via SURFmedia: http://www.surfmedia.nl/mediatheek/pages/mediafragment.aspx?videoid=137443 Voor gebruik op websites geldt onderstaande link: http://www.surfmedia.nl/app/video/137443/play?format_id=200234&auteursrecht.w mv&mode=object 8
Met Engelse ondertiteling: http://www.surfmedia.nl/app/video/138141/play?format_id=201597&authorrights.w mv&mode=object 2. Wilt u als auteur in 10 minuten weten wat auteursrechtelijk de essentie van de zaak is, bekijk dan de eerste 10 minuten van het betoog van prof. mr. Dirk Visser over Open Access en auteursrecht: een goed huwelijk. Dit betoog is opgenomen tijdens het Mini-symposium Open Access @ work voor Leiden Research op 3 november 2006 in Leiden. Dit betoog is beschikbaar op het Auteursrechten Informatiepunt, Bibliotheek Leiden: mms://wm.stream1.fsw.leidenuniv.nl/ub/symposium/visser_mossink.wmv Twee video s auteursrecht ACRL, ARL, and SPARC, Author Rights, http://blip.tv/file/743274 Dylan, Jesse (2008), A shared Culture, Creative Commons, http://creativecommons.org/asharedculture/ BIJLAGE III - Licentie tot Deponeren http://www.surffoundation.nl/aho/070809deflicentietotdepotherziening.pdf BIJLAGE IV - Licentie tot Publiceren http://www.surffoundation.nl/aho/licentie_tot_publiceren.pdf BIJLAGE V - Auteursrecht in het Hoger Onderwijs http://www.surffoundation.nl/auteursrechten BIJLAGE VI - Copyright Toolbox http://copyrighttoolbox.surf.nl/copyrighttoolbox/authors/ BIJLAGE VII - Flyer SURFdirect http://www.surffoundation.nl/download/surfdirect_flyer.pdf 9